Yaziçilar býRLÝYÝ Çaõ ÖyrŠtim ÝþlŠtmŠlŠri qafqaz unýversýtetý Az TéHSÝl nazýRLÝYÝ Šrbaycan Respublikası



Yüklə 3,46 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/10
tarix03.02.2017
ölçüsü3,46 Mb.
#7319
növüYazi
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

11-13 Oktyabr 2012-ci il, 

Bakı, AzŠrbaycan

TÜRKÝYE YAZARLAR

 BÝRLÝÐÝ


AZéRBAYCAN 

YAZIÇILAR BÝRLÝYÝ

Çaõ ÖyrŠtim ÝþlŠtmŠlŠri

QAFQAZ UNÝVERSÝTETÝ

Az

TéHSÝL NAZÝRLÝYÝ



Šrbaycan Respublikası

II BEYNéLXALQ TÜRK XALQLARI 

UŞAQ éDéBİYYATI KONQRESİ

TEZİSLéR


Gümüş Sponsorlar:

Qızıl Sponsorlar:

AZERSUN HOLDÝNQ

AZéRBAYCAN AMER KA 

Ý

ALYANSI



KAYNAK KÜLTÜR 

YAYIN GRUBU

T.C.BAŞBAKANLIK

TİKA


TÜRK İŞBİRLİĞİ VE KOORDİNASYON

AJANSI BAŞKANLIĞI

ULDUZ  

ŞOKALAD FABRİKİ



"BAKCELL" 

 

 

 

 

 

 

 

T E Z İ S L é R

  

 

 

  

 

 

 

11-13 Oktyabr 2012-ci il, Bakı, Azərbaycan 


 

 

 

T E Z İ S L é R 



HƏMSƏDRLƏR 

Prof. Misir Mərdanov 

Azərbaycan Respublikasının təhsil 

naziri     

Prof.Dr. Ahmet Saniç 

Qafqaz Universitetinin                 

rektoru   

Anar 

Azərbaycan Yazıçılar    

Birliyinin sədri 

İbrahim Ülvi Yavuz 

Türkiye Yazarlar Birliği Yönetim 

Kurulu Genel Başkanı 

TƏŞKİLAT KOMİTƏSİ 

Prof. Dr. Ömer Okumuş (sədr) 

Prof. Dr. Niftalı Qocayev 

Prof. Dr. Cihan Bulut 

Dos. Erdal Karaman 

Dr. Kənan Bəşirov 

Dr.Muharrem Kaplan 

Dr.Səriyyə Gündoğdu 

Dr.Seyran Qayıbov 

Dr.Bayram Gündoğdu 

Nilay Eker 

Səadət İmanova 

Seher Durmaz 

Tuba Alım 

Zəminə Ziyayeva 

Cəmil Məmmədov 

ELMİ HEYƏT 

Prof. Ömer Okumuş – 

Qafqaz Universiteti 

Anar – Azərbaycan Yazıçılar 

Birliyinin sədri  

D. Mehmet Doğan – Türkiyə 

Yazıçılar Birliyinin sədri  

Sultan Omurəliyev - 

Qırğızıstan Yazıçılar  

Birliyinin sədri  

Dr. Reşit Haylamaz - Kaynak 

nəşriyyat və poliqrafiya 

mərkəzi müdiri  

Prof. Nazan Bekiroğlu 

Prof. Zahid Qaralov 

Prof. Əjdər Ağayev 

Prof. Qara Namazov 

Prof. Rəfael Hüseynov 

Prof. Yavuz Akpınar 

Prof. Cüneyd Okay 

Prof. Akif Hüseynli 

Prof. Cihan Okuyucu 

Prof. Məhərrəm Qasımlı 

Prof. Şahin Xəlili 

Prof. M. Muhsin Kalkışım 

Prof. Tölegen Tebegenov 

(Qazağıstan)   

Dos. Erdal Karaman          

Dos. Məmmədəli Babaşlı 

Dos. Hüseyin Özcan 

Dos. Taceddin Şimşek 

Dr. Səriyyə Gündoğdu 

Dr. Bayram Gündoğdu        

Dr. Kənan Bəşirov 

Dr. Muharrem Kaplan 

Dr. Seyran Qayıbov

 

    

KATİBLƏR 

Nilay Eker, Səadət İmanova

 

Kitab, Qafqaz Universiteti Dizayn və Nəşriyyat  

şöbəsində yığılaraq çapa hazırlanmışdır. 

ISBN: 978-9952-468-08-3 

Copyright 

©

 Qafqaz University, Baku, 2012 



 

Xırdalan şəhəri, H. Əliyev küçəsi 120, Abşeron, AZ0101, Bakı, Azərbaycan 

Tel: (+994 12) 448 28 62/66, Fax: (+994 12) 448 28 61/67;   

e-mail: info@qu.edu.az; www.qu.edu.az

 

 

iii 

 

İ Ç İ N D Ə K İ L Ə R  

 

 

ELEKBER SALAHZADE’NİN ÇOCUK ŞİİRLERİ 

Ali Şamil, Ganimet Seferov 



MAVİSEL YENER’İN MASAL VE HİKAYELERİNDE ÇOCUK DÜNYASI   

Ayvaz Morkoç 



MİRZƏ ƏLƏKBƏR SABİRİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN TƏHLİLİ 

Aynur Vəliyeva 

2  

UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA İDEFONLARDAN İSTİFADƏ (REPREZENTASİYANI 

GÜCLƏNDİRƏN AMİL KİMİ) (problemin psixolinqvistik müstəvidə təhlilinə dair) 

Aytən Hacıyeva 



ÇOCUK  EDEBİYATINDA VE ÇOCUKLARIN GELİŞİMİNDE                              

GÖRSEL İLETİŞİMİN ROLÜ 

Arzu Məmmədova 

4  

UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN QAVRANILMASI VƏ TƏHLİLİ PROBLEMLƏRİ 

Bilal Həsənli 



M. ƏLƏKBƏR SABİRİN İLLƏRİ MƏLUM OLMAYAN UŞAQ                  

ŞEİRLƏRİNİN FORMA VƏ MƏZMUN XÜSUSİYYƏTLƏRİ 

Bayram Gündoğdu, Səriyyə Gündoğdu 



ÇOCUK EDEBİYATININ BİR UZANTISI OLARAK OSMANLI DÖNEMİ            

OKUL DERGİLERİ NUMUNE-İ TERAKKİ VE DEBİSTAN-İ HİRED 

Cüneyd Okay 



MÜASİR TÜRK UŞAQ ŞEİRİNİN JANR XÜSUSİYYƏTLƏRİ 

Cəmil Məmmədov 



UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA SƏY GÖSTƏRMƏK VƏ ÇALIŞQANLIĞIN                      

ƏKSİ MƏSƏLƏSİNƏ DAİR 

Ejder Ağayev, İbrahim Kurt 



ŞİİRLERİNDE MASAL TADI, MASALLARINDA ŞİİR LEZZETİ                                   

OLAN BIR MASALCI: BESTAMİ YAZGAN 

Elif Konar Özkan, Ümit Yaşar Özkan 



ПРОБЛЕМЫ И PЕРСПЕКТИВЫ AЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ                                 

DЕТСКОЙ LИТЕРАТУРЫ XXI VЕКА 

Ellada Gərayzadə 



TOFİQ FİKRƏTİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN MÖVZU DAİRƏSİ 

Elman Quliyev 

11 

RƏSUL RZANIN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏ İNSAN ŞƏXSİYYƏTİNİN TƏRBİYƏSİ 

Etrabe Gül 

12 


 

iv 

XIX ƏSRİN SONU, XX ƏSRIN ƏVVƏLLƏRİNDƏ AZƏRBAYCAN                        

UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA QAYNAQLAR 

Füzuli Əsgərli 

12 

MAKEDONYA TÜRKLERİNİN ÇOCUK EDEBİYATI 

ÜZERİNE BİR İNCELEME 

Fatima Hocin 

14 

ÇOCUK VE ÇOCUK EDEBİYATI KAVRAMLARI 

Gıyasettin Aytaş 

14  

ÇOCUK EDEBİYATI ŞİİRLE YENİLENİYOR 

Gökhan Akçiçek 

15 

TARİXİLİK VƏ UŞAQ ƏDƏBİYYATININ TİPOLOGİYASI 

Gülşən Əliyeva-Kəngərli 

15 

UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA SOSİAL HƏYATIN TƏZAHÜRLƏRI 

Hüseyn Xəlilov 

16 

UŞAQ FOLKLORU–BEŞİKDƏN BAŞLAYAN ƏDƏBİYYAT 

Xuraman Kərimova 

17 

NİZAMİ MURADOĞLUNUN ƏSƏRLƏRİNDƏ “UŞAQ DÜNYASI”                     

DÜNYA MODELİ KİMİ 

Xəlil Ağaverdi 

18 

XX ƏSR ŞƏKİ ƏDƏBİ MÜHİTİ VƏ UŞAQ ƏDƏBİYYATININ                              

İNKİŞAF MEYLLƏRİ 

Kamil Adışirinov 

18 

KAZAK ÇOCUK EDEBİYATI YAZARI ŞAKEN KUMISBAY’IN 

ESERLERİNDEKİ ÖĞRETİCİ UNSURLAR 

Lazzat Urakova 

19 

YAZARIN VE ÇOCUK İMGESİNİN ORTAK METNİ:                         

AĞAÇKAKANLAR MASALI 

Mehmet Narlı 

19 

AZERBAYCAN'DA SOVYET DÖNEMİ ÖNCESİNDE ÇIKAN                               

ÖNEMLİ BİR ÇOCUK DERGİSİ: REHBER 

Muharrem Kaplan 

20 

AZERBAYCAN ÇOCUK EDEBİYATINDA KAHRAMANLIK                              

MOTİFİ: KAYNAKLARI VE ÖZELLİKLERİ 

Mehmet Turmuş 

21 

ÇOCUK KİTAPLARININ EĞİTSEL ÖZELLİKLERİ VE                                

ÇOCUĞUN EĞİTİMİNE KATKISI 

Mehmet OKUTAN 

21 

ABDULLA ŞAİQİN ŞEİRLƏRİNDƏ TƏRBİYƏ MOTİVLƏRİ 

Məmmədəli Babaşlı 

22 


 



UŞAQ ƏDƏBİYYATI ƏSƏRLƏRİNİN TƏHLİLİ 

Mətanət Fərzəliyeva 

23 

Y.V.ÇƏMƏNZƏMİNLİNİN ƏDƏBİ FƏALİYYƏTİNDƏ                                                  

AİLƏ-UŞAQ MÜNASİBƏTLƏRİ 

Minaxanım Nuriyeva (Təkləli)  

25  

“DEBİSTAN” VE “ÇOCUK BAHÇESİ” DERGİLERİNİN 

ŞEKİL BAKIMINDAN MUKAYESESİ 

Müfide Nilay Eker 

26 

“DƏBİSTAN” VƏ “RƏHBƏR” UŞAQ DƏRGİLƏRİNDƏ                                                        

MƏNƏVİ-ƏXLAQİ MÖVZULAR 

Mehmet Rıhtım, Fəridə Əliyeva 

26   

ARKADAŞIM DERGİSİ: ZAMAN GAZETESİNİN İLAVE ÇOCUK DERGİSİ 

Mehmet Özer 

27 

ŞEYH GÂLİB’İN ŞİİR DÜNYÂSINDA ÇOCUK 

M. Muhsin KALKIŞIM 

28 

UŞAQ OYUN VƏ TAMAŞALARININ UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA                

TƏZAHÜRÜ PROBLEMİ 

Məleykə Məmmədova 

29 

AZƏRBAYCAN KLASSİK UŞAQ ƏDƏBİYYATI NÜMUNƏSI                       

“KİTABÜN-NƏSAYEH” 

Möhsün Nağısoylu 

29 

QURANİ-KƏRİMDƏ UŞAQ TƏRBİYƏSİ VƏ MİLLİ-MƏNƏVİ DƏYƏRLƏR 

Nazilə Abdullazadə 

31  

BALACALARIN YARADICILIQ İSTEDADINA QAYĞI İLƏ YANAŞAQ 

Nərminə Əliyeva 

32 

1918-1920-Cİ İLLƏRDƏ AZƏRBAYCAN UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA                         

MİLLİ İSTİQLAL MÖVZUSU 

Nigar İsmayılova 

32  

UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA TÜRK XALQLARININ ORTAQ DƏYƏRLƏRİ 

Nizami Adışirinov 

33 

ÇOCUK EDEBİYATINDA İNSANÎ BİR DEĞER OLARAK                                   

HAYVAN SEVGİSİNİN İŞLENMESİ ZARURETİ 

Nazan Bekiroğlu 

34 

ÇOCUK EDEBİYATI VE MİLLÎ EDEBİYAT HAREKETİ 

Nâzım H. POLAT 

35 

MAKEDONYA TÜRK ÇOCUK EDEBİYATINDA BİR DÜNYA                         

KLASİĞİ   NECATİ ZEKERİYA (11.11.1928 – 10.6.1988) 

Nazlı Rânâ Gürel 

36 

ÇOCUK EDEBİYATININ GEREKLİLİĞİ 

Nurdan Damla 

38 


 

vi 

UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN TƏHLİLİ PRİNSİPLƏRİ 

Pirali Əliyev 

38 

“ANAMIN NAĞILLARI”NDA KAYBOLMAYA YÜZ TUTAN                                  

MİLLİ-MANEVİ DEĞERLER 

Pervane Bayram 

41 

TÜRKMEN-TÜRK ATASÖZLERİNDE ÇOCUK-ÇAGA MOTİFİ VE İŞLENİŞİ 

Ramazan Çakır 

41 

ƏHMƏD CƏMİLİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN DİLİ VƏ ÜSLUB XÜSUSİYYƏTLƏRİ 

Pakizə Zakirova 

42 

UŞAQ ƏDƏBİYYATINA ELMİ YANAŞMA 

Ramil Əliyev 

44 

AZƏRBAYCAN UŞAQ HEKAYƏLƏRİ: MÖVZU VƏ MƏZMUN 

XÜSUSİYYƏTLƏRİ (1970-1980-Cİ İLLƏR UŞAQ NƏSRİ ƏSASINDA) 

Rövşən Məmmədov 

44 

FOLKLOR VE ÇOCUK ŞİİRİ 

Rakhmatulla Barakaev 

45 

AZƏRBAYCAN UŞAQ ƏDƏBİYYATI: AXTARIŞLAR, PERSPEKTİVLƏR 

Rafiq Yusifoğlu 

46 

MAKEDONYA’DAN UZANAN ÇOCUK VE GENÇLİK ELİ: SEVİNÇ DERGİSİ 

(ŞEKİL, MUHTEVA VE YAZAR KADROSU AÇISINDAN İNCELEME) 

Salih Okumuş, Duygu Güner 

47 

MANASTIRLI MEHMET RIFAT’IN “HİKÂYAT-İ MÜNTAHABE”                            

ADLI ESERİNDE ÇOCUK EĞİTİMİ 

Salih Okumuş, Yavuz Selim Uğurlu 

48 

ÇOCUKLARA YÖNELİK ÇIKARILAN BİR DERGİ: MAVİ KIRLANGIÇ   

(ŞEKİL, MUHTEVA VE YAZAR KADROSU AÇISINDAN İNCELEME) 

Salih Okumuş, Zabit Yön 

49 

NÂBÎ’NİN HAYRİYYE’Sİ İLE SÜMBÜLZÂDE VEHBÎ’NİN LUTFİYYESİ’NİN 

ŞEKİL VE İÇERİK BAKIMINDAN MUKAYESESİ 

Salih SAVAŞ 

50 

YENİ NƏSLİN YETİŞMƏSİNDƏ "TUMURCUQ" QƏZETİNİN ROLU 

Səməd Məlikzadə 

51 

İLYAS EFENDİYEV’İN ÇOCUK HİKÂYELERİ VE TOPLUMSAL DEĞERLER 

Sedat Adıgüzel 

52 

BIBLIOTHERAPHY  CAN BE A HEALING AND                                                              

WELL BEING TOOL IN SCHOOLS 

Sefa Bulut 

53 

NÂBÎ'NİN HAYRİYYE'SİNDE BELLİ BAŞLI KAYNAKLARDAN                   

İSTİFADE YOLLARI 

Səadət İmanova 

54 


 

vii 

“MƏZƏLİ” JURNALINDA "UŞAQ" MÖVZUSUNUN TƏCƏSSÜMÜ 

Seyran Qayıbov, Tünzalə Əliyeva 

55 

ŞEYHÎ’NİN HAR-NÂMESİ’NE ÇOCUK EDEBİYATI AÇISINDAN BİR BAKIŞ 

Setter Durmaz 

56 

ÇOCUK ŞİİRİ Mİ DİDAKTİK MANZUME MI? 

Tacettin Şimşek 

56 

BALKANLARDA TÜRK ÇOCUK HİKAYESİNİN DİĞER EDEBİ                       

TÜRLER İÇİNDEKİ YERİ 

Tuba Işınsu İsen Durmuş 

57 

FOLKLOR UŞAQ ŞEİRİNİN QAYNAQLARINDAN BİRİ KİMİ 

Təyyar Salamoğlu 

58 

ƏDƏBİYYATIN UŞAQLARIN MƏNƏVİ İNKIŞAFINDA ROLUNA                             

DAİR ƏHMƏD BƏY AĞAOĞLUNUN FİKİRLƏRİ 

Tural Mirzəliyev 

58 

AZERBAYCAN “MEKTEB MECMUASI”NDAKİ (1911-1925)                                  

ÇOCUK HİKÂYELERİNDE SOSYAL HAYATIN YANSIMALARI 

Ümit Pektaş 

59 

GÖKHAN AKÇİÇEK’İN ŞİİRLERİNDE BİR İYİLİK ALANI OLARAK DOĞA 

Volkan Odabaş 

60 

AZƏRBAYCAN UŞAQ ŞEİRİ ÜÇ DÖNƏMDƏ - XX ƏSRİN BİRİNCİ                 

İYİRMİ İLİNDƏ, SOVET DÖNƏMİ ƏRƏFƏSINDƏ VƏ HAZIRKI   

MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜNDƏ 

Vaqif Aslanov 

61 

AZƏRBAYCAN UŞAQ ƏDƏBİYATI NƏŞR EDƏN NƏŞRİYYATLAR VƏ 

ONLARIN FƏALİYYƏTİNİN TƏHLİLİ 

Vüsalə Musalı 

63 

TÜRK ÇOCUK EDEBİYATINA KATKISI AÇISINDAN 

YAVRUTÜRK DERGİSİ 

Yeliz Okay 

65 

DİNÎ  DUYARLIĞIN ÇOCUK EDEBİYATINA YANSIMASI:                                     

HASAN DEMİR ÖRNEĞİ 

Yasin Mahmut Yakar 

66 

AZƏRBAYCAN UŞAQ ƏDƏBİYYATININ TƏŞƏKKÜL PROBLEMİ VƏ                

İLKİN İNKİŞAF MƏRHƏLƏSİNİN ƏSAS KANALLARI 

Yaqub Babayev 

66 

ELÇİNİN VƏ Ə. ƏYLİSLİNİN ƏSƏRLƏRİNDƏ KƏND                         

UŞAQLARININ OBRAZLARI 

Zahid Xəlilov 

68  


 

viii 

AZƏRBAYCAN UŞAQ DRAMATURGİYASI NÜMUNƏLƏRİNİN                           

SƏHNƏ TƏCƏSSÜMÜ 

Zəminə Axundova 

68 

UŞAQ NƏSRİNDƏ TƏHKİYƏ ÜSLUBU VƏ MÜASİRLİK 

Zakirə Əliyeva 

70 

MUTLU, SAĞLIKLI VE BAŞARILI ÇOCUK MASAL İKLİMİNDE BÜYÜR 

Zeki Gürel 

70 

TƏNZİMAT ƏDƏBİYYATI ƏNƏNƏLƏRİ VƏ MODERN TÜRK UŞAQ            

ŞEİRİNİN MÖVZU DAİRƏSİ 

Yunusova Günel Kamil qızı 

72


 



ELEKBER SALAHZADE’NİN ÇOCUK ŞİİRLERİ 

Ali Şamil, Ganimet Seferov 

AMEA Folklor İnstitutu,  

Azərbaycan 

Azerbaycan'da çocuk edebiyatının tarihi eski çağlara dayanır. Folklor bu bakım-

dan oldukça önemlidir. 20. yüzyılda milli dilde okul kitaplarının basılması, çocuk 

medyasının meydana gelmesi çocuk edebiyatına dikkati artırıyor.  

Sovyetler Birliği dönemindeyse çocuk edebiyatı ideolojik önem taşıyor. Büyü-

mekte olan nesli Komünizm ruhunda eğitmek için çocuk edebiyatına özel önem 

veriliyor. 

Stalin’in ölümüyle Sovyetler Birliğinin politik yaşamında bir yumuşama du-

yuldu. Şu kendini edebiyatta da göstermeye başladı. Genç yazarlar Sovyet slogan-

cılığından uzaklaşarak insanın iç dünyasına inmeye çalıştılar. Buna göre de onlara 

60’lı yılların edebiyatçıları adı verildi. Azerbaycan'da da şu cereyanın öncüllerin-

den biri şair Elekber Salahzade oldu. 

O büyükler için şiirler yazmağın yanı sıra çocuklar için de önemli şiirler yaz-

maya başladı. Elekber Salahzade de geleneğe dayanarak çocuklar için ilginç şiirler 

yazmaya başladı. Onun “Şekil”, “Kelebek”, “Sakız”, “İkizler”, “Horuz” vb. şiirleri 

çocukların sevimlisine çevrildi. 

Şair  şiirlerinde alletrasyondan başarıyla yararlanarak çocukların kolay hafıza-

sında kalan şiirler yazmakla yetinmedi, çocuklar için poemalar (uzun şiirler) de 

yarattı. Şu uzun şiirlerin bir kısmı Türk masalları esasında yazıldı. Onun “Ördeğin 

seyahati”, “Tilki, çakal ve çakal tilki nağılı”,  “Karsız kış”, “Ayı”, “Kabak”, “Dağa 

çıkan bağa”, “Bulut karı nağılı” vb. uzun şiirleri az zamanda çocuklar tarafından 

sevildi ve onlardan tiyatrolar hazırlandı. 

Şairin çocuk şiirleri  1996 yılında “Yanıltmaclı (tekerlemeli) alfabe” adlı kitap-

ta toplandı ve “Gençlik”  yayın evinde basıldı. 



 

MAVİSEL YENER’İN MASAL VE HİKAYELERİNDE                

ÇOCUK DÜNYASI 

Yrd. Doç. Dr. Ayvaz Morkoç 

Celal Bayar Üniversitesi,  

Türkiye 

1962 yılında Ankara’da dünyaya gelen Mavisel Yener, Ege Üniversitesi Diş 

Hekimliği Fakültesi mezunudur. Diş hekimliğini ve edebiyatçılığı birlikte yürüten 

Yener, evli ve iki çocuk annesidir. İlk ürünleri 1978 yılından itibaren gazete ve 

dergilerde yayımlanmaktadır. Hemen tamamı çocuk ve gençler için kaleme alınmış 

şiir, hikâye, masal, tiyatro oyunu ve roman türlerinde 60’tan fazla kitaba sahiptir.  



«II BEYNƏLXALQ TÜRK XALQLARI UŞAQ ƏDƏBİYYATI KONQRESİ»    

 

 



Çocuklara yönelik kaleme aldığı eserleriyle Türk çocuk edebiyatı dünyasında 

kendine özgü bir yer edinmeye başladığı görülmektedir. Çocuk edebiyatı alanın-

daki çalışmalarını günümüzde de ısrarla sürdüren Mavisel Yener’in, eserleri ara-

cılığıyla çocuk psikolojisine ve çocuğun iç dünyasına nüfuz edebilen belli sayıdaki 

edebiyatçılardan biri olduğu söylenebilir. 

Bu tebliğimizde çocuk edebiyatı sahasında başarılı ve verimli çalışmalarıyla 

dikkat çeken Mavisel Yener’in bilhassa masal ve hikâyelerinde çocuk dünyasına 

nasıl bir bakış açısıyla yaklaştığı incelenecektir. Eserlerinde çocukların iç dün-

yalarını, duygu ve düşüncelerini nasıl ele aldığı irdelenecek ve değerlendirmelerde 

bulunulacaktır. 

 

 

MİRZƏ ƏLƏKBƏR SABİRİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN TƏHLİLİ 

Aynur Vəliyeva  

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti,  

Azərbaycan 

Uşaq psixikasının inkişafında, eləcə  də  hərtərəfli  şəxsiyyət kimi formalaşma-

sında bədii  ədəbiyyatın rolu çox böyükdür. Bədii  ədəbiyyatdan düzgün istifadə 

etməklə  uşaqların psixoloji və yaş xususiyyətlərini bilmək vacibdir. Məhz uşağın 

milli-mənəvi cəhətdən inkişafında uşaq  ədəbiyyatının rolunu da xüsusi ilə qeyd 

etmək lazımdır.  

Azərbaycan xalqının milli xüsusiyyətlərinə  dərindən bələd olan, şəxsiyyətin 

formalaşması, dəyişdirilməsi, inkişafı  və daxili imkanlarının üzə  çıxarılmasında 

tərbiyənin rolunu yüksək qiymətləndirilən, uşaq psixologiyasına dərindən yiyələn-

miş, milli maarifçilərimizdən biri, XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında realizmin və 

demokratik ideyaların inkişafında müstəsna rolu olan, böyük xalq şairi, görkəmli 

mütəfəkkir, uşaq  şeirlərinin görkəmli nümayəndələrinin biri də M.Ə.Sabirdir. 

Azərbaycan-türk  ədəbiyyatının poeziya kəhkaşanında parlaq ulduzlar çoxdur. Bu 

ulduzlar arasında Mirzə  Ələkbər Sabirin gur işığı  və istisi aydın seçilir. Mirzə 

Ələkbər Sabir Türk-müsəlman dünyasında satirik şeirin qüdrətli nümayəndəsidir.  

150 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidenti 

Cənab  İlham  Əliyevin verdiyi sərəncam tarixi keçmişimizdən miras qalan xalqı-

mızın müdrik simalarına, onların ədəbi, fəlsəfi, pedaqoji irsinə, milli-mənəvi dəyər-

lərimizə göstərilən qayğının parlaq təzahürüdür. Sərəncamda deyilir: “... Mirzə 

Ələkbər Sabir çoxəsrlik poeziyamızın parlaq ənənələrini layiqincə yaşatmaqla bə-

rabər, ədəbiyyatımızı kefiyyətcə yeni mərhələyə yüksəldərək onu ictimai məfkurə 

baxımından daha da zənginləşdirən söz ustası kimi geniş şöhrət tapmışdır. “Molla 

Nəsrəddin” jurnalı  ətrafında formalaşmış yaratdığı  əsərlərin başlıca mövzusunu 

mənəvi saflığa, mədəni yüksəlişə və mariflənməyə çağırış təşkil etmişdir”. 



TEZİSLƏR                                                                                                                       Bakı, 11-13 oktyabr 2012-ci il

 

 





UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA İDEFONLARDAN İSTİFADƏ          

(REPREZENTASİYANI GÜCLƏNDİRƏN AMİL KİMİ) 

(problemin psixolinqvistik müstəvidə təhlilinə dair) 

Dos. Aytən Hacıyeva 

Azərbaycan Dillər Universiteti,  

Azərbaycan 

Məlumdur ki, akustik və vizual tərtibat informasiyanın mənimsənilməsi pro-

sesini asanlaşdırır. Uşaq təfəkkürü kimi incə  və  həssas qavrayış modeli üçün bu 

qəbildən əlavə tərtibatın önəmi danılmazdır. Belə ki, balansı gözlənilən akustik və 

ya vizual tərtibat bu və ya digər informasiyanın, hər hansı bir mətnin (məs:  şeir, 

nağıl, tapmaca və s.) qavranılması  və  təxəyyüldə canlandırılaraq mənimsənilməsi 

prosesini asanlaşdırır. Eyni zamanda bu faktorlar uşaq təfəkkürünün inkişafını 

doğru məcrada stimullaşdırır. Belə ki, aparılmış çoxsaylı tədqiqatlar nağıl dinləyən 

uşaqların təfəkkür inkişafının səviyyəsinin həmin nağılların,sadəcə, çizgi film nüs-

xələrini izləmiş həmyaşıdları ilə müqayisədə daha üstün durumda olduğunu ortaya 

qoymuşdur. Belə ki, “dinləyən uşaq” beynində yaratdığı repzentasiya modelinə öz 

təfəkkür aktivlərini cəlb edir. Bundan fərqli olaraq, yalnız cizgi filmlər izləməklə 

yetinən uşaqlar isə hazır reprezentasiya “qəlib”ini mənimsəməklə kifayətlənirlər. 

Bu mənada, uşaq  ədəbiyyatının ontogenez prosesinin düzgün məcrada istiqamət-

lənməsi işində yardımçı ola biləcəyi şübhə doğurmur.  

İdefonlar  mahiyyəti etibarı ilə öz denotatlarına (yəni, işarə etdikləri əşya, var-

lıq və hadisələrə) sıx bağlı olduğundan, onların uşaq şeirlərində, xüsusilə azyaşlı və 

məktəbəqədərki yaş qrupuna daxil olan uşaqlara ünvanlanan şeir, nağıl və tapma-

calarda istifadəsi arzuediləndir. Belə ki, ideofonlardan istifadə  uşaqların assosia-

tivliyə  və ümumiləşdirməyə meylli təfəkkürlərinin yeni məlumat blokun üçün 

(daha dəqiq desək, yeni məlumatın qavranılması üçün) “açılması”na şərait yarada 

bilər. Başqa sözlə desək, uşaq təfəkkürü ideofonların köməyi ilə ətraf aləmi onun 

(ətraf aləmin özünün) “səsləri” ilə tanıyıb öyrənməklə yanaşı, yeni informasiya və 

ya mətn parçasını daha asanlıqla qavrayır.  

Təqdim olunmuş araşdırma çərçivəsində biz, Azərbaycan və eləcə də digər türk 

dillərində yaranaraq nəsildən – nəsilə ötürülən folklor nümunələrinin müvafiq 

janrlarında və eləcə də müx-təlif müəlliflər tərəfindən qələmə alınmış uşaq ədəbiy-

yatı nümunələri  əsasında ideofonların bədii təsvir və psixoloji reprezentasiya po-

tensialını  dəyərləndirməyə çalışacağıq. Uşaq  ədəbiyyatında işlədilən və idefonik 

mənşəyə dayanan sözlərin özlərini, biz, aşağıdakı qruplar üzrə təhlil etməyi məq-

sədəuygun hesab edirik:  

I.    Təhkiyə gücünün artırılması sayəsində, azyaşlının bədii təxəyyülün inkişa-



Yüklə 3,46 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin