Shavkat ergashevich omonov, xurram esonqulovich karabaev, sherzod baxramdjanovich gulyamov


rasm. Gryunvald bo’yicha g’alvirsimon labirintni kesma o’tkazidan sohasi (a) va ochish maydoni



Yüklə 3,35 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/20
tarix28.01.2017
ölçüsü3,35 Mb.
#6604
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   20

1.55.rasm. Gryunvald bo’yicha g’alvirsimon labirintni kesma o’tkazidan sohasi (a) va ochish maydoni. 
1.56.rasm.  Gryunvald  bo’yicha  g’alvirsimon 
labirintni  endonazal  ochish  uchun  suyakli 
mo’ljallar: 1- peshona bo’shlig’ini orqa devori; 
2-  peshona  bo’shlig’idan  peshona-burun  kanali 
orqali  burun  bo’shlig’iga  zond  o’tkazish;  3- 
ko’z  yosh  suyagi;  4-  ko’z  yosh  qopini 
chuqurchasi;  5-  ko’rish  teshigi;  6-  yuqori  ko’z 
yorig’i;  7-  g’alvirsimon  suyakni  qog’oz 
plastinkasi;  8-  ko’z  osti  yorig’i;  9-  ko’z  osti 
kanali  (ochilgani);  10-  ko’z  yosh  burun  kanali; 
11- ko’z osti teshigi; 12- yuqori jag’ bo’shlig’i.     

Oldin burun suyagi bilan yuqori jag’ning orasidagi chok topiladi. Shu chokka par-
allel ravishda pastdan yuqoriga qarab yo’lakcha qilinadi. Uning oldingi chegarasi 
bo’lib burun suyagi tashkil etishi kerak, orqa chegarasi bo’lib esa ko’z yosh burun 
yo’li  bo’lib  xizmat  qiladi.  xosil  qilingan  yo’lakchadagi  suyak  shilliq  qavatgacha 
olinadi,  bu  keyinchalik  burun  bilan  bo’shliq  orasida  drenaj  teshigi  bo’lib  xizmat 
qilishi uchun vertikal ochiladi. Shundan so’ng asbob g’alvirsimon labrintni ochish 
uchun qat’iy sagittal yo’naltiriladi, bu esa o’rta burun chig’anog’iga parallel va un-
dan lateralroqqa to’g’ri keladi. Shu taktikaga asosan g’alvirsimon labirintni barcha 
hujayralarini  ochish  mumkin  va  bo’shliq  ichida  kyurej  o’tkazish  mumkin. 
Bo’shliqni  ochish  uchun  ingichka  qoshiqcha  yoki  konxotomdan  foydalaniladi. 
Buning  uchun  asbob  bilan  bexato  harakat  qilish  kerak  bo’ladi,  bo’lmasa  qog’oz 
plastinkani jarohatlab qo’yish mumkin bo’ladi. Jarrohlik maydonini kyuretaj qilish 
bilan  hujayralararo  to’siq,  poliplar,  granulyatsiyalar,  g’alvirsimon  suyakni  ne-
krozga  uchragan  qismlari  olib  tashlanadi,  lekin  asbob  bilan  elaksimon  plastinka 
tomon  harakatlanayotganda,  nozik  harakatlar  bilan    bu  jarayon  amalga  oshiriladi. 
Jarrohlikdan  keyin  bo’shliq  yaxshi  aloqada  qolishi  uchun  o’rta  va  yuqori  burun 
yo’lidagi barcha yumshoq to’qimalar va suyak to’qimalar olib tashlanadi, lekinj bu 
yerda  o’rta  burun  chig’anog’iga  ehtiyotkorlik  bilan  yondoshiladi.  Sababi  bu 
chig’anoq yangi anatomik konfiguratsiyaga himoya to’sig’i vazifasini bajaradi. Jar-
rohlik  amaliyotidan  so’ng  sohada  yumshoq  Mikulich  tamponadasi  yoki 
Voyatshekning xalqali tamponadasi bajariladi. Tashqi jarohat tikiladi. Chokni 5-6 
kuni olib tashlanadi. Tampon olib tashlanganidan so’ng bo’shliq antibiotiklar bilan 
yuviladi,  bu  jarayon  har  kuni  3-4  kun  davomida  amalga  oshiriladi.  Bir  vaqtning 
o’zida antibiotikoterapiya boshlab yuboriladi. 
 
3.7.
 
Asosiy bo’shliqni o’tkir yallig’lanishi. 
    O’tkir  sfenoidit  (sphenoiditis  atsuta)-  asosiy  bo’shliqni  shilliq  qavatini  o’tkir 
yallig’lanishi. Bu kasallik ko’pincha etmoidit bilan birga kechadi. Shuning uchun 
ham g’arb davlatlarida “o’tkir etmoido-sfenoidit” deb ataladi.  
Etiopatogenezi.  O’tkir  sfenoidit  virus,  bakterial  yallig’lanish  va  allergik 
reaksiyadan keyin rivojlanishi mumkin. Bunday holatlarda kasallik pansinusit tusi-
ni  oladi.  O’tkir  rint  yomon  sifatli  kechadigan  bo’lsa,  asosiy  bo’shliq  ichiga  ham 
o’tib  yallig’lanishni  keltirib  chiqarishi  mumkin.  Burun  shlliq  qavatini  minen-
gokokkli, zaxmli yalliglanadigan bo’lsa, yalig’lanish asosiy bo’shliqqa ham o’tishi 
mumkin.  Hozirgi  kunda  burun  yondosh  kasalliklarini  keltirib  chiqarishda  rinovi-
ruslarni  bakterial  flora  bilan  aralash  kelishi  ahamiyatli  hisoblanayapti.  Burun 
bo’shlig’ini o’rta qavati jarohatlansa burun yondosh bo’shliqlarini yallig’lanishiga, 
shu  jumladan  asosiy  bo’shliqni  yallig’lanishiga  sabab  bo’lishi  mumkin.  Rinoet-

moidal va rinofarengial sohada o’sma kasalliklari bo’lsa, bu asosiy bo’shliqni ta-
biiy chiqarish teshigini drenaj funksiyasi buzilishiga sabab bo’ladi, bu esa e yerni 
yallig’lanishiga sabab bo’lishi mumkin. 
    Asosiy bo’shliqni o’tkir yallig’lanishida asosiy omillaridan biri bo’lib bo’shliqni 
pnevmatizatsiyasi hisoblanadi. Kasallikning kechishi bo’shliqning kattaligiga ham 
bog’liq hisoblanadi. 1.57 rasmda asosiy suyakni pnevmatizatsiyasi ko’rsatilgan. 
 
 
 
 
 
 
Simptomlari va klinik kechishi. Quyidagi shakllari tafovut qilinadi. 
a)
 
Ochiq  va  yopiq  shakllari:  ochiq  shaklida  bo’shliqni  tabiiy  teshigi  ishlaydi, 
klinik  kechuvi  o’rta  va  og’ir  darajada  bo’ladi.  Yopiq  shaklida  tabiiy  chiqaruv 
teshigi  yopiq,  bo’shliq  ichida  ekssudat  to’planadi  va  o’tkir  og’ir  kechadi,  gohida 
shoshilinch  jarroglik  amaliyotini  talab  etadi,  aynan  shu  shaklida  kalla  ichi  aso-
ratlari kelib chiqadi.  
b)
 
Etiopatogenetik shakli: bakterial, virus, spesifik, allergik. 
c)
 
Patomorfologik shakli: kattaral, seroz, yiringli, osteonekrotik. 
d)
 
Asoratlangan shakllari: bazal optixiazmal araxnoidit ko’ruv nervi nevriti bi-
lan, meningoensifalit, bosh miya abssessi.   
      Subektiv belgilari  gohida  o’tkir  etmoiditni  eslatadi. Bemorlarning  shikoyatlari 
burunning  tubida  og’irlik  hissiga  va  ko’z  sohasidagi  to’lishishlik  hissiga  bo’ladi. 
Bu sohadagi og’riq azob beruvchi xarakterga ega bo’lib, kallaning tepa v ensa so-
halariga,  gohida  peshona  sohasiga  irradiyasiyalanadi.  Og’riq  doimiy  xarakterga 
ega bo’lib, gohida ko’ngil aynishi va qusish belgilarini keltirib chiqarishi mumkin. 
Bosh harakatga keltirilganda og’riq to’satdan kuchayadi. O’tkir sfenoiditning mu-
him subektiv simptomlariga hid bilish va ko’rish o’tkirligini pasayishi hisoblanadi.  
1.57.  rasm.  Asosiy  bo’shliqni  pnevmatizatsiya  turlari  (A.S.  Kiselyov  bo’yicha  1995):  1- 
pnevmatizatsiya  yo’q;  2-  asosiy  suyak  tanasining  1/3  bir  qismini    pnevmatizatsiyasi;  3-  turk 
egarining  o’rta tubigacha pnevmatizatsiyalanishi;  4-  turk  egarining  orqa  devorigacha  pnevmati-
zatsiyalanishi;  5-  asosiy  suyakning  butun  tanasi  va  egarni  tanasini  pnevmatizatsiyasi;  6- 
pnevmatizatsiyalanish asosiy suyakdan tashqarida ham bo’lishi. 

Obektiv  belgilariga:  burun  shilliq  qavatini  diffuz  shishi,  burun  yo’llarini  ob-
struksiyasi, “orqa” rinoreya, giposmiya, ko’z yosh oqishi, yorug’likdan qo’rqishi, 
sklerani  sarg’ayishi,  akkomodasiya’ni  buzilishi  va  ko’rish  o’tkirkigini  pasayishi 
misol bo’ladi. Oldingi rinoskopiyada yuqori burun yo’lida quyuq yiring aniqlanadi
orqa  rinoskopiyada  ham  yiring  aniqlanadi,  faringoskopiyada  burun-  halqumdan 
yiring oqib tushayotganini aniqlash mumkin bo’ladi.  
    Yopiq shakli aytib o’tkanimizdek og’ir kechadi. Ko’pincha bu shaklida bo’shliq 
ichidagi sekret yiring yoki yiring- nekrotik xarakterga ega bo’lib, bosh miya’ni ba-
zal strukturalariga o’tib, opto-xiazmal araxnoidit va boshqa kalla ichi asoratlarini 
keltirib chiqarishi mumkin.  
     Kasallikning  umumiy  belgilariga  tana  haroratini  (38-39ºC)  remitterlovchi 
tipdagi  o’zgarishi,  sutkali  tana  haroratini  1,5-  2ºC  ga  o’zgarib  turishi  mumkin; 
umumiy  holsizlik,  ishtahasizlik,  tunda  bosh  og’rig’i  kuchayishi  natijasida 
uyqusizlik  misol  bo’ladi.  Umumiy  qon  tahlilida  yallig’lanishga  xos  o’zgarishlar 
(neytrofilli  leykositoz,  allergiyada-  eozinofiliya,  EChT  oshgan)  aniqlanadi.  Psix-
onevrologik belgilariga qo’zgaluvchanlikni oshishi yoki apatiya, atrof-muhitga be-
farqlik,  xonada  bir  o’zi  qolish  hissi,  odamlardan  o’zini  olib  qochish  xarakterli 
hisoblanadi. 
      Tashxis.  Boshqa  burun  yondosh  bo’shliqlari  kasalliklariga  nisbatan  asosiy 
bo’shliqning  yallig’lanishini  tashxislash  biroz  qiyinchilik  tug’diradi.  Ponasimon 
bo’shliq miya asosini tubida joylashgani uchun tashxislash qiyin bo’lib, adabiyot-
larda “yopiq sinus, ko’r bo’shliq” deb yuritiladi. Lekin ponasimon bo’shliqni yal-
lig’lanishi ko’p uchraydi. Boshqa tomondan ponasimon bo’shliq ko’ruv, uch shox-
li, adashgan nervlarga va boshqa diensefal strukturalarga yaqin bo’lganligi uchun 
nevrologik  va  og’ir  asoratlar  keltirib  chiqarishi  mumkin.  Tashxis  bemorni  shiko-
yatlariga, subektiv va obektiv belgilariga, endoskopik va rentgenologik belgilarga 
asoslaniladi. Bularni ichida ponasimon bo’shliq xaqida ko’p ma’lumot bera oladi-
gan tekshirishlardan KT va MRT hisoblanadi (1.58 rasm). 
 
 
1.58.  rasm.  O’ng  tomonlama  sfenoidit.  KT, 
aksial  proeksiya.  (Ovchennikov  Yu,  M,. 
Gamov V.P 2003 yil., 155 bet.) 

        Tashxislash  yoki  davolash  maqsadida  asosiy  bo’shliqni  oldingi  devordan 
zondlanadi yoki punksiya qilib ko’riladi. Shuni ta’kidlab o’tish kerakki bu jarayon 
xavfli  bo’lganligi  sababli  shifokordan  yaxshi  amaliy  ko’nikma  va  burun 
bo’shlig’ini  anatomiyasini  bilish  ta’lab  etiladi.  Hozirgi  kunda  endoskopiya 
rivojlanganligi  uchun  bu  ko’nikmalarni  bajarish  yengillik  tug’dirdi.  Endoskopik 
tekshiruvida  ponasimon  bo’shliqning  oldingi  devori  va  tabiiy  chiqarish  teshigini 
holati baholanadi. 
        Davolash.  O’tkir  sfenoiditni asosan konservativ, medikamentoz, mahalliy  va 
umumiy  davolaniladi.  Mahalliy  bemorga  nafas  olishni  yaxshilash  va  tabiiy 
teshiklaridan  ajralmani  chiqishini  yengillashtirish  maqsadida  qon  tomir 
toraytiruvchilar  tavsiya  qilinadi.  Bir  vaqtning  o’zida  parenteral  yoki  ichishga 
antibiotiklar  buyuriladi.  Bundan  tashqari  antigistamin  dori  vositalari  buyuriladi. 
Eng  yaxshi  samara  beradigan  usullardan  bu  Proets  usulida  yuvish  hisoblanadi, 
yana sinus kateter “YaMIK” bilan yuvish yaxshi samara beradi. Lekin ponasimon 
bo’shliqni  tabiiy  chiqarish  teshigi  orqali  zondlash  ham  yuqori  samara  beradi. 
Yopiq sfenoiditlarda bo’shliq punksiya qilinadi yoki endoskop bilan tabiiy teshigi 
kateterlansa bo’ladi. 
 
3.8.
 
Asosiy bo’shliqni surunklali yallig’lanishi. 
   Surunkali sfenoidit (sphenoiditis chronica)- ponasimon bo’shliq shilliq qavatini 
surunkali  yallig’lanishidir.  Bu  o’tkir  spenoidit  kasalligidan  yaxshi  tuzalmasligi, 
yoki  o’tkir  yallig’lanish  jarayoni  2-3  oy  davom  etishi  natijasida  kelib  chiqadi. 
Aynan  shu  davrda  bo’shliq  ichida  shilliq  qavat  o’zgarishiga,  gohida  jarayon 
chuqurlashish  natijasida  suyak  usti  pardasi  va  suyak  qavati  ham  jarayonga 
qo’shiladi.  Kopincha  surunkali  jarayon  ponasimon  bo’shliqda  ikki  tomonlama 
kechadi. V.F. Melnik (1994) ma’lumotlariga asosan ikki tomonlama yallig’lanish 
65%  hollarda  kuzatiladi,  70%  hollarda  esa  surunkali  sfenoidit  boshqa  sinusitlar 
bilan  birga  kechadi.  Faqat  asosiy  bo’shliqni  o’zini  yallig’lanishi  30%  hollarda 
aniqlanadi. 
Etiologiyasi. 
Kasallikni  qo’zg’atuvchilari,  boshqa  surunkali  sinusitlarni 
qo’zg’atuvcgikari bilan o’xshash (3.3 bo’limda ba’tafsil yoritilgan). 
Patogenezi. Surunkali sfenoiditni kelib chiqishida asosiy o’rin tutadiganlaridan bu 
boshqa  bo’shliqlarni  surunkali  yallig’lanishidir,  ayniqsa  g’alvirsimon  bo’shliqni 
orqa  hujayralaridagi  yallig’lanish  bo’ladigan  bo’lsa  jarayon  ko’proq  birga 
uchraydi. Bundan tashqari bo’shliqni yallig’lanishida uning anatomik joylashuvi va 
burun-  halqum  bilan  limfa  sistemasi  birligi  muhim  ahamiyatga  ega  hisoblanadi.  
Mashhur  fransuz  otorinolaringologi  G.  Portmann  aytganidek,  surunkali  sfenoidit 
kamchilik    kasalliklar  toifasiga  taaluqliligini  aytgan,  bu  kasallikning  klinikasi 

yashirincha,  boshqa  bir  surunkali  sinusit  klinikasi  ostida  o’zining  belgilarini 
yashiruvchi  kasallik  hisoblanadi.  Bu  kasallik  uning  asoratlari  (ko’rish  nervining 
nevriti,  bazal  peximeningit,  optixiazmal  araxnoidit  va  bosh)  kuzatilganidan  so’ng 
aniqlanib qolinadi. 
Klinikasi.  Surunkali  sfenoiditni  simptomatikasi  jarayonning  shaklidan  (yopiq, 
ochiq)  va  jarayonning  tarqalish  yo’llariga,  ya’ni  asosiy  bo’shliqning  anatomik 
tuzilishiga  (suyak  qavatini  hajmi,  qalinligi,  bularda  digisensiyalarni  va  qon  tomir 
emissariyalari  bo’lishi  va  hakozo)  bog’liq  hisoblanadi.  Asosiy  bo’shliqni  bosh 
miya  markazlariga  yaqin  joylashganligi  uchun  (gipofiz,  gipotalamus,  boshqa 
po’stloq osti markazlari, g’ovak sinus sistemasi) patologik jarayonni shu sohalarda 
o’zgarishlarni  bilish  mumkin  bo’ladi.  Shuning  uchun  ham  surunkali  sfenoidit 
yashirin, tinch kechsa ham, o’zini maxsus simptomatik elementlari bo’ladi.  
Surunkali  sfenoiditning  yopiq  shaklida,  bo’shliq  bilan  burun-  halqum  orasida 
bog’liqlik bo’lmaydi (drenaj funksiyasi bo’lmaydi), bunday holatda klinik belgilari 
ko’proq  namoyon  bo’ladi.  Surunkali  sfenoiditning  ochiq  shaklida,  bo’shliq 
ichidagi  yiring  burun-  halqumga  tushadi,  ya’ni  o’zining  tabiiy  teshigini  dgenaj 
faoliyati  ishlayotganligidan  dalolat  be’radi.  Yopiq  shaklida  (burun-halqumda 
ajralma kuzatilmaydi) boshdagi to’lishishlik va og’irlik hisobiga bemorlar shikoyat 
qiladilar,  bundan  tashqari  perinazal  sohada  va  orbitani  tubida  og’irlik  hissini  his 
etadilar,  bosh  og’rishi  doimiy  bo’ladi,  boshni  harakatga  keltirganida  bosh  og’riq 
kuchayadi. Surunkali sinusit bilan og’rigan bemorlarda bosh og’rig’i faqat bo’shliq 
ichidagi ekssudat hisobidagi bosimni oshishiga emas, balki bo’shliq ichidagi nerv 
tolalarini  oxirlarini  nevriti  hisobiga  ham  vujudga  keladi.  Bunday  holat  altrasiya 
bosqichida  yallig’lanish  toksinlari  hisobiga,  perivaskulyar  nevralgiya  va 
neyropatiya  rivojlanishi  sababli  vujudga  keladi.  Bunday  og’riqlarga  supra-, 
infraorbital  sohalarga,  ma’lum  bir  tishlarga  taa’luqli  bo’lgan  sohaga,  bo’yinning 
yuqori qismiga va mastoidal sohasiga tarqalishi mumkin. Agar surunkali sfenoidit 
surunkali  etmoidit  bilan birga keladigan bo’lsa,  bemorda  gipoosmiya  rivojlanadi. 
Surunkali  sfenoiditning  yopiq  shaklida  bo’shliq  ichida  yiringli  to’qimani 
parchalanishi  kuzatiladi,  bemorlarda  obektiv  va  subektiv  kakosmiya  rivojlanadi. 
Surunkali 
sfenoiditning 
xarakterli 
belgilaridan 
optoxiazmal 
araxnoidit 
bo’lmaganda ham ko’rish o’tkirligi pasayadi.  
     Surunkali  sfenoiditning  ochiq  shaklida  bemorlar  burun-halqumga  yoqimsiz 
hidli shilliq-yiringli ajralma kelishiga shikoyat qiladilar. 
Mahalliy  obektiv  belgilariga:  burun  shilliq  qavatini  giperemiyasi  va  burun 
chig’anoqlarini parenximatoz gipertrofiyasi, mahalliy qon tomirlarni toraytiruvchi 
dori vositalarini samarasizligi, burun yo’llarida yiringli ajralma, hid bilish zonasida 
quyuq  yiring  va  mayda  poliplar  aniqlanadi.  Halqum  orqa  devorida-  burun- 
halqumdan quyuq yiring oqib turishi, orqa rinoskopiyada gohida polip aniqlanishi 

mumkin.  O’rta  burun  chig’anog’i  gipertrofiyalangan,  gohida  polipoz  o’zgargan 
bo’ladi. 
      Tashxis.  Surunkali  sfevoidit  tashxisi  subektiv,  obektiv  mahalliy  belgilariga, 
klinik  kechuviga,  gohida  zondlash  yoki  punksiya  xulasolariga,  hamda 
rentgenologik, KT va MRT tekshiruvlariga asoslanilanib qo’yiladi.  
      Davolash.  Surunkali  sfenoiditni  davosini  konservativ,  yarim  jarrohlik  va 
jarrohlik usullariga bo’lish mumkin. 
Konservativ  davo  usullariga  sipmtomatik,  etiologik(antibakterial  terapiya)  va 
patogenetik  davo  (immunomodulyatorli  terapiya)  qo’llaniladi.  Agar  bu  usullar 
yordam bermasa yarim jarrohlik va jarrohlik usullaridan foydalaniladi. 
Yarim  jarrohlik  usuliga  kosmetik  endonazal  amaliyotini  misol  keltirishimiz 
mumkin.  Bunda  asosiy  bo’shliqdan  yiring  chiqariladi  va  u  yerni  zondlash, 
kateterlash,  dorilarni  kiritish  yengilroq  bo’ladi.  Bundan  tashqari  yarim  jarrohlik 
usullariga  misol  qilib  poliplarni,  qiyshaygan  burun  to’sig’ini,  o’rta  burun 
chig’anog’ini orqa qismlarini amputasiya qilib olib tashlash misol bo’ladi. 
Jarrohlik  usulida  davolashdan  maqsad  esa  ponasimon  bo’shliqni  drenaj  teshigini 
kengaytirish  va  u  yerdan  patologik  ajralmani  chiqarishdan  iborat  bo’ladi.  Agar 
bo’shliq  ichida  patologik  to’qima  bo’ladigan  bo’lsa  (poliplar,  granulyasiyalar, 
suyak  nekrozga  uchragan  qismlari,  xolesteatoma  massalari)  ularni  bo’shliqning 
ichidagi shilliq qavati maxsus usullar yordamida ehtiyot qilinib olib tashlanadi. 
Jarrohlik  usulida  davolashga  kasallikni  uzoq  vaqt  davomida  kechishi,  boshqa 
bo’shliqlarda ham jarayon kuzatilganda, konservativ va yarim jarrohlik usuli foyda 
bermaganda,  subektiv  va  obektiv  belgilari  kuchli  namoyon  bo’lishlarida,  burun 
poliplarida,  ko’rish  faoliyatiga  ta’sir  etganida,  orbital  va  kalla  ichi  asoratlarida   
ko’rsatma bo’lib xizmat qiladi. 
Asosiy bo’shliqda bajariladigan jarrohlik amaliyotlari bir nechta turlarga bo’linadi. 
1.
 
To’g’ridan to’g’ri endonazal etmoidosfenoidektomiya. 
2.
 
Yuqori jag’ bo’shlig’i orqali etmoidosfenoidektomiya. 
3.
 
Ko’z kosasi orqali etmoidosfenoidektomiya. 
4.
 
Transseptal sfenoidektomiya. 
 
L. Petrantoni va L. De Lima usuli. 
Bu usul semisinusitda  yoki pansinusitda burun chig’anoqlarini saqlanga holda va 
burun-  bo’shliq  sistemasini  fiziologik  funksiyasini  tiklagan  holda  barcha  burun 
yondash  bo’shliqlarini  tabiiy  teshigini  kengaytirishdan  va  drenaj  funksiyasini 
tiklashdan iborat bo’ladi.  
Korsatma:  surunkali  pansinusitlar  (oddiy  va  murakkab  orbita  flegmonalari,  ko’z 
nervi nevriti, optixiazmal araxnoidit, meningit, g’ovaksimon sinusni tromboflebiti, 
miya abssesslariri, hamda visseral toksikoinfeksiyalarda). 

Jarrohlik amaliyoti bosqichlari: 
1.
 
Koldeulla- Lyuk bo’yicha yuqori jag’ bo’shlig’ini ochish. 
2.
 
Yuqori  jag’  bo’shlig’ini  orqayuqorimedial  burchagi  orqali  g’alvirsimon 
labirintni ochish. 
3.
 
G’alvirsimon  labirintni  oldingi  va  orqa  kattaklarini  olib  tashlash  (Yansen- 
Vinkler bo’yicha g’alvirsimon labirintni ochish). 
4.
 
Ponasimon  bo’shliqni  oldingi  devorini  trepanasiyasi,  asosiy  suyakni 
ostiumidan boshlaniladi. 
5.
 
Peshona  bo’shlig’ini  endonazal  ochish  (ko’rsatmaga  muvofiq)  va  barcha 
bo’shliqlarda keng drenaj shakllantirish (1.59 rasm). 
6.
 
Jarrohlik  amaliyotidan  keyingi  bo’shliqni  ko’zdan  kechirish,  ularga 
antibiotik kirgazish. 
7.
 
Barcha bo’shliqlarni umumiy qilib tamponada qilishdan iborat. Tamponada 
eng  chuqur  sohadan  boshlanib  kelinadi,  tamponadaning  oxirgi  uchi  og’izning 
burun lab burmasining kesilgan sohasigahca to’g’ri kelishi kerak bo’ladi. 
 
 
Xirsh bo’yicha asosiy bo’shliqni transseptal ochish. 
Bu  usul  anchagina  qulay  bo’lib,  ponasimon  bo’shliqni  kirish  joyini  aniq  ko’rish 
imkonini beradi. Bundan tashqari bu usul bilan bo’shliqni ikkila qismi ochiladi va 
bo’shliqdan  patologik  o’zgargan  to’qimani  olib  tashlash  imkonini  yaratadi.  Bu 
jarrohlik  usuli  endoskopik  jarrohlik  amaliyoti  bilan  birga  qo’llanilsa,  ko’zga 
ko’rinmay  turgan  to’qimalarni  va  o’zining  xususiyatini  saqlab  qolgan  shilliq 
qavatni ko’rish imkonini yaratadi (1.60 rasm). 
Jarrohlik  texnikasi.  Septoplastika  jarrohlik  amaliyotidagidek  shilliq  qavat  kesilib, 
tog’ay  va  suyak  usti  pardadan  ko’chiriladi.  Shilliq-  suyak  usti  pardasi  lateral 
tomonga surub ishlanadi. 
 
1.59  rasm.  Petranton-  de  Lima  jarrohlik  usulini  tu-
gatilgan  ko’rinishini  sxrmatik  tasviri  (frontal  kes-
im),  (Rakobyan  V.,  1964  bo’yicha):  1-  peshona 
bo’shlig’i, 2-  keng burun-peshona yo’li, 3- yuqori jag’ 
bo’shlig’i,  pastki  burun  yo’li  bilan  aloqadorligi,  4- 
pastki  burun  yo’lini  lateral  devori,  5-  pastki  burun 
chig’anog’i, 6- burun to’sig’i. 

               
   
 
 
 
Burun  to’sig’i  tog’ayini  qarama-  qarshi  tomonga  mobilizatsiya  qilish.  Ayrim 
hollarda  tog’ay  qizmida  qiyshiqlik  bo’lib,  ponasimon  bo’shliqqa  kirishga 
qiyinchilik tug’dirayotgan  bo’lsa, bunday hollarda qiyshayg’an tog’ay qismi olib 
tashlanadi. Agar burun to’sig’ini suyak qismida ham qiyshiqlik bo’ladigan bo’lsa 
ham suyak olib tashlanadi. 
Burun to’sig’i bilan shilliq- tog’ay usti pardasi orasiga Killian burun kengaytirgichi 
asta  sekinlik  bilan  kiritiladi,  burun  kengaytirgich  shu  tarzda  ponasimon 
bo’shliqning  oldingi  devorigacha  kiritiladi  va  Vesta  iskanasi,  qisqich  yoki  bor 
mashina bilan bo’shliq ochiladi. Endoskop bilan bo’shliq ichidagi parcha anatomik 
tuzilmalar  ko’zdan  kechiriladi.  Agar  endoskop  yo’q  bo’lsa,  bo’shliq  tekshiruvi 
tugmali zond orqali amalga oshiriladi. 
Asosiy  bo’shliqni  teshigini  kengaytirish  uchun  maxsus  qulay  asboblardan  (uzun 
iskanalar,  qoshiqlar,  Gaekani  uzun  aylanadigan  qisqichi)  foydalaniladi.  Asosiy 
bo’shliqni  oldingi  devori  yetarli  darajada  kengaytirilganidan  so’ng  va  bo’shliq 
ichidagi  shilliq  qavat  olib  tashlanganidan  keyin,  bo’shliq  to’sig’i  olib  tashlanadi 
(1.61 rasm). 
Boshliq  ichi  endoskop  yordamida  ko’zdan  kechirilganidan  so’ng,  o’zgargan 
to’qima  bo’ladigan  bo’lsa  olib  tashlanadi  yoki  bo’shliq  ichdagi  shilliq  qavat 
o’zgarishsiz bo’ladigan bo’lsa shilliq qavat saqlab qolinadi.Bo’shliq ichidan chiqib 
ketihsdan  oldin  u  yerga  o’mrov  osti  kateteri  jaylab  chiqib  ketiladi,  keyinchalik 
bo’shliq  ichini  yuvib  turish  maqsadida.  Burun  bo’shlig’i  septoplastika  jarrohlik 
usulidagi  tamponada  qilinadi.  Tampon  24-  48  soatdan  keyin  olib  tashlanadi. 
Kateter esa 1 haftadan keyin olib tashlanadi. 
1.60 rasm. Xirsh bo’yicha gipofiz o’smasiga endonazal transseptal- transsfenoidal 
yo’l orqali kirish. (Blagoveshanskiy N.C., 1976) 

                       
 
 
 
 
      Jarrohlikdan  keyingi davolash.  Umumiy  va  mahalliy  antibiotikoterapiya  hafta 
mobaynida,  har  kuni  bo’shliq  ichi  antibiotik  bilan  yuvib  turiladi,  umumiy 
simptomatik davo, organizmni quvvatini oshiruvchi dori vositalari qo’llaniladi. 
 
3.9.
 
Burun yondosh bo’shliqlarini mukoselesi. 
    Burun  yondosh  bo’shliqlarini  mukoselesi-  burunga  chiqaruvchi  tabiiy 
teshiklarni  yopilib  qolishi  natijasida  va  bo’shliq  ichida  shilliq  va  gialin  sekreti 
to’planishi,  hamda  epiteliyning  deskvamasiya  natijasida  burun  yondosh 
bo’shliqlaridan  birida  qopsimon  kista  rivojlanishidir.  Bu  kam  uchraydigan 
kasallik bo’lib, ayo’l va erkaklar orasida 15- 25 yoshlar orasida uchraydi. Lekin 10 
yoshgacha  bo’lgan  bolalarda  va  45  yoshdan  keyin  ham  uchrab  turadi.  Kopincha 
peshona bo’shlig’ida ko’proq uchraydi, undan keyin g’alvirsimon labirintda uchrab 
turadi.  Gohida  bu  bo’shliqlar  orasida  uchrab  qolib,  kista  ko’z  kosasiga  kirib, 
ekzoftalm keltirib chiqarishiga sabab bo’ladi. Juda kam hollarda mukosele gaymor 
va  ponasimon  bo’shliqlarda  kam  uchraydi.  Lekin  gaymor  bo’shlig’ida  ko’pincha 
odontogen kistalar ko’p uchramoqda. 
      Patogenezi.  Turli  olimlar  mukosele  kelib  chiqishida  o’zlarining  nazariyalarini 
tavsiya etganlar.  
a)
 
Monoglyandulyar  nazariya-  mukosele  bitta  shilliq  bezni  tiqilib  qolishidan 
xosil  bo’ladi,  natijada  epiteliy  qavatini  prolifirasiyasiga,  kengayishiga  va  shilliq 
qopini shakllanishiga sabab bo’ladi deydi. 
b)
 
Morfogenetik  nazariya-  g’alvirsimon  labirintni  hujayralarini  rivojlanishi 
buzilishidan  keyin  kelib  shiqadi,  shu  bilan  bir  vaqtni  o’zida  odontogen  gaymorit 
rivojlanishiga sabab bo’lasi deydi. 
Yüklə 3,35 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin