Milli Kitabxana

DAMCI - DAMCI 
 
Bulaq oldum, çağladım,  
Susuz qalan çöllərin.  
Halına qan ağladım. 
 
Çəmənlərə çiləndim,  
Axdıqca nəğmələndim.  
Tez yolumu kəsdilər,  
Ağzıma daş basdılar.  
Elə güman etdilər,  
Gah mıxa, gah da nala  
Döyən amalsızmışam.  
Amma əsli budur ki,  
Gur axa bilməsəm də,  
Damcı-damcı sızmışam. 
 
Dəniz deyil, göl oldum,  
Axıb çuxura doldum.  
Öz dərdimlə doluydum,  
Dibimi oydum, oydum,  
Yer altında daşları,  
Qayaları döşlədim,  
Eninə bacarmadım,  
Dərininə işlədim. 
 
Dalğa pıçıltısında  
Dibə yatan daşların,  
Mətləbinə varan yox.  
En görünür hər gözə,  
Dərinliyi görən yox.  
Dedilər dayazmışam.  
Bir çuxurdan baş alıb,  
Öz yolumu azmışam. 
 
Mən yolumu azmadım,  
Mənə "Az!" deyənlərin  
Fikrini azdırmışam. 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
266 
 
Onun öz məramını  
Qəsdinə yozdurmuşam.  
Qanımn Qorqud qanıdır,  
Mən əvvəlki damaram.  
Damcı-damcı damaram,  
Damcını saxlamaram.  
Damcı damar, göl olar,  
Cığır dönüb yol olar.  
Bir yanıqlı sazam mən,  
Hələ çağlamazam mən.  
Asta-asta dinmişəm,  
Arzuma köklənmişəm:  
Səsləri bu kök üstdə  
Səslədən avazmışam. 
 
Dərd qaynaqlı ələməm,  
Kağız üstə qələməm,  
Nifrətimi deməyə  
İmıkanım olmayanda  
Mən sevgimi yazmışam. 
 
SOĞAN 
 
Soğan qabığına baxdı, düşündü. 
Başını buladı, 
O, mənə döndü. 
Dedi: - Sərt olacaq qış, bu il yaman 
Dedim: - Nədən bildin? 
Dedi: - Qabıqdan. 
Qalındır, 
Deməli, 
Sərt keçəcək qış. 
Təbiət əzəldən müdrik yaranmış. 
O ki nəğməsidir qaydanı yönün, 
Dağı yaratmamış ona yol seçir. 
Soğanı soyuqdan qorumaq üçün 
 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
267 
 
Onun paltarını o, qalın biçir.  
Əhsən bu paltara, dona, təbiət,  
Sən bu səxavətdə nəsən, nəsənmiş!  
Ey ana təbiət, 
ana təbiət,  
Bilmirdim, 
necə də rəhimlisənmiş!  
Acı soğan kimi, bəs, axı, mən də  
Övladınam sənin,  
Balanam sənin. 
Mən də üşüyürəm, mənə gələndə  
Rəhmin harda qaldı, ay anam, sənin?  
Ələm çovğununda, qəm tufanında  
Soyuqdan əsirəm, axı, mən yetim.  
Soğana qıymadın, sənin yanında  
Bir soğan qədər də yoxmuş qiymətim?  
Nədir bu fikirlər, bu üzüntülər?  
Ürəyi bir verdin, əzabı min-min.  
Nolardı, mənə də dözümüm qədər  
İztirab verəydin, əzab verəydin. 
 
YOX 
 
Ömrüm başdan-başa ahu-nalədir,  
Çox da ki, dilimin ahu-zarı yox.  
Hər il bahar gəlir çölə, çəmənə  
Nə olsun, könlümün öz baharı yox. 
 
Düşündüm dünyanı, düşündüm dərin,  
Önündə acizəm mən bu sirlərin.  
Könlümdə bəslənən cəvahirlərin  
Kolxoz bazarında xiridarı yox. 
 
Dar gəlir könlümə hər şey büsbütün,  
Dünya da kiçilir, yoxsa, günbəgün?  
Yaralı könlümün, yazıq könlümün 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
268 
 
Nə göydə, nə yerdə bir qərarı yox.  
Alçaldım yerə də, qalxdım göyə də,  
Başımın üstündə gördüm min hədə.  
Dinməyə qoymurlar, 
düşünməyə də  
Axı, mən yazığın ixtiyarı yox. 
 
IV 
 
Sən vaxtın, zamanın hökmünə bir bax,  
Zamandır hər fikrə yön verən, ancaq.  
İnsan zaman ilə gəlir döş-döşə,  
İnsanı yetirən vaxtdır həmişə.  
Zaman var, xəyalı çəkir zirvəyə,  
Zaman var, məhv edir eşqi, niyyəti.  
Zaman var, insanı qaldırır göyə,  
Zaman var, öldürür insaniyyəti. 
 
Zaman var, köksünə gül taxır yerin,  
Zaman var, düşünən, duyan kəslərin  
Ağzına daş basır, qəlbi susdurur;  
Zaman var, uçurur, zaman var, qurur.  
Zaman var, yalana həqiqət deyir,  
Zaman var, Tanrı tək haqqa baş əyir. 
 
Bir də görürsən ki, dünənki dağlar  
Təpəyə əl açıb dilənir bu gün.  
Yalanlar, gerçəklər, haqlar, nahaqlar  
Vaxiın ələyində ələnir bu gün. 
 
Dünən düzlüyündən üzə çıxmayan,  
Özünü zamanda günahkar sayan  
Mənim üzüqara bu şeirlərim,  
Bu gün üzağlığım, haqq sözüm oldu,  
Üzə çıxmağı da bir lüzum oldu. 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
269 
 
V 
 
Bütün dövrlərdə müstəbid, qəddar  
Ağıldan, kamaldan, fikirdən qorxar.  
Çünki o bilir ki, fikir, düşüncə  
Nə hüdud tanıyar, nə sərhəd bilər.  
Odur ki, müstəbid hər şeydən öncə  
Fikrə, düşüncəyə qənim kəsilər. 
 
Fikir adamları onun qənimi! 
O yaxşı bilir ki, fikir gün kimi 
Yanıb qaranlığa birdən nur çilər, 
Boyalı sözlərlə üstü örtülən, 
Ağlarkən gülən, 
Həqiqətləri 
Görməyən gözə də göstərə bilər. 
 
Müstəbid bilir ki, kamalın, fikrin,  
Gözə görünməyən qanadları var.  
İdrakın yolunu kəsmək çox çətin,  
İqlimdən-iqlimə o uçar, uçar.  
Fikir sığa bilməz hüduda, həddə,  
O, zora baş əyməz, gücə əyilməz.  
Fikir azad olan bir məmləkətdə  
Zülm öz atını səyirdə bilməz. 
 
Sönmədi qəlbinin qəzəbi, odu,  
Müstəbid qılıncı qoymadı qına.  
Azadlıq adına meydan oxudu,  
Fikrin, düşüncənin azadlığına.  
Susduq... bəxtimizə asi deyildik,  
Bəli, dərd budur ki, biz elə bildik  
Belədir qayda.  
Bizdən bəxtəvəri yoxdur dünyada. 
 
Mahnı da oxuduq: "Bəxtəvərik biz,  
Gül kimi açılıb diləklərimiz".  
"El azaddır, 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
270 
 
Tel azaddır.  
Azad vətəndə  
Dil azaddır". 
Hansı dərdimizi demişdik ki, biz,  
Üstəlik azaddır - dedik dilimiz?  
Qaldı kitablarda gerçəyin adı,  
Nə özü göründü, nə ayaq izi  
Yalan danışmaqdan üz qızarmadı,  
Alqışdan qızartdıq əllərimizi. 
 
Bədbəxtlik gölündə biz üzə-üzə,  
İnandıq bəxtəvər olduğumuza.  
O qansız cəllada bunlar gərəkdi,  
Onun yalanları axdı hər yerə.  
Yalnız sərhədləri deyil, o çəkdi  
Dəmir pərdələri düşüncələrə.  
Pərdədən o yanı görə bilmədik,  
Dondu düşüncəmiz, dondu fikrimiz.  
Dəmir pərdsləri yara bilmədik,  
Çevrildik fikirsiz müqəvvaya biz.  
Cəlladın əlində alətə döndük,  
O necə düşündü, elə düşündük. 
 
Müstəbid zülmünü doğrultmaq üçün,  
Ehkamlar yaratdı, bütlər yaratdı.  
"Ellərin atası" olub o, bir gün  
Özünü millətə çox baha satdı. 
 
Apardı dalınca şüarlar bizi,  
Kütləşdi beynimiz, hissimiz tamam.  
Aldı əlimizdən düşüncəmizi  
Zülmün, istıbdadın maskası - ehkam!  
Müstəbid dəyişdi tariximizi,  
Biz gah midiyalı, gah filan olduq.  
Silindi tarixdən gerçəyin izi,  
Bilmədik biz hansı atadan olduq. 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
271 
 
Yadlar sahb çıxdı sərvətimizə,  
Sahib çıxmadılar bizə bəs nədən?  
Yetim evi oldu bu dünya bizə,  
Ata axtarırıq indi özgədən. 
 
De, hara sığışar, hara, ey zaman,  
Bu boyda təhqirə xalqın dözməsi – 
Dədə Qorqud kimi dədəsi olan  
Millətin özünə dədə gəzməsi. 
 
Gör nə günə saldı müstəbid bizi,  
Ay anam, hardasan, ağla bu dərdə.  
Elə dolaşdırıb tariximizi,  
Başını itirib tarixçilər də. 
 
Başımız üstündə həmişə yumruq, 
Halal adımızı deməyə qorxduq. 
Damğa da vuruldu hələ bu ada, 
Dandıq qorxumuzdan öz babamızı. 
Kifayət deyilmiş bu da cəllada, 
Dəyişdi minillik əlifbamızı. 
Yenə soyumadı cəlladın kini, 
O elə düşündü, elə bildi ki, 
Latına keçməklə biz yeniləşdik. 
O, buna dözmədi... on il keçməmiş 
Cəlladın əmrilə Kirilə Kiril - rus əlifbası. 
keçdik. 
Beləcə, qaraldı mənliyin şamı, 
Bulandı dilimin büllur çeşməsi. 
Bir deyən olmadı, əlifbadamı 
Qocaman millətin yeniləşməsi?! 
Əgər belədirsə, ədalət hanı? 
Niyə dəyişmədin öz əlifbanı? 
 
Sənin sadiq qulun, - mənim soydaşım,  
O, yerli rəhbərim, cahil kütbaşım,  
Susdu, danışmadı, yumdu ağzını. 
 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
272 
 
Çünki o görmədi, görə bilməzdi  
Sənin məqsədinin əsl məğzini. 
 
Sən qanıb, düşünüb keçdin bu qəsdə,  
O gün dünənimdən intiqam aldın.  
Mənim min-minillik tarixim üstdə  
"Şalako"oynadın, məndən kam aldın
*
. 
 
Bir qənim kəsildin mənə o ki var,  
Minillik ruhumun tutdun yasını.  
On ildə neçə yol dəyişmək olar,  
Bir xalqın minillik əlifbasını? 
 
Etiraf olmadı? 
Oldu: Bir nəfər; 
Ona hər tərəfdən göz bərəltdilər. 
- Rəhbər deyən sözə nə müzakirə? 
Ona canımızı qurban verərik. 
Əlifba nədir ki, lazım gələrsə, 
Ana dilimizi dəyişdirərik. 
 
Niyə dəyişməsin, axı, bu satqın – 
Ata dili varkən, ana dilini!  
Beləsi turp əkdi başında xalqın,  
Satdı Vətənini, satdı elini.  
Bunu deyən oğul, həmin o anda  
Rəhbər atasından rütbə diləndi;  
Bir həftə keçməmiş, o rütbələndi.  
Bəs etiraz edən? Onun taleyi?  
Atdı hər şeyi. 
Bir müddət Bakıdan köçünü çəkdi,  
Yoxsa, Cavid kimi sürüləcəkdi.  
Əlifba dəyişdi,  
Buna öyündük. 
Bilmədik, rişəsiz budağa döndük.  
Qabağı görmədik öz yaşımızdan,  
Nəsillər arası qırıldı bağlar; 
                                                 
*
Şalako - gürcü oyun havası; Stalinin bizə elədiyi zülmə işarədir.
 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
273 
 
 
  
 
Qovulub silindi yaddaşımızdan  
Qurulan çadırlar, yanan ocaqlar.  
Vətəndən qovuldu ana dilimiz,  
"Ana dili" - dedik gəlmə, yad dilə.  
Ərəbcə danışdıq ölülərlə biz,  
Rusca qırıldatdıq dirilər ilə.  
Öz ana dilimiz "lallığımızdan",  
Ölüyə küfr oldu, diriyə nöqsan.  
Hanı Bunu Çiçək? Hanı Qazan xan?  
Biz ki ruhu əsil, qanı əsildik.  
Qorqud qanı axdı damarımızdan,  
Özümüz Qorquda düşmən kəsildik.  
Doğudan Batıya, at çapan babam,  
Mənim oğuz babam, mənim xan babam  
Təzə kitablarda mənə yad oldu,  
Soy soya qarışdı, kök unuduldu.  
Ələnə bilmədik, qaldıq ələkdə  
Gör, necə kökündən laxladı millət.  
Yapıx daxmalarda, kənddə-kəsəkdə,  
Yenə də milləti saxladı millət. 
 
VI 
 
Varaq-varaq çevirdim düşüncəmi, fikrimi: 
"Səhər açılan kimi 
Gedəcəyəm yanına. 
And verib vicdanına 
Deyəcəyəm, amandır, 
Dünən dediklərimiz başdan-başa yalandır. 
Bir diş bilsin, bir dodaq. 
Səni dəstəkləməkçün elə dedim mən ancaq. 
Əslində, çox sevirəm mən o dahi rəhbəri, 
Odur bizə bəxş edən bu bəxtəvər günləri. 
O bizim bu dünyada tək güman yerimizdir, 
Düşünən beynimizdir, görən gözlərimizdir". 
"Mən qələt elədim" - deyə səhərə kimi 
Öz-özümə deyindim, 
Səhər açılan kimi qalxıb dərhal geyindim. 
  
 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
274 
 
Birdən qapı döyüldü... 
Bizə kim gələ bilər səhərin bu çağında? 
Aynanın qabağında 
Gördüm, əsir bədənim. 
Qapını açmağa da heç taqətim yox mənim. 
"Yəqin, o satmış məni, 
elə dünən gecədən. 
Aparmağa gəlirlər hara qaçım indi mən?" 
Qapı bir də döyüldü. 
Bir də, bir də döyüldü. 
Gələn kimsə, görünür, məqsədinə çatmamış 
Burdan gedən deyildi... 
- Kimsən? 
- Mənəm, a qardaş. 
Bu Qəmbərin səsiydi. 
Bu da mənə bəs idi. 
Yəqin şahidtək gəlib üzümə durmaq üçün. 
Məni susdurmaq üçün. 
Əsə-əsə əllərim, mən qapını açınca 
O, üstümə atıldı boynumu qucaqladı, 
Hönkür-hönkür ağladı. 
Boylandı məlul-məlul 
O bir sola, bır sağa. 
Dünənki söhbətini başladı tez-tələsik 
Ayrı səmtə yozmağa: 
-Zarafatla demişdim dünən mən o sözləri; 
Əslində, çox sevirəm, mən o dahi rəhbəri. 
O, bizim bu dünyada tək güman yerimizdir, 
Düşünən beynimizdir, görən gözlərimizdir. 
Başa düşdüm mən onu. 
Susdum... Bu yozumların ağ yalan olduğunu 
Anlayırkən, qanırkən. 
Bir gün sonra o və mən sözümüzü danırkən 
Riyakara döndərdi vaxt həm onu, həm məni, - 
O da yata bilməyib, demə, bütün gecəni. 
 
Avqust, 1988 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
275 
 
 
 
 
 
 
 
PROLOQ 
 
Şəhidlər bu torpağa, xalqa səcdə qıldılar,  
Haqsızlığın üstündən haqqa körpü saldılar.  
Vətəni sevmək üstdə günahkar sayıldılar,  
Vətəni sevmək niyə günah olmuş, ay Allah? 
 
Özüm qaldım çıraqsız, min çırağa yağ ikən,  
Təpələrə əl açdım, özüm uca dağ ikən.  
Əlacım öz-özümdən köməyi ummaq ikən,  
Neçin bizə özgəsi "pənah" olmuş, ay Allah? 
 
Ona ümid, mənə zor, amma demir kimə haqq?  
Əl-ayaq zəncirdədir, baş qapazlı, sinə dağ.  
Yüz yetmiş il bu saziş, bu birlik, bu ittifaq  
Bir tərəfli, talaqsız nikah olmuş, ay Allah. 
 
Çəliyə möhtac ikən, mən özgəyə çəliyəm,  
Min gülləyə tuş olan bir ceyranam, əliyəm.  
Özgə nə əmr eyləsə mən boyun əyməliyəm,  
Neçin mənə özgəsi "allah" olmuş, ay Allah? 
 
Bu gün qula dönmüşəm, dünən mən bir şah ikən,  
Yoxmuş məni bir doğan, yoxmuş məni bir əkən.  
Bu torpağa düşmüşəm haradansa mən dimən,  
Min-minillik tarixim unudulmuş, ay Allah! 
 
Özgənin əlindədir xeyirimiz, şərimiz,  
Sərvətimiz daşındı, hey soyuldu dərimiz.  
Gözümüz üfüqdədir, açılmır səhərimiz,  
Bizə düşən səmada gün tutulmuş, ay Allah! 
  
 
ŞƏHİDLƏR 

________________Milli Kitabxana______________ 
276 
 
İllərlə məhkumluğun keşiyində dayandıq,  
Özümüzə biz bunu, yoxsa, şərəfmi sandıq?  
Xoşbəxt olduğumuza inandıq, çox inandıq,  
Düz yalana, haqq zora, demə, qulmuş, ay Allah! 
 
Gözümüzdə qalsa da muradımız, kamımız,  
Görünənə deyil, yox, bir nəfər tək hamımız  
Deyilənə inandıq... Bizim bu inamımız,  
Demə, qul olmamıza kəsə yolmuş, ay Allah! 
 
Bir qırıq işıq görüb zülməti yamanladıq,  
Sübhün açıldığını zənn edib gümanladıq.  
Biz də dönüb Sabirə bircə ağız banladıq,  
Bizim banlamağımız günah olmuş, ay Allah!  
Neçin mənə özgəsi "allah" olmuş, ay Allah? 
 
NƏ İSTƏYİR BU MİLLƏT? 
 
İstəkləri gözündə, tələbləri dilində,  
Millət dənizə döndü dənizin sahilində.  
Dalğalandı bu millət  
Alışıb öz oduna, yandı, yandı bu millət  
Dilsiz, sağır göylərə dirək oldu haqq səsi,  
Başlandı bu ölkənin meydan mübarizəsi.  
Nə istəyir camaat?  
Bəlkə bezib canından?  
Şikayətə çıxıbdır bəlkə güzəranından?  
Bəlkə boş dükanları dolu görmək istəyir?  
Bəlkə qazandığından çox götürmək istəyir?  
Bəlkə maaş davası?  
Bəlkə mənzil davası?  
Nədir bu xalq davası, nədir bu el davası – 
Bir soruşan oldumu? 
Amma yeri istilər 
Bu xalq burulğanının qabağını kəsdilər.  
Ekranlara çıxdılar. 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
277 
 
"Ekstremist" - deyə ona qara yaxdılar. 
Xalqa öyüd verdilər. 
Yenə də məhkumluğu 
Yeganə bir yol kimi bu xalqa göstərdilər. 
Bir soruşan olmadı nədir sənin bu davan? 
Bəlkə çatışmır suyun, bəlkə çatışmır havan? 
Yaşasa da bu millət lap dilənçi kökündə, 
Yoxsul güzəranından danışmadı bu gün də. 
Daxmalarda yaşadı, özünü sındırmadı, 
Meydanda "mənzil" - deyə bir dəfə qışqırmadı. 
Qara qızıl çıxartdı yerin yeddi qatından. 
"Nədir bunun qiyməti?" sormadılar heç ondan. 
Onun qızıl neftini qızıla da satdılar, 
Qızılm sahibini söz ilə aldatdılar. 
Bu millətin sərvəti özünə düşmən oldu, 
Becərdiyi pambığı əyninə kəfən oldu. 
O, yenə də dinmədi, 
Dözdü, heç deyinmədi. 
Nə istəyir bəs bu xalq? 
O istəyir sərvəti manat olub özgənin 
Xəznəsinə dolsa da, 
Dərisi soyulsa da 
Onun ləyaqətinə, 
Namus və qeyrətinə 
Bir daha qıymasınlar, 
Minillik torpağını hərraca qoymasınlar. 
Qəzet sütünlarından millətə öyüd vergin, 
Söz ilə yol göstərən, 
İndi özün de görək, 
Qəbahətmi bu istək? 
 
* * * 
O zaman ki özümüz olduq öz dustağımız,  
Qəlbimizə sığındı üç rəngli bayrağımız.  
O vaxt ki, azadlığın işartısı göründü,  
Qəlbimizi bir anda dəlib keçdi o bayraq, 
 
  
 
 

________________Milli Kitabxana______________ 
278 
 
Qəlbimizdən boylanıb ələ keçdi o bayraq. 
Bir məqsədə calandı, 
Əllərdə dalğalandı. 
Qatil bunu görüncə pozdu cəlalımızı, 
Qanımıza boyadı bizim hilalımızı. 
 
TƏZADLAR İÇİNDƏ 
 
Yalana, riyaya nə qədər uyduq,  
Biz Qızıl Orduya abidə qoyduq,  
Ona ad da verdik: "Xilaskar ordu".  
Adını "doğrultdu": El "xilas oldu"  
Yenicə tapdığı azadlığından,  
"Ölüyə azadlıq, diriyə zindan". 
 
Yaxşı tanıyırıq çoxdan biz onu  
Adı bir olsa da, min bir üzü var.  
Kasıb gizlətməkçün yoxsulluğunu,  
İtinin adını "Gümüş" çağırar. 
 
Həmin abidənin həndəvərində,  
Həmin Qızıl Ordu günün birində  
Bizim qanımızı tökdü... 
ya xuda!  
Ölənlər kim idi? 
həmin orduda 
Dünən əsgər olan bizim cavanlar,  
Ağıl dərk etməyən bu bədxahlığın,  
Əsl mənasını xalq indi anlar... 
 
Yetmiş il "irəli!" - deyib yüyürdük,  
Hamıdan geridə qalan bizmişik.  
Döydük döşümüzə... 
ayılıb gördük 
Dünya aslan imiş, amma biz pişik!  
Xalqa neçə dəfə tələ qurdular 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
279 
 
Başımız tilova keçəndən bəri.  
Qəsdən, bilə-bilə adlandırdılar  
Xalqın dostlarını, "xalq düşmənləri".  
"Bizdədir dünyanın dövləti, varı", - 
Dedik... 
Səs-küyümüz göyə dirəndi.  
"Dünyanın ən xoşbəxt, şən adamları",  
Talonla qaxsımış ət alır indi. 
 
Qəribə təzadlar içindəyik biz, 
İndi anlamışıq; kimik, nəyik biz. 
Bəlkə kor taleyin hökmüdür bu da? 
...Dünən bizimkilər həmən orduda 
Ruslara bir arxa, bir qardaş kimi, 
Onun düşməniylə döyüşmədimi? 
Aradan nə keçdi? 
Nə oldu ona? 
Dünənki yaxşılıq unuduldumu? 
Dünən arxasında dağ olduğuna, 
Bu gün birdən-birə düşmən oldumu? 
 
Gerçəyin önünə keçdi o dəmdə, 
Yalanlar, böhtanlar... 
nə deyək buna? 
Qatil bizimlə bir o gecə həm də, 
Haqqı, həqiqəti tutdu qurşuna. 
 
Hansı göstərişlə gəlibmiş, görən,  
Silahsız kütləni bu qıran ordu?  
Vallah, bu vəhşəti törədə bilməz  
Ən qəddar, qudurğan, çıldıran ordu.  
Bəs hanı savaşın qədimdən bəri,  
Hər kəsin bildiyi mərdlik şərtləri? 
 
Şər üçün nə qayda, 
nə şərt, nə qanun?  
Bu imiş "haqq işi" Qızıl Ordunun... 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
280 
 
Kimdi bəs ölənlər? 
İnanmaq çətin! 
Dünən Rusiya üçün can verənlərin, 
Şəhid düşənlərin şəhid övladı! 
Əfsus! Eyni olur şəhidin adı! 
O, şəhid, bu, şəhid! 
Sən bir işə bax! 
O, nəyin uğrunda, bu, nəyin, ancaq!  
O şənbə gecəsi, o məlun gecə  
Birdən üzə çıxdı bu fərq gör necə?!  
Bir soldat bağırdı: - Belədir qayda  
Əvəz ödəməkdə ər oğlu ərəm.  
Atan şəhid oldu mənim yolumda,  
Mən sənin özünü şəhid eylərəm! 
 
Ədalət də, gerçək də,  
Vallah, yoxdu o gecə.  
Zülm, zalım əlilə  
Haqqı boğdu o gecə.  
Tunc zirehli ilanlar,  
Haqqımızı nə anlar!  
Həqiqəti yalanlar  
Küncə sıxdı o gecə! 
 
Kimə deyim dərdimi?  
Qəsbkar namərdəmi?  
Yetmiş ilin dərd-qəmi  
Gözdən axdı o gecə. 
 
Analar amanından  
Sinələr oldu şan-şan.  
Şəhidlərin qanından,  
Şimşək çaxdı o gecə.  
Qara geydi bu Vətən,  
Yox hayına bir yetən.  
Həyata hamiləykən,  
Ölüm doğdu o gecə. 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
281 
 
Nə deyək bu vəhşətə,  
Bu zülmə, bu dəhşətə.  
Allah bu müsibətə  
Necə baxdı o gecə? 
 
Ertəsi... Bakının küçələrindən  
Yudular millətin qizıl qanını.  
Yuya biləcəkmi o cəllad, görən,  
Qanla ləkələnmiş öz vicdanım? 
 
Gecənin yarısı... hər yan qan-qada,  
Qırmızı güllələr uçur havada.  
Özünü itirmir adamlar yenə,  
Yetirir özünü haya-haraya.  
Maşınlar bir yana, 
çiyinlərdə də  
Yaralı daşınır xəstəxanaya. 
 
Güllə vıyıltısı... Bu acı səsdən  
Titrəyir, 
lərzəyə gəlir bina da.  
Amansız soldatlar keçirir qəsdən,  
Bütün çıraqları xəstəxanada. 
 
Gör necə böyükmüş bizə qəzəb, kin,  
Burda da göründü, qalmadı qında.  
Çarəsiz həkimlər indi neyləsin? – 
Əməliyyat gedir şam işığında.  
Səhər açılınca adamlar bir-bir  
Yığılıb gəlir. 
Qan vermək istəyir yaralılara.  
Amma insaf hara, qantökən hara? 
 
Soldatlar töküldü hey axın-axın,  
Döyükə-döyükə baxdı dörd yana.  
Tutuldu bir anda xəstəxananın  
Həyəti, bağçası gülləbarana. 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
282 
 
Heç kəs bu sifətdə görməyib şəri,  
Hələ bəs deyilmiş tökülən qanlar?  
Xəstəyə qan vermək istəyənləri  
Bir anın içində dağıtdı onlar. 
 
Yazovun əmriymiş... Qızğın başlara,  
Zalimlik adicə bir adət imiş.  
Bizim bu günahsız yaralılara,  
Heç demə, yardım da cinayət imiş.  
Ertəsi... Bakının küçələrindən,  
Yudular millətin qızıl qanını.  
Yuya biləcəkmi o cəllad, görən  
Qanla ləkələnmiş öz vicdanını? 
 
* * * 
Üzümü tuturam sizə mən bu gün,  
Əsilli, nəsilli rus ziyalısı,  
Ulu Tolstoyun, böyük Puşkinin,  
Fikir davamçısı, məslək varisi.  
Onların irsini yaşatmaq bu gün,  
Hünərdir, şərəfdir yeni nəsilçün. 
 
Bu gün uluların o haqq səsini,  
Təkrar edirsiniz qəzetdə, sözdə.  
Onların eşqini, əqidəsini,  
Amma heç görmürük əməlinizdə.  
Yüksək kürsülərdə qol-qanad açmış,  
Sizin dilinizdə "həqiqət" sözü.  
Deyin, qəlblnizdən bəs hara qaçmış  
Ədalət, fəzilət, həqiqət özü? 
 
Təpədən-dırnağa silahlı ordu 
Sizdən haqq istəyən bir xalqı qırdı. 
Bunu görmədiniz? 
Yaxşı gördünüz! 
Amma həqiqətə siz tüpürdünüz. 
 
  

________________Milli Kitabxana______________ 
283 
 
Bir xalqın bağrına çəkilən bu dağ,  
Ləkə gətirmədi şərəfinizə?  
Dünyanın önündə bunu ağartmaq,  
Sərfəli deyildi, deyəsən, sizə. 
 
Zorun qarşisında susdunuz... Deyin,  
Varislik borcunuz unuduldumu?  
Ulu Tolstoyun, böyük Puşkinin  
Sizə irs qoyduğu həqiqət bumu?  
Nədir bizə qarşı bu qəzəb, bu kin?  
...Qəlbim həqiqəti gör kimdən umdu?  
Dağ-daşın dərdinə qalan Rasputin  
Bir xalqın dərdinə niyə göz yumdu? 
 
Heç zaman ziyalı sayıla bilməz  
Özgənin dərdini yaşamayan kəs.  
Sizdən soruşuram: bu rəzalətə  
Siz necə baxdınız bir insan kimi?  
Tolstoy bu zülmə, bu müsibətə  
Etiraz səsini yüksəltməzdimi?