ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar
§ 1 Bugünkü gündən mən öz vəzifəmin icrasına başlayıram. Hərb
Yüklə 2,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanlılar həmişəlik yadda saxlamalıdırlar ki, doğma ordu xeyriyyə evi deyildir və ondan ötrü mövcud deyil ki, hər bir
- Hərbi nazir vəzifəsini müvəqqəti icra edən general Əli ağa Şıxlinski
- 1984-cü il iyulun 17-də Əməkdar müəllim Mirqasım Omar oğlu Əfəndiyevin (1902-1992) general Əli ağa Şıxlinski haqqında söylədiyi xatirə
- General Səməd bəy Mehmandarov
- “Qüdrətli filosof, gözəl insan” məqaləsindən
- Talıb ƏLİYEV, Mərkəzi Müəllimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun baş müəllimi
- “Dilin sahibi xalqdır” məqaləsindən
- Məmməd Qasımov, filologiya elmləri doktoru, professor “Ədəbiyyat qəzeti”, 2 sentyabr 1998-ci il
- Заместителю председателя Президиума Азербайджанского филиала Академии Наук СССР, Г.Н.ГУСЕЙНОВУ
- “Воспоминания Али Ага Шихлинского” – в знак до
- Вас уважающий профессор, генерал-майор Евгений Барсуков 10.05.1944 Москва
- Səmimi hörmətlə: Yevgeni Barsukov 10.IV.1944, Moskva”.
|
§ 1
Bugünkü gündən mən öz vəzifəmin icrasına başlayıram. Hərb nazirinin müavini, artilleriya generalı Əli ağa Şıxlinskiyə öz vəzifəsini icra etməyə başlamağı təklif edirəm. Hərb naziri, artilleriya generalı Səməd bəy Mehmandarov Ordu Qərargahı rəisi vəzifəsini icra edən, general-mayor Əbdülhəmid bəy Qaytabaşı * * *
90 №-li əmrindən 20 fevral 1919-cu il Vəzifələrdən uzaqlaşdırılmış həkim Hacıqasımov və müşavir Əliyev öz xahişləri əsasında bu yaxınlarda yenidən xidmətə qəbul edilmişdilər. Vəzifələrinin icrasına başlamağa imkan tap- mamış onlar yenidən onu icra etməkdən imtina etmişlər. Güman edirəm ki, öz Vətəninin həqiqi övladları qurulmaqda olan dövlətin belə ağır vaxtında, xüsusən də eyni məzhəb və eyni qandan olan yurddaşlarımızdan ibarət ziyalı işçilər bizim üçün belə qiymətli olduğu bir vaxtda bu cür hərəkət etməməlidirlər.
Özünün xırda şəxsi maraqlarını doğma diyarın və öz xalqının maraqlarından üstün tutan adamların qiyməti çox deyil və ordu təəssüf etmədən onlarla vidalaşır. Ancaq qoy belələri heç olmasa özləri haqqında mənasız yazışmaları ilə ordunun işini artırma- sınlar. Belə insanların heç bir dövlət xidmətində faydası olmaya- General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 186
cağını güman edərək, bu əmrin surətini Nazirlər Şurasına təqdim edəcəyəm. Hərbi nazir vəzifəsini müvəqqəti icra edən general Əli ağa Şıxlinski Vaxtilə general Əli ağa Şıxlinskinin kursantı olmuş, mərhum general-mayor Akim Abbasovun (1911-1992) xatirə çıxışı: – Ömrümün qırx ildən çoxu ordu sıralarında keçib. Bir zabit kimi yetişməyimdə 30-cu illərin hərbiçi gəncləri – məşhur gene- rallarımız Əli ağa Şıxlinskiyə, Səməd bəy Mehmandarova borc- luyam. Bakıda yerləşən Serqo Orconikidze adına Zaqafqaziya hərbi hazırlıq məktəbində general Əli ağa Şıxlinski bizə artilleri- ya taktikasından dərs deyirdi. O, dərslərdə ciddi və tələbkar idi. Biz gənclərə atalıq qayğısı ilə təlim-tərbiyə verir, yaxşı bilik al- mağımıza səy edirdi. Bu gün fəxrlə deyə bilərəm ki, Əli ağa Şıxlinskinin vaxtilə dərs dediyi kursantlar sonralar Böyük Vətən müharibəsi illərində mərdliklə vuruşaraq xalqın sevimli qəhrəmanları olublar. Bu qəbildən mən iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı tank qoşunları general-mayoru Həzi Aslanovun, iki dəfə Sovet İttifaqı Qəh- rəmanı polkovnik Həbibulla Hüseynovun, polkovnik Aslan Vəzirovun və başqa şöhrətli oğullarımızın adını çəkə bilərəm. General Əli ağa Şıxlinski 50 ildən çox ordudakı xidməti və hərbi-elmi pedaqoji fəaliyyəti ilə xalqımızın adını ucaltmışdır. Bu gün biz xalqımızın sevimli oğlu ilə fəxr edirik. Şəxsən mənim üçün ikiqat sevincdir. Əziz generalımızın, sevimli müəllimimizin xatirəsini əbədiləşdirdiyi üçün qədirbilən Azərbaycan xalqına minnətdaram. Şəmistan Nəzirli 187
1984-cü il iyulun 17-də Əməkdar müəllim Mirqasım Omar oğlu Əfəndiyevin (1902-1992) general Əli ağa Şıxlinski haqqında söylədiyi xatirə: – 1928-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin fizika-riya- ziyyat fakültəsində oxuyurdum. O vaxt bizə hərbi dərs keçirdilər.
saqqallı nurani kişi idi. O, bizə hərbi taktikadan, Əli ağa Şıxlin- ski artilleriyadan, topoqraf-general İbrahim ağa Vəkilov isə hərbi topoqrafiyadan dərs deyirdi. Dərslərin rusca keçirilməsinə baxmayaraq generallar bizə hərb sənətini Azərbaycan dilində başa salırdılar. Mehmandarov dilimizi zəif bilsə də onun danışı- ğını çox yaxşı başa düşürdük. Yüksək səviyyəli mədəni insan olan Səməd bəy dilimizi pis bildiyinə görə tez-tez üzrxahlıq edir- di. Əli ağa isə azərbaycanca o qədər təmiz və səlis danışırdı ki, adam onun uzun illər Rusiyada yaşamasına az qala inanmırdı. Yayda biz tələbləri ikiaylıq Hacıkəndə lagerə təlim-məşqə apardılar. Bir istirahət günü Mehdixan Vəkilovla mən Əli ağanın evinə getdik. Həyat yoldaşı Nigar xanım onda sağ idi. Bizi xoş üzlə qarşılayan Nigar xanım aynabənddə oturan ərini çağırdı: – Əli ağa, – dedi, – eloğluların gəlib, gəl gör bunlara nə qonaq- lıq verirsən. – A Nigar, – dedi, – uşaqlar yəqin xeyli vaxtdı bozartma yemə- yiblər. Bu dağların qoynunda bir Şıxlı bozartması bişirsən, pis olmazdı. O vaxt Azərbaycan diviziyası manevr keçirdi. Bizim diviziya Çaykənddən başlayıb, Təkgöz dağlı istiqamətində irəliləyib Go- ranboy stansiyasına çıxdı. Gəncənin yaxınlığında gürcülərə “hü- cuma” keçdik. Komandirimiz Şahbazov familiyalı mayor idi. Qozlu deyilən yerdə diviziya komandiri Cəmşid xan Naxçıvan- ski və Əli ağa Şıxlinski aşağı enib, əsgər və zabitlərlə görüşüb hal-əhval tutdular. Əli ağa dedi:
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 188
– Ay yoldaş Şahbazov, sən öz rotanı gətirib düşmənin ağzına verdin. Əsgərin qalmadı, qırıldı. Axı, belə yaramaz, yaxşı ki, bu təlim məşqdi. Sabah müharibə başlasa, onda sənin kimi koman- dirin vay halına. Bizim də, gürcülərin də on iki topu vardı. Gürcülər Təkgöz dağını top atəşinə tutmuşdular. Bizim topçuların atəşi sərrast deyildi. Bunu komanda məntəqəsindən müşahidə edən Əli ağa Şıxlinski enib topçuların yanına gəldi. Sərrast olmayan top atəşləri Əli ağanı əsəbiləşdirmişdi. O çox cəldliklə on iki topun on ikisini də yoxladı. Zəhmli komandir səsilə topçulara əmr ver- di. On iki topun hamısı hədəfi dəqiq vurdu. Bizimkilər üstünlük qazandılar. Cəmşid xan qucaqlayıb Əli ağa Şıxlinskini öpdü. Fəxrlə dedi: – Anan ölsün, top allahı Əli ağa, üstünlüyü tarix boyu əldən verməz… Sonuncu dəfə general Əli ağa Şıxlinskini müalicə xəstəxana- sında gördüm. 1941-ci ilin payızında. Səməd Vurğun bizə gəldi. Bərk dilxor idi, bıçaq vursan qanı çıxmazdı. Müharibə hamı kimi onu da əsəbi eləmişdi. Elə bil “müsəlləh əsgərəm, mən də bu gündən” şeirini yazan nikbin ruhlu Səməd deyildi. O vaxtlar səs yayılmışdı ki, çeçenləri, balkarları və Krım tatarlarını köçürürlər. Hələ üstəlik, pıçıltı ilə də olsa, Bakının və bütöv Azərbaycanın da qeyri-rəsmi Orta Asiyaya köçürülməsi haqqında şəhərdə söz- söhbət gəzirdi. Qanıqara Səməd Vurğun köçürülməkdən çox narahat idi. – Elə şey olsa, – dedi, – bu millət bədbəxt olacaq. Çoxusu yolda- izdə itib-batacaq. Sağ qalanı da Qazaxıstanın susuz çöl lərində məhv olacaq. A Mirqasım, general xəstədi, gedək ona baş çəkək. O vaxt Məhəmməd ağa Qayıbov həmin xəstəxananın baş həkimi idi. Əli ağanın palatasına o da bizimlə getdi. Görüşdük. O vaxtlar söhbətin mövzusu ancaq müharibədən olardı. Əli ağa Şıxlinski dedi ki, ruslarda yaxşı sərkərdələr var, niyə geri çəkilirlər, başa düşmürəm. Almanları qarşı-qarşıya çıxıb əzmək mümkün deyil. Ona görə ki, tarix boyu almanların hərbi Şəmistan Nəzirli 189
taktikasında ən çox qüvvəni birinci eşelona, ön cəbhəyə çıxardır- lar. Ruslarda isə əksinədir. Qabağa nisbətən zəif qüvvəni çıxar- dıb düşmənin gücünü zəiflədə-zəiflədə geri çəkilirlər. Ən çox qüvvəni arxada saxlayırlar, – general kağız götürüb titrək əlləri ilə çertyoj çəkib, bizə izah elədi: – Faşistlərə yalnız yan xətdən və arxadan zərbə endirib məğlub etmək olar. Müasir texnika ilə indi yaxşı imkan var. Faşistlərin arxasında desant endirmək, partizan hərəkatına başlamaq, yan- dan və arxadan vurmaq lazımdır. Çünki tarix boyu almanların əsgər və zabitinin sürünüb fənd işlətməkdən, ya da tindən atəş açmaqdan xoşu gəlmir. Onlar ədabazlıqdan döyüşə əlisilahlı ayaq üstə gedirlər. Arxaları və yanları boş qalır. Xalq qisasçıları- nı arxaya atmaqla faşistləri məhv etmək olar. Yadımdadır, bu görüşdə general ürəkağrısı ilə dedi ki, mən heç zaman müasirlərimin ayağına baxmamışam. Həmişə onların gözünün içinə dik baxmışam, özümün yaxşı əməlimlə, işimlə… İndi bu müharibədə iştirak edə bilmədiyimə görə çox sıxılıram, çox, lap çox darıxıram. Ürəyim sağlam, hafizəm də yerindədir. Yalnız gözümlə qulağım mənə vəfasızlıq edir. Səməd Vurğun 1942-ci ildə Tiflisdə antifaşist mitinqdə çıxış edib qayıdanda bizə gəldi. Sevinclə dedi: – A Mirqasım, yadındamı general keçən ilin payızında xəstə- xanada yatanda çertyoj çəkib bizə izah elədiyi taktika? İndi rus- lar faşistləri Əli ağa Şıxlinskinin dediyi taktika ilə məğlub edirlər. Moskvaaltı döyüşlər, Stalinqrad artıq faşistlərdən təmizlənir. * * *
“Qüdrətli filosof, gözəl insan” məqaləsindən: …O vaxtkı qaydaya görə Akademiyanın bütün institutlarının kadr məsələlərinin tam həlli axırıncı olaraq prezidentin birinci müavini kimi Heydər Hüseynovdan keçirdi. Onun köməkçisi məqsədimi bildikdən sonra səhərki gün qəbuldan bir saat qabaq gəlməyimi məsləhət gördü və söz verdi ki, onun yanına burax- mağa çalışacaq. Köməkçi qadın öz sözünə əməl edərək səhərisi
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 190
gün Heydər Hüseynovdan icazə alıb, məni qəbul vaxtından bir saat qabaq içəri buraxdı. Heydər Hüseynovdan başqa kabinetdə mərhum yazıçımız Mehdi Hüseyn də əyləşmişdi. Onlar çox səmimi söhbət edirdilər. Salam verdikdən sonra heç bir söz demədən ərizəni təqdim etdim. Ərizəni makinada yazdırmış- dım. Heydər müəllim ərizəni diqqətlə oxudu və mənə əyləşməyi təklif etdi. Stul çəkib əyləşdim. O, birdən gülümsəyərək mənə müraciətlə dedi: “Əgər əsl tarixçi olmaq istəyirsənsə, söhbətə qu- laq as, sonra sənin xahişinə baxarıq”. Onlar Azərbaycanın məşhur generalı Əli ağa Şıxlinski haqda söhbət edirdilər. Birdən Heydər Hüseynov qəflətən məndən so- ruşdu ki, Əli ağa Şıxlinskini tanıyırsanmı? O, kim olub? Xatirə- lərini oxuyubsanmı? Mən cavab verməkdə çox tələsdim və de- dim ki, xatirələrini oxumamışam, ancaq eşitmişəm ki, çox yaxşı topatan olub. Onlar hər ikisi, xüsusən, H.Hüseynov qəhqəhə ilə gülərək: “Onun yaxşı topatan olduğunu kimdən eşitmisən?” – soruşdu. Mən qulaqlarımın ucuna kimi qızardım. Hiss elədim ki, yersiz danışmışam. Heydər Hüseynov general-leytenant Əli ağa Şıxlinski ilə görüşlərindən çox fərəhlə danışırdı. O dedi ki, general Şıxlinski- nin yaşının 80-ə yaxınlaşmasına baxmayaraq, 1942-ci ildən onun yanına gedib, hərbi vətənpərvərlik işini gənclər arasında yaxşı təbliğ etmək üçün xatirələrini yazmasını xahiş etdim. General gözünün çox zəif görməsinə və qulağının ağır eşitməsinə bax- mayaraq, mənim xahişimi yerə salmadı. Həqiqətdə onun yazdığı xatirələri biz müharibə illərində həm Azərbaycan, həm də rus dillərində çap etdirdik və bu, çox yaxşı səmərə verirdi. Heydər Hüseynov general Şıxlinskinin həyat yoldaşı Nigar xanım haqqında danışaraq göstərirdi ki, yaxşı savadlı və Şıxlins- kinin dediyinə görə çox mehriban bir qadın olub. Birinci Dünya müharibəsi illərində şəfqət bacısı kimi yaralı döyüşçülərin müalicə edilməsində yorulmaz fəaliyyət göstərib. Bu zaman Mehdi Hüseyn dilləndi: “Professor, mən təəccüb edirəm, necə olub ki, yaxşı ziyalı ailəsində böyüyən və şəxsiyyətcə gözəl olan Şəmistan Nəzirli 191
belə cavan qız 50 yaşlı generala ərə getməyə razı olub”. Heydər Hüseynov bir az duruxub cavab verdi: “Məsələ elə deyil, əvvəla, Şıxlinski evlənən zaman 50 yox, 44 yaşında olub, ikincisi isə ge- neral Şıxlinski Nigar xanımın ikinci əri olub, onun birinci əri 1
di Hüseyn onunla razılaşdı, daha bir söz demədi. H.Hüseynov sözünə davam edərək dedi ki, Şıxlinskidən baş- qa köhnə rus ordusunda general-leytenantlar Səməd bəy Meh- mandarov, Hüseyn xan Naxçıvanskinin də xidməti böyükdür. Lakin xalqımız onları yaxşı tanımır. Müharibə illərində onun Əli ağa Şıxlinski haqqında qəzet və jurnallarda xeyli yazıları çap olunmuşdur, ancaq bu, çox azdır. Onlar haqqında Siz yazıçılar də gərək öz sözünüzü deyəsiniz, bədii ədəbiyyatda onları işıq- landırasınız, bu çox vacib və əhəmiyyətlidir. Mərhum Mehdi Hüseyn gülümsəyərək cavab verdi ki, işıqlandırmağa işıqlandı- rarıq, ancaq qorxuram sonra keçmişi idealizə etdiyimiz üçün bizi partiya məsuliyyətinə cəlb edəsiniz. Heydər Hüseynov xeyli duruxdu, sonra dedi ki, sən müəyyən dərəcədə haqlısan, təəssüf ki, bizimlə qonşu xalqlara nisbətən bu sahədə biz çox məhdud hərəkət edirik. Ancaq əminəm ki, vaxt gələcək, bu məhdudiyyət aradan götürüləcəkdir. Bununla da onların söhbəti qurtardı. Mehdi Hüseyn durub getmək istəyirdi ki, Hüseynov gülə-gülə dedi: “Mehdi müəllim, tələsmə, qoy bu yaxşı topatan yoldaşın ərizəsinə də baxaq, sonra gedərsən”. Sonra məndən zaçot kitabçamı istədi və tələsmədən onu vərəqləyib qiymətlərimi nəzərdən keçirərək üzümə baxıb: “Sən lap yaxşı oxuyansan ki”, – dedi. Mehdi Hüseyn söhbətə qa- rışdı: “Professor, yəqin yaxşı oxuyur ki, Sizin yanınıza gəlib, pis oxusa, çətin ki, cürət edə bilərdi”. Talıb ƏLİYEV, Mərkəzi Müəllimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun baş müəllimi 1 Nigar xanımın birinci əri milliyyətcə acar olan Dərviş bəy Məmməd bəy oğlu Palavandov idi. Dini müsəlman idi – Ş.N. General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 192
“Dilin sahibi xalqdır” məqaləsindən …Bu yaxınlarda Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Əlyaz- ma ları İnstitutunda xalqımızın fəxri, böyük hərbi sərkərdə Əli ağa Şıxlinskinin 1940-cı ildə çapdan çıxmış “Azərbaycan-rusca lüğət” (Heydər Hüseynovun redaktəsi ilə) haqqında yazdığı rəyin əlyazmasına rast gəldim. Həmin materialdan faydalan- maqla bərabər, müəllifin Azərbaycan xalq dilinin sirlərinə nə qədər dərindən bələd olduğuna heyran qaldım. Dilimizin necə də gözəl, necə də mənalı sözləri varmış. General Azərbaycan dili barədə, onun lüğət tərkibinin zənginliyi barədə çox maraqlı fikirlər söyləməklə yanaşı, lüğətin tərtibçilərinin bir sıra sözlərin məna çalarlarını nəzərə almaqda, nəticədə onların ruscaya da düzgün tərcümə etməməkdə təqsirləndirmişdir. Bizim indiki hərbi mütəxəssislərimizə, hərbi sərkərdələrimizə, hərbi jurnalistlərimizə tövsiyə etmək istərdim ki, ana dilinə mü- nasibəti, ana dilini sevməyi general Əli ağa Şıxlinskidən öy rən- sinlər; heç olmazsa, “dislokasiya” (“qoşun dislokasiyaları, dislo- kasiya etmək”) kimi qəliz terminlərin azərbaycanlaşdırıl masına çalışsınlar. Təxminən yetmiş il bundan əvvəl Əli ağa Şıxlinskinin Azərbaycan dilində yaratdığı hərbi terminlərə də onların münasibətini bilmək istərdik. Mənə belə gəlir ki, vaxtilə genera- lın yaratdığı hərbi terminlərdən bu gün də istifadə etmək olar.
* * *
“Rus ordusu generallarından azərbaycanlı Əli ağa Şıxlinski çar Rusiyasının Avropa cəbhəsində xidmət etmək üçün Qafqaz müsəlmanlarından təşkil etmiş olduğu “Vəhşi diviziya”ya mənsub əsgər və zabitlərdən “Tatar alayı” adı ilə altı yüzə yaxın Şəmistan Nəzirli 193
süvari toplayaraq, erməni qırğınlarının qarşısını almağa cəhd göstərdi. Bu qoşunda bir neçə rus zabiti də vardı”. “Birinci dünya hərbində türk hərbi, Qafqaz cəbhəsi, üçüncü ordu hərəkatı” tarixi əsərindən. Əsər 1993-cü il Türkiyə Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının nəşriyyatında çap olunmuşdur”. * * *
Заместителю председателя Президиума Азербайджанского филиала Академии Наук СССР, Г.Н.ГУСЕЙНОВУ Глубокоуважаемый Товарищ, Приношу Вам сердечную благодарность за присланные мне два экземпляра брошюры “Али Ага Шихлинский” и переведенный мне по телеграфу гонорар две тысячи рублей, как указано Вами любезно в письме от 11 апреля. Гонорар получен мною месяц тому назад и я тогда же, за- казным письмом 10 апреля искренно поблагодарил Мир Джафар Багирова за этот неожидаемый мною подарок, как и за другие два щедрые подарка из даров богатой природы Вашей прекрасной страны. Очень рад, если по долгу дружбы с Али Ага я мог оказать посильную помощь в деле издания его интересных и ценных для истории “Воспоминаний” и если составленное мною предисловие настолько понравилось Вам, что оно издано от- дельной брошюрой на его родном языке. Надеюсь получить от Вас в скором времени вышедшие из печати “Воспоминания Али Ага Шихлинского” – в знак до- брой незабвенной памяти о дорогом моем друге, с которым мы отдали лучшие годы нашей жизни беззаветному служе- нию родной русской артиллерии. С “Воспоминаниями” Али Ага необходимо основательно познакомиться широкому кругу командования нашей молодой доблестной артилле- рии Красной армии. Позволю себе просить Вас прислать General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 194
“Воспоминания Али Ага” главному маршалу нашей артил- лерии Воронову Николаю Николаевичу и генерал-лейтенан- там артиллерии И.С.Прочко, В.И.Хохлову и Ф.А.Самсонову, а также начальнику ГАУ маршалу артиллерии Н.Д.Яковлеву. От всей души желаю Вам доброго здоровья и успеха во всем. Искренно Вас уважающий профессор, генерал-майор Евгений Барсуков 10.05.1944 Москва * * *
“…Azərbaycan Respublikası Prezidenti İşlər İdarəsi Siyasi Partiyalar və İctimai Hərəkatlar Dövlət Arxivində general-mayor Yevgeni Barsukovun M.C.Bağırova göndərdiyi məktubları ilə ta- nış olmaq mümkündür. General Barsukov Ə.Şıxlinskinin “Xati- rələri”nin əlyazması ilə tanış olduqdan sonra yazdığı “Müqəd- dimə”də azərbaycanlı generalın barəsində ürək sözlərini ifadə etmişdi. 1944-cü il aprel ayının 10-da Moskvadan hərbi elmlər dokto- ru, professor Y.Z.Barsukov Bakıya göndərdiyi məktubunda ya- zırdı:
“Çox hörmətli Mir Cəfər! Mən özümə şərəfli bir borc bildim ki, Si- zin xahişinizi yerinə yetirim. Rus artilleriyasında köhnə dostum və sir- daşım Əli ağa Şıxlinskinin “Xatirələrim” kitabına müqəddimə yazdım. Mən bu əməyimə görə cüzi də olsa belə, qonorar almaq fikrində deyil- dim. Bu gün gözlərimə inanmadım: Siz mənə füsunkar Azərbaycan torpağının təbii zənginliyinin rəmzi olan bir ərməğan göndərmisiniz. Sizdən nə gizlədim, müharibənin törətdiyi fəlakətlər nəticəsində yaranmış ərzaq qıtlığı şəraitində ailəmiz üçün bu misilsiz yardımdır. Mənə sonsuz sevinc bəxş etdiyiniz həmin gün Sizdən ikinci hədiyyəni aldım ünvanıma iki min manat məbləğində pul göndərmisiniz. Sizdən, çox hörmətli Mir Cəfər, nə gizlədim, bu sürpriz mənim üçün bir möcüzədir, qəlbimin dərinliyindən qopan Şəmistan Nəzirli 195
minnətdarlığımı qəbul edin. İndiki bahalıq şəraitində fərdi təqaüdümün məbləği azlıq edir. Stalin mükafatından qəpik-quruş qalıb. Hərbi nəşriyyatla müqaviləyə əsasən qonorarımı ala bilmirəm. Hələ 1941-ci ilin mayında Baş artilleriya marşalı N.N.Voronovun razılığı ilə kita- bım nəşr olunmalı idi. Bir daha Sizə minnətdarlığımı bildirirəm. Səmimi hörmətlə: Yevgeni Barsukov 10.IV.1944, Moskva”. Arxivdə saxlanılan bir teleqramdan aydın olur ki, Mir Cəfər Bağırov moskvalı hərbi təqaüdçünü 1 May bayramı ərəfəsində də yaddan çıxarmamışdır. Azərbaycan K(b)P MK-ya Moskva- dan göndərilmiş bir teleqramda deyilir:
SSRİ EA Azərbaycan filialı tərəfindən bilavasitə Heydər Hü- seynovun iştirakı ilə ana dilimizdə və rusca 1944-cü il may ayın- da bu yeddi min beş yüz nüsxə tirajla buraxılmış “Xatirələrim” kitabının yayılmasına da alimin özü rəhbərlik etmişdi. Bundan əlavə, M.C.Bağırovun təklifi ilə Heydər Hüseynov general Y.Z.Barsukovun Əli ağa Şıxlinski haqqında məqaləsini azərbay- canca və rusca ayrıca kitabça halında nəşr etdirmiş, qonorarını müəllifə poçta ilə göndərmişdi. Beləliklə, Azərbaycan alimi ilə rus generalı arasında canlı Bakı-Moskva körpüsü yaranmışdır. Alim, generalın “Xatirələrim” kitabının Moskvada da yayılması- nı təşkil etmişdi. Arxiv sənədlərimdən aydın olur ki, Ə.Şıxlinski- nin “Xatirələrim” kitabı nəşr edildikdən dərhal sonra Heydər Hüseynov Moskvaya, general Y.Barsukova altı nüsxə göndər- General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 196
mişdir. Bir neçə gündən sonra “Müqəddimə” müəllifindən Bakı- ya aşağıdakı məktub gəlmişdir: “Hörmətli yoldaş Heydər Hüseynov! Əli ağa Şıxlinskinin kitabın- dan 6 nüsxə göndərdiyiniz üçün səmimi-qəlbdən təşəkkür edirəm. Həmin kitablardan beş nüsxəsini Voronov, Yakovlev, Proçko, Xoxlov və Samsonov yoldaşlara vermişəm... Əgər mümkünsə, SSRİ EA Tarix İnstitutunun direktoru akademİk Qrekova, bizim şanlı Qızıl Ordunun komandanlığının Əli ağa Şıxlinskinin “Xatirələrim”i ilə maraqlanan bəzi üzvlərinə verməkdən ötrü daha 6 nüsxə göndərməyinizi xahiş edirəm. Sizə səmimi qəlbən hörmət edən professor Yevgeni Barsukov”. 1944-cü il avqustun 18-də alim Heydər Hüseynov general Əli ağa Şıxlinskinin vəfatının bir illiyinə həsr edilmiş xatirə gecəsi keçirmişdir. “Kommunist” qəzetinin 1944-cü il 20 avqust tarixli sayında dərc edilmiş “Əli ağa Şıxlinskinin xatirə gecəsi” sərlövhəli xəbər- də oxuyuruq: “Avqustun 18-də rus ordusunun general-leytenantı Əli
mışdır” məqaləsi, “Ekspress” qəzeti, 5-7 sentyabr 2009-cu il). |