ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar
Yüklə 2,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əli ağa Şıxlinskinin “Mənim xatirələrim” kitabı haqqında rəy
- SANKT-PETERBURQDA İYİRMİ İKİ GÜN Əli ağa Şıxlinski heç bir zaman mənsəb dalınca düşməmişdir, onun heç bir himayəçisi olmamışdır.
|
İLK HƏRBİ MEMUARIMIZ General Əli ağa Şıxlinski içərisindən çıxmış oldu- ğu Azərbaycan xalqına bütün varlığı ilə sadiq olub, onu sonsuz dərəcədə sevib. Əli ağa Şıxlinskinin “Xa- ti rələrim”i son dərəcə maraqlı və ibrətlidir. Bunu bü- tün vətənimizin geniş oxucu dairələrinə tövsiyə et- məli, ordunun komanda heyəti onunla tanış olmalı, topçular isə öyrənməlidirlər. Əli ağanın aldığı hərbi tərbiyə, təhsil, orduda xidməti, şanlı döyüş fəaliyyəti və keçdiyi yol elə bir həyat nümunəsidir ki, öz Vətəninin şərəf və namusu- nu, azadlıq və istiqlaliyyətini qorumaq kimi müqəd- dəs bir vəzifəyə layiq olmaq istəyən hər bir kəs ondan nümunə götürməlidir. Yevgeni Barsukov, general-mayor, hərb elmləri doktoru, professor, Dövlət mükafatı laureatı Durğunluq dediyimiz illərdə şöhrətli sərkərdəmiz Əli ağa Şıxlinskinin “Xatirələrim” hərbi memuarına izahlar və qeydlər fəsli əlavə etməklə yenidən nəşrə hazırladım (1982-1984). Kitabı hansı nəşriyyata təqdim edirdimsə, bir-iki aydan sonra özümə qaytarırdılar ki, çar və müsavat generalı olub, nəşr edə bilmərik. Nəhayət, mərhum xalq yazıçımız İsmayıl Şıxlıya müraciət etdim. Daha doğrusu, ondan kömək istədim. Qovluğu götürüb İsmayıl müəllimlə birgə nəşriyyata getdik. Mübahisələr, yersiz iradlar başlandı, nə başlandı… Vüqarla əyləşib, səbirlə bu nadanları dinləyən İsmayıl Şıxlı- nın əvəzinə mən əsəbiləşirdim. Yerimdə otura bilmirdim. Onun səbrinə heyran qalmışdım. Dinib cavab vermək istəyirdim. Düzü, İsmayıl müəllimdən çəkinirdim. O biri tərəfdən də burda- kıların hamısı məndən yaşca çox böyük idi.
Şəmistan Nəzirli 135
Qocalar o qədər “alovlu” danışırdılar ki, biri asqırdı, biri ös- kürürdü, üçüncüsünün səsi xırıldayanda İsmayıl Şıxlı eynilə qəhrəmanı Cahandar ağa sayağı sərt səslə: – Qurtardınız? – dedi. – Sizin üçünüzə bircə sualım var: bu kitabı 1944-cü ildə hamımızın yaxşı tanıdığı filosof-alim Heydər Hüseynov yazdırıb, cəmisi yeddi min nüsxə nəşr etdirib. Elə bir vaxtda ki, Mircəfər Bağırovun qılıncının dalı da kəsirdi, qabağı da. Təbiidir ki, Stalin də hakimiyyətdə idi. İndi deyin görüm, Siz ağıllısınız, vətənpərvərsiniz, yoxsa Heydər Hüseynov? Nə de- yirsiniz?.. Aparaq bu kitabı rusca, ermənicə çap etdirək? Öz nəşriyyatımız, öz dilimiz ola-ola… Üçlərdən heç biri dinmədi. Otağa ağır, çox ağır bir sükut çök- müşdü. Mən fəxrlə, həm də böyük qürur hissi ilə döyüşdən qalib çıxmış sərkərdə – kişi kimi əyləşən İsmayıl Şıxlıya baxdım. Ba- xırdım və düşünürdüm ki, ürəyi, varlığı Azərbaycan üçün ya- nıb-yaxılan İsmayıl Şıxlılar niyə azdır… Amma ötəri də olsa gör- düm ki, əzəmətli İsmayıl Şıxlının yaraşıqlı üzünün əti əsəbdən titrədi. O, şümşad barmaqları ilə eynəyini düzəldib: – Gedək, Şəmistan, – deyib ayağa durdu. Bir-iki addım atar- atmaz başda əyləşən qoca yumşaq səslə: – İsmayıl, qoy qovluq qalsın, baxarıq, yuxarılarla məsləhət- ləşərik, – dedi. İsmayıl müəllim sərt hərəkətlə geriyə dönüb: – Yuxarıları bəhanə gətirməyin, – dedi. – Siz kitabı plana sa- lın, yuxarılarla özüm danışaram… 1984-cü ildə general Əli ağa Şıxlinskinin “Xatirələrim” kitabı uzun əziyyətdən və mübahisələrdən sonra “Azərnəşr”də rus və Azərbaycan dillərində altmış min tirajla nəşr olundu. Yeni nəşr olunmuş “Xatirələrim” kitabından üç nüsxəni Moskvaya, Hərbi Sovet Ensiklopediyasının Baş redaksiyasına göndərdim. Əlavə məktub yazıb, baş redaksiyaya iradlarımı da bildirdim ki, rus general-mayorları və polkovnikləri haqqında ensiklopediyanızda məqalələr var. Amma general-leytenant Səməd bəy Mehmandarov, nə də Əli ağa Şıxlinski haqqında sətir General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 136
belə yoxdur. Bunu necə başa düşək? Nə üçün belə şöhrətli gene- ralların haqqında səkkiz cildlik “Hərbi Sovet Ensiklopediyası”nda qısaca bir məqalə verilməyib. Əgər general Şıxlinski haqqında məlumatınız yoxdursa, onun haqqında yazıb sizə bildirirəm. Həm də generalın kitabından üç nüsxə Sizə göndərirəm, oradan daha geniş məlumat ala bilərsiniz. Düz bir aydan sonra “Hərbi memuar ədəbiyyatı” redaksiyası- nın Baş redaktoru V.Makeyevdən cavab məktubu aldım. O ya- zırdı ki, məktubunuzu və general-leytenant Əli ağa Şıxlinskinin kitablarını aldıq. Generalın kitabını rəy üçün SSRİ Müdafiə Na- zirliyinin Hərbi Tarix İnstitutuna göndərdik. Yaxın günlərdə on- lardan aldığımız rəyi sizə bildirəcəyik. Nəhayət, 1986-cı il iyulun 26-da “Hərbi” nəşriyyatdan sevin- dirici cavab aldım. Bu dəfə “Hərbi memuar ədəbiyyatı” redaksi- yasının Baş redaktor əvəzi A.Kryukov yazırdı ki, general-leyte- nant Əli ağa Şıxlinskinin kitabını redaksiyada oxuduq və onun yenidən çapını hərbi-tarixçi alimlərlə məsləhətləşdik. Kitab onla- rın da çox xoşuna gəldi, institut əməkdaşları “Xatirələrim” kita- bının çox qiymətli olmasını xüsusi qeyd etdilər. Lakin kitabın yenidən çap olunması üçün azı beş il növbəyə durmaq lazımdır. Baş redaktor A.Kryukov mənə göndərdiyi cavabında M.V.Frunze adına Hərbi Akademiyanın Hərb sənəti tarixi kafedrasının baş müəllimi, polkovnik L.Zaytsevin general-leytenant Şıxlinski ki- tabının yeni nəşri üçün yazdığı rəyi də göndərmişdi. Düzü, rəyi oxudum, fərəhdən heyrətə gəldim. Ona görə ki, polkovnik L.Zaytsev böyük bir ürəklə və hərarətlə yazdığı altısəhifəlik makina yazısında Əli ağa Şıxlinskini xalqının həqiqi qəhrəmanı, alovlu vətənpərvəri adlandırırdı. Port-Artur, Birinci Dünya müharibəsindəki və artilleriya sahəsindəki misilsiz xid- mət lərini xüsusi qeyd edirdi. Kitabın yenidən çapına tam məsu- liyyətlə redaktor kimi cavabdeh olduğunu bildirirdi. Təəssüf- lənirdi ki, nə üçün kitab respublikamızda çox az – cəmisi 30 min (ruscası) tirajla nəşr olunub. Bunları ona görə qeyd edirəm ki, “Azərnəşr”də mənim kitaba yazdığım izahlar və qeydlər fəs- Şəmistan Nəzirli 137
lində məhz bu sözləri “xalqımızın qəhrəman oğlu, igid general”ı ixtisar etmişdilər. Əlavə olaraq polkovnik L.Zaytsev bildirirdi ki, “Birinci Dün- ya müharibəsi” adlı irihəcmli xatirələr, reportajlar, oçerk və sənədlər məcmuəsini nəşrə hazırlayırıq. Sizin göndərdiyiniz ge- neral Əli ağa Şıxlinski kitabından “1916-cı ilin yayında Qərb cəbhəsində” fəslini bütövlükdə mən həmin məcmuəyə daxil et- dim. Kitab 1989-cu ilin tematik planına daxil edilib. Həmin ili 607 səhifəlik məcmuədə Əli ağa Şıxlinskinin xatirələrindən bir parça bu kitabda dərc olundu. Lakin sovet hakimiyyəti dağıldığına görə generalın kitabı Moskvada işıq üzü görmədi…
M.V.Frunze adına Hərbi Akademiyanın hərb sənəti tarixi ka- fedrasının baş müəllimi, polkovnik L.Zaytsevin şöhrətli genera- lımız Əli ağa Şıxlinskinin kitabı haqqında 1986-cı il iyun 3-də yazdığı rəyin oxucuların xoşuna gələcəyinə əminəm. Ona görə də möhtərəm oxuculara təqdim edirəm.
Ədəbiyyatın spesifik sahəsini özündə təmsil edən hərbi me- muarlar, Silahlı Qüvvələrin əsgərlərinin, xüsusilə böyüməkdə olan gənc nəslin, keçmişdə baş vermiş hadisələri daha dərindən öyrənilməsi üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Keçilən çətin yollar, çox ağır sınaqlar haqqında danışarkən, keçmiş tarixi hadisələrin, xüsusilə müharibə kimi hadisələrin məzmununu və mənasını şərh edən memuarların müəllifləri keçmişin həqiqi mənzərəsini yaratmağa kömək edir, keçmiş ilə bugünkü gün arasına körpü yaradır, gənclərdə öz vətənləri uğ- runda iftixar hissini inkişaf etdirir, onları yeni qəhrəmanlıq işlə- rinə çağırır. General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 138
Hərbi memuarlar kütlələrin siyasi tərbiyəsi və tarixi maarif- lənməsi sahəsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Böyük elmi dərketmə və tərbiyəvi əhəmiyyətə malik olmaqla, memuarlar fa- şizmin və imperializmin müdafiəçiləri ilə, hərb tarixinin burjua saxtakarlıqları ilə mübarizədə mühüm ideya silahıdır. Ölkəmizdə nəşr edilən və oxucu kütləsinə çatdırılan hərbi memuarların sayı daim artır. Lakin, bir qayda olaraq, son illərdə nəşr edilən memuarların əksəriyyəti Böyük Vətən müharibəsi haqqındadır. Vətəndaş müharibəsi tarixi ilə, inqilaba qədər baş vermiş hərbi hadisələr ilə bağlı xatirələr çox az hallarda nəşr edi- lir. Bu, o qədər də təəccüblü hal deyildir. İllər keçir və keçmiş tarixi hadisələrin şahidlərinin sayı günü-gündən azalır. Ona görə də bu cür memuarlar nadir tapılan kitablara çevrilir. Bizim vətənimizin daha uzaq keçmişinə həsr edilmiş bu cür əsərlərin az tapılması ilə əlaqədar olaraq nəşriyyatlar, o cümlədən hərbi nəşriyyat özünün tarixi-idraki qiymətini saxlamış, kitabxa- na rəflərində və kitab mağazalarında çox çətin tapılan, keçmişdə nəşr olunmuş hərbi memuarları təkrarən nəşr etməyə məcbur- durlar. Oxucular və tədqiqatçılar üçün böyük marağa səbəb olan bu cür əsərlərdən biri də general Əli ağa Şıxlinskinin 1942-ci ildə yazdığı, 1944-cü ildə Bakı şəhərində nəşr olunmuş və həmin nəşriyyat – “Azərnəşr” tərəfindən 1984-cü ildə, cəmi 30 min nüsxə tirajla yenidən çap edilmiş “Mənim xatirələrim” kitabıdır. Əli ağa Şıxlinski öz xatirələrini Böyük Vətən müharibəsi günlərində yaratmışdır. Əsəri tamamlayarkən o yazır: “Mən Azərbaycan xalqının qardaş xalqları ilə çiyin-çiyinə öz vətənini qoruduğunu və bizim ölkəni əsarət altına almağa çalışan faşist dəstələrinə məhvedici zərbələr vurduğunu düşündükcə qürur hissi keçirirəm. Mən tamamilə əminəm ki, dahi Stalinin rəhbərliyi altında Qələbə bizim olacaqdır. Əgər gənc nəsil, o cümlədən də zabitlər, mənim xatirələrimdə düşmən ilə əzəmətli döyüşdə on- lara kömək edə bilən bəzi məlumatlar əldə edə bilsələr, mən özümü xoşbəxt sanaram” (səh.187). Şəmistan Nəzirli 139
Bu sözlərdə Vətənin qorunmasını özünün müqəddəs borcu hesab edən, öz ölkəsinin əsl vətənpərvərlərinin surəti dəqiq təsvir edilir. Bu sözlər Rusiya-Yaponiya və Birinci Dünya müharibəsində həqiqi qəhrəmanlıq göstərmiş, rus ordusunun general-leytenant rütbəsini qazanmış və ədalətli inqilab mübarizəsinə qalxmış öz xalqının tərəfini saxlamış şəxs tərəfindən yazılmışdır. Qeyri-adi topçu Əli ağa Hacı İsmayıl oğlu Şıxlinskinin adı həm keçmiş rus ordusunda, həm də Rusiyanın xaricində məşhur idi. Bu haqda SSRİ dövlət mükafatı laureatı, hərb elmləri doktoru, professor Y.Z.Barsukovun, rus ordusunun artilleriyasında birgə xidmətdə şəxsən tanıdığı Şıxlinskinin kitabına yazdığı müqəd- dimədə tam doğruluqla məlumat verilmişdir. Barsukov yazır: “Bu maraqlı kitabın müəllifinin adı daima bö- yük nüfuza və rəğbətə malik olmuşdur, o, təkcə rus topçularına deyil, rus ordusunun keçmiş dairələrində çox yaxşı tanınmışdı və son dərəcə məşhurlaşmışdı. Onu 1904-1905-ci illər Rusiya-Ya- poniya müharibəsi, 1914-1918-ci illər Dünya müharibəsi iştirak- çıları, xüsusilə Ə.Şıxlinskinin qəhrəmanlıq göstərdiyi məşhur Port-Artur epopeyasının iştirakçıları yaxşı tanıyırdılar” (səh.3). Topçu Şıxlinskinin nüfuzunun beynəlxalq aləmdə də tanınması, onun 1912-ci ildə Fransa hökumətinin Fəxri “Legion ordeni” və “Legion xaçı” ilə təltif olunması bir daha təsdiq edirlər. Azərbaycan xalqının şanlı oğlu general Əli ağa Şıxlinskinin xatirələri – onun özünün məktəb skamyasından başlayaraq, ordu komandanı vəzifəsi ilə başa çatan, müxtəlif hadisələrilə zən gin, peşəkar hərbçi həyatını təsvir edən sadə, başa düşülən maraqlı üslubda yazılmış avtobioqrafik əsərdir. General Əli ağa Şıxlinskinin ömür yolunda onun qeyri-adi şəxsiyyət olduğunu təsdiq edən çoxlu dəlillər var. Onlardan bir neçəsini misal gətirək. O, gimnaziyada oxumağa başlayarkən ikiillik kursu yeddi ay ərzində başa çatdırmışdır. Tiflis hərbi gimnaziyasını tamamlayarkən bütün fənlərdən əla qiymət al- mışdır. O, 1886-cı ildə Mixaylov adına topçuluq məktəbini qur- General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 140
taran ən yaxşı üç tələbədən biri olmuş və hətta məktəbdə oxu- yarkən əldə etdiyi müvəffəqiyyətlərə görə pul mükafatı və qızıl saat da almışdır. Məktəbdə oxumaq ilə yanaşı, o, müstəqil olaraq məktəb proqramına daxil olmayan ehtimal nəzəriyyəsini də öyrənmişdir. Mühəndislər Akademiyasında oxunan məruzələri, Baş Qərargahın Akademiyasında general M.İ.Draqomirovun məruzələrini dinləyirdi. Məktəbi qurtardıqdan sonra podporuçik Əli ağa Şıxlinski 39-cu topçu briqadasında xidmət edir və əla xidmətinə görə ona iki orden verilir. 1904-1905-ci illərdə onun Rusiya-Yaponiya mühari- bə sindəki iştirakı, birinci minomyot yaradanlardan biri, məşhur rus topçusu, kapitan Qobyato ilə birlikdə döyüşlərdən başlamışdı. General Əli ağa Şıxlinski mühasirəyə alınmış Port-Artur döyüşlərində fərqləndi. O, bu döyüşlərdə o zaman üçün yenilik sayılan, artilleriya toplarından şrapnellə “kombinasiya edilmiş atəş” üsulunu ixtira işləyib hazırladı və geniş tətbiq etdi. Elə ora- da da yaralanmışdı. Port-Artur təslim edildikdən sonra Şıxlinski yaponlara qarşı gələcək döyüşlərdə iştirak etməmək haqqında yazılı iltizamnamə vermədi və Rusiyaya gəldikdən sonra o, yenidən Mancuriyaya cəbhəyə getmək xahişi ilə müraciət etdi. Rusiya-Yaponiya döyüşlərində iştirakına görə o, altı mükafat və polkovnik-leytenant rütbəsi aldı. Rusiya-Yaponiya və Birinci Dünya müharibəsi arasında olan müddətdə Şıxlinski Artilleriya Zabitləri Məktəbində işləyərək, general-mayor rütbəsini aldı. Həmin vaxt o, polkovnik rütbəsin- dən general rütbəsinə qədər cəmi 4 il xidmət etmişdi, halbuki, adətən bu müddət 10 il, xüsusi fərqlənmələr üçün isə 8 il davam edir. Əli ağa Şıxlinski müharibə getməyən ölkədə çox qısa müddətdə general-mayor rütbəsini qeyri-adi hərbi biliyinə və bacarığına görə almışdır. Bu zaman Əli ağa Şıxlinski öz qoşunla- rının başı üstündən atış və təyyarələrə atəşaçma üsulu daxil edilməklə, artilleriyanın atışı və döyüşdə tətbiq məsələləri ilə bağlı bir sıra kitabçalar, təlimatlar, konspektlər yazdı. Məşhur “Şıxlinski üçbucağı”ndan Fransa, Avstriya, Norveç və digər ölkələrin topçuları tərəfindən istifadə edilirdi. Əli ağa Şıxlinski
Şəmistan Nəzirli 141
döyüşlərdə artilleriyanın piyadanı müşayiət etməsi məsələsini də qaldırdı ki, bu ideya da alay və tabor artilleriyasının yaranma- sına səbəb oldu. Birinci Dünya müharibəsi illərində general Əli ağa Şıxlinski fəaliyyətdə olan rus ordusunda Peterburqun (Petroqradın) mü- dafiə artilleriyasının rəisi, 5-ci ordunun, Şərq-Sibir cəbhəsinin artilleriya inspektoru (indiki komandan), 10-cu ordunun koman- danı kimi yüksək vəzifələri daşımışdı. O, dəfələrlə mükafata la- yiq görülmüş, general-leytenant rütbəsini almışdı. Çar hökuməti devrildikdən və hakimiyyətə müvəqqəti hökumət gəldikdən sonra Şıxlinski orduda xidmət etməyi da- vam etdirdi. O, Minsk milisinin birinci rəisi M.V.Mixaylovun 1
onun arasında səmimi münasibət yaranmışdı. Qeyd etmək lazımdır ki, Şıxlinski öz xatirələrində, o zamankı məşhur siyasi və hərb xadimləri ilə görüşləri haqqında yazır və on- ların haqqında bəzən çox qısa, lakin dəqiq xarakteristika verirdi. 1917-ci ilin noyabrında Şıxlinski səhhətinə görə ordudan azad olunmağa və Bakıya qayıtmağa məcbur oldu. 1920-ci ildə Qaf- qazda bir sıra əksinqilabi çıxışlar baş verdiyi zaman Bakı İnqilab Komitəsinin sədri general Şıxlinski və general Mehmandarovu, onlardan mərkəzi hərbi aparatda, dəyərli hərbi mütəxəssis kimi istifadə etmək üçün Moskvaya, Leninin yanına göndərmək qə- rarına gəldi. Əli ağa Şıxlinski Ali Artilleriya Məktəbində müəllim və Artilleriya Nizamnamə Komissiyasının tərkibində işləyirdi. 1921-ci ildə o, Bakıya qayıtdı və Bakı qarnizonunun hərbi- elmi cəmiyyətində sədr müavini vəzifəsini tutdu. 1921-1929-cu illər o, artilleriyanın döyüşdə tətbiqi məsələləri haqqında çoxlu çıxışlar etmiş, qarnizonun topçularının praktik hazırlıqları ilə məşğul olmuşdu. General Əli ağa Şıxlinski Azərbaycanda, onun fəaliyyətini yüksək qiymətləndirən M.V.Frunzenin qarşısında Qızıl Orduda alay və tabor artilleriyasının yaradılması məsələsini qaldırmışdı. 1 Görkəmli sərkərdə və dövlət xadimi M.F.Frunzenin (1885-1925) in- qilabdan əvvəlki gizli imzasıdır – Ş.N. General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 142
1929-cu ildən sonra Şıxlinskinin səhhəti birdən-birə pisləşdi, onun görmə və eşitmə qabiliyyəti zəiflədi. O, 1943-cü ildə vəfat etdi. Ölümündən qabaq diktə etdiyi “Mənim xatirələrim” kitabı bütün həyatı boyu qulluq etdiyi rus ordusunun artilleriya tarixinə general Əli ağa Şıxlinskinin son əmanəti oldu. Kitab sadə, asan, anlaşılan dildə yazılmış və rahat oxunur. Ayrı-ayrı stilistik nöqsanlar kitabdan alınan ümumi təsəvvürü korlamır, elə bil ki, onlar təsvir edilən hadisələrin zamanı ilə bu- günkü gün arasında olan fərqi göstərir. Oxucu üçün əhəmiyyətə malik olmayan bəzi şəkilləri kitab- dan xaric etmək olar. Bizim fikrimizə görə, Əli ağa Şıxlinskinin həyat yoldaşının şəkillərindən birinin, generallardan S.S.Meh- mandarovun, N.Q.Stoletovun, A.A.Brusilovun portretlərinin bu kitabdan çıxarılması yaxşı olardı. NƏTİCƏ: Məzmununa, tarixi əhəmiyyətinə, faktiki material- ların bolluğuna, rus ordusunun, xüsusilə onun artilleriyasının döyüş fəaliyyətinin və həyatının geniş işıqlandırılmasına görə general Əli ağa Şıxlinskinin “Mənim xatirələrim” kitabı yenidən nəşr edilməyə layiqdir.
Şəmistan Nəzirli 143
Leninqradın həmişə gur olan Sadovaya küçəsində qədim bir bina var. Məşhur rus yazıçısı Saltıkov-Şedrinin adını daşıyan kütləvi kitabxana burada yerləşir. Məni bu kitabxanaya məşhur general Əli ağa Şıxlinskinin inqilabdan əvvəl çıxmış kitabı və Pe- terburq jurnallarında dərc olunmuş məqalələri ilə tanış olmaq arzusu gətirmişdi. Axtarışa “Rus jurnalı şöbəsi”ndən başladım. 1912-ci ildən fəaliyyətə başlayan “Artilleriya Zabitləri Məktəbinin xəbərləri” jurnalının elə üçüncü nömrəsində Əli ağa Şıxlinskinin “Öz qo- şunlarının başı üstündən top atəşi” adlı iri məqaləsi dərc olunub. Rusiya-Yaponiya müharibəsindən sonra bu atəş üsulu müxtəlif fikirlərə səbəb olubmuş. Bir çoxları deyirmiş ki, hücum edən pi- yada qoşununu himayə etmək üçün bəzən onun başı üstündən atmaq lazımdır. Ali rütbəli zabitlərin bir qismi bu atəş üsulunun öz qoşunlarına zərər verəcəyindən ehtiyat edir, daha doğrusu, ondan istifadə etmək istəmirdilər. Polkovnik Əli ağa Şıxlinski isə bu məqaləsində hesablama və sxemlərlə sübut edirdi ki, bu üsul, qoşunlar düzəngahda daya- nıb hədəfə ancaq yüz sajen qalanda qorxuludur. “Bu məsafəyə qədər, heç bir şeydən ehtiyat etmədən atəş açmaq olar. Düşmən üzü bizə tərəf olan yamacı tutduqda, bu məsafə otuz-otuz beş sajen azalır. Düşmən bizimlə üzbəüz olan başqa bir yamacı tut- duqda isə biz hücum edən hissəmizi süngü vuruşması başlayana qədər top atəşi ilə himayə edib qoruya bilərik”. Həmin jurnalın 1914-cü il fevral (22) nömrəsində “V.İ.” imzalı bir müəllif bu üsu- la yüksək qiymət verərək artilleristlərə tövsiyə edir ki, Port-Artur döyüşlərinin iştirakçısı Şıxlinskinin toxunduğu bu məsələni dərindən öyrənsinlər… Bu yeniliyə dönə-dönə qayıdan jurnal özünün “Redaksiya- dan” adlı qeydlərində göstərir ki, Şıxlinskinin məqaləsi topçu qoşun komandirlərinin görüşlərində böyük və əsaslı dəyişiklik yaratdı.
General Əli ağa Şıxlinski 1942-ci ildə qələmə aldığı “Xatirə- lərim” adlı hərbi memuarında bu barədə yazır: “Hələ 1924-cü General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 144
ildə Qızıl Ordu məcmuələrinin birində bu məsələyə istinad edil- mişdir. Bu cür atəşdən qorxan skeptiklər 1 , şübhəsiz ki, indi də vardır”. İllərin zərrəcə saraldıb-soldura bilmədiyi jurnalı yenidən vərəqləyirəm. Yüksək keyfiyyətli kağızda çap olunmuş məqa- lələrlə, ölkənin ayrı-ayrı hərbi dairələrində qulluq edən artilleri- yaçılar haqqında verilən xəbərlərlə yanaşı Şıxlinskinin müxtəlif şəkillərinə də rast gəldim. Onun ordugahda məşq zamanı, tələbə və zabit heyətilə birgə təsvir olunmuş şəkillərini nə şəxsi arxivində, nə də qohumlarında görmüşdüm. Jurnalın 1914-cü il fevral nömrəsində “1913-cü ildə artilleriya zabitləri məktəbinin yerinə yetirdiyi kursun hesabatı” verilib. Qırx iki səhifəlik hesabat yeddi fəsildən və bir epiloqdan ibarətdir. Onu artilleriya zabitləri məktəbinin rəisi, artilleriya ge- neralı Aleksandr Nikolayeviç Sinitsın, məktəbin rəis müavini ge- neral-mayor Əli ağa Şıxlinski və Sergeyev, hərbi təlim meydanı- nın rəisi podpolkovnik İvanov imzalayıblar. Jurnalın səhifələrindən öyrənirəm ki, 1913-cü ilin payızında artilleriya zabitləri məktəbinin rəisi, tam artilleriya-generalı A.N.Sinitsın qocalığına görə istefaya çıxır. Jurnal bu münasibətlə Sinitsının portretini ikinci səhifədə dərc edir, haqqında böyük bir yazı verir. Əli ağa Şıxlinskinin bu münasibətlə yazdığı iki bənd şeir də dərc olunur.
Yüklə 2,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|