Yaziçilar býRLÝYÝ Çaõ ÖyrŠtim ÝþlŠtmŠlŠri qafqaz unýversýtetý Az TéHSÝl nazýRLÝYÝ Šrbaycan Respublikası
«II BEYNƏLXALQ TÜRK XALQLARI UŞAQ ƏDƏBİYYATI KONQRESİ»
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MUTLU, SAĞLIKLI VE BAŞARILI ÇOCUK MASAL İKLİMİNDE BÜYÜR Yrd.Doç.Dr. Zeki Gürel
- «II BEYNƏLXALQ TÜRK XALQLARI UŞAQ ƏDƏBİYYATI KONQRESİ»
|
«II BEYNƏLXALQ TÜRK XALQLARI UŞAQ ƏDƏBİYYATI KONQRESİ»
70 UŞAQ NƏSRİNDƏ TƏHKİYƏ ÜSLUBU VƏ MÜASİRLİK Zakirə Əliyeva AMEA Nizami Adına Ədəbiyyat İnstitutu, Azərbaycan Yer üzündə bütün isanlıq və biz hamımız millətimizdən, irqimizdən, dilimiz- dən asılı olmayaraq uşaqlığımızdan böyümüşük. Uşqlıq və yetkinlik çağı arasında- kı həyat məsafəsi bizi heç zaman ilkinkiyimizdən ayıra bilməmişdir. Bu böyük dahilərdən tutmuş ən adi insanlara qədər hamının taleyindən keçən bir xəttdir. Azərbaycanın Xalq yazıçısı, Türk dünyasının tanınmış yazarı olan və hər iki Vətənində kifayət qədər tanınmış Anar da türklüyünü xatirələrinə hopdurmuş bir uşaqlıq və gənclik dövrü yaşamışdır. Anar da sənət aləminə bəzi başqa yazıçılar kimi kiçik həcmli maraqlı hekayələrlə başlamış, tezliklə ədəbiyyatın müxtəlif janrlarına müraciət etmiş, yeni bir ədəbi nəslin – «60-cılar» adlanan ədəbi məktəbin ən parlaq nümayəndəsi kimi tanınmışdır. Anar yaradıcılığının coğrafi mənzərəsinə Şərq-Qərb kontekstində nəzər salınarsa, hər iki qütbün yüksək bəşəri dəyərlərini yaxşı mənada öz yaradıcılıq təxəyyülünə hopdurmuş yazıçının əsərlərinin – yarat- dığı ədəbi körpülərin dünyanın bir sıra ölkələrini əhatə etdiyinin şahidi olarıq. Yazıçının öz uşaqlıq xatirələri və uşqlar üçün yazdığı ədəbi əsərlər isə xüsusi bir mövzudur. Yazıçının uşaqlar üçün hələ 60-cı illərdə qələmə aldığı “Əlifba” və “Sayların sərgüzəşti” adlı iki hekayəsi isə öz təhkiyə üslubu və mövzusu hələ Azərbaycanlı uşaqların bilgisayarlarla tanış olmadığı bir dövrdən gələcəyə baxaraq 2000-ci illərin texnoloji biliklərini asanlıqla mənimsəyən uşaqları üçün maraqlı ola biləcək gözəl uşaq ədəbiyyatı nümunəsidir.
MUTLU, SAĞLIKLI VE BAŞARILI ÇOCUK MASAL İKLİMİNDE BÜYÜR Yrd.Doç.Dr. Zeki Gürel Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Türkiye
TEZİSLƏR Bakı, 11-13 oktyabr 2012-ci il
71 İnsan, biyo-psiko-sosyal bir varlıktır. Bu eşref-i mahlûkatın çocukluk çağı, kendisinden sonra gelen çağların da habercisidir. Masal, edebiyatın içinde, özellikle de çocuk edebiyatında öne çıkan bir tür olarak dikkati çekmektedir. Hatta çocukluğun bir evresi “Masal Çağı” olarak bile adlandırılmaktadır. Çocuk edebiyatındaki önemli türlerden biri olan masallar çocukluk çağının olmazsa olmazları arasında yerini almamışsa orda bir eksiklik ve yanlışlık var demektir. “Masallar çocukluk cennetinin hayal ülkesidir. Çocuk ruhunu yansıtan en ço- cuksu tür masaldır, çocukluğun yüzü hep geleceğe dönüktür. Masallar da geçmişle değil gelecekle ilgilidir. Çocuk hayali masallardan beslenir. Ve gelişir. Masallar aynı zamanda gerçek hayatı da yansıtır. Masallardan hayalleri ayıkladığınızda ger- çekler dünyası daha kolay anlaşılır. Çocuk masalda kendini bulur. Masalla kolayca özdeşleşir, masalı yaşar. Masal kahramanlarını kendine yakın hisseder. Kendini masaldaki serüvene katmaktan hoşlanır. Masal formu, masalın sembolleri, tipleri, imajları ile çocuk dünyasının soyut anlatımı benzerlikler gösterir. Çocuk için masal hayaller dünyasında oynanan oyundan farksızdır. Büyüme ve gelişme çağındaki çocukların özlemleri en zengin olarak masallarda yer alır. Masal bu yüzden çocuğa yakındır. Çocuk ve masal, çocuk dünyasının özeti gibidir.” (Şirin, 1994:113, 115) Masallar, eskiden beri çocukların ilgisini çeken bir anlatım türüdür. Masal türünün kaynağı konusunda değişik görüşler vardır. Destanlar ve masallar millî şuuraltıdır. Bu açıdan bakıldığında çocukların ma- sal çağında dinledikleri/okudukları/canlandırdıkları destan ve masalların bir mille- tin kendi çocuklarına kazandıracakları millî kimlikle olan ilişkisi de, ortak insanlık ideallerine sahip yeni nesiller içim önemi de kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Kim ne derse desin masal çağındaki çocuklar, masalsız olamazlar. Andre Maurois’in de dediği gibi “çocuklara masal verilmese bile onlar bunu yaratacak- lardır.” Biz bu bildirimizde, masalın çocuğun eğitiminde, kişiliğinin gelişmesinde, dil öğreniminde, sosyal gelişiminde, kendini tanıma ve ifade etmedeki önemine, çocukluktaki dinlenen masalların onun yetişkinliğindeki başarısına ve mutluluğuna ne denli katkı sunduğuna/sunacağına dikkatleri çekeceğiz. Masalla ilgili olumlu ve olumsuz görüşleri değerlendirecek, masalın faydalarını maddeler halinde sayacağız. Türk Dünyası Çocuk edebiyatı çalışmalarında masal merkezli çalışmaların önemine değinirken de çocuklarımız için bir masal atlasının niçin ve nasıl hazır- lanması gerektiğine dair görüşlerimizi katılımcılarla paylaşacak ve bu hususta bir tartışma zemini yaratarak ortak bir noktada birleşme için Gerekli Müesseseye, TÜRK DÜNYASI ÇOCUK EDEBİYATI ENSTİTÜSÜNE vurgu yapacağız.
«II BEYNƏLXALQ TÜRK XALQLARI UŞAQ ƏDƏBİYYATI KONQRESİ»
72 TƏNZİMAT ƏDƏBİYYATI ƏNƏNƏLƏRİ VƏ MODERN TÜRK UŞAQ ŞEİRİNİN MÖVZU DAİRƏSİ Yunusova Günel Kamil qızı Gəncə Dövlət Universitetinin doktorantı Azərbaycan Avropasayağı türk ədəbiyyatının başlanğıcı hesab edilən Tənzimat dövrü XIX əsrin II yarısı Türkiyə ədəbi-bədii proseslərində bir sıra yeniliklər ilə müşahidə olunmağa başladı. Birinci (1860-1880) və İkinci (1880-1895) ədəbi nəslin timsalın- da müəyyən inkişaf mərhələsi keçən Tənzimat ədəbiyyatı divan ədəbiyyatına müx- təlif münasibət, sənətdə dil, milli duyğu, hürriyyət ideyaları və s. prinsiplərə yara- dıcı yanaşma tərzində tarixləşməklə yanaşı, özündən sonrakı yeni ədəbi-estetik qayə, bədii düşüncə və zövqlərin formalaşmasında mühüm rol oynadı. Xüsusi ola- raq sadə dildə yazmaq, xalqa xalq dili ilə xitab etmək, insanlarda vətənpərvərlik duyğuları, vətən sevgisi, azadlıq və s. ideyalarının inkişafına yer vermək amilləri Tənzimatdan sonrakı mərhələyə təsir və keçid kimi qiymətləndirilə bilər. Artıq XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq Türkiyə ədəbiyyatında yeni nəslin tərbiyəsində osmanlıçılıq ideyaları öz aparıcılığı ilə seçilməyə başladı. Böyük bir ədəbi mərhələnin təsiri nəticəsində yaranmış modern türk uşaq şeiri nü- munələrində vətən gözəlliklərinin tərənnümü, yurd sevgisi, yurd məhəbbəti və s. ideyalar daha çox təbliğ olunmağa başladı. Həm forma, həm də mövzu baxımdan yeni olan Tofiq Fikrət yaradıcılığında uşaq şeirləri əhəmiyyətli yer tutur. 1914-cü ildə çap edilmiş “Şərmin” uşaq şeirlər toplusu heca vəznində yazılmışdır. 30-dan çox şeirin cəm olduğu bu kitabdakı ideyalarda uşaq psixologiyası, uşaq dünyası, uşaq ru- hu əksini tapmışdır. Vətən sevgisi, vətən gözəlliklərinin tərənnümü, məktəbə, kitaba bağlılıq və s. cəhətlər Tofiq Fikrətin uşaq şeirlərinin mövzu dairəsini təşkil edir. “Şərminin əlifbası”, “Hədiyyə”, “Umacı”, “Muhallebim və məktəbim” və s. şeirlərində şair Şərminin timsalında uşaq dünyasının maraq və ehtiyaclarını, mək- təbə, oxumağa olan sevgilərini olduqca sadə bir tərzdə əks etdirir, uşaqların psixo- logiyası üçün xarakterik olan cəhətləri dilə gətirir. Tofiq Fikrətin uşaq şeirlərində bir tərəfdən təbiət tərənnüm edilir, digər tərəfdən isə bu cür tərənnümlərdə fikir hər bir uşağın maraq və səviyyəsinə uyğun müəyyən mənalandırmada təqdim olunur (“Qış baba”, “Yazın”, “Qışın”, “Yaz nənə” və s.). Tofiq Fikrətin bir sıra şeirlərində (“Umacı”, “Mələyin quzusu”, “Qırıq at” və s.) adi uşaq oyuncaqlarının uşaq həyatında oynadığı rola, bu oyuncaqlarla münasibətdə uşaq psixologiyasının açıqlanması diqqətdən yayınmır. Tofiq Fikrətin bəzi uşaq şeirlərində mənalandırma ilk baxışdan bir qədər fəlsəfi görünsə də, əslində oxucu şair fikirlərinin uşaq dü- şüncələrinin qəribə fantaziya ölçülərinə uyğun verilməsi ilə rastlaşır. Ümumiyyətlə, Tofiq Fikrət yaradıcılığında uşaq şeirləri uşaqların arzu və istək- lərinin ifadəsi deyil, həm də uşaq dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm rol oynaya biləcək nümunələrdir. Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|