№01 (07) may 2012 №01(07) may 2012
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ənvər Əbluc: “ HEÇ KƏS ÖZ AYRANINA TURŞ DEMƏZ”
- Elxan Cəfərov: “İNDİKİ MƏQAMDA HƏQİQƏT ÖZÜNÜ DOĞRULTMUR”
|
Ə nvər Əbluc 1947-ci ildə Beyləqanda anadan olub. 1964-68-ci illərdə M.Əliyev adına Azərbaycan Döv- lət Mədəniyyət və İncəsənət İnstitutunun, 1968-73-cü illər də Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqra- fiya İnstitu tunun rejissorluq fakültəsində təhsil alıb. “Dənizə çıxmaq qorxu ludu” (1973, qısametraj), “Firəngiz” (1975), “Qara gölün cənga vərləri” (1984), “Bircəciyim” (1986), “Pən- cərə” (1991), “Ağ atlı oğlan” (1995) bədii filmlərini çəkib. Ötən ilin sonunda rejissor on beş illik fasilədən sonra çəkdiyi “Tərsinə çevril miş dünya” tammetrajlı bədii filmini təhvil verdi. Narkotik alveri və İran və Azərbaycan hüquq-mühafizə orqan ları nın ona qarşı birgə mübarizəsindən bəhs edən ekran əsəri “Azər bay can- film” kinostudiyası və İranın “Sədra-film” kino şir kəti nin müş- tə rək istehsalıdır. Ssenari müəllifi Çingiz Abdul la yev, quru luş çu operatoru Kənan Məmmədov, quruluşçu rəs samı Rafis İsma yılov, bəstəkarı Oqtay Rəcəbovdu. Rolları Azər baycandan Rasim Bala- yev, Fuad Poladov, İlham Əsgərov, Sona Mikayılova, Məmməd Səfa, Qorxmaz Əlili, Elnur Kərimov, Günel Məm mədova, İran- dan Məhəmmədrza Forutan, Humayun İrşadi, Əyyub Danişvər və başqaları canlandırır. Ənvər Əbluc: “HEÇ KƏS ÖZ AYRANINA TURŞ DEMƏZ” 25 ● Ənvər müəllim, çoxdandı, heç yerdə görünmürsünüz. – Yox, niyə ki. Ehtiyac duyulanda, mənim də də deməyə sözüm olanda görünürəm. Həmişə eyni sözü təkrar eləmək olmur, axı. Gərək nəsə bir yeni söz deyəsən. Yeni söz demək də çox çətindi. ● “Ağ atlı oğlan"dan sonra on beş illik fasilə və “Tərsinə çevrilmiş dünya”.. Bir az film barədə danışa bilərsiniz? Bu film ekşn janrındadı. Əvvəlki işlərinizdən köklü surətdə fərqlənir. Niyə məhz, bu janrı seçdiniz? – Dediyiniz kimi, mən on beş ildi, bədii film çəkmirdim. Amma şükürlər olsun ki, “Azərbaycantelefilm” Yaradıcılıq Birliyində görkəmli şəxsiyyətlər haqqında on iki sənədli film çəkmişəm. Məsələn, bu sırada doktor Cavad Heyəti, Məhəmməd Biriya, Məhəmmədhüseyn Şəhriyar və başqa görkəmli şəxsiyyətlər, o cümlədən qardaşım Həsən Əbluc da var. Sənətdən uzaqlaşa bilməzdim. Görünür, xəmirim bu sənətlə yoğrulub. Alverə, ticarətə keçə bilməzdim, keçsəydim də, bacarmazdım. Bu illər ərzində Mədəniyyət Nazirliyinə müxtəlif mövzular təklif eləyirdim. Təəsssüf, mənim təkliflərim nazirliyin kino şöbəsinin qurduğu planlara uyğun gəlmirdi. Bilirəm ki, bir çox görkəmli yazıçılar, ssenaristlər də yazırdılar. Yəqin, onların yazdıqları mövzu cəhətdən qaneedici olmayıb... ● Sözünüzü kəsirəm, amma bilmək olar, hansı mövzularda işləmək istəyirdiniz? – Gizli mövzular deyil. Birincisini Əkrəm Əylisli ilə işləmişdim. Onun çox gözəl bir povesti var – “Kür qırağının meşələri”. Çox əla əsərdi, psixoloji mövzudadı. Mənə elə gəlir, imkan yaratsaydılar, çox gözəl film alınardı. Bu povesti şedevr sayıram. Sonra bizim gözəl yazıçımız Natiq Rəsulzadənin “Xor müğənnisi” əsəri. Bunu böyük məmnuniyyətlə çəkmək istəyirdim. Amma görünür, bu da onları qane eləmədi. Səbəbini özləri bilirlər. Sonra mənə bu filmi (“Tərsinə çevrilmiş dünya” nəzərdə tutulur – red.) təklif elədilər. Ssenarisini Çingiz Abdullayev yazıb. Sözün düzü, o vaxta qədər Çingizi Quruluşçu operator Kənan Məmmədov № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 26 oxumamışdım. Ümumiyyətlə, detektiv janrının həvəskarı deyiləm. Arasıra Aqata Kris ti ni, Simenonu oxuyurdum. Amma filmin mənə veriləcəyi barədə söhbət başlayanda Çin giz Abdullayevin beşaltı povestini, romanını oxudum. Yəni, onsuz da biz elə təhsil almı şıq ki... Moskvada oxumuşuq, pisyaxşı peşəkar rejissor sayılırıq. Nəyi təklif eləsələr, onu baca rdığımız kimi peşəkar səviyyədə çəkməyə çalışmalıyıq. Mən də yavaşyavaş Çin giz Abdullayevin mövzularını özümə yaxınlaşdırmağa çalışdım. Ssenarini də təklif elə yəndə görüşdük, söhbətləşdik. Onun özünün də dediyinə görə – operatorumuz Kənan Məm mə dov da bunu təsdiqləyər – ssenari bitkin şəkildə deyildi. Özü dedi ki, bu onun skele tidi, hələ işləyəcək. Həqiqətən, müəyyən qədər bizim təklifləri də nəzərə aldı, müəy yən qədər özü də əlavələr elədi. Film çox böyük alına bilərdi. İndi dəbdi: birseriyalı ya zı lır, sonra deyirlər, mütləq iki seriya olmalıdı. Amma yəqin, bizə icazə verməzdilər. Və beləcə, mən ekşn janrında çəkməyə sövq olundum. Böyük məmnuniyyətlə işlədik bu filmdə. ● Ədəbi ssenariyə dəyişikliklər olundumu? – Əlbəttə. Çingiz Abdullayevin dediyi kimi, material çiy idi, onu əsas mövzu kimi təsdiq eləmişdilər. Təbii ki, dəyişikliklər olmalı idi. Çingiz Abdullayev gözəl yazıçıdı, gözəl detektiv ustasıdı. Azərbaycanda Mehriban Ələkbərzadənin “Məhkumlar” filmin dən sonra ikinci dəfə idi ki, onun ssenarisinə müraciət olunurdu. Çingiz bəzi təklifləri qəbul edirdi, bəzilərini etmirdi, amma sonra görürdün ki, təklifi öz süzgəcindən keçirib, maraqlı bir epizod yaratdı. Beləliklə, ssenari tam bitkin vəziyyətə düşdü. ● Məncə, bir rejissor üçün başqasının ssenarisini götürüb işləmək çətindi. Üstəlik, deyirsiniz ki, mövzu sizə yad idi. Konkret hansı dəyişiklikləri elədiniz? Fiımi özünüzə necə yaxınlaşdırdınız? “Tərsinə çevrilmiş dünya”, aktyorlar Məhəmmədrza Forutən və Rasim Balayev 27 – Elə böyük dəyişiklik olmadı. İri epizodları qısalt dıq. Mən ssenariyə ana obrazı əlavə eləməyi təklif etdim. Ataoğul vardı. Elə atanı göstəririk, ata həyəcan keçirir. Ana isə yox idi. Film də oğul atasını satqın, xain adlandırır, ata isə, oğlunu ölümdən xilas edir, özünü güllə qabağına atır. Hekayəyə hərarət, istilik gətir mək üçün ana məhəb bəti də göstərsəydik, yaxşı olardı. Mən təklif elədim ki, ana oğluna sillə vursun. Onu başa salsın ki, ata haqqında pis danışmaq olmaz. Üstəlik, ana oğlunun haqsız olduğunu da bilir. Filmin rəssamı Rafiz İsmayılov da, operatoru Kənan Məmmədov da, Çingiz müəllim də etiraz etdilər. Amma sonra Çingiz müəllim həmin epizodu çox gözəl şəkildə işləyib gətirdi. Yəni, belə xırdapara dəyişikliklər eləmişik. ● İranlılarla işləmək fikri hardan yarandı? – İranlı həmkarlarımız bizi hər zaman kamera ilə, lentlə təmin ediblər. Bu dəfə isə onlardan təklif gəldi ki, əgər filmdə İranla bağlı epizodlar varsa, onda müştərək çəkək. Qeyd eləyim ki, təklif İran özəl kino şirkətindən gəldi. Şükür lər olsun, “Nizami” kino teatrı artıq tam hazırdı. Amma bu təklifi aldı ğı mız vaxt nümayişi keçirəcək kino teatrımız yox idi. Odur ki, mən də, elə çəkiliş heyəti də təklifi böyük həvəslə qəbul elədik. Çünki fil min çəkiləndən sonra rəflərdə küllənməyini, tozlanmağını istəmirdik. İstə yirdik ki, əmə yimizin nəticəsi ekranlara çıxsın, camaat da axışıb kinoteatrlarda baxsın ona. Bu şansımız yaranmışdı. Amma bir şərtlə razılaşdıq: film burada çəkilir, onlar da müəyyən qədər vəsait ayırırlar və film İranda da ekrana çıxır. Nə vaxt çıxacaq, bilmi rəm. İnşallah, yəqin ki, bizə xəbər eləyəcəklər. ● Gördüyüm qədərilə, filmin sanballı hissəsi İran aktyorlarının üzərinə düşür. Yəni, əsas qəhrəmanlar olan Bəhramini və Nazim Əliyevi iranlı aktyor oynayır. “Tərsinə çevrilmiş dünya” filminin çəkiliş meydançasında № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 28 – Bəli. ● İranlı aktyorlara işləmək necə idi? Bizim aktyorların ifası ilə onların ifası arasında fərq varmı? Necə dil tapdılar? – Əvvəla, onlar professional aktyorlardı. Məhəmməd Rza Forutan – Nazim Əliyev rolunun ifaçısı – İranın superstarıdı. Bəhrami rolunun ifaçısı – məşhur İran rejissoru Kiarostaminin aktyorudu. Əslində, ixtisasca memardı. Onu kinoya Kiarostami gətirib. Çox gözəl aktyordu. Sonra mənə çəkildiyi filmin diskini də verdi. Əfsus ki, fars dilində olduğu üçün baxa bilmədim. Sonra onu rus telekanallarından birində yayımlanan “Aqora” adlı ispan filmində gördüm. Hətta Hollivuda da dəvət olunub. Obraza o qədər üzvi şəkildə girir, onun mahiyyətini, daxili aləmini elə gözəl aça bilir ki... Birbirimizi yarımsözdən başa düşürdük. Təbii ki, meydançada tərcüməçilər də vardı, İran tərəfdən bizimlə işləyən azərbaycanlılar da çox idi. Onlar da yardım eləyirdilər. Mən də farsca biriki kəlmə bilirəm. Üstəlik, aktyorluğu bitirmişəm. Bir az sözlə, bir az mimika ilə birbirimizi anlayırdıq... Bəzən məcbur olurdum, epizodu özüm göstərirdim. Hətta İranla işləmək məsələsi ortaya çıxmazdan əvvəl Bəhrami rolunu özüm oynamaq istəyirdim. Sonra bunu İranda rolun ifaçısına da dedim. Mənə dedi ki, yox, siz pis adamın rolunu oynaya bilməzsiniz. Dedim, elə oynayaram. Amma mənə elə gəlir, rolunun öhdəsindən çox yaxşı gəlib. Elə baş qəhrəman Nazim Əliyevi oynayan aktyor da əla oynayıb. Çox razı qaldım. ● İran aktyor məktəbi ilə bizim məktəb arasında fərq varmı? – Vallah, mənə elə gəlir, hamısı Stani slavski sistemi ilə oynayır. Lap elə Amerikada da o sistemlə oynayırlar. Brext sistemi ilə oynayan yoxdu: “oynayıram a, baxın”. Hamı elə özgələşir, başqalaşır, obrazın daxili aləmini açıb göstərməyə çalışır. Kimdəsə uğurlu alınır, kim dəsə yox. Bu yaxınlarda eşitdim ki, Al Paçinonu – o cür dahi aktyoru – ən pis rolun ifaçısı kimi mükafata təqdim eləyəcəklər. Belə şeylər də olur. Bilirsiniz, “Tərsinə çevrilmiş dünya”, aktyorlar Rövşən Kərimduxt, Qorxmaz Əlili M A R K E T İ N Q / Ənvər Əbluc: “Heç kəs öz ayranına turş deməz...” 29 film pis olanda aktyor nə qədər cəhd eləyir, eləsin, yenə xeyri olmayacaq, heç kim o filmə baxmayacaq. Mənə həmişə belə deyilib. Deyilib ki, yaxşı ssenarini pis çəkmək olar, amma heç kim pis ssena ridən ortalığa yaxşı film çıxarda bilməz. ● Hətta rejissor da? – Hətta rejissor da. Onda gərək rejissor ssenarini özü təzədən yazsın, başdan ayağa öz düşüncə tərzinə uyğunlaşdırsın. ● Məncə, əgər titrlərdə rejissorun adı gedirsə, o bunu eləməlidi. Yəni, rejissor ssenarini yenidən yazmağa çalışsa, pis olmazdı. – Rejissor bacardığını eləyir. ● Deyirlər ki, Azərbaycan kinosunu dünyaya çıxartmağın bir yolu da müştərək filmlər çəkməkdir və siz belə müştərək filmlərdən birinin müəllifisiniz. İranla başqa hansı mövzularda müştərək film çəkmək olar? – İran kinosu artıq iyirmi ildən çoxdu ki, öz sözünü deyib. Orda dahi rejissorlar var. Bu yaxınlarda iranlı rejissor Əsgər Fərhadi “Oskar” mükafatı aldı. Qonşu ölkədir. Təbii ki, onların uğurlarına sevinirik. ● Dediklərinizdən belə başa düşdüm ki, İran da bizimlə əməkdaşlıq eləməyə maraqlıdır. – Onlar neçə illərdi gəlirlər. On dörd – on beş il qabaq İrandan gənc bir rejissor gəlmişdi. Cənubdan gəlib burada yaşayan, sonra vətənə qayıdan mühacir haqqında kiçik serial çəkirdi. Hərəsi iyirmi dəqiqədən ibarət səkkiz seriyalı serial idi. Ən görkəmli aktyorumuzu, Allah rəhmət eləsin, Həsən Məmmədovu təklif elədim. Hətta İrana bir yerdə getdik, çəkilişlərdə mən də iştirak elədim. Sonra həmin rejissor Həsən Məmmədovu başqa seriala çəkdi. Bizdə filmin yaradıcılarına qonorar verməyə əziyyət çəkirlər. İstəmirlər, aktyor, rejissor bir az çox pul alsın. Orada film öz pulunu çıxardır. Ona görə də aktyora, rejissora pul verə bilirlər. Amerika ilə müqayisədə demirəm, amma bizimlə müqayisədə İranda qonorarlar yük sək olur. Məsələn, mən məmnuniyyətlə Məmməd Səid Ordubadinin “Qılınc və qələm”, “Dumanlı Təbriz” romanlarını ekranlaşdırmaq istərdim. Bu mövzuları İranla müştərək çəkmək olar. Amma bu məsələ kiminsə şəxsi şirkəti ilə yox, dövlət səviyyəsində həll olunsa, yaxşıdı. Yəni İran Mədəniyyət Nazirliyi ilə Azərbaycanın Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi filmə hər iki dövlət tərəfindən bərabər vəsait ayrılması barədə müqavilə bağlaya bilər. Onda müştərək mövzular da tapmaq olar, müştərək işləmək də olar. Bizdə belə təcrübə olub. Sovet dövründə Eldar Quliyev “Səmt küləyi” filmini Çexoslovakiya ilə birgə çəkmişdi. Müştərək filmlərdə rejissor bir tərəfdən olanda, operator o biri tərəfdən olur. Rəssam buradan da olur, oradan da. Bizdə bütün çəkiliş heyəti müəyyənləşdirilmişdi – filmin ssenari müəllifi, rejissoru, operatoru – hamısı Azərbaycandan idi. O vaxt kinostudiyanın direktoru Xamis Muradov idi. Ona zəng edib demişdilər ki, bütün çəkiliş heyəti siz tərəfdəndi, heç olmasa, baş rolu iranlı aktyor oynasın. Mən də razılaşdım. Çünki mən indi işlədiyim heyətlə 84cü ildə “Qara gölün cəngavərləri” filmini çəkmişdim və Ümumiittifaq kinofestivalında xüsusi mükafat almışdım. O niyyətlə də yenə köhnə dostlarımı yığmışdım başıma. № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 30 ● Filmi artıq təhvil vermisiniz, bundan sonra siz də tamaşaçısınız. “Tərsinə çevril miş dünya” fil mini özünüz necə dəyərləndirirsiniz? – Əvvəla, heç kim öz ayranına turş demir. İkincisi də, mən yaxşı dəyərləndirirəm, yaxşı filmdi. Kimlərə həsr olunubsa, onların da çox xoşuna gəldi. Ümumiyyətlə isə, biz bacardığımızı eləmişik. Çalışmışıq ki, Azərbaycan polisinin qəhrəmanlığını, fədakarlığını göstərək, çünki onlar buna layiqdilər. Amma sualınıza qayıtsaq, mən indi Cek Londonun son əsərlərini oxuyuram. Tənqidçilər onları zəif hesab eləyirlər. Həqiqətən də, elədi. Təkrarçılığa yol verib, əsəri tam cilalaya, işləyə bilməyib. Bununla belə müəllif həmin əsərləri öz yaradıcılığının zirvəsi sayır. Cəfər Cabbarlını götürək. Cabbarlı çox möhtəşəm əsərlərin, pyeslərin müəllifidi: “Oqtay Eloğlu”, “1905ci ildə”. “Dönüş” pyesi onun zəif əsərdi, Cəfər Cabbarlı onu hamıdan çox istəyirdi. Yanlış anlamayın, bu o demək deyil ki, mən öz filmimi zəif sayıram. ● Əksinə, belə başa düşdüm ki, siz bu filmi, az qala, yaradıcılığınızın zirvəsi hesab eləyirsiniz. – Bəs necə?! On beş illik fasilədən sonra belə bir film çəkmək... Yaradıcı insan daim işləməlidi, “Ənvər Əbluc qurultayda, konfransda filan sözü dedi, bizi tənqid elədi” deyə, on beş il sənətdən uzaq laş dı rıl mamalıdı. Əgər Ənvər Əbluc arxa nızca danışsaydı, başqa məsələ. Mən ki üzünüzə deyirəm. Təbrizdə Mə həm məd Biriya haqqında film çəkir dim. Oranın fərmandarı bizə yün gül şam qonaqlığı verdi. Söhbət zamanı dedi ki, tənqid eləmək olar, abır apar maq olmaz. Yəni, tənqid də müəyyən ədəb çər çivə sində olmalıdı, məntiqlə əsas lan dırıl malıdı. Mən Ənvəri insan kimi bə yən mi rəmsə, onu tənqid etmə liyəm?! Bu, düzgün münasibət deyil. Müsahibə lərin birində məndən soruş dular ki, biz nə vaxt Oskar mükafatı alacağıq? “Artist” filmi on yeddi mil yon avroya, “Oskar”a nomi nant olan başqa bir film isə, yüz neçə milyona çəkilib. Amma beş nomina siyada ən böyük mükafat lar “Artist”ə – səssiz, ağqara filmə verildi. Başa düşür sünüz? Biz bir milyona çəkirik, texni ka mız yoxdu, aktyora pul verə, onu həvəs ləndirə bilmirik. Təbii ki, bun ların müəyyən səbəbləri var. Ancaq aktyor filmdə çəkilirsə, onu təmin eləmək lazımdı ki, fikri başqa rolda qalmasın. Şəxsən mən belə fikir lə şi rəm. Elə rejissoru da həmçinin. ● Ənvər müəllim, gələcək planlarınız nədi? – Hələ ki, heç bir planım yoxdu. ● Filmin yorğunluğunu çıxardırsınız? – Yox, mən film çəkiləndə zövq alıram. İşsizlikdən yoruluram. Ona görə də hələ işləmək istəyirəm. ● Arzu eləyirəm, daha işsiz qalmayasınız. – Sağ olun. müsahibəni apardı Aygün Aslanlı M A R K E T İ N Q / Ənvər Əbluc: “Heç kəs öz ayranına turş deməz...” 31 E lxan, filminiz indi hansı mərhələdədir? – Hazırda film montajdadı. Bu mərhələnin birinci yarısını bitirmək üzrəyik. Sonra səsləndirməni, musi qini və qrafik işləri tamamlayacağıq. Çox istərdim ki, film geniş tamaşaçı kütləsinə payız aylarında təqdim olunsun. Çünki yayda şəhərdə adam az olur. Təbii ki, bu, təkcə məndən asılı deyil. Yəqin ki, nazirliyin (Mədəniyyət və Tuzim Nazirliyinin – red.) də filmlə bağlı öz planları var. ● Adətən, bütün dünyada həmişə filmin hazırlıq və post- prodakşn dövrünə daha çox vaxt ayrılır, çəkiliş prosesi isə qısa müddət çəkir. Sizdə necə oldu? – Filmdə ən əsas və ən vacib mərhələ hazırlıq dövrüdür. Bütün mərhələlər vacibdir, amma çəkiliş meydançasında əsas şeyləri yaddan çıxarda bilirsən. Mexaniki hazırlığın, fiziki hərəkətlərin fikri çaşdır maq, yayındırmaq ehtimalı var. Hazırlıq dövrü belə yayınmaların qarşısını alır. Hazır lıq prosesi fikrin bütövlənməsidir, çəkilişə beyində hazırlaşmaqdır. Dünya kino Elxan Cəfərov: “İNDİKİ MƏQAMDA HƏQİQƏT ÖZÜNÜ DOĞRULTMUR” Elxan Cəfərov kinoya kiçik yaşlarından, aktyor kimi gəlib. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Moskva Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnsti tu tunun aktyorluq fakültəsində təhsil alıb. Rejissor kimi fəaliyyətinə klip və reklam çarxları çəkməklə başlayıb. 2009-cu ildə “Qarabağdır Azərbaycan” adlı qısametrajlı filmini, 2010-cu ildə isə “Əlavə təsir” adlı ilk tammetrajlı filmini çəkib. Hazırda “Dolu” adlı ikinci tammetrajlı bədii filminin üzərində işləyir. № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 32 praktika sında çəkiliş prosesi artıq sırf mexanizmə çevrilmiş və keçmiş dövrlərə nisbətən yaradıcılıq payı bir qədər azaldılmış prosesdir. Azərbaycanda isə, ən vacib, ən gərgin mərhələ çəkiliş prosesidir. Biz çalı şırıq ki, istehsalata sadəcə fikirlə hazırlaş mayaq. Məsələn, kinoda sadə bir şey var – “ras kad rovka”, yəni kadrlaşdırma – bütün filmin öncədən kadrkadr hazırlanması. Artıq Holli vudda, ümumiyyətlə, bütünlükdə dünya kino istehsalatı prosesində də bunu nəinki şəkillərlə çəkirlər, hətta qrafik surətdə hazırlayırlar – kamera hardanhara hərəkət elə yəcək, aktyorlar harda dayanacaq, arxada neçə nəfər olacaq – bunların hamısı qrafik ani masiya filmi vasitəsilə təsvir olunur. Yəni yaradıcı iş hazırlıq prosesində tamamlanır. Biz isə, hazırlıq prosesindəki yaradıcı işi çəkiliş meydançasında həyata keçiririk. Çünki hələ də bir qədər sovet dövrünün prinsipləri ilə işləyirik, qlobal dəyi şiklikləri birdənbirə eləmək alınmır. Bizim çəkiliş meydançasında yaradıcılığa böyük ehtiyacımız var. Azərbaycan kinosu hazırda qlobal işlərin astanasındadır. Teztez belə bir sual eşidirəm: “Bizim filmlər nə vaxt “Oskar” alacaq?”. İndiki mərhələdə belə sual vermək, ən azı, qeyripeşəkarlıqdır. ● Yəni, “Oskar”a çatmaq üçün əvvəlcə qarşıya xırda hədəflər qoyulmalıdır? – Bəli, məsələn, bəzi dostlarımız İran kinosunu nümunə göstərirlər. İran kinosu Kannda, Venesiyada qalib gəlib, indi də “Oskar” aldı. İran bir dövlət, cəmiyyət, milli düşüncə olaraq qalibdir. Bu çox vacibdir. Görün, “Eurovision”da birinci yeri tutmağımız milli düşüncəmizə nə qədər müsbət təsir elədi?! Biz qalib gəldik, yəni, çoxdandır, qoxusunu unutduğumuz, havasını udmadığımız qalibiyyəti daddıq. Hansı formatda, harda – bu, artıq ikinci plana keçir. Birinci planda qalibiyyət faktoru dayanır. Məhz bu – industrial kino nöqteyinəzərindən, əlbəttə ki, “Oskar” hazırda kinema toqrafik meyardır. Amma yaradıcı yox, industrial meyardır və ona çatmaq üçün bütün industrial mərhələləri keçmək lazımdır. ● Üstəlik, əgər azərbaycanlı tamaşaçı öz filmini görmürsə, hansı “Oskar”dan danışmaq olar? Xüsusilə də, nəzərə alsaq ki, bu, “Oskar” mükafatının şərtlərindən biridir. – Bəli, film, öz ölkəsində və Amerikada, ən azı, iki həftə prokatda olmalıdır, yalnız bundan sonra yarışmaya qatılmağa icazə verirlər. Bu çox vacib nüanslardan biridir... ● “Dolu” filmi Qarabağ müharibəsindən bəhs edir. Bu vaxtadək bu mövzuya həsr olunmuş filmlərin, demək olar ki, əksəriyyəti tamaşaçıda qələbə hissi oyatmağa istiqamətlənib, amma süni pafosdan başqa heç nəyə nail olmayıb. Bircə, “Fəryad” filmi istisnadır. Neynəmək lazımdır ki, tamaşaçı ekranda baş verənlərə inansın, sizə inansın? – Bilirsiniz, “Fəryad” filmi çəkiləndə hələ heç kim heç nəyi unutmamışdı, “tez liklə qələbə çalacağıq” fikri hələ sönməmişdi. Ondan sonra çəkilən filmləri, onların müəl liflərini qınamaq olmaz. O filmlər, necə deyərlər, bir qədər “konstatasiyon” kinodu. Müharibə, qələbə haqqında film çəkmək üçün, ilk növbədə, yaradıcı insanın özü yüz yox, milyon faiz qələbəyə əmin olmalıdır, işini qələbə əzmi ilə görməlidir ki, inandıra bilsin. Özü inanmalıdır. “Kimsə gümanizənn ilə bulmadı həqqi”! – Nəsimi deyib. Bəlkə, yanılırsan, bəlkə, özünü aldadırsan, amma daxilən mütləq inanmalısan. Qəşəng bir fəlsəfi cərəyan var, deyir ki, insanın həyatında baş verənlərin hamısı öz arzularıdı. M A R K E T İ N Q / Elxan Cəfərov: “İndiki məqamda həqiqət özünü doğrultmur...” 33 Bizim bədbəxtliyimiz də öz arzularımızın nəticəsidir, xoşbəxtliyimiz də. Sadəcə biz onları düşünmədən, bilmədən arzulayırıq. Bəlkə, indi arzularımızı tarazlaşdırmalı, bir az istiqamətləndirməliyik. Biz bu gün xalq olaraq Qarabağda qalib gələcəyimizə, həqiqətən inansaq, qalib gələcəyik. Bizə kömək eləyən mistik, astral qüvvələr var. Bu dəqiqə bu balaca, rüşeym boyda olan dünyamızın taleyini doqquz planet həll eləyir. Sizin dediyiniz filmlərin çəkildiyi dövrdə bir ümidsizlik vardı, bu düşüncə tərzindən qırağa çıxmaq çox çətin idi. İndi yeni nəsil gəlib: Qarabağ müharibəsini görməmiş, məğlubiyyət hissini tanımayan bir nəsil. O nəsil maşın sürür, cəmiyyətin ön sıralarında gedir, onun taleyində iştirak edir. O, qələbə əzmi ilə doğulub. “Dolu” filmi, məhz həmin gənc nəslə hesablanıb. ● Bu, təbliğat xarakterli film olacaq, yoxsa həqiqətləri də deməyə çalışmısınız? – Sizə bir söz deyim. İndiki məqamda həqiqət özünü doğrultmur. Daha doğrusu, müharibədə həqiqət heç kimin tərəfində deyil, orada insanlar məhv olur. O ki qaldı bizim filmə... Düşünürəm ki, Aqil Abbasın yazdığı ssenaridə, Qarabağ haq qında indiyə qədər çəkilmiş bütün filmlərdən fərqli olaraq, o dövrdəki siyasi məsələlərə, çətin lik lərə, insanların düşüncələrinə xeyli açıqlama gətirilir. Təbii ki, hər şeyin mütləq bir arşını olmalıdır. Biz Qarabağda oturub Qarabağ haqqında film çəkməmişik, hələ orada deyilik. Ancaq bu, filmi patetikadan, plakat janrının elementlərindən azad eləmir. “Dolu” ilk növbədə ictimaisiyasi bədii işdir, Romeo və Cülyetta haqqında film deyil. Burda patetizm də var, qəhrəmanlıq hissi də, öz xalqımıza, milli düşüncəmizə “Əlavə təsir” filminin çəkiliş meydançası № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 34 inam da. Axı, biz müharibəni uduzmamışıq. Müharibədə uduzan da olar, udan da. Bu o demək deyil ki, qürurumuz sönməlidir. Biz göstəririk ki, baxın, adamlar necə qürurla döyü şüblər, necə qəhrəmanlıqlar elə yib lər. Bəli, bu gün bütün dünya Azərbay ca nın Qarabağda təkcə ermənilərlə döyüş mə diyini bilir. Biz böyük Rus imperiyası ilə, rus ordusu ilə döyüş müşük. Özü də toptüfənglə yox, atababa qaydası ilə. Biz – bıçaqlaşan “sovetski” oğlanları, ürəksiz, amma tankın içində oturub güllə atan adam ların qarşısına çıxmışıq! Biz heç nəsiz tankın üstünə cuman oğlanlar olmu şuq! Sadəcə, qürurumuzla! Belə getmişik döyüşə! Bunları göstərmək lazımdır. Mənim filmimdə əsas budur. Bunları çəkməyə çalışmışam. ● Bundan əvvəlki filminizə baxarkən mənə elə gəlmişdi ki, sizi ssenaridən daha çox görüntünün cəlbediciliyi maraqlandırır. Bəs, bu dəfə vəziyyət necədi? – “O filmim, bu filmim” demək istəmirəm. İkisi də mənim balamdır, ikisini də çox istəyirəm. Amma əlbəttə ki, “Dolu”nun ssenarisi, mövzusu daha çoxşaxəlidir, daha mürəkkəbdir, hadisə nöqteyinəzərindən daha qlobaldır. Burada onlarla personaj var və hamısının arxasınca getməlisən, hər birinin taleyini göstərməlisən. Guruluşçu operator Nadir Mehdiyev (sağdan birinci) M A R K E T İ N Q / Elxan Cəfərov: “İndiki məqamda həqiqət özünü doğrultmur...” 35 ● Azərbaycan kinosunda hələ də ssenari müəllifi rejissordan öndədir. Ola bilsin, sovet dövründən fərqli olaraq, titrlərdə yerlər dəyişib – indi birinci rejissorun adı yazılır, amma çəkiliş meydançasında ssenari müəllifi, ən azından, bəzi ssenari müəlliflər hələ də sözü keçən adamlardır. Ssenaridə ciddi dəyişikliklər eləməyə icazə vermirlər və sair. Aqil Abbas sizə belə problemlər yaratmırdı? – Rejissorla ssenari müəllifi arasında xırda toqquşmaların olması qaçılmazdır. Bu həm ssenarist, həm də rejissor peşəsinin gözəlliyidir. Bizdə rejisssordan tələb eləyirlər ki, ssenarini oxu, dərhal rejissor ssenarisi yaz. Xaricdə belə deyil. Orda ssenarini oxuyursan, gedirsən, Mayamidə üç ay başını qaşıyaqaşıya fikirləşirsən. Bizdə isə, deyirlər ki, götür, tez yaz, çək. Çəkdin? Montaj eləməmisən? Hanı kino? Azərbaycanda vəziyyət belədi. Aqil Abbasla filmin əvvəlində biriki dəfə yaradıcı çəkişməmiz oldu. Əvvəllər bu xətrimə də dəyirdi. Sonra onun mövqeyini məmnuniyyətlə qəbul elədim. Birincisi, yaşda məndən böyükdür, ona “abi” deyirəm. İkincisi, onu başa düşdüm. Ssena rini daha da dolğunlaşdırdı, mənim dediyim biriki nüansı əlavə elədi. Ssenari müəlli finin fikirlərini oxuya bilmək çox vacibdir. Mən Aqil Abbasla çox yaxşı dil tapdım. Çünki çox yaxşı, necə deyərlər, “cayıl” oğlandır, sözünü açıq deyəndir, zahirən çılğın görünsə də, ürəyi yumşaqdır. Ən əsası isə, müharibəni görüb. Döyüş səhnələrindən birini çəkirdik. Gəldi gördü, xüsusi təyinatlıları birbirinə qatdı. Başladı ki, ay sizə qurban olum, düz eləmirsiniz, belə ola bilməz. Mən də qalmışam qıraqda. Axırda onu bir kənara çəkdim, oturtdum. Dedim ki, sən bu dəqiqə filmin filan hissəsini görürsən, sən dediyin epizod isə, burdadır. Kadrları göstərdim, sakitləşdi. Uzun sözün qısası, Aqil Abbasla işimdən çox razı qaldım. ● Bəlkə, biz indi Qarabağı döyüş filmlərində yox, psixoloji filmlərdə göstərməyə çalışsaq, daha yaxşı olardı? – Mənə elə gəlir ki, hər ikisi lazımdır. Yetər ki, doğrudan da, gözəl bir film çəkək, gözəl bir hadisə danışaq. “Ya bu olsun, ya da o” demək doğru deyil. Hər iki variant olmalıdı. Sovet kinosunda böyük vətən müharibəsi haqqında çəkilən filmlər bunun ən yaxşı örnəyidir. Heç bir dənə də bomba partlamayan, güllə atılmayan nə qədər gözəl filmlər var. Müharibə həm destruktiv, həm də konstruktiv bir hadisədir və onun hər iki tərəfini göstərən filmlər çəkilməlidir. ● Elxan, siz də, yaşıdlarınız olan digər rejissorlar da tammetrajlı filmə çatana qədər uzun bir yol keçmisiniz. Nəhayət, arzunuza çatdınız. Amma mən bilən, bundan əvvəlki “Əlavə təsir” filmi də sizə nazirlik tərəfindən təklif olunmuşdu. Özünüzün çəkmək istədiyiniz mövzular varmı? – Özüm hansı mövzuları çəkmək istəyirəm? Bu barədə azad, rahat şərait olanda düşünəcəm. Bəlkə, tapdım. Tapsam, deyərəm. İndi, hələ ki, yalnız çəkmək istəyirəm. müsahibəni apardı Aygün Aslanlı № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il |