2-rasm. Osteon tuzilishi chiz-
masi. 1-stiyak hnjayraiati; 2-os-
teon qatlami; 3-ostdoti (kanali.
Naysimon suyaklaming diafizlarida suyak iligi bo‘shlig‘i (cavum meduDare)
bor. Suyakning tashqi yuzasi suyak usti pardasi (periost) bilan qoplangan.
Periost yupqa pishiq biriktiruvchi to ‘qimadan iborat. U suyak ichiga kiruvchi
tolalar vositasida suyakka yopishib turadi. Periost ikki: tashqi tolali fibroz
to'qim a qavati va qon tom ir ham da nervlaiga boy bo'lgan suyak hosil qiluvchi
(kambial) ichki qavatlardan iborat. Uning kambial qavati suyakka tegib turadi
va yosh suyak hujayralarini hosil qilib, suyakning o'sishida ahamiyatga ega.
Suyakning ichida suyak iligi bo'shlig'ida va g'ovak modda katakchalarida suyak
iligi bo'ladi. Homila davrida va yangi tug'ilgan chaqaloqning barcha suyaklarida
qizil ilik (medulla osseum rubra) bo'lib, qon ishlab chiqarish va him oya
vazifasini bajaradi. Katta odamda yassi suyaklaming g'ovak moddasida, g'ovak
suyaklarda va naysimon suyaklaming epifizlarida qizil ilik, uzun naysimon
suyaklaming suyak iligi kanalida sariq ilik (medulla osseum flava) bo'ladi.
Suyaklarning rentgenoanatomiyasi. M o'tadil rentgenogram m ada suyak
tasviri noorganik m oddalar hisobiga hosil bo'ladi. Suyak moddasini asosini
suyak to'sinlari hosil qilib, ular zich va g'ovak m oddada bir xil joylashmaydi.
Zich m oddada suyak to'sinlari bir-biriga parallel yo'nalgan qatlam lar shaklida
bo'lib, gomogen soya beradi. G'ovak moddada suyak to'sinlari turli yo'nalishda,
o'zaro kesishgan bo'lib, to'rsim on ko'rinishga ega bo'ladi. Zich va g'ovak
m oddaning nisbati suyaklaming shakli va faoliyatiga bog'liq bo'ladi. U zun
naysimon suyaklaming diafizida zich modda quyuq, qalin soya beradi. Diafizning
ichida joylashgan suyak iligi kanali zich modda hoshiyasi bilan chegaralangan
qoram tir keng qatlam ko'rinishiga ega. G 'ovak va yassi suyaklaming zich
qatlami ingichka hoshiya ko'rinishidagi tekis quyuq soya beradi.
Yangi tug'ilgan chaqaloq skeleti 270 ta alohida suyaklardan iborat. Ulaming
172 tasi tana va kalla sohasida, 98 tasi qo'l va oyoqlarda.
U lam ing suyagi yirik tolali suyak to'qim asidan iborat bo'lib, asosiy
moddasi tartibsiz joylashgan. Suyak tola dastalari h ar tom onga yo'nalib, uni
o'ragan biriktiruvchi to'qim aga birikkan. Suyakning asosiy qismi g'ovak
m oddadan iborat. Zich suyak m odda kam rivojlangan, u suyak chetida yupqa
qavatni hosil qiladi. G 'ovak moddada qizil ilik bor. Yosh bola suyagi tarkibida
m ineral tuzlar kam , suv va qon tom irlar ko'p. Yangi tug'ilgan chaqaloqda
zol suyak og'irligini yanniga, kattalarda esa 4/5 qismiga teng. Bola hayotining
dastlabki 6 yilida yirik tolali suyak qatlamli suyak bilan almashinadi va osteonlar
hosil bo'ladi. U lar konsentrik joylashgan bir necha qavat suyak qatlamlaridan
iborat; h ar bir osteon ichida nay bo'lib, unda qon tom irlar va nervlar bor.
Suyak ichidagi g'ovak m odda qism an yemirilib, suyak iligi bo'shlig'i paydo
bo'ladi. Qizil ilik yog' to'planishi bilan asta-sekin sariq ilikka aylanadi. Yosh
suyakni zichligi kam , g'ovak moddasi yaxshi takom illashm agan. Shuning
u c h u n yosh bolalar suyagi uncha qattiq bo'lm ay, pishiq va bukiluvchan;
qon tom irlam in g ko'pligi suyaklam ing oziqlanishi u c h u n sharoit yaratib
beribgina qolm ay, h ar xil yallig'lanish jarayonlarining tez tarqalishiga ham
sabab bo'ladi. Suyak usti pardasi yosh bolalarda qalin, uning ichki qavati
yaxshi takom illashgan.
Suyaklaming rivojlanishi
Odam embrionida suyak to'qimasi boshqa to ‘qimalarga nisbatan kechroq,
ona qom idagi hayotining ikkinchi oyi o'rtalarida m ezenxim adan vujudga
kelgan alohida hujayralar — osteoblastlardan paydo bo'ladi. Bu osteoblastlar
tayanch vazifasini bajaradigan oraliq suyak m oddalarini ishlab chiqaradi.
H am m a suyaklar taraqqiyot davrida bir xilda rivojlanmaydi, ulam ing
ba’zilari (kallaning qopqoq va yuz qismi suyaklari) biriktiruvchi to'qim adan
taraqqiy etadi yoki ikki bosqichni o'tadi. B ulam i birlam chi suyaklar deb
ataladi. U larga kallaning qopqoq, yuz qismi suyaklari va o'm ro v kiradi;
boshqa suyaklar uch bosqichni (parda, tog'ay, suyak) o 'tib ikkilamchi
suyaklar deyiladi. Suyaklanish jarayoni quyidagi to 'rt turga bo'linadi:
1. Endesmal suyaklanish (en—ichida, desmos - boylam) da birlamchi
suyaklar vujudga keladi, bunda bo'lajak suyakni biriktiruvchi to'qim asining
m a’lum nuqtasida osteoblastlar zo'rberib ko'payadi va suyaklanish nuqtasini
(punstum ossfficationis) hosil qiladi. Bu nuqta har tomonga qarab n ur shaklida
qator-qator bo'lib tarqaydi. Biriktiruvchi to'qimani yuza qavati periostga aylanadi
va yosh suyakni ustini qoplaydi. Periost hisobiga suyak qalinlashadi.
2. Perixondral suyaklanish (peri—atrof, chondros—tog'ay) hom ila
hayotining 8-haftasida m ezenxim adan hosil bo'ladigan suyakning shakU
paydo bo'ladi. Tog'ayni tashqi tom ondan qoplagan tog'ay usti pardasi ichki
qavatidagi yosh suyak hujayralar — osteoblastlam i hosil qiladi va gialin
tog'ayga aylanadi. Bu osteoblastiar ko'payib, suyak qatlam ini hosil qiladi
va asta-sekin tog'ay to'qim aning o 'm in i egallab, suyakning zich (kom pakt)
moddasiga aylanadi.
3. Tog'ay suyaklanib bo'lgandan keyin tog'ay usti pardasi suyak parda —
periostga aylanadi. Keyingi davrlarda suyaklami eniga o'sishi (yo'g'onlashishi)
ana shu suyak parda hisobiga bo'ladi va suyaklanishining bu turi periostal
suyaklanish deb ataladi.
4. E ndoxondral suyaklanish (endo — ichida, chondros — tog'ay)
tog'aylar ichida tog'ay usti pardasi ishtirokida vujudga keladi. Tog'ay usti
pardasidan tog'ay ichiga qon tomirlar o'sib kiradi va tog'ay yemirila boshlaydi.
Q on tom irlar bilan birga kirgan biriktiruvchi to 'qim ad an osteoblastiar hosil
bo'ladi. Bu osteoblastlardan paydo bo'lgan suyak nuqtasi tashqariga qarab
o'sib, suyakning g'ovak m oddasini hosil qiladi.
Bu xildagi suyaklanishda tog'aylar to 'g 'rid a n -to 'g 'ri suyak m oddasiga
aylanmaydi, balki ular yemirilgan tog'ay o 'm id a vujudga keladi.
N aysim on suyaklam ing birinchi suyak nuqtasi hom ila hayotining 2-
oyida suyak tanasida paydo bo'ladi. Homila davrida suyakning uchi tog'aydan
iborat bo'ladi. U larda suyaklanish nuqtasi pastki uchida emizikli davrda,
yuqori uchida esa 2 yoshdan keyin paydo bo'ladi. 8—9 yoshlarda suyak qirralari
va m ushak bo'rtiqlarida q o'shim cha suyak nuqtalari paydo bo'lib, balog'at
yoshida suyaklaming ayrim qismlari o'zaro qo'shiladi. Naysimon suyaklaming
diafizi bir-biriga yaqin joylashgan ikki qatlamli zich suyak moddasidan tuzilgan:
tashqi qatlam po'stloq perixondral yo‘l bilan rivojlanadi. Po'stloq qavatining
qon tom irlari ham periostdan tarqaladi. Ichki qatlam endoxondral yo'l bilan
taraqqiy etadi va suyak iligi qon tomirlari orqali oziqlanadi. Diafiz organizmda
tayanch va himoya vazifasini bajaradi. Epifizlar ichida qizil ilik bo'lgan g'ovak
m oddadan tuzilgan bo'lib, endoxondral yo'l bilan suyaklanadi. Suyaklaming
rivojlanish davrida yangi osteonlam ing paydo bo'lishi, eski osteonlam ing
so'rilib ketishi bilan bir vaqtda kechadi. Osteoklast hujayralari suyak diafizini
endoxondral qismini yemiradi va suyak iligi bo'shlig'i paydo bo'ladi. Ikkinchi
tom ond an periostning ichki qavatidagi osteoblastlar yangi suyak tuzilishini
boshlaydi. Bir qavat ustiga ikkinchi qavatni taxlanishi natijasida suyak eniga
o'sadi.
Tana skeleti
Tana skeleti um urtqa pog'onasi (coliunna vertebralis) va ko'krak qafasi
(compages thoracis) dan iborat. Umurtqa pog'onasi 33— 34 ta (7 ta bo'yin, 12
ta ko'krak, 5 ta bel, 5 ta dumg'aza va 3-5 ta dum) umurtqalaidan hosil bo'lgan.
U m urtqa pog’onasining o'rtacha uzunligi erkaklarda 73—75 sm, ayollarda esa
69—71 sm cha bo'ladi. Odamning um urtqa pog'onasi tana uchun tayanch
bo'libgina qolmay, balki um urtqa kanalida joylashgan orqa miyani muhofaza
qilib turadi va tana ham da kallaning harakatida faol qatnashadi. Ko'krak qafasi
12 ta ko'krak umurtqasi, 12 juft qovutg'a va to'sh suyagidan iborat.
U m urtqalar
U m urtqalar um urtqa pog'onasining qaysi qismida joylashganidan qat’iy
nazar um um iy tuzilishga ega.
U m urtqa (vertebra) (grekcha—spondylos) tan a (corpus vertebrae)
va yoy qism idan (arcus vertebrae) iborat. U m urtqa tanasi oldinga qaragan
bo'lib, tayanch vazifasini bajaradi, u pastga tom on gavdaning og'irligiga qarab
kattalashib boradi. Um urtqa yoyi tananing orqasida joylashib, tana bilan ikkita
um urtqa oyoqchalari (pedunculi arcus vertebrae) vositasida birikib, um urtqa
teshigini (foramen vertebrae) hosil qiladi. U m u rtq a teshiklari o 'z aro
qo'shilishidan um urtqa kanali (canalis vertebralis) hosil bo'ladi. Tananing
yoyga qaragan yuzasi bukilgan b o 'lib , u n d a q o n to m irla r o 'ta d ig a n
oziqlantiruvchi teshik (foramina nutricia) bor. U m urtqa yoyida m ushaklar
birikadigan o'simtalar bor. Oiqada o'rta chiziqdan toq qirrali o'simta (processus
spinosus) chiqadi. Frontal sathda yon tom onga yo'nalgan juft ko'ndalang
o'sim ta (processus transversus) joylashgan. U m urtqa yoyining tanaga yaqin
qismida yuqoriga yo'nalgan yuqorigi bo'g'im o'sim tasi (processus articularis
superior) va pastga yo'nalgan pastki b o'g'im o'sim tasi (processus articularis
inferior) joylashadi. U lam ing har birida yuqorigi va pastki b o 'g 'im yuzalari
(facies articularis superior et inferior) b o 'lib , q o 's h n i u m u rtq a la r
bilan b o 'g 'im hosil qiladi. Yuqorigi va pastki b o 'g 'im o'sim talarining asosi
bilan um urtqa tanasi o‘rtasida yuqorigi va pastki um urtqa o ‘ymalari (incisura
vertebrates superiores et inferiores) bor. Pastki um urtqa o‘ymasi nisbatan
chuqurroq. Um urtqalar o ‘zaro birlashganida yuqorigi va pastki o'ym alar o ‘ng
va chap tom onda umurtqalararo teshikni (foramen Intervertebrale) hosil
qiladi. Bu teshiklar orqali orqa miya nervlari va qon tom irlar o ‘tadi.
Bo'yin umurtqalari (vertebra cervicales) 7 dona (3-rasm). Ularga og'irlik
kam tushgani uchun tanasi nisbatan kichikvaellipssim on shaklda. B o‘yin
umurtqalari tanasi III umurtqadan VII ga qarab kattalashib boradi. Ulam ing
ustki va pastki yuzalari egarsimon bukilgan. U m urtqa teshigi esa katta,
uchburchak shaklida. Bo‘yin umurtqalarining o ‘ziga xos xususiyatlaridan biri
u la m in g k o ‘n d a la n g o ‘sim talarid ag i te s h ik d ir (foram en p rocessus
transversus). Bo‘yin umurtqalarining ko'ndalang o ‘simtalari yuqori yuzasida
joylashgan orqa m iya nervi egati (sulcus nervi spinalis) uni oldingi va orqa
do ‘mboqchaga (tuberculum anterius et posterius) ajratadi. VI um urtqaning
oldingi d o ‘mboqchasiga uyqu arteriyasi yaqin joylashgani u ch u n u uyqu
do'mboqchasi (tuberculum caroticum) deyiladi. Arteriya jarohatlanganda uni
shu d o 'm b o q c h a g a bosib, qon oq ishini to 'x ta tis h m u m k in . B o ‘yin
um urtqalarining bo 'g 'im o'simtalari qisqa. U lam ing yuqorigi b o ‘g‘im yuzasi
orqaga va yuqoriga, pastki bo‘g‘im yuzasi esa oldinga va pastga qaragan. II—VI
bo'yin um urtqalarining qirrali o'simtalarining uchi ayri shaklida tugaydi. VII
bo'yin um urtqasining qirrali o'simtasi boshqa bo'yin um urtqalariga nisbatan
uzun va yo'g'on bo'lib, tirik odam da teri ostida bilinib turadi. Shuning uchun
bu um urtqani turtib turuvchi um urtqa (vertebra promenens) deyiladi.
I
va II bo'yin umurtqalari boshqa bo'yin umurtqalaridan tuzilishi jihatidan
farq qiladi. I bo'yin um urtqasi atlantning (atlas) (4-rasm ) tanasi taraqqiyot
davrida II bo'yin um urtqasiga tish hosil qilib birikib ketadi. N atijada uning
tanasi o 'm id a oldingi ravoq (arcus anterior) hosil b o 'ladi va um urtqa
teshigi kengayadi. Oldingi ravoqning old yuzasida oldingi bo'rtiq (tuberculum
anterius), ichki tom onida II um urtqa tishi uchun b o 'g 'im chuqurchasi
B o'yin umurtqalari
3-rasm. V I—bo ‘yin umurtqasi. 1-corpus
vertebrae; 2-tuberculum anterius; 3-tuber-
culum posterius; 4-processus spinosus; 5-
processus articularis superior.
4-rasm. I bo‘yin umurtqasi. 1-arcus
anterior; 2-fasies articularis inferior;
3-processus transveises; 4-for. transver-
sarium; 5-arcus posterior; 6-fovea dentis.
(fovea dentis) bor. Orqa ravoqning (arcus posterior) orqa yuzasida-orqa bo'rtiq
(tuberculum posterius) b o ‘lib, uning oldingi va orqa ravoqlari o ‘zaro yon
massalar (massae lateralis) vositasida birikadi.
Yon massalaming ustida joylashgan yuqorigi bo‘g‘im chuqurchasi (foveae
articularis superiores) oval shaklda, ensa suyagi b o ‘g‘im b o ‘rtig‘i bilan
bo'g'im hosil qiladi. Ostki bo'g'im chuqurchasi (fades articularis inferiores)
yassi, yum aloq bo'lib, II bo'yin umurtqasi bilan b o 'g 'im hosil qiladi. Orqa
ravoqning yuqori yuzasida um urtqa arteriyasi egati (sulcus a. vertebralis)
bor. Birinchi bo'yin umurtqasining tog'ay davrida uning yon massalari va orqa
ravog'i uchun bir juft suyak nuqtasi bo'lib, ular o'zaro tog'ay qatlam bilan
ajralgan. Oldingi ravoq uchun ikkita suyak nuqtasi bir yoshda paydo bo'ladi va
uch yoshda o'zaro qo'shiladi. Uning orqa yarim ravoqlari esa 2—5 yoshda,
oldingi va orqa ravoqlar 5—9 yoshlarda o'zaro birikadi.
II
bo'yin umurtqasi, tishli umurtqa (axis) (5-rasm) boshqa umurtqalardan
tanasining ustki yuzasida joylashgan tishsimon o'sim tachasi (dens) borligi
bilan farq qiladi. Bu o'sim ta silindr shaklida, uchi (apex dentis) bor. I va II
bo'yin umurtqalari o'zaro birlashganida, tishsimon o'simta atlantni kalla suyagi
bilan birga o'ngga va chapga aylanuvchi o 'q vazifasini bajaradi. Tishsimon
o'simtaning um urtqa tanasiga o'tish sohasi bo'yincha (collum dentis) deyiladi.
Tishning oldingi b o 'g 'im yuzasi (facies articularis anterior) I b o 'y in
umurtqasi bilan, orqa bo'g'im yuzasi (facies articularis posterior) atlantning
ko'ndalang boylami bilan bo'g'im hosil qiladi. Tishning yon tom onlarida
atlant bilan birlashuvchi yuqorigi bo'g'im yuzasi bor.
II
b o 'y in um urtqasi uchta
10
s u y a k n u q t a s i n i n g 2 ta s i
-Ш
к
ravog'ida, uchinchisi tanasida
3 £ I
joylashgan. Ular o'zaro 2 yoshda
» жшг *
birikadi.
Ko'krak umurtqalari
5-rasm . II bo’yin umurtqasi. 1-facies a rtic u
laris posterior; 2 -lamina arcus vertebrae; 3-proces-
sus spinosus; 4-processus amicularis inferior; 5-pro-
cessus transverses; 6-for transveisarium; 7-facies arti
cularis superior; 8-corpus vertebrae; 9-facies arti
cularis anterior; 10-dens.
K o 'k rak um urtq alarining
(vertebrae thoracicae) tanasi
(tepadan pastga to m o n ) hajm
jihatdan kattalashib boradi (6-
rasm). U m urtqa teshigi b o'yin
umurtqalariga nisbatan kichik va
yum aloq shaklda.
K o 'k ra k u m rtq a la rin in g
o'ziga xos xususiyatlaridan biri
ularda qovurg'alar boshi bilan
birikadigan qo vu rg 'a chu q u r-
chalari borligidir. II-EX ko'krak
umurtqalari tanasining orqa yon
tom onida o ‘ng va chap, yuqorigi va ostki
qovurg'a chuqurchalari (fovea costales-
superior et inferior) b o ‘ladi. B undan I
u m u rtq a m ustasno b o 'lib , tanasining
yuqori qirrasida 1-qovurg'a uchun b itta
b u tu n q o v u rg 'a c h u q u rc h a s i (fovea
costales superior), tanasining pastida 2-
qovurg'a ch uqurchasi (fovea costales
inferior) b o 'lad i. X— um urtqaning ikki
ustki chekkasida (X qovurg'a uchun)
bittadan yarim ch u qurcha bor. X I—XII
u m u rtq alam in g yon tom o n larid a esa
b ittad an to 'liq chuqurchalar bor.
1-X u m u rtq a la m in g k o 'n d a la n g
o 's i m t a l a r i n i n g o ld in g i y u z a s id a
k o 'n d a l a n g o 's i m t a n i n g q o v u r g 'a
chuqurchasi (fovea costalis processus
transversus) bor. U qovurg'a do'm bog'i bilan birlashadi. XI va X II ko'krak
um urtqalarining ko'ndalang o'sim talari qisqa bo'lib, b o 'g 'im chuqurchasi
yo‘q. K o'krak um urtqalarining qirrali o'sim tasi nisbatan uzun b o 'lib, uchi
pastga qaragan. B o'g'im o'simtalari frontal sathda joylashgan, yuqorigi bo'g'im
yuzalari orqaga, pastki b o 'g 'im yuzalari oldinga qaragan bo'ladi.
6-rasm . V III ko'krak um urtqasi.
1-processus articularis superior; 2-fovea
costalis superior; 3-corpus vertebrae;
4-fovea costalis inferior; 5-incisure ver
tebralis inferior; 6-processus articularis in
ferior; 7-processus spinosus; 8-proces-
sus transverses; 9-fovea costalis transver-
Bel umurtqalari
Bel um urtqalari (vertebra lumbales) 5 ta (7-rasm) bo'lib, ulaiga og'irlik
k o 'p tushgani u ch u n tanasi kattalashgan va loviyasimon shaklda. U m urtqa
teshigi uchburchak shaklida. Ko'ndalang o'simtasi rudiment holidagi qovuig'a
bo'lgani u ch un qovurg'a o'sim tasi
(processus costarius) deyiladi. U
uzun frontal sathda joylashgan. Bu
o'sim taning orqa yuzasining asosida
q o 's h im c h a o 's i m ta (p rocessu s
accesorius) bor. Q irrali o'sim tasi
qisqa, yassi, uchi qalinlashgan va
orqaga qaragan. B o'g'im o'sim talari
yaxshi rivojlangan, ulam ing bo'g'im
yuzalari sagittal sathda joylashib,
yuqorigi o'sim tada m edial tomonga,
pastkisida esa lateral tomonga qaragan.
Yuqorigi b o 'g 'im o'sim tasining yon
to m o n id a u n c h a k atta bo'lm agan
so 'rg 'ic h sim o n o 'sim ta (processus
mamillaris) bor.
5
6
7
3
7-rasm. Ill be) umurtqasi. 1-corpus verte
brae; 2-incisure vertebralis inferior; 3-pro-
cessus articularis inferior; 4-processus spino
sus; 5-processus costarius; 6-processus artic
ularis superior; 7-incisura vertebralis superior
D um g‘aza umurtqalari (vertebrae sacralis) 5 ta bo'lib, o'sm irlik davrida
o‘zaro birikib, uchburchak shaklidagi bitta butun dumg‘aza suyagini (os sacrum)
hosil qiladi (8-rasm ). Uning yuqori serbar qismi asosi (basis ossis sacri),
pastga va oldinga yo'nalgan uchi (apex ossis sacri), oldingi chanoq yuzasi
(facies pehina), orqa yuzasi (facies dorsalis) tafovut qilinadi. Dum g‘aza suyagi
5-bel um urtqasi bilan birikkan joyda bo'rtm a (promontorium) hosil bo'ladi.
D um g'aza suyagining chanoq yuzasi yoysimon bukilgan va tekis. U nda
um urtqalam ing birikishidan hosil bo'lgan to ‘rtta ko'ndalang izlar (linae
transversae) k o ‘zga tashlanadi. Ulam ing ikki uchida dum g‘azaning chanoq
teshiklari (foramina sacralia pehina) joylashgan. D um g‘azaning orqa yuzasi
g‘adir-budir b o ‘rtib chiqqan, bu yerda um urtqa o'sim talari beshta bo'ylam a
qirra bor. T o q o 'rta dum g'aza qirrasi (crista sacralis mediana) qirrali
o'simtalam ing birikishidan hosil bo'ladi. Uning yon tom onida joylashgan juft
oraliq dum g'aza qirrasi (crista sacralis intermedia) b o 'g 'im o'sim talarining
birikishidan hosil bo'lsa, lateral dum g'aza qirrasi (crista sacralis lateralis)
ko'ndalang o'sim talam ing birikishidan hosil bo'ladi. Oraliq va lateral qirralar
o'rtasida orqa dum g'aza teshiklari (foramina sacralia dorsalia) joylashgan.
U ndan tashqarida yon qismlar (partes lateralis) bor, undagi quloqsim on
yuza (facies auricularis) yonbosh suyagidagi shunday yuza bilan b o 'g 'im hosil
qilib, qo'shilib turadi. Uning yuqori qismida boylamlar va mushaklar birikadigan
dum g'aza do'ngligi (tuberositas sacralis) bor. D um g'aza um urtqalarining
teshiklari o 'zaro qo'shilib dum g'aza kanalini (canalis sacralis) tashkil etadi.
Bu kanal pastga tom on torayib kanaldan chiqish teshigi (hiatus sacralis)
bo'lib tugaydi. Uning ikki tom onidagi bo 'g 'im o'sim talari dum g'aza shoxini
(cornu sacralis) hosil qiladi.
8-rasm. Dumg'aza suyagi. A. Old tomoni. I -basis ossis sacri; 2-processus articularis supe
rior; 3-pars lateralis; 4-linae transversae; 5-forr. sacralia pelvina; 6-apex ossis sacri. B. Orqa
tomoni. 1-canalis sacralis; 2-processus articularis superior; 3-tuberositas sacralis; 4-crista
sacralis intermedia; 5-crista sacralis mediana; 6-hiatus sacralis; 7-com u sacralis; 8-forr.sacialia
dorsalia; 9-crista sacralis lateralis.
|