0 ‘z b e k is t 0n respublikasi oliy уа 0 ‘rta m axsus ta’lim vazirligi
Yüklə 4,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
articularis malleoli) joylashgan, u burchak hosil qilib pastki b o ‘g‘im yuzasiga (facies articularis inferior) o ‘tadi. Bu yuzalar oshiq suyak bilan bo ‘g‘im hosil qilishda ishtirok etadi.
bir-biriga parallel joylashgan. K atta boldir suyagi to ‘g‘ri chiziqli o ‘qqa ega. Uning tashqi va ichki do‘ngsimon o'sim talari va do'nglararo tepaligi yaxshi ko'rinadi. K atta boldir suyagining proksimal uchi yupqa zich m odda qatlam i bilan qoplangan. Uning yuqori epifizi va metafizidagi g‘ovak m oddada suyak to'sinlari asosan vertikal yo'nalishda bo'ladi. Diafizning bor bo'yicha epifizlaiga to m o n kengaygan suyak iligi kanali yorig'i ko'zga tashlanadi. U ni ichki to m o n d an b o 'g 'im uchlariga qarab yupqalashuvchi b ir xil qalinlikdagi zich modda qatlami o'ragan. Katta boldir suyagi pastki epifizi g'ovak moddasida suyak to 'sin lari asosan vertikal yo'nalgan b o 'lib , faqat uning b o 'g 'im chekkasida gorizontal dastalar uchraydi. K atta boldir suyagi zich m oddasi oldingi tom onda oldingi qirra hisobiga qalin, tashqi ko'rm ishi to'lqinsim on, yuqori tom onga katta boldir g'adir-budirligiga o 'tib ketadi; orqa yuzasida zich qavat silliq. K atta boldir suyagining birinchi suyak nuqtasi uning tanasida hom ila hayotining 2-oyida paydo bo'ladi. Bola tug'ilishidan aw al uning proksimal epifizida do'ngsim on o'sim talararo tepalikda epifizar suyak nuqtasi vujudga keladi. Yangi tug'ilgan chaqaloqning katta boldir suyagi (24-b rasm) nisbatan qisqa, yuqori uchi y o 'g 'o n va orqaga egilgan. Tanasi uchburchak shaklida, oldingi qirrasi aniq bilinadi. O 'rta qismida ilik kanali qism an hosil bo'ladi. Pastki uchi tog'aydan iborat. Emizikli davrda katta boldir suyagi yuqori uchi hisobiga o'sadi. Yuqori epifizidagi suyak nuqtasi o'sib ikkala do'ngsim on o'sim taga tarqaydi. Suyakni distal uchida suyak nuqtasi paydo bo'ladi. Erta bolalik davrida suyak hajmi 2 m arta kattalashadi, keyinchalik suyak o'sishda davom etib, yuqori uchi kattalashadi va shakli kattalamikiga o'xshab qoladi. T ana relyefi aniq bilinadi. Bolalikning ikkinchi davrida suyak uchlari ko'ndalangiga o'sadi va uning bo'rtig'ida suyak nuqtasi yuzaga keladi; suyak tanasi va ilik bo'shlig'ini o ’sishi tugallanadi. Pastki uchi suyak nuqtasi ichki to 'p iq n i egallab tanasidan yupqa tog'ay bilan ajrab turadi. Suyakning pastki uchi tanasi bilan 16—19 yoshda, yuqori uchi 19—24 yoshlarda birikadi. K ichik boldir suyagi (fibula, 24-a rasm) katta boldir suyagiga nisbatan ingichka va ikki uchi y o 'g 'o n bo'lib, yuqorigi uchida kichik boldir suyagi boshchasi (caput fibulae) va uning uchi (apex capitis fibulae), medial tomonida esa katta boldir suyagiga birikadigan kichik boldir suyagi boshchasining b o 'g 'im yuzasi — facies articularis capitis (fibulae) joylashgan. Pastga to m o n boshcha torayib kichik boldir suyagi b o 'y n in i (collum fibulae) hosil qilib suyak tanasiga o'tadi.
Kichik boldir suyagining tanasi (corpus fibulae) uch qirrali, o'zining bo'ylama o‘qi atrofida biroz buralgan. Tanada oldingi qina (margo anterior), orqa qirra (margo posterior) va katta boldir suyagiga qaragan suyaklararo qirra (margo
pastki uchi kengayib, katta boldir suyagini medial to ‘pig‘idan uzunroq bo'lgan tashqi to‘piqni (malleolis lateralis) hosil qiladi. Tashqi to'piqning ichki tomonida oshiq suyak bilan birlashadigan silliq bo'g'im yuzasi (facies articularis mal leoli), uning orqasida esa kichik boldir mushaklari payi o'tadigan lateral to'piq chuqurchasi (fossa malleoli lateralis) bor. Rentgenoanatomiyasi. Old to'g'ri rentgenogrammada kichik boldir suyagi biroz S -sim on yoki ravoqsim on bukilgan. U ning zich qavati va suyak iligi kanali kengligi juda o'zgaruvchan. Kichik boldir suyagining birinchi suyak nuqtasi uning tanasida hom ila 2 oyligida paydo bo'ladi. Yangi tug'ilgan chaqaloqning kichik boldir suyagining (24-d rasm) tanasi suyaklangan, uchlari esa tog'aydan iborat bo 'lib, pastki uchi yo 'g 'o n ro q , tanasi yassi, oldingi va orqa qirralari tekis b o'lib , ichki qirrasi biroz bilinadi. Emizikli davrda suyak bir tekis o'sadi. Pastki uchida suyak nuqtasi 2 yoshda paydo bo'ladi. Bolalikning birinchi davrida kichik boldir suyagi tanasi o 'z shakliga ega bo'lib, suyak iligi kanali tanani egallaydi, yuqori uchida suyak nuqtasi vujudga keladi. Bu davrda pastki uchidagi suyak nuqtasi kattalashib tashqi to 'p iq o 'z shaklini oladi. Bolalikning ikkinchi davrida suyak tuzilishi tugallanib, yuqori va pastki epifizlari tanasidan yupqa tog'ay qatlam bilan ajrab turadi. Balog'at davrida suyakning bo'yiga o'sishi to'xtaydi va pastki uchi 20—22 yoshda, yuqori uchi esa 24 yoshlarda tanasi bilan birikadi. Oyoq panjasi suyaklari Oyoq panjasi suyaklari (ossa pedis, 25-rasm ) xuddi q o 'l panjasiga o'xshab kaft oldi suyaklari, oyoq kafti suyaklari va oyoq panjasi barm oq suyaklaridan iborat. Kaft oldi suyaklari (ossa tarsi) ikki qator (25-a rasm) joylashgan 7 ta g'ovak suyakdan iborat. Orqa (proksimal) qatorda 2 ta katta: oshiq va tovon suyaklari, oldingi (distal) qatorda qayiqsim on, lateral, oraliq, m edial ponasim on va kubsim on suyaklar bor. Oshiq suyak (talus) yirik bo'lib, uning boshchasi (caput tali), tanasi
tafovut qilinadi. Oshiq suyakning tanasi eng katta qismi. Uning yuqori qismida g'altaksim on hosila (trochlea tali) bo'lib, uning u ch ta b o 'g 'im yuzasi ko'rinadi, ulardan yuqori yuzasi (facies superior) katta boldir suyagining pastki b o 'g 'im yuzasi bilan, qolgan ikkitasi yon tom onda joylashgan m edial ва lateral to 'p iq yuzalari (facies malleolaris medialis et lateralis) shu nom dagi to 'p iq yuzasi bilan b o 'g 'im hosil qiladi.
А 25-rasm . A.Katta odamning o ‘ng oyoq panjasi suyagi. 1-calcaneus; 2-talus; 3-os cuboideum; 4-os naviculare; 5-os cuneiforme raediale; 6-os cuneilforme intermedium; 7-os cuneiforme laterale; 8-os metatatrsale I; 9-phalanx proximalis; 10-phalanx media; 11-phalanx distalis. B. Chaqaloqning chap oyoq panjasi suyagi. 1-calcaneus; 2-talus; 3-os cuboideum ; 4-os cuneforme laterale; 5-os metatarsale-V; 6-phalanx proximalis; 7-phalanx distalis; 8-os cuneforme mediale; 9-os cuneforme intermedium; 10-os navicu lare; 11-punctum ossificationis. Lateral to ‘piq yuzasi medialiga nisbatan katta bo'lib oshiq suyakning lateral o'sim tasigacha (processus lateralis tali) yetib boradi. G ‘altakning orqasidagi o rqa o 'sim ta n i (processus posterior tali) bosh b arm o q n i bukuvchi u zun m ushak payi medial va lateral do'nglikka (tubertculum
bilan birlashadigan uchta: oldingi, o 'rta va orqa b o 'g 'im yuzalari (facies articularis calcanea anterior, media et posterior) bo'lib, o 'rta va orqa b o 'g 'im yuzasi o 'rtasidan egat (sulcus tali) o 'tadi. Oshiq suyak boshchasi oldinga va m edial tom onga yo'nalgan, unda qayiqsim on suyak bilan birlashadigan b o 'g 'im yuzasi (facies articularis navicularis) bor. Tovon suyagi (calcaneus) oyoq panjasidagi eng katta suyak. U oshiq suyakning ostida joylashgan, uning tanasi orqa tomonda tovon suyagi do'ngligim (tuber calcanei) hosil qiladi. Uning ustki yuzasida oshiq suyak b o 'g 'im yuzalariga m os 3 ta: oldingi, o 'rta va orqa oshiq suyagi b o 'g 'im yuzalari (facies articularis talaris anterior, media et posterior) bor. O 'rta va orqa b o 'g 'im yuzalari o'rtasida tovon suyagi egati (sulcus calcanei), oshiq suyak egati bilan kaft oldi kovagini (sinus tarsi) hosil qiladi. Suyakning m edial yuzasida oshiq suyakni ko'tarib turuvchi o'sim ta (sustentaculum tali) bo'lib, uning lateral yuzasida uzun kichik boldir mushak payi egati (sulcus tendo m. peronei longi) o'tadi. Suyakning old uchida kubsimon suyak bilan birlashadigan kubsimon bo'g'im yuzasi (facies articularis cuboidea) bor. Qayiqsim on suyak (os naviculare) medial tom ond a oshiq suyak bilan uchta ponasim on suyaklar o'rtasida joylashgan. Uning proksimal botiq yuzasi oshiq suyak boshchasi bilan birlashadi. Distal yuzasi uch qismga bo'lingan bo'lib ponasim on suyaklar bilan birikadi. Suyakning ichki chekkasida orqa katta boldir m ushagi birikadigan qayiqsimon suyak d o 'm b og 'i (tuberositas
Ponasimon suyaklar (ossa cuneiformia) oyoq kaftining medial chekkasida qayiqsimon suyak bilan I —III kaft suyaklari o'rtasida o'm ashgan. U lam ing eng kattasi m edial ponasim on suyak (os cuneiforme mediale) I kaft suyagi asosi bilan, oraliq ponasim on suyak (os cuneiforme intermedium) II kaft suyagi bilan, lateral ponasim on suyak (os cuneiforme laterale) III kaft suyagi bilan b o 'g 'im hosil qiladi. Kubsim on suyak (os cuboideum) lateral to m on da tovon suyagi bilan IV—V kaft suyaklari o'rtasida joylashgan bo'lib, ular bilan birlashadigan b o 'g 'im yuzalari bor. Bundan tashqari, uning medial tom onida tashqi ponasim on suyak bilan birlashadigan b o 'g 'im yuzasi mavjud. K ubsim on suyakning pastki tom onida kubsimon suyak b o'rtig 'i (tuberositas ossis cuboidea), uning oldida uzun kichik boldir m ushagining payi o'tadigan egati (sulcus tendo m. peronei longi) joylashgan. Rentgenoanatomiyasi. Yon rentgenogrammada oshiq va tovon suyaklari xuddi bo'ylam a kesma shaklida bo'lib, oshiq suyakda uning asosiy qismlarining tashqi chegarasi; tovon suyagida uning b o 'g 'im yuzasi joylashgan oldingi qism ining tashqi chegarasi aniq ko'rinadi. Suyakning pastki yuzasi yupqa qavat zich m odda bilan qoplangan bo'lib, uni tashqi chegarasi ko 'p incha g'adir-budur bo'ladi. Tovon dongiigining zich m oddasi esa qalin. Oshiq va tovon suyaklari tanasi o'rtasida n o to 'g 'ri to 'rtburchak shaklidagi yorug'lik tovon sinusi ko'rinadi. Oyoq kaftining old to 'g 'ri tasvirida ichki tom onda joylashgan oshiq suyak boshchasi va tashqi tomonda joylashgan tovon suyagining oldingi qism ini k o 'rish m um kin. Oshiq suyak b o sh chasin in g yuzasi ko'tarilgan, tovon suyaginiki esa biroz egarsimon bukilgan. Oshiq suyak boshchasining oldida yarimoy shakldagi qayiqsim on suyak yotadi. Tovon suyagi oldida oyoq panjasining tashqi tom onida joylashgan kubsim on suyak kvadrat shaklga ega. Qayiqsimon suyak oldida ponasimon suyak joylashadi. Oyoq panjasi suyaklarining taraqqiyoti qo'l kafti suyaklaridan oldinroq boshlanib, ularda suyaklanish nuqtasi hom ila davrida paydo b o 'ladi. Yangi tug'ilgan chaqaloqda kaft oldi suyaklarida (25-b rasm) kattalarga xos ham m a qism lar bor. U lar asosan tog'aydan tuzilgan bo'lib, faqat oshiq, tovon va kubsimon suyaklarda suyak nuqtalari bor. Bu suyak nuqtalari tovon suyagida hom ila 6 oyligida, oshiq suyakda 7—8, kubsim on suyakda esa 9 oyligida paydo bo'ladi. Bola tug'ilganidan keyin oshiq, tovon va kubsimon suyaklardagi suyak nuqtalari kattalashib boradi. Emizikli davrda tashqi ponasim on, 2 yoshda medial ponasimon suyakda, 3—4 yoshlarda oraliq ponasimon suyakda, bolalikning birinchi davrida qayiqsimon suyakda suyak nuqtalari paydo bo'ladi. Bolalikning birinchi davrida tovon oldi suyaklarining o'sishi b irm uncha tezlashib, suyak nuqtalari kattalashadi va tog'ayni butunlay egallaydi. Qo'shimcha suyak nuqtalari bolalikning birinchi davrida tovon suyagi do'm bo g'id a, bolalikning ikkinchi davrida qayiqsimon suyak do'm bogida vujudga keladi. B alog'at davrida kaft oldi suyaklarining o'sishi tugab, kattalarga o'xshash tuzilishga ega bo'ladi. Bu davrda tovon va qayiqsimon suyak apofizlari tanasi bilan qo'shiladi. Oyoq kafti suyaklari (ossa metatarsalia) 5 ta kalta naysim on suyakdan iborat. I kaft suyagi qisqa va yo'g'on, II kaft suyagi esa eng uzun. Oyoq kafti suyaklarida tanasi (corpus), boshchasi (caput) va asosi (basis) tafovut qilinadi. U lam ing tanasi prizm a shaklida, qavariqligi kaft ustiga qaragan. I kaft suyagining asosi medial ponasim on suyak bilan, II va III kaft suyaklari asosi oraliq va lateral ponasim on suyaklari bilan, IV va V kaft suyaklari asosi esa kubsim on suyak bilan b o 'g 'im hosil qiladi. V kaft suyagining tashqi tom onida qisqa kichik boldir mushagi birikadigan V kaft suyagi do 'm bog'i
Oyoq kafti suyaklari diafizlarida suyak nuqtasi homila hayotining 3-oyida paydo bo'ladi. Yangi tug'ilgan chaqaloq oyoq kafti suyaklari katta odam suyaklariga nisbatan qisqa, diafizi suyaklanib bo'lgan, uchlari katta va tog'aydan iborat. Kaft suyaklari epifizlarida 3 yoshda faqat bitta uchida qo'shimcha suyak nuqta ko'rinadi, bu nuqta I kaft suyagining proksimal uchida, qolgan kaft suyaklarini distal uchida paydo bo'ladi. Suyaklaming ikkinchi uchi esa tanasidagi suyak nuqta hisobiga suyaklanadi. Epifizlar tanasi bilan 12—16 yoshlarda birikadi. Oyoq panjasi barm oq suyaklari (ossa digitorum pedis) qo'lga nisbatan qisqa va yo'g'on. II—V barmoqlar uchta (proksimal, o'rta va distal), I barmoq (hallux) esa ikki: proksim al va distal falangalardan iborat. B arm oq falangalarining tanasi (corpus phalangis), boshchasi (caput phalangis) va asosi (basis phalangis) tafovut qilinadi. Proksimal va o 'rta falangalam ing tanalari kaft orqasi tom onga biroz qavargan. Proksimal falangalaming asosida kaft suyagi boshchasi bilan b o 'g 'im hosil qiladigan yassilashgan chuqurcha, o 'rta va distal falangalam ing asosida undan yuqorigi falanga bilan b o 'g 'im hosil qiladigan, qirra bilan bo'lingan ikkita yassi yuza bor. Distal falangalarda d o 'm b o q ch a (tuberositas phalangis distalis) mavjud. Rentgenoanatomiyasi. Old to 'g 'ri rentgenogram m ada kaft suyaklari va barm oq falangalari aniq ko'rinishga ega. Kaft suyaklarining asosi bir-biriga qavatlanadi. Kaft suyaklari va proksimal falangalar diafizlarida zich qatlam va suyak iligi bo'shlig'i takomillashgan. Barmoq falangalarining birinchi suyak nuqtasi hom ila hayotining 3 oyida vujudga keladi. Yangi tug'ilgan chaqaloq barm oq falangalarining ham m asini diafizida suyak nuqtasi bo'ladi. 3—4 yoshda barmoq falangalari asosida epifizar suyak n u qta paydo bo'lib, tanasi bilan qizlarda 16— 17 yoshlarda, o 'g 'il bolalarda 18— 20 yoshlarda qo'shiladi. 5 1
B O SH SKELETI Bosh skeleti yoki kalla suyaklari tuzilishi jih atid an skeletning eng murakkab, ahamiyati jihatidan eng kerakli qismi; uning ichida odam uchun z a ru r b o i g a n b o sh m iy a jo y lash g an . K alla s k e le tin in g b u q ism i neyrocranium deb ataladi. K alla suyagining ayrim qism lari sezgi a ’zolari (eshituv-m uvozanat, ko‘ruv va hid bilish)ni qoplab, ulam i tash qi m uhit ta ’siridan saqlab turadi. B undan tashqari, kalla skeletining yuz qism i yoki visseral qismida ovqat hazm qilish va nafas a ’zolari tizim ining boshlang'ich qismlari joylashgan. Yuz qismi yana chaynov apparatiga ham kiradi, chunki bu qism suyaklariga chaynov m ushaklari birikkan. K alla skeletining ikki qism i bir-b iridan faqat vazifasiga qarab em as, balki taraqqiyoti jih atid a n ham farq qiladi. Kalla suyaklarining taraqqiyoti Kalla suyaklari hom ila orqa torining (chorda dorsalis) yuqori uchidan rivojlanadi. U uch taraqqiyot bosqichi: parda, tog‘ay, suyak davrlarini o‘taydi. Parda davri hom ila hayoti birinchi oyining oxiri va ikkinchi oyi boshlarida o ‘tib, bu davrda bosh miya m ezenxima pardasi bilan o ‘ralib parda yoki biriktiruvchi to'qim adan tuzilgan parda boshni hosil qiladi. Kallaning yuz qismini hosil qiladigan biriktiruvchi to 'q im a hom ila bosh ichagi devorini o'ragan bo'lib, m ezoderm aning ventral qism idan yoki yon qatlam lardan taraqqiy etadi. Hom ila taraqqiyoti ikkinchi oyining boshida o 'n g va chap tom onlarida ikkita paraxordal tog'aylar paydo b o 'lad i. U lar dastlab mayda bo'laklardan iborat bo'lib, so'ngra o'zaro qo'shiladi. Shu davrda
trabekullalari vujudga keladi. Shu bilan birga, hidlov, ko'ruv, eshituv va muvozanat a’zolarining ustini qoplagan parda xaltalar ham tog'ayga aylanadi. D astlab alohida-alohida bo'lgan tog'aylar o 'zaro qo'shilib, bosh miyaga kirayotgan qon tom irlar va chiqayotgan nervlarni o'raydi. Hom ila hayotining ikkinchi oyi oxiri va uchinchi oyi boshlarida tog'ay boshning ichki va tashqi asosi o 'z shaklini oladi. K allaning m iya h am d a yuz qism i suyaklari endesm al y o 'l bilan suyaklanadi. K allaning yuz qismi suyaklari visseral rav oq lardan taraqqiy etadi. H o m ilad a 5 ju ft visseral ravoqlar b o 'lib , u lar bo sh n in g yonbosh m ezenxim a qatlam larid an bir ju ftd a n paydo b o 'lad i. U la m in g b irin ch i jufti pastki ja g ' ravog'i bo'lsa, ikkinchisi gioid ravoqdir. Q olgan u ch in ch i, to 'rtin c h i va besh in ch i ju ftlari jab ra ravoqlari nom i bilan atalad i. P astki jag ' ravog'i ikki: kvadrat tanglay (palatoquadratum) va m ekkel to g 'ay i bo‘laklaridan iborat. Odamning kalla suyaklari taraqqiyotiga qarab 3 guruhga bo'linadi: I. Bosh miya pardasini (kapsulasini) hosil qiluvchi suyaklar: a) birlam chi yoki kalla qopqog'i suyaklari: ensa suyagining serbar qismi, chakka suyagining palla va nog'ora qismlari, peshona, tepa suyaklari; b) ikkilam chi yoki kallaning asosi suyaklari: ponasim on suyak, ensa suyagining asosiy va yon qismlari, chakka suyagining tosh (piramida) qismi bilan so‘rg‘ichsim on o'simtasi. II. Burun xaltasi (kapsulasi) bilan bog'lanib rivojlangan suyaklar: a) birlam chi suyaklar: ko'z yoshi suyagi, b urun va dim og' suyaklari; b) ikkilamchi suyaklar: g'alvirsimon suyak, burunning pastki chig'anog'i. III. Visseral ravoqlardan rivojlangan suyaklar: a) harakatsiz suyaklar: yuqori jag', tanglay va yonoq suyaklari; b) harakatchan suyaklar: pastki jag', til osti suyagi va eshituv suyakchalari (bolg'acha, sandoncha, uzangi).
Bu turkum suyaklar kalla gumbazi yoki qopqog 'i suyaklari va kalla asosini hosil qiluvchi suyaklarga b o'linadi. Kalla qopq og 'ini peshona suyagining palla qismi, tepa suyagi, ensa va chakka suyagining serbar qismi va ponasim on suyakning katta qanoti hosil qiladi. Yangi tug'ilgan chaqaloqda kallaning q opqoq qism i asosiga nisbatan katta. Bola hayotining birinchi yilida kallaning qopqoq qismi tez o'sadi va bir yoshga to 'lg an d a uning uzunligi katta odam boshining 1 /2 ga teng bo'ladi. Keyinchalik uning o'sishi sekinlashib, 20 yoshda doimiy shakl oladi. Bir yoshgacha bo'lgan bolaning kalla qopqog'i suyaklari elastik bo'lib, ularda zich (kom pakt) qavat yaxshi takom illashgan. T ashqi qatlam va ichki qatlam o 'rtasid a m a’lum chegara bo'lm agani uch un bola kalla suyagi lat yeganda ichki qatlam i ko'chm aydi. Kalla q o p qog'i suyaklarining tashqi yuzasi silliq bo 'lib, faqat choklar sohasidagina biroz g 'adir-budirliklar bor. Suyaklam ing ichki yuzasi ham tekis b o 'lib , bola 5—6 oylik bo'lganda miya qattiq pardasi o 'rta arteriyasi egati, vena bo'shliqlari egati paydo b o 'la boshlaydi. K atta bolalarda kalla qopqog'i suyaklari tashqi va ichki zich qatlamdan va ular o'rtasida joylashgan g'ovak m oddadan iborat bo'ladi. Suyaklami ichki yuzasida suyak usti pardasi bo'lm ay, miya qattiq pardasi unga yopishib turadi. Kalla suyagi miya qismi asosini ensa suyagining asosiy va yon qismlari, ponasim on suyak, chakka suyagining tosh qism i, g'alvirsim on suyakning ilma-teshik plastinkasi hosil qiladi. Yangi tug'ilgan chaqaloq kalla suyagining asosi sagittal yo'nalishda cho'zilgan, ko'ndalangiga toraygan. Bola hayotining birinchi 7 yilida suyakning bu qismi bir tekis o 'sadi va uning uzunligi katta odam kallasi asosini 1/2 ga teng bo'ladi. Bolalikning ikkinchi davrida kalla suyagi asosining o'sishi sekinlashadi va balog'at davrining ikkinchi yarmida u katta odamlamikiga barobarlashdi.
Ensa suyagi (os occipitale, 26-rasm) kallaning m iyaqism ining orqa pastki sohasini hosil qiladi. U nda asosiy, yon qismlari va serbar qismi tafovut qilinadi. Bu qism lar o'zaro birikib, kalla b o ‘shlig‘ini um urtqa kanali bilan qo'shuvchi katta teshikni (foramen magnum) hosil qiladi. Asosiy qism i (pars basilaris) katta teshikni old tom onida joylashgan bo'lib, 18—20 yoshlarda ponasim on suyak tanasiga qo'shilib ketadi. U ning miya yuzasi tam ov shaklida bo'lib, ponasim on suyak tanasi bilan biigalikda yuza nishab (clivus)ni hosil qiladi. Uning lateral chekkasida pastki toshsimon vena egati (sulcus sinus petrosus inferior), pastki yuzasida halqum b o'rtig'i
Yüklə 4,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|