№01 (07) may 2012 №01(07) may 2012
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SERİAL ZAMANI
- Vahid Mustafayev: “HƏR ŞEYƏ FƏRQLİ RAKURSDAN BAXMAQ LAZIMDIR”
|
O nunla ilk, əyani tanışlığım məktəbdə oxuyanda olub. “Santa-Barbara” vasitəsilə… Söhbət, Kaliforniya- dakı şəhərdən yox, Rusiya telekanallarından birində illərlə yayımlanan “Santa-Barbara” serialından gedir. Rəfiqələrimin, demək olar ki, hamısı (mən də istisna deyil- dim) İdenin, Kellinin, Meysonun vurğunu idilər. Hətta onlardan “sitat” toplayanlar da vardı. Bir qədər sonra “Santa-Barbara” epidemiyasını AzTV-də nümayiş olunan “Mehriban düş mən” əvəz elədi. Yanılmıramsa, növbəti serialın adı “Qva delupe” idi. Əcaibdi: səkkiz il birlikdə oxuduğum sinif yol daşlarımın, mənə dərs deyən müəllimlərin əksəriyyətinin adını, üzünü unutmuşam, ancaq o serialların qəhrəmanlarını, aktyor ların adlarını, özlərini çox aydın xatırlayıram. İndi də təsadüfən, hardasa – internetdə, başqa seriallarda gözümə dəyəndə, elə bil, uzun müddətdi görüşmədiyim doğmamı görürəm, nostalgiya hiss eləyirəm. Və əminəm ki, mənim kimilər çoxdu. Səbəb? Necə olur ki, o virtual qəhrəmanlar, uydurma telesevgilər real həyatımızı üstələyirlər, yaxınımıza çevrilirlər? Demək olar ki, bütün dünyada ekran vaxtının çox hissəsini zəbt eləmiş, əhəmiyyətli televiziya yayım vahidinə çevrilmiş serialların anası olan radioseriallar (ABŞda meydana gəlib) tamaşaçının psixoloji vəziyyətinə hesablanmışdı. Böyük Depresiya döv ründə bütün Amerika ağır iqtisadi böhran içində olanda psixoloqlar iflasın kan darında dayanmış radiomaqnatlara kişilərin işdə, qadınların isə, evdə tək olduğu gün düz saatlarında radioda silsilə halında riqqətli, təsirli həyati hadisələr danışan tamaşalar yayımlamağı tövsiyə elədilər və bu ideya inanılmaz effekt verdi. Dinləyicilər nəinki qəhrəmanların taleyini izləyirdilər, həm də onlara bənzəməyə çalışırdılar. Əgər sevimli qəhrəmanları, sanki, sözarası filan firmanın məhsulundan istifadə etdiyini deyirdisə, həmin məhsula tələbat artırdı. Məşhur “Procter ənd Gamble” firması, tarixdə “Böyük Depresiya” adı ilə qalmış iqtisadi böhran zamanı iflasdan, məhz, radioseriallar sayə sində xilas ola bilmişdi. 1933cü ildə efirə “Procter ənd Gamble”ın sponsorluğu ilə “Ma Perkins” (“Perkins ana”) adlı radioserial buraxılmışdı. Layihənin məqsədi “Oxy Aygün ASLANLI SERİAL ZAMANI 13 dol” adlı sabunun reklamı idi. Onun adı radiotamaşanın içində mümkün qədər çox səs ləndirilirdi. Hesab olunur ki, serialların “sabun operası” adı da burdan götürülüb. Rek- lam kampaniyası o qədər uğurlu alın mışdı ki, sonrakı illər də “Proc ter ənd Gamble” başqa brend ləri nin də reklamı məq sə dilə bu tip bir neçə radioserial bu rax mış, 1940cı ildə isə, belə rek lamları davam etdirmək üçün öz nəzdində ayrıca şöbə ya rat mışdı. Televiziya yarananda se rial lar da radiodan qara qutuya transfer olundu və tədricən, te le vi ziyanın vacib janrlarından bi rinə çevrilməyə başladı. Vi deo çə ki liş lərin meydana gəl mə silə onun tirajlanmaq – yəni tək rar yayım imkanı artdı, kom mer siya plat forması forma laşdı. İndi isə, serial çəkilib efirə çıxa na qədər çox uzun bir hazır lıq pro se sindən keçir – onun tama şaçı sının kimlər olacağı qabaq cadan müəy yənləşdirilir. Hətta seriallarda reklam vermək üsulları da təkmilləşib. Hazırda komik seriallarla para lel dramatik seriallarda da epi zodda “gizlədilmiş” reklam ke çid ləri olur – məsələn, ağ paltar geyin miş bir personaj, əlin də şərab qədəhi tutmuş ikinci perso najla mübahisə eləyir. Müba hi sə nin qızğın anında şərab dağılır, ağ paltar ləkələnir. Bu epizodun ardınca dərhal yuyucu tozun reklamı gedir. Yəqin, Devid Finçerin “Döyüş klubu” filmindəki kişi cinsiyyət orqanı ilə bağlı məş hur epizodu xatırlayırsınız. Yuyucu toz rek la mında da təxminən eyni priyomdan isti fadə olunur (təbii ki, yuyucu toza daha çox vaxt ayrılır). Əslində, bu cür sürətli inki şa fın bircə səbəbi var: tama şaçı marağı. Seriallar qısa zaman ər zin də insan ların asudə vaxtla rı nın təş ki lində vacib ele mentə çev ril məyi bacarıb. Bu cəhətdən onları “Çin işgən cəsi” ilə də mü qa yi sə eləmək olar. Yavaşyavaş, damcıdamcı beynimizə soxulur, tama şaçını hipnoz eləyir. İnsan lar onlardan geyin məyi öyrənir, sevimli qəhrə manlarının dav ra- nış larını, danışıq tərzini təqlid elə yir lər. Serial lar məişət prob lem lə rindən, ailəsi üçün bir tikə çörək qazanmaq qayğı sın dan yo rul muş kişiləri, ərini işə, uşaq la rını məktəbə yola salan dan sonra özü ilə tək qalmış qadın ları, qısa müddətlik də olsa, qayğı la rın dan, fikirlərindən ayı rır, başqa alə mə aparır. Ta ma şaçı 4560 də qi qə ərzində hə min aləmin bir par ça sına çev rilir, özü nü qəh rə man larla iden ti fika siya elə yir, onları öz qohum ların dan daha çox sevir, onlar üçün daha çox nara hat olur və beləcə, öz prob lem lə rin dən uzaq la şaraq rahatlanır. "Santa-Barbara" qəhrəmanları № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 14 Elə bu səbəbdən, seriallar psixologiya, sosiologiya kimi elmlərin araşdırma pred- metinə çevrilib. Özü də çoxdan.. Məhz həmin araşdırmaların nəticəsində 1970ci ildə amerikalı psixoloqlar dünyaya “evdar qadın sindromu” adlı yeni termin hədiyyə eləmiş dilər. Bu, seriala xəstəlik dərəcə sində aludəçiliyə verilən ad idi. Yeri gəlmişkən, hazırda bütün dün yada qadınlarla bərabər 35 yaşa qədər kişilərin 25% faizi də bu sin dromdan “əziyyət çə kir”. Günü nün çox hissəsini ekran qar şı sın da keçirən, ya da yorğunarğın halda divana uzanıb azacıq din cəl mək, stress atmaq istəyən tama şaçı üçün seriallar narkotikə çev ri lib. O, ekranda özünə yaxın olan, lakin özündən daha müba riz və başına gələn bütün bəd bəxt lik lərdən sonra xoşbəxt olma ğı bacaran birini görmək istə yir. Hərənin öz dozası – yəni, öz serialı var. Hətta seriala ucuz, aşağı səviy yəli sənət kimi yana şan, ona bax mağı özünə əskik lik sayan intel lek tual ların da... Onlar üçün Dosto yevskinin “Ka ra ma zov qar daşları”, Orxan Pamukun “Cev dət bəy və oğulları” roman ları se rial laşdırılır. Özü də bu zaman qəhrə man ların mo no loqla rı nın, roman üçün vacib olan epizod la rın olduğu kimi saxlanmasına xüsusi diqqət yetirilir. Üstəlik, tamaşaçı “peşəkarlaşdıqca” ona yeni örnək lər, yeni mövzular təqdim olu nur, necə de yər lər, onun marağı satın alınır. Məsələn, əgər son illərə qədər türk serial ların da müsbət baş qadın qəhrə manın bakirə qalmağı, bütün 150200 seriya boyunca yalnız bir kişi ilə yatmağı dəbdə idisə, artıq onlar elə ilk seriyalarda bu və ya digər şəkildə təca vüzə məruz qalır, ağır psixoloji çətinliklərdən sonra yenidən həyata qayıt mağı bacarırlar (mə sələn, “Fatma gülün suçu nə?”, “İffət”, “Mənəkşə və Halil”). Belə süjetlərə müraciət olunma ğının səbəbi türk cəmiyyətində qadına qarşı zorakılıq əley hinə başlanan kam pa ni yadı. Yəni, se ri al is teh sal çı ları da vamlı gün dəmi izlə yir lər, cə miy yət də baş verən istə ni lən so sial, siya si ha di sə ləri anın da sü je tə əlavə elə yir lər və bu nunla da məh sul la rı nın reallıq illü zi ya sını qoru yurlar. Bir sözlə, tamaşaçının ma ra ğını satın almaq, az qala, əsl riya zi hesablama tələb eləyən pro sesdi. Serialın efir vaxtından tut muş (o, digər kanallarda ya yım la nan populyar seriallarla eyni vaxta düşməməlidir), əsas qəh rə man ların xarizmasına qə dər hər şey nəzərə alınmalıdı. Çünki mavi ekran nə qədər qüd rətli manipulyator olsa da, mani pul yasiya eləməkdən ötrü əvvəlcə tamaşaçı toplamalıdı. Tama şaçı isə, ilk baxışdan nə ticəsi öncədən məlum olan situasi ya lara da hərdən göz lə nil məz reak siya verməyi və təəc cüb lən dir məyi bacarır. Məsə lən, götürək, “Space” kanalında ya yım lanan “Amaci” (əslində, “Bu zalım dünyada doğulma” adlanır, amma fanatları onu baş perso najın təxəllüsü ilə tanı yır lar) adlı hind serialını. Etiraf eləyək ki, “Space” kanalı, yerli televiziya məkanının öncüllərindən deyil. Bəs “Amaci” kimi pri mitiv, danışmaqdan çox baxışmağı göstərən serialın populyarlığının səbəbi nədi? Niyə kişilər ona qadınlardan daha çox maraq göstərirlər? Yəqin ki, birinci səbəb biz azərbay canlıların hind kinosuna olan nostalji sevgisidi. Necə deyərlər, “Amaci” bizə yad deyil, orqanizmimiz ona alışıb. İkinci və zənnimcə, ən əsas səbəb isə onun ailəvi M A R K E T İ N Q / A.Aslanlı. Serial zamanı 15 baxış üçün yararlı olmasıdı. Bütün ailə – anaata, oğul, qız, qaynana, qaynata, qonaq bir yerdə oturub onu rahat izləyə bilər. El dilində desək, “əxlaqlı” serialdı, öpüşən, sevişən, çılpaq gəzən yoxdu, qəhrəmanlar paltarlı yatıb, paltarlı dururlar. Beləcə, tamaşaçıda “tərbiyəli”, mentalitetə uyğun bir şeyə baxdığı illüziyası yaranır. Və təbii ki, mövzu.. Ekranda gördükləri tamaşaçını nə qədər gərginlikdə saxlasa, gözünə nə qədər çox kül üfürsə, o bir o qədər çox baxacaq. Hamımızın adrenalinə ehtiyacı var və serial, müəyyən mənada, adrenalinin təminatçısıdı. “Amaci” də sübut eləyir ki, azərbaycanlı tamaşaçını seriala “otuzdurmaq”dan ötrü xüsusi bir əllaməçiliyə ehtiyac yoxdu. Başlanğıc üçün onun ekran qarşısında əyləşib, yerli məhsula baxmasına nail olmaq lazımdı. Məsələn, on beşiyirmi seriya həcmində kiçik dozalardan, tanış, doğma süjetlərdən və personajlardan istifadə etmək olar... Azərbaycan ədəbiyyatının keçən əsrdə yaranmış əksər nümunələri – vaxtilə hamımızın birnəfəsə oxuduğu romanlar – İ.Əfəndiyevin, M.İbrahimovun, S.Qədirzadənin, Ə.Hacızadənin, İ.Qasımovun əsər ləri yerli seriallar üçün əsl qızıl mədənidi. Dahası, bununla nəinki tamaşaçıda yerli məh sula maraq oyada bilərik, həm də artıq bukinistlərdə belə çətinliklə tapılan bu əsər lərə ikinci həyat vermiş olarıq (Əslində, seriallar mahiyyətcə elə həmin romanlardı, vaxtilə onların tutduqları yerdədi). Növbəti addımlara serialın keyfiyyətini – bura çəki liş tərzindən daha çox aktyorların xarizması, inandırıcı oyunu daxildi – və reklamı aid etmək olar. Bir şeyi də qeyd eləyək: Azərbaycan serial istehsalçılarının Türkiyə, ABŞ, Latın Amerikası ölkələrindəki həmkarlarından bir üstünlüyü var – bizdə serial çəkmək risk tələb eləmir. Çünki nə kanallar arasında rəqabət var, nə də (hələlik) serial bazarı. Və birincini deyə bilmərəm, ikincinin yaranması üçün uzun bir yol keçməliyik. Reallıq budu ki, bu gün seriallar həyatımızın mühüm hissəsini işğal eləyib. On larla mübarizə aparmaq, “sənət, yoxsa serial” deyə müzakirələr açmaq dövrü keçib. Artıq çoxdandı ki, “serial sənəti zamanı” başlayıb və bundan maksimum istifadə elə mək lazımdı. ◄ “Bu zalım dünyada doğulma” (“Na Aana Is Des Laado”), prodüserlər Şyamaşiş Battaçaria və Melima Baypa “İffət” ► prodüser Faruk Turqut № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 16 V ahid bəy, Azərbaycanda, demək olar ki, bütün kine- ma toqrafçıların prokat, texnika çatış maz lı ğından, kadr yox lu ğun dan şikayətləndiyi bir zamanda siz film çəkir, onun prokatını təşkil edir, hətta filmi xaricə çıxartmağa da hazırlaşırsınız. – Burada təəccüblü nə var?! İnsan qarşısına bir məqsəd qoyur və bu məqsədə nail olur. Mən “Xoca”nı da, bundan əvvəlki filmlərimi də çəkəndə qarşıma bir məqsəd qoymuşdum və bu məqsədə çatdım. Tamaşaçıya onun istədiyini göstərmək lazımdır. Əgər indi tamaşaçı Qarabağda hadisələrin əslində necə cərəyan etdiyini bilmək istəyirsə, ona, məsələn, sevgi macərası göstərmək nə qədər doğrudur? Üstəlik, həmin məhəbbət macəralarını film industriyasında hegemon olan Amerikadan, yaxud bəzi Avropa ölkələrindən yaxşı çəkmək mümkün deyil. Səbəbi çoxdur: təhsil, texnika, pul... Napoleondan soruşurlar ki, müharibədə qalib gəl mək üçün nə lazımdır? Cavab verir ki, üç şey: birinci, pul, ikinci, pul, üçüncü, pul. Kinoda da belədir. Biz “Xoca” layihəsinə sərf olunan vəsaiti hesablamışıq. Doqquz hissədən ibarət serial və full keyfiyyətlə çəkilmiş, dolbydigital səsləndirilmiş, neqativi lentə vurulmuş bir bədii film bizə, təxminən, yeddi yüz min manata başa gəlib. ● Bütün bu sadala dıq la rınızın hamısı? Bu, Azər bay can da bir tam met rajlı filmə ayrılan təx mini məbləğdir. Vahid Mustafayev: “HƏR ŞEYƏ FƏRQLİ RAKURSDAN BAXMAQ LAZIMDIR” Vahid Mustafayev (Vahid Naxış) – ANS Şirkətlər Qrupunun prezidenti, “Seçilən”, “Yaddaş”, “Xoca” filmlərinin ssenari müəllifi və rejissorudur. 17 – Bizdə bugünədək dolbydigital bir film çəkilməyib, colorcorrection (rənglərin korreksiyası) edilmiş bir film belə, olmayıb. Halbuki sadaladıqlarım müasir kine matoqrafiyanın adi normalarıdır. Özüm şəxsən oturub, Azərbaycanda ilk dəfə “Da vinçi” proqramı vasitəsilə rənglərin korreksiyasını həyata keçirmişəm. “Xoca” filmində Bakıda baş verən hadisələri soyuq – ağ və göy rənglərdə, Qarabağı isti – sarı və yaşıl rənglərdə görürük. Məsələn, bir epizod var: Yura adlı qəhrəmanımız əsir düşməməsi üçün sevgilisini öldürür və bu zaman rənglər solmağa başlayır. Sürətə gəlincə, onun üç yüz əlli dəfə çoxalması imkanından istifadə eləmişəm. Bəlkə də, bu dediklərim tamaşaçıya maraqlı deyil. O, sadəcə, həmin effektləri görmək və zövq almaq istəyir. ● Bu baxımdan Azərbaycan tamaşaçısı ümidlərinizi doğrultdumu? Ondan gözlədiyiniz reaksiyanı ala bildiniz? – Təbii ki, aldım. Baxmayaraq ki, filmi çəkəndə kütləni nəzərə almamışam, öz istə diyimi eləmişəm və sizi də buna fərqli prizmadan baxmağa dəvət edirəm. Mənim filmim konyuktura deyil, ekspressionist filmdir. Azərbaycanda heç vaxt, heç kim ekspressionist film çəkməyib. Bilirsiniz ki, ekspressionizmdə kabuslar, nosferatular olur. Mən onları fantasmaqoriya ilə əvəz eləmişəm. Ssenarini oxuyanlar fikirləşirdilər ki, filmi heç kim bəyənməyəcək. Ona görə də, çəkiliş meydançasında tamaşaçı haq qında düşünmürdüm, ürəyimdə, beynimdə olanları lentə köçürürdüm. Və nə baş verdi? Mənim fikirlərimlə, dünyagörüşümlə razılaşan adamlar tapıldı ki, onların adı tama şaçıdır. Hər şeyə fərqli rakursdan baxmaq lazımdır. Bu gün bizim ən böyük prob lemimiz odur ki, Azərbaycanda istehsalçılar tamaşaçı, yaxud istehlakçı üçün nəsə yarat mağa çalışırlar. Bu doğru deyil. ● Deməzdim. Buna heç cəhd də eləmirlər. – Yox, eləyirlər, sadəcə, onların gözünün qarşısındakı istehlakçı fərqlidir. Bir misal çəkim. Bizdə “mən evimi gözəl təmir etdirdim” əvəzinə “yevroremont etdirdim” deyir lər. Mənim avropalı dostlarım bu ifadəni başa düşmürlər. Ev ya yaxşı təmir olunur, ya da olunmur, “yevroremont” nə deməkdir? Yəni, Azərbaycanda hər bir istehsalçı öz iste dadını kiməsə göstərməyə çalışır. Amma sənətdə tamamilə fərqli vəziyyət olmalı dır. Pikasso insanların xoşuna gəlmək istəsəydi, bizim tanıdığımız əsərlərin izitozu da olmazdı. Bu zaman nə baş verəcəkdi? İnkişaf dayanacaqdı. Yaradıcı insan gərək kütləni, auditoriyanı öz arxasınca aparsın, ona yeni horizontlar açsın. ● Kinoya bu qədər maraq haradandır? Bu, sənətə sevgidən doğur, yoxsa Azərbaycan kinosunun gəlir gətirmək ümidi var? – Kant deyir ki, insanın beyninə gələn hər bir fikir həyatda reallaşa bilər. Avropa indiki halına Kantla Hegelin fəlsəfələri sayəsində gəlib çıxıb. Bizə də bu fəlsəfə “yevro remont” şəklində çatıb. Biz “Xoca” filmini Azərbaycanın hər yerində nümayiş etdir dik. Mən Naxçıvan kinoteatrında gördüyüm avadanlığı dünyanın heç bir yerində görmə mişəm. Yüksək səviyyədə iki proyektorları, çox müasir, dolbidicital rəfləri, hər növ səs formatlarında – həm SR, həm mono nümayiş keçirmək imkanları var. “Nizami” kino teatrı çox yüksək səviyyədədir. “Park Bulvar”ın kinozalı da həmçinin dünyanın ən müasir kinoton avadanlığı ilə təchiz olunub. Rayonların hamısında kinozallar var, filmləri DVD, yaxud bluray vasitəsilə göstərə bilərlər. Demək istədiyim odur ki, əgər № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 18 pul qazanmaq məqsəd olsa, ona çatmaq mümkündür. Amma mən, digər Azərbaycan rejissorlarından bir az fərqlənirəm – pula o qədər də ehtiyacım yoxdur. Mənim gəlir sahələrim var, filmləri də öz puluma çəkirəm. Bu, aramızdakı kiçik fərqdir. Üstəlik, indiki prezidentimiz İlham Əliyev mənə həmişə dəstək olub. Məsələn, nə qədər pulum olurolsun, tankları, “BTR”ləri, digər tex nikanı əldə edə bilməzdim. Allah canını sağ eləsin, İlham Əliyev kömək elədi. Bundan əvvəlki “Yaddaş” filmində də silahsursat məsələlərində kömə yini əsirgəməmişdi. Bu filmdə isə bizə həm də maliyyə dəstəyi verdi. Yuxarıda dediyim rəqəmin – 700 min manatın, təxmi nən, 200300 mini, məhz prezi dent tərəfindən ayrılmışdı. Biz filmi 400350 min manata çəkməyi planlaşdırır dıq. Amma onun maliyyə dəstəyi ilə 700 min manata super film yaratdıq. Çəkiliş vaxtı beş maşın, yeddi bina partlatmışıq. Bütünlükdə filmdə 3 min nəfərə yaxın insan iştirak edib. Yenə təkrar edirəm, hər şey məqsəddən asılıdır. Kimsə buna yaradıcılıq kimi, kimsə qazanc mənbəyi kimi baxır. Lenin deyirdi ki, kino incəsənətin ən ali növüdür. Bu gün bizim üçün kino çox vacibdir. Bizim həm müasir, həm də keçmiş tariximizdə bir neçə vacib hadisə baş verib ki, xalqımızın onlardan xəbəri yoxdur. Necə deyim, kino insanlara yaddaşlarını şəffaflaşdırmaq imkanı verir. ● Ya da siz onlara öz yaddaşınızı təlqin edirsiniz. Çünki bütün hallarda danışdığınız hadisə sizə məxsusdu, sizdən keçib insanlara çatır. – Ola bilər, amma bizim millət öz qəhrəmanlarını tanımır, onları tanıtmaq üçün kinoya ehtiyacımız var. Öz qəhrəmanlarını tanımayan xalq, demək ki, millət kimi hələ formalaşmayıb. Biz deyirik ki, 1918ci ildə ermənilər Bakıda qırğın törədəndə şanlı türk ordusu gəlib bizi xilas elədi. Bəs, o vaxt bizim azərbaycanlılar neynəyirdilər, harada “Xoca” filminin çəkiliş meydançası M A R K E T İ N Q / Vahid Mustafayev: “Hər şeyə fərqli̇ rakursdan baxmaq lazımdır” idilər? Hanı o qırğında şücaət göstərən Azərbaycan qəhrəmanlarının adları? Bu hadisəyə tarixi nöqteyinəzərdən yaxınlaşaq, ermənilər Bakıya daxil olub, qırğına başlayırlar. Biz hansı yollasa türk qardaşlarımıza xəbər göndərməliyik ki, gəlin, bizi xilas eləyin. Bundan sonra türk ordusunun Bakıya gəlməyi üçün hardasa üç ay vaxt keçməlidi. Çünki söhbət ordudan gedir. Bəs, həmin üç ay ərzində burada nələr baş verirdi? Ermənilər oturub gözləyirdilər ki, türk ordusu gəlsin, azərbaycanlıları xilas eləsin və tarixə düşsün? Xeyr! Qırğınlar gedirdi, bizim Qobu qoçuları, Bakı kəndlərinin qoçuları şücaət göstərirdilər. O qəhrəmanlar iki dünya arasında qalıblar, rahatlıq tapa bilmirlər, çünki xalq onları tanımır! Xalq onlara öz rəğbətini, hörmətini nümayiş etdirmir! Xalq deyir ki, bizi Nuru Paşa xilas eləyib. Öz xalqına qarşı bu qədər hörmətsiz yanaşmaq olmaz… Yaxud müasir tariximizi götürək: İyirmi Yanvarı. Bircə nəfər qəhrəman adı çəkə bilər siniz? Yoxdur. Niyə? Çünki İyirmi Yanvar hadisələrilə bağlı böyük problem var – biz İyirmi Yanvar hadisələrində qurbanları şəhidə çevirmişik. Mən “Xoca” filmində şəhidlə qurbanın fər qini göstərməyə çalışmışam. Qurban – Ələkbərin anasıdır, şəhid isə, Ələkbərin özüdür. Qurban həyatını düşünmədən itirir, bu onun öz istəyi ilə baş vermir. Şəhid isə şüurlu halda canından keçir. Şəhidlik zirvədir. Elə “Xocalı” faciəsinin özünü götürək. Fikir vermisinizsə, mən filmin sonunda “iyirmi il gecikdiyimə görə üzr istəyirəm” yazmışam. Xocalı hadisəsi iyirmi il bundan əvvəl baş verib, hər yerdə “Xocalı, Xocalı, Xocalı” deyirik, amma hələ də heç kimin heç nədən xəbəri yoxdur. Orada nə baş verib? Gəlib millətimizi qırıblar. Yaxşı, onda niyə hamı Qaraqayada həlak olub? Niyə şəhərin içində ölməyiblər? Başa düşürsünüz, bu cahillik sonda gətirib ona çıxarır ki, biz öz həqi qətlərimizi heç yerə düzgün çatdıra bilmirik! Ağzımızdan vururlar, cavab verə bilmirik, çünki həqiqətdən xəbərsizik! Kino həmin həqiqətləri çatdırmaq üçün ən gözəl imkandır. Biz tamaşaçının əlindən tutub hadisələrin içinə gətiririk və ona hər şeyi göstəririk. ● Siz vətənpərvərlik möv zu sunda olan filmlər çəkməyə üstünlük verirsiniz. Bu nə qədər gəlirli məhsul ola bilər və niyə biz vətənpərvərlik, müharibə mövzusunda olan filmləri gəlirli, kreativ filmlərə çevirməyi bacarmırıq? – Vətənpərvərlik möv zusu deyəndə filmdəki toy səhnəsini nəzərdə tutur su nuz? ● Bütünlükdə “Xoca” filmini nəzərdə tuturam. – “Xoca” – vətənpərvərlik möv zu sunda deyil. Vətənpərvər lik anla yışı təbliğatla, ideologiya ilə bağlı bir şeydir, “Xoca” filmi isə, incə sə nətdir, artdır, yaradıcılıqdır. ● Vətənpərvərlik mövzusunda çəkilmiş film sənət əsəri ola bilməz? – Təbii ki, ola bilər. Amma “Xoca” – mənəvi böhran haqqın da dır, vətənpərvərlik filmi deyil. Mənə elə gəlir ki, siz ifadələrinizdə iki şeyi birləşdirirsiz və bu, yanlışdır. Vətənpərvərlik və vətən sevgisi bir az fərqli anlayışlardır. Mənim vətən sevgim var, özümü vətənpərvər insan hesab eləyirəm. Lakin vətəni sevən adam hər şeydən əvvəl gərək onu aldatmasın. Bu ən əsas amildir. Mən filmimdə vətəni aldatmıram, onun əlimizdən necə getdiyini göstərirəm. Göstərirəm ki, bir balaca qız atəş açır və əks tərəf elə bilir ki, onlara qarşı ordu çıxır. Bununla göstərmək istəyirəm ki, orada balaca bir qız yox, döyüşçülərdən ibarət dəstə olsaydı, bəlkə də, Xocalı hadisəsi baş verməzdi. Biz Xocalını oynayaoynaya, yeyib içəiçə itirdik. Söhbət təkcə Xocalıdan yox, bizim, sizin bütün itkilərimizdən gedir. Xocalı – sadəcə, bir nümunədir, amma parlaq nümunədir. 19 № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 20 ● Vahid bəy, “Bakıfilm” kinostudiyasını yaratmısınız, böyük bir pavilyon tikdirmi- si niz. Onu yalnız özünüz istifadə eləyəcəksiniz, yoxsa kirayə də verəcəksiniz? – Bizim kinopavilyon bu gün Azərbaycanda ən böyük pavilyondur. Səkkiz yüz altmış üç kvadrat metr sahəsi var. Bütün vasitələrdən istifadə edib, orda film çəkilişlərini həyata keçirəcəyik. Azərbaycan öz filmlərini, seriallarını çəkib nümayiş etdirməlidir. Bir çox janrlar – məsələn, sitkomlar – var ki, onları pavilyonlarda çəkmək lazımdır. Pavilyonumuzu müəyyən texnika ilə təchiz etmişik. Aprelin ikinci dekadasından iki serialın çəkilişlərinə başlayacağıq. Pavilyonun böyük olması orada eyni vaxtda bir neçə layihənin həyata keçirilməsinə, böyük səhnələrin çəkilməsinə şərait yaradır. Qısası, pavilyonun bütün imkanlarından istifadə etmək fikrindəyik. ● Sizcə, tamaşaçıları türk seriallarının əsarətindən çıxartmaq üçün onlara necə məhsul təqdim etmək lazımdır? – Azərbaycan tamaşaçısı türk seriallarında bu və ya digər səviyyədə öz məişətinə yaxın bir məişətlə tanış olur. Buna görə də, həmin seriallardan xoşu gəlir. Türklər dil, din, adətənənə nöqteyinəzərindən bizə yaxındırlar. Məsələn, Latın Amerikasında, Avropada, Amerikada çəkilən seriallar bizim tamaşaçını çox cəlb eləmir. Çünki din, mənəviyyat, dil, adətənənə baxımından çox fərqlidirlər. Seçimimiz olmadığı üçün baxırdıq, türk serialları gələndən sonra onlara baxmağa başladıq. Bununla belə, Türkiyə bizə nə qədər yaxın olsa da, onların öz adətənənələri, mənəviyyatları, fiziologiyaları var, bizdən fərqlidilər. Bu da öz növ bəsində ondan xəbər verir ki, öz serial larımızı çəkəndən sonra yerli filmləri izləyəcəyik. Məncə, biz təcili surətdə öz seriallarımızı “Xoca”, rejissor Vahid Mustafayev M A R K E T İ N Q / Vahid Mustafayev: “Hər şeyə fərqli̇ rakursdan baxmaq lazımdır” 21 çək məyə başlamalı və ortaya səviyyə qoymalıyıq. Bu vaxtadək “Bakıfilm” bir neçə serial istehsal edib: “Yaddaş”, “Qaydasız döyüş”. Hər biri ən yüksək reytinqləri toplayıb, hətta reytinqlərdə Türkiyə və digər ölkələrin seriallarını keçib. Çünki onlar bizim tamaşaçıya daha yaxındırlar. Əslində serial nə deməkdir? Kiminsə həyatını davamlı olaraq, altdanaltdan izləmək. Xalqımız da bunu sevir. Hansısa intim, nalayiq ele mentlər olanda tamaşaçıya daha da maraqlı gəlir. Bunun bir çox səbəbləri var. Dediyim elementlər uzun müddət qapalı mövzular olub... ● Niyə ANS-də məşhur “Kriminal qiraət” kimi dublyaj filmləri daha yoxdur? – “Kriminal qiraət”i özü müz dublyaj eləmişdik. Onda vaxtımız vardı və bu işdən həzz alırdıq. Bu gün çoxlu başqa işlərlə məşğul oluruq. Yeni nəsil bu işi davam etdirə bilərdi, amma heç bir maraq göstərmədi. Bu gün “Bakıfilm”in nəzdindəki dublyaj studiyasında işləyənlər adi məmurlardır. Ora bürokratik müəssisəyə çevrilib. Şəxsən mənim onların gördüyü işlərdən xoşum gəlmir. ● Bəs, niyə heç nəyi dəyişmirsiniz? – Məmnuniyyətlə, dəyişərdim. Amma bazarda peşəkar yoxdur. Əgər yaradıcı cavanlar olsa, gəlib desələr ki, verin, biz işləyək, günü sabah bu studiyanı onlara verərəm. Ora mənə məxsusdur, buna ixtiyarım var. ● Televiziya kanallarımızın sayəsində Azərbaycan kinosu “Arşın mal alan”, “O olmasın, bu olsun”, “Görüş”, “Əhməd hardadır”, “Ulduz” və sair bu tip filmlərdən ibarət ağ-qara kinematoqrafiyaya çevrilib. Çoxlu maraqlı filmlərimiz var, amma efirdə göstərilmir. Onların nümayişinə nəsə mane olur, yoxsa bu, kanallara maraqlı deyil? “Xoca”, Nigar Bahadırqızı və Vahid Mustafayevı № 01 (0 7) m ay 2 01 2- ci il 22 – Bəlkə, elə nümayiş olunmamağı yaxşıdır? Mən onlara “pisdir, ya da yaxşıdır” demirəm. Sadəcə, biz telekanal olaraq tamaşaçıya reytinq toplaya biləcək məhsullar göstərməyə çalışırıq. Reytinqimiz yüksək olanda reklamverənlərə vaxtımızı daha baha sata bilirik. Ola bilsin, bu doğru deyil. Ancaq xalq adlarını çəkdiyiniz filmləri sevir. ● Və axırıncı sualım: sizi çəkiliş meydançasında çox çətin adam kimi təsvir eləyirlər. – Bəs necə olmalıyam? ● Bu nədən irəli gəlir? Gərginlikdən, ya məsuliyyətdən? – Birincisi, ondan irəli gəlir ki, qarşıma qoyduğum məqsədi yüksək keyfiyyətlə həyata keçirmək istəyirəm. İstəyirəm ki, mənimlə eyni meydançada olan bütün əməkdaşlarım bu işi mənim qədər sevsinlər, mənim qədər çalışsınlar. Mən “Xoca”nın çəkilişlərinin birinci günü on altı aktyoru işdən qovdum. Bəzi hallarda aktyoru elə çəkiliş vaxtı uzaqlaşdırırdım. Yəqin, görürsünüz ki, filmdə əksər aktyorlar tanınmamış simalardır. Məsələn, filmin əvvəlində bir səhnə var. Cavan oğlan, Həsən dayı ilə Səkinə xalaya yaxınlaşıb soruşur ki, bu qoyun nədi, bəlkə, Mehribanın xeyir işi var, bizim xəbərimiz yoxdur? Bu cümləni deyən oğlan aktyor idi. Onu qovdum. Pirotexnikin köməkçisi o rolu peşəkar aktyordan daha yaxşı oynadı. Azərbaycanda, ümumiyyətlə, kinoaktyor yoxdur. Bundan sonra kadr larımızı özümüz hazırlayaca ğıq. “Bakıfilm”in nəzdində kinoakade mi ya açmağa hazırlaşırıq. Bu işlə bir neçə adam məşğul olub, yaxşı nəti cələr də əldə edib. Məsələn, bilirəm ki, Rüstəm İbrahimbəyovun məktə bin dən bir neçə istedadlı gənc çıxıb. Amerika səfirliyi keçirdiyi film mü sa bi qəsinə məni “Xoca”, son çəkiliş günü ▲ ▼ “Xoca”, aktyor İlqar Musayev M A R K E T İ N Q / Vahid Mustafayev: “Hər şeyə fərqli̇ rakursdan baxmaq lazımdır” 23 dəvət eləmişdi, mün siflər heyətindəydim. Orada Rüs təm İbrahimbəyovun məktəbində oxu yan gənc lərin qısametrajlı filmləri vardı. Çox xoşuma gəlmişdi, fərqli film lər idi. Amma heyif ki, o məktəb fəa liy yətini dayandırdı. ● Kinoakademiyada müəllimlər kim olacaq? – Bizim kinoakademiyada Pots dam Kinoakademiyasından, İrandan, ABŞdan dəvət olunmuş müəllimlər və yerli mütəxəs sislər dərs deyəcəklər. ● Hansı ixtisaslar üzrə? – Bu gün Azərbaycanda dünya səviyyəsində film çəkmək üçün operator, səs rejissoru, səs operatoru yoxdu. Biriki nəfər qrim ustası var, onlar da şoubiznesdə işləyirlər, kinodan çox uzaqlaşıblar. Bizdə rakorda, skriptə nəzarət eləyən adamlar, peşəkar rejissor assistenti, peşəkar pirotexnik yoxdur. ● Bu ixtisasların hamısını öyrətməyə çalışacaqsınız? – Mütləq. Hər bir ixtisas üzrə fakültələr və müvafiq fənnləri tədris edən müəl lim lər olacaq. ● Maraqlı müsahibəyə görə çox sağ olun. müsahibəni apardı Aygün Aslanlı P.S. Məqalənin hazırlanmasında köməklik göstərdiyinə görə cənab Əyyub Daneşvərə təşəkkür edirik |