R. F. Sadiqov m e n e c m e n t dərs

11.2. Maliyyə planları 
 
Maliyyə menecmentinin funksiyalarından biri maliy-
yə planlarının tərtib edilməsidir. 
Maliyyə  planı  müəssisənin  bütövlükdə  maliyyə 
fəaliyyətini özündə əks etdirir. Maliyyə planı əsasən üç sə-
nəddən ibarətdir:  
1) Müəssisənin balansı.        
2) Pul vəsaitlərinin hərəkət planı. 

199 
 
3) Mənfəət planı. 
Maliyyə  planlarının  işlənməsi  zamanı  hesabat  məlu-
matlarından  istifadə  olunması  vacibdir.  Çünki,  hər  günə 
bu müəssisənin maliyyə vəziyyətini təhlil etmək vacibdir. 
Maliyyə  −  hesabat  sənədləri  formasında  müəssisənin  ba-
lansı, maliyyə nəticələri, bəyannamələr çıxış edir.   
 Bundan  sonra  isə,  gələcək  dövr    üçün  müəssisənin 
maliyyə fəaliyyəti planlaşdırılır. Bu plan sənədi gəlirlər və 
xərclərlə əlaqədardır. Gəlirlərə satışdan əldə edilən gəlirlər 
və  digər  daxilolmalar,  xərclərə  isə  məhsulun  istehsalına 
çəkilən məsrəflər aiddir. 
  Maliyyə  planları  rentabellilik  göstəricilərinin  he-
sablanmasında  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Bu  isə  müəssisənin 
strategiyasının müəyyən olunmasında mühüm rol oynayır. 
Rentabellilik  göstəricisi  ilə  müəssisədə  həyata  keçirilən 
ayrı-ayrı  fəaliyyət  sahələrinin  hansının  daha  səmərəli  ol-
masını müəyyən etmək olar. 
Maliyyə  menecmenti  idarəetmənin  fəaliyyətinin  bü-
tün  tərəflərini  əhatə  edir  və  maliyyə  münasibətlərini  idarə 
edir. 
Maliyyə  menecerləri  maliyyə  menecmentinin həyata 
keçirilməsindən irəli gələn funksiya və vəzifələri icra edən 
şəxslər hesab edilir.  
Maliyyə  menecerləri  təkcə  yüksək  biliyə  deyil,  həm-
çinin yüksək təfəkkürə, intuisiyaya və uzaqgörənliyə malik 
olmalıdırlar.  Çünki  onlar  bu  sahədə  tədqiqatların  araşdı-
rılması, planların tərtib olunması, bir sıra problemlərin qa-
baqcadan  müəyyən olunması və aradan  qaldırılması, proq-
nozların verilməsi və s. bu kimi fəaliyyətlə məşğul olurlar. 
Maliyyə  menecerləri  müəssisənin  maliyyə  nəticələrində 
maraqlıdırlar.  Çünki  onlar  maliyyə  planının  tərtibatçısı 
kimi nəticələrin əldə olunmasında məsuliyyət daşıyırlar.    

200 
 
Maliyyə  menecmentini  əsas    vəzifələrindən  biri  də 
maliyyə  hesabatlarının  tərtib  edilməsini  təmin  etmək    və 
aidiyyəti  orqanlara  təqdim  etməkdir.  Maliyyə  hesabatları-
nın  tərtib  olunması  mühasibatlığın  funksiyalarına  aiddir. 
Mühasibatlıq mühasibat uçotunu aparır və uçotun əsasında 
maliyyə  hesabatlarını  hazırlayır.  Müəssisə  rəhbəri  isə  hə-
min  sənədləri  təsdiq  edirlər.    Maliyyə  hesabatlarına    ma-
liyyə  nəticələri,  aksiz  vergisi,  əlavə  dəyər  vergisi,  əmlak 
vergisi, torpaq vergisi, mənbədən vergi və s. vergilər  haq-
qında hesabat sənədləri, müəssisənin balansı və digər he-
sabat  sənədləri  aiddir.  Hesabat  sənədləri    müvafiq  olaraq 
Vergilər Nazirliyinə, Dövlət Statistika Komitəsinə, Dövlət 
Sosial Müdafiə Fonduna təqdim olunur. 
Hesabat  sənədlərindəki  göstəricilərin  düzgünlüyünə 
görə müəssisənin rəhbəri və baş mühasibi məsuliyyət daşı-
yır.  Maliyyə  hesabatlarında  göstəricilərin  azaldılmasına,  
nağd hesablaşmaların aparılması qaydalarının pozulmasına, 
hesabatların  təqdim  edilməsinin  gecikdirilməsinə  görə  
müəssisə  və  təşkilatlara  maliyyə  sanksiyaları  tətbiq  edilir. 
Vergi  və  tədiyyələrin  ödənilməsinin  gecikdirilməsinə  görə 
isə müəssisəyə cərimə hesablanır.  
Yuxarıda göstərilənləri nəzərə alaraq bu qənaətə gələ 
bilərik  ki,  müəssisə  rəhbərləri  iqtisadi,  xüsusilə,  maliyyə 
sahəsinə  aid  olan  bütün  qanunvericilikləri,  o  cümlədən, 
vergi məcəlləsini, mülki məcəllənin müvafiq müddəalarını  
və s. dərindən bilməli və özünün əməli fəaliyyətində  onla-
rı  lazımi  səviyyədə  tətbiq  etməlidir.  Çünki  əks  təqdirdə 
müəssisə rəhbəri maliyyə sahəsinə nəzarət edə bilməz, bu 
da  həmin  sahədə  bir  sıra  pozuntulara,  müəssisə  üçün  ağır 
nəticələrə gətirib çıxara bilər.     
 
 

201 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1. K.A.Şahbazov “Menecment” B., 2005 
2. T.Quliyev “Menecmentin əsasları”  B., 2001 
3. Q.Qeybullayev  “İdarəçiliyin-menecmentin  əsasları” 
B., 2000 
4. A.M.İmranov,  A.M.Mustafayev  “Menecmentdə  mo-
tivləşdirmə”  B., 2004 
5. A.M.İmranov “Menecment” dərslik. B., 2007 
6. S.Məmmədov və b. “İdarəetmənin əsasları” B., 2009 
7. S.İ.Seyidov “Menecmentin psixologiyası” B., 2001 
8. Ş. Ə. Səmədzadə “İstehsal menecmenti” B., 2006 
9. M.C.Atakişiyev,  Q.S.Süleymanov  “İnnovasiya  me-
necmenti” B., 2004 
10.  A.H.Tağıyev, İ.B.Əmirov “İnnovasiya menecmenti” 
B., 2004 
11.  Ə.Əlirzayev “İqtisadi və sosial idarəetmə” B., 1997 
12.  О.С.Виханский,  А.И.Наумов  «Менеджмент» 
Учебник, М., 1999. 
13.  В.Р.Вестник «Основы менеджмента» М., 2001. 
14.  Ричард Л. Дафт «Менеджмент» М., 2001. 
15.  М.М.Максимова «Менеджмент малого бизнеса» 
Учебник, М., 2007 
16.  Г.Тульчинский,  В.Терентьева  «Бренд-интегри-
рованный менеджмент» М., 2001 
17.  Р.Н.Ботавина «Этика менеджмента» М., 2011. 
18.  В.Г.Медынский  «Инновационный менеджмент» 
М., 2009 
19.  Р.А.Фатхуддинов «Инновационный менеджмент» 
М., 2008 
20.  А.Н.Люкщинов  «Стратегический  менеджмент» 
М., 2001 

202 
 
21.  А.А.Максютов  «Банковский  менеджмент»  М., 
2005 
22.  В.В.Глухов «Менеджмент» Учебник, М., 1994. 
23.  Azərbaycan  Respublikasının  Mülki  Məcəlləsi. 
Bakı, 2005. 
24.  Azərbaycanın  Regionları.  AR-nın  Dövlət  Statistika 
Komitəsi. Bakı, 2006. 
25.   F.Ə.Məmmədov, 
A.F.Musayev,  M.M.Sadıqov, 
Ç.A.Kəlbiyev, Z.H.Rzayev. Vergilər və Vergitutma. Dərs-
lik. Bakı, 2006. 
26.   A.B.Abbasovun  rəhbərliyi  ilə  Biznesin  əsasları. 
Dərslik. Bakı, 2005. 
27.   V.M.Niftullayev. Sahibkarlığın əsasları. Bakı, 2004. 
28.   Ə.Ş.İmanov Keyfiyyətin idarə olunması. Bakı, 2007. 
29.   Котлер  Ф.Маркетинг  в  третьем  тысячелетии: 
Как создать, завоевать и удержать рынок, Пер. с англ. 
г. Москва, 2000. 
30.   Лапуста  М.Г.Старостин  Ю.П.Малоe  предпри-
нимательетва. Учебное пособие М Инфра. М,2005. 
31.   Апискин  Ю.П.  Организация  и  управление 
малый  бизнесом:  учебное  пособие.  Москва:  Финансы 
и статистика, 2005. 
32.   Уткин Э.А. Этика бизнеса Учебник. Москва, 2000. 
33.   Круглова  Н.Ю.Основы  бизнеса.  Учебник  для 
вузов. Москва, РДЛ.2002. 
34.   Сирополис  Н.К.  Управление  малым  бизнесом. 
М.Дело 2002. 
35.   Черняк.В.З. Бизнес и планирование учебное по-
собие. М. 2002. 
36.   Карлов Б. Деловая стратегия. М.Экономика 2006. 
37.  Л.П.Владимирова. Прогнозирование и планиро-
вание в условиях рынка. М. 2005. 

203 
 
MÜNDƏRİCAT 
 
     Giriş 
.................................................................... 
3 
Fəsil I.  Menecmentin mahiyyəti və metodoloji 
əsasları....................................................... 
5 
1.1.  Menecmentin mahiyyəti............................. 
5 
1.2.  Menecerlər və onların vəzifələri................ 
9 
1.3.  İdarəetmənin tarixi...................................... 
11 
1.4.  İdarəetmənin elmi məktəbləri..................... 
14 
1.5.  İdarəetməyə elmi yanaşma......................... 
17 
Fəsil II.  Müəssisə  və  təşkilatlar,  onların  idarəet-
mə sistemləri.............................................. 
22 
2.1.  Sahibkarlıq fəaliyyəti və biznes.................. 
22 
2.2.  Müəssisə və təşkilatlar, onların idarə edil-
məsi............................................................ 
24 
2.3.  Təşkilati quruluş......................................... 
35 
2.4.  İdarəetmənin üslubları................................ 
41 
         2.5.  Menecmentin prinsipləri............................. 
44 
Fəsil III.  Menecmentin funksiyaları....................... 
49 
3.1.  Planlaşdırma funksiyası. Biznes – plan..... 
49 
3.2.  Təşkiletmə funksiyası................................. 
57 
3.3.  Motivləşdirmə funksiyası........................... 
61 
3.4.  Marketinq funksiyası.................................. 
68 
3.5.  Nəzarət funksiyası...................................... 
84 
Fəsil IV.   Menecmentin metodları........................... 
91 
4.1. 
Menecmentin  metodları  və  idarəetmədə 
onların rolu................................................. 
 
91 

204 
 
4.2.  İqtisadi metod............................................. 
92 
4.3.  İnzibati metod............................................ 
95 
4.4.  Sosial–psixoloji metod............................... 
97 
Fəsil V.  Liderlik  və  rəhbərlik.  İdarəetmə  texno-
logiyası və qərarlar...................................  103 
5.1.  Liderlik.......................................................  103 
5.2.  Rəhbərlik................................................... 
105 
5.3. 
İdarəetmə  prosesi  və  onun  həyata  keçiril-
məsi texnologiyası..................................... 
107 
5.4.  Qərarlar, onların mahiyyəti və məqsədi.....  116 
5.5.  Əmrlər, sərəncamlar, qaydalar................... 
120 
Fəsil VI.  Strategiya, amillər və təhlillər.................  123 
6.1.  Strateji menecment.....................................  123 
6.2.  Təşkilatın mikro və makro mühiti..............  126 
6.3.  SWOT və QETS modeli.............................  129 
6.4.  Risklər və onların idarə edilməsi................  132 
Fəsil VII 
Əmək resursları........................................  139 
7.1.  İşçi qüvvəsi.................................................  139 
7.2.  Fərd və kollektiv.........................................  140 
7.3.  Personalın idarə edilməsi............................  144 
7.4.  İşgüzar ünsiyyət..........................................  149 
7.5.  Münaqişələrin idarə edilməsi..................... 
153 
Fəsil VIII  İdarəetmədə informasiya təminatı..........  155 
8.1.  İnformasiya və onun mahiyyəti..................  155 
8.2.  İnformasiyaların idarəetmədə rolu............. 
156 
8.3.  İnformasiyaların idarə edilməsi................. 
158 
8.4.  İdarəetmədə informasiya sistemləri........... 
161 

205 
 
Fəsil IX. 
İdarəetmədə  münasibətlər.  İdarəetmə 
psixologiyası..............................................  162 
9.1.  Özünü idarəetmə........................................ 
162 
9.2.  Menecment etikası..................................... 
164 
9.3.  Streslərin idarə edilməsi.............................  165 
9.4.  İdarəetmə psixologiyası..............................  167 
Fəsil X.  İstehsal və innovasiya menecmenti.........  175 
10.1.  İstehsal menecmenti...................................  175 
10.2.  Keyfiyyətin idarə edilməsi......................... 
181 
10.3.  Maddi-texniki təchizatın idarə edilməsi.....  184 
10.4.  İnvestisiya menecmenti..............................  186 
10.5.  İnnovasiya menecmenti..............................  190 
Fəsil XI.  Maliyyə  resursları  və  onların  idarə 
edilməsi......................................................  196 
11.1.  Maliyyə menecmenti..................................  196 
11.2.  Maliyyə planları..........................................  198 
Ədəbiyyat......................................................................  201 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

206 
 
İBAD MUSA OĞLUABBASOV 
RAHİM FƏRAHİM OĞLU SADIQOV 
 
 
 
M E N E C M E N T 
 
 
Dərs vəsaiti. Bakı, 2013, səh 205. 
 
 
 
 
Çapa imzalanıb: 25.02.2013 
Kağız formatı:60x84 
Həcmi: 13 ç.v. 
Tiraj: 500  
 
 
 
«Bakı Biznes Universiteti nəşriyyatı» 
Bakı, H.Zərdabi küç. 88
a
 
Elmi redaktor:  dos. Z.M.Məmmədova 
Redaktor:  i.e.n. M.K.Məcidov 
Texniki redaktor:  T.B.Məmmədov  
Kompüter tərtibatçısı:  A.Y.Babayeva 
Kompüter operatoru:  G.R.Kərimova 
V.X.Məmmədova