DƏrs vəSAİTİ (İKİNCİ buraxiliş)
Yüklə 2,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sığortanın funksiyaları
|
XIX FƏSİL. SIĞORTA İŞİNİN TƏŞKİLİ 19.1. Sığortanın mahiyyəti 314
Maliyyə sisteminin tərkib hissəsi olmaqla sığorta iqtisadi kateqoriya kimi müxtəlif fövqəladə hallar baş verdikdə dəyən ziyanın ödənilməsi və vətəndaşların şəxsi həyatları ilə bağlı hadisələr zamanı onlara maliyyə yardımı göstərilməsi ilə əlaqədar məqsədli pul vəsaiti fondlarının ya- radılması və istifadəsi prosesidir. Sığorta prosesi zamanı sığorta hadisəsinin baş verməsi nəticəsində maddi və ya digər itkilərin aradan qaldırılmasına yönəldilən pul vəsaitlərinin bölgüsü üzrə münasibətləri formalaşır. Sığorta münasibətlərini digər maliyyə-kredit münasibətlərindən fərqləndirən xüsusiyyətlər aşağıdakılardır: sığorta ödənişləri ehtimal xarakter daşıyır, sığorta münasibətləri qapalı yenidən bölgü xarakterinə malikdir, sığorta də- yən ziyanın həm ərazi vahidləri, həm də vaxta görə yenidən bölgüsünü nəzərdə tutur. İqtisadi kateqoriya olan sığorta maliyyənin tərkib hissəsi olsa da, o, digər maliyyə kateqoriyalarından fərqlənir. Məsələn, maliyyə ümumilikdə gəlirlərin və yığımların bölgüsü və yenidən bölgüsü ilə əlaqədar olduğu halda, sığorta yalnız yenidənbölgü sahəsini əhatə edir. Sığortanın özünəməxsusluğunu xarakterizə edən aşağıdakı mahiyyət əlamətlərini göstərmək olar: 1. Sığortalama zamanı pulun yenidən bölgüsü münasibətləri meydana çıxır ki, bu da kənar, gözlənilməz və çox ağır şəraitin mövcudluğu ilə şərtlənir. Bu hadisələrin nəticəsində milli iqtisadiyyata və əhaliyə maddi və digər zərərlər dəyir. 2. Sığorta prosesində onun iştirakçılarına dəymiş zərər aradan qaldırılır. İştirakçılar dedikdə sığorta olunanlarla sığorta edənlər başa düşülür. Vəsaitin bu cür yenidənbölgü münasibətləri, bir qayda olaraq, bütün təsərrüfatı və bütün ölkə ərazisini deyil, ictimai həyatın müəyyən hissələrini əhatə edən zərərin təsadüfü xarakter daşıması ilə şərtlənir. Bu zaman sığorta iştirakçıları nə qədər çox olarsa, zərərin aradan qaldırılmasında hər bir sığortaçıya o qədər az pul düşər. Sığortalama zərərin aradan qaldırılmasında ən səmərəli metoddur. Sığortaçıların və sığorta olunan obyektlərin sayı artdıqca bu səmərəlilik daha da artır. Bununla birlikdə, sığorta həm də pul vəsaitlərinin vahid sığorta fondunda cəmlənməsini təmin edir. Belə halda hər bir sığorta subyekti maksimum zərərləri minimum xərclərlə aradan qaldıra bilir. 3. Sığorta zərərlərin əvəzinin ödənməsinə yönəlmiş vəsaitin ərazi vahidləri arasında vaxtında yenidən bölüşdürülməsini təmin edir. Sığorta fondunun vəsaitlərini bir il müddətinə ərazilər üzrə səmərəli bölmək üçün geniş ərazini və yetərincə sığorta obyektini əhatə etmək tələb olunur. 4. Zərərin lokal (qapalı) ləğvi (ödənilməsi) sığorta fondunda səfərbərliyə alınmış vəsaitin birbaşa qaytarılmasını şərtləndirir. Hər bir
315
sığorta olunanın sığorta fonduna ayırdığı sığorta ödənişlərinin məqsədi müəyyən ərazidə və müəyyən vaxt müddətində zərərin həqiqi məbləğinin ödənilməsidir. Sığorta ödənişlərinin məbləği dəymiş zərərin ödənilməsi formasında qaytarılır. Sığorta təsərrüfat subyektlərinin üzləşdikləri müəyyən hallarla əlaqədar olaraq onların gəlirlərində baş verən itkilərin və mümkün zərərin aradan qaldırılması və ödənilməsi məqsədilə pul ayırmaları hesabına formalaşdırılan sığorta fondu üzrə iştirakçılar arasında meydana gələn yenidənbölgü münasibətlərinin məcmusudur.
Sığorta bazar münasibətlərinin zəruri elementlərindən olub, iqtisadi mexanizmdə özünəməxsus funksiyalar daşıyan maliyyə münasibətləri sisteminə aiddir. Onun zəruriliyini iqtisadi-maliyyə münasibətlərinin mahiyyətində axtarmaq lazımdır. Maddi maraqların daşıyıcısı olan iqtisadi münasibətlər bu maraqların özlərinin qorunması zəruriliyini yaradır. Başqa sözlə, maddi maraq sığorta marağını, o isə öz növbəsində sığorta müdafiəsini şərtləndirir. Sığorta iqtisadi kateqoriya olub, sığorta fondunun yaradılması və istifadəsi zamanı meydana çıxan pul münasibətləri sistemidir. Sığorta fondu isə ictimai geniş təkrar istehsalın mühüm elementi olub, bütün məcmu ictimai məhsulun təkrar istehsal prosesi zamanı və bu prosesin normal, fasiləsiz həyata keçirilməsini təmin etmək üçün əlavə istehsal yolu ilə yaradılır. Sığorta fondu onun təyinatını və məqsədini açıb göstərən mahiyyət xüsusiyyətinə malikdir. Həmin xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, cəmiyyətin milli gəlirinin bir hissəsi kimi onu qabaqcadan qəti şəkildə nə yığım fonduna, nə də istehlak fonduna aid etmək olmaz. Beləliklə sığorta fondu tamamilə spesifik xüsusiyyətlərə malik olan bir fonddur. Dəyən zərərin həcmini, maddi istehsalın hansı sahədə baş verəcəyini, istehsal vasitələrinin, yaxud istehlak vəsaitinin məhv olacağını qabaqcadan müəyyən etmək mümkün olmadığı üçün sığorta fondunun istifadə edilmə istiqamətini də müəyyən etmək mümkün deyildir. Ümumiyyətlə sığorta fondu ictimai istehsalın zəruri elementlərindən biridir. Onun yaradılması zəruriliyi insanla təbiət arasında olan obyektiv ziddiyyətlərlə bağlıdır. Təbii fəlakətlər nəticəsində dəymiş zərərlərin ödənilməsi üçün material və pul ehtiyatları formasında sığorta fondu yaradılır. Onun yaradılmasının mənbəyi kimi cəmiyyətin zəruri və izafi məhsulu çıxış edir. Sığorta fondunun yaradılmasının 3 metodu mövcuddur: 1. Birbaşa üsul
316
2. Özünü sığortalama 3. Sığortalama metodu Birbaşa üsulla sığorta fondu cəmiyyətin milli gəlirindən ayırma yolu ilə yaradılır. Bu üsulla Nazirlər Kabinetinin və muxtar respublika hökumətinin ehtiyat fondları yaradılır. Bu ehtiyat fondları həm material, həm də pul formasında yaradılır. Bu fondlara ayrılan vəsaitə, habelə dövlət büdcəsinin gəlirlərinin xərclərindən artıq qalan hissəsi də köçürülür. Lakin son bir neçə il ərzində bu mənbə yoxdur. Özünü sığortalama metodu ilə isə sığorta fondu ayrı-ayrı nazirliklərdən, baş idarələrdən və müəssisələrdə yaradılır. Bura nazirliklərdə yaradılan mal ehtiyatı fondunu, kəndtəsərrüfatı müəssisələrində yaradılan toxum, yem və s. fondları göstərə bilərik. Özünü sığortalama metodu bazar iqtisadiyyatı şəraitində ən səmərəsiz metod hesab olunur. Çünki bu metod xeyli miqdar material və pul ehtiyatlarının dövriyyədən çıxmasına və dondurulmasına səbəb olur. Müasir şəraitdə ən səmərəli üsul sığortalama üsuludur. Bu üsulla yaradılan sığorta fondu dövlət sığorta fondu adlanır. Ölkəmizdə əsasən 4 qrup sığorta fondu yaradılır: 1. Mərkəzləşmiş ümumdövlət sığorta /ehtiyat fondu; 2. Nazirliklərin, konsern və şirkətlərin sığorta fondları; 3. Qeyri-mərkəzləşmiş sığorta fondları; 4. Dövlət sığorta fondu. Qeyd edək ki, sığorta fondu ilə ehtiyat fondunu fərqləndirmək lazımdır. Ehtiyat fondu sığorta fonduna nisbətən daha geniş iqtisadi məfhumdur. Belə ki, əgər sığorta fondunun təyinatı ancaq təbii hadisələr nəticəsində dəyən zərərlərin aradan qaldırılması məqsədi güdürsə, ehtiyat fondları nəinki təbii hadisələr nəticəsində dəyən zərərlərin, eyni zamanda iqtisadi, siyasi və hərbi əməliyyatlar nəticəsində dəyən zərərlərin aradan qaldırılmasına yönəldilir. Deməli, sığorta fondu ehtiyat fondunun üzvü tərkib hissəsidir. Sığorta fondunun ən xarakterik xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onu əvvəlcədən nə yığım fonduna, nə də istehlak fonduna aid etmək olmaz. İqtisadi kateqoriya olan sığorta təcrübədə sığorta fondunun yaradılması və istifadəsi metodlarından biri kimi gerçəkləşdirilir. Əsasən, mərkəzləşdirilmiş və mərkəzləşdirilməmiş kimi təsnif edilən başqa metodların da olması mümkündür. Bunlar milli gəlirlərdən və sərvətlərdən qanunvericilik qaydasında maliyyə ehtiyatları fonduna, o cümlədən sığorta fonduna vəsaitlərin birbaşa ayrılması ilə əlaqədardır. Dövlət büdcəsinin ehtiyat fondları və qızıl valyuta ehtiyatları məhz mərkəzləşdirilmiş metodun köməyi ilə formalaşdırılır. Mərkəzləşdirilməmiş maliyyə fondları maddi istehsal sahəsində, ilk növbədə, aqrar bölmədə fəaliyyət göstərən birlik və müəssisələrdə təşkil edilir və onların məqsədi yerli itkilərin və müxtəlif növ zərərlərin ödənilməsidir.
317
Sığorta fondunun yaradılması və tətbiqi üçün məhz sığorta kateqoriyasından istifadənin iqtisadi zəruriliyi özünü onda göstərir ki, dövlət təsərrüfat subyektlərinin – müəssisə, təşkilat, cəmiyyət, kooperativ və daha çox ayrı-ayrı vətəndaşların maliyyə ehtiyatları ilə geniş surətdə manevr etmək imkanından məhrum olur. Sığorta müdafiəsinin obyektlərindən – insanların maddi sərvətlilərindən, əmlaklarından, həyat, sağlamlıq və əmək qabiliyyətliliyindən asılı olaraq sığorta bir tərəfdən maddi zərərlərin ödənilməsi, digər tərəfdən isə ailə gəlirləri və yaşayış vasitələrindəki itkilərlə əlaqədar ola bilər. Ailə gəlirlərindən itkilər xəstəlik, əlillik nəticəsində, bədbəxt hadisələrdən alınan zədələrin müalicəsi dövründə və başqa vaxtlarda əmək qabiliyyətinin itirilməsi üzündən baş verir. Ona görə də bu gəlirlərin sığortalanması və ya sığorta müdafiəsi, ilk növbədə, sosial sığortanın cəmiyyətin hesabına təşkil edilməsi yolu ilə həyata keçirilir. Sığortanın lazımi səviyyədə həyata keçirilməsi cəmiyyətin hər bir inkişaf mərhələsində dövlətin maliyyə imkanları ilə bağlıdır. Dövlət sosial sığortanın köməyi ilə zərərlərlə üzləşmiş ailələrin və ya vətəndaşların müəyyən, heç olmasa, minimum həyat səviyyəsini saxlamağa çalışır. Bu, dövlətin sosial siyasətinin əsas istiqamətlərindən birini təşkil edir.
Sığortanın iqtisadi mahiyyəti onun sosial məqsədlərində ifadə edilən funksiyalarında daha çox aydın olur. Sığortanın funksiyaları bir maliyyə sistemi kimi onun rolunu açıqlamağa imkan verən təzahür əlamətləridir. «Maliyyə» anlayışı öz mahiyyətini, hər şeydən əvvəl, bölgü funksiyası ilə ifadə edir. Bu funksiya sığorta funksiyalarında da özünü göstərir: 1. Risk funksiyası; 2. Xəbərdarlıq funksiyası; 3. Yığım funksiyası; 4. Nəzarət funksiyası. Sığorta münasibətlərinin məzmununu aşağıdakı funksiyalar daha dolğun ifadə edir: risk, xəbərdaredici, əmanət və ya qoruyucu və nəzarət. Risk funksiyasının məzmununu sığorta hadisələrinin neqativ nəticələri ilə əlaqədar olaraq zərər təşkil edir. Xəbərdaredici funksiya qarşısıalınma təd- birlərinin həyata keçirilməsi yolu ilə mümkün ola biləcək zərərin ləğv edilməsi və ya azaldılması üçün sığorta fondunun bir hissəsinin istifadə olunması üzrə münasibətləri əks etdirir. Əmanət və ya qoruyucu funksiya həyatın uzunmüddətli sığortası növlərinə xasdır. Burada müqavilə şərtlərinə görə sığorta məbləği yığılır
318
və sığorta müddətinin başa çatması ilə sığortalıya ödənir. Lakin inflyasiya şəraitində bu funksiya öz əhəmiyyətini itirir. Sığortanın nəzarət funksiyası sığorta fondlarının və ehtiyatlarının formalaşmasında və istifadəsində ciddi məqsədli istiqamətlə şərtlənir. İstehsalın fasiləsizliyinin təmin edilməsində və onun
balanslaşdırılmasında sığortanın rolu özünü ən çox sığorta prosesinin son nəticələrində göstərir. Son nəticə dedikdə, başlıca olaraq, sığorta sahələrinin optimallaşdırılması, sığorta əməliyyatlarının inkişaf göstəriciləri, zərərin aradan vaxtında aradan qaldırılması və s. nəzərdə tutulur. 319
Sığortanın funksiyaları
Риск функсийасы Хябярдар- лыг функсийасы Яманят функсийасы Нязарят функсийасы СЫЬОРТАНЫН ФУНКСИЙАЛАРЫ 320
19.4. Sığorta işinin təşkili Sığorta işi-iqtisadi fəaliyyətin xüsusi növü olub, ixtisaslaşmış təşkilatlar tərəfindən (sığortaçı) sığorta iştirakçılarının (sığorta olunanlar) iqtisadi maraqlarına dəyə biləcək zərərlər üzrə risklərin yenidən bölgüsünü xarakterizə edir.
Sığorta fəaliyyətinin ən mühüm sahələrindən biri sığorta bazarıdır. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində sığorta bazarı iqtisadi sistemin əsas elementlərindəndir. Sığorta bazarı xüsusi pul münasibətlərinin tələb-təklif əsasında formalaşan elə bir sahəsidir ki, burada əsas alqı-satqı obyekti rolunda xüsusi xidmətlər – sığorta müdafiəsi çıxış edir. Sığorta bazarının inkişafının obyektiv əsası təkrar istehsal prosesində meydana çıxan fasiləsizliyin təmin edilməsidir ki, bu da mənfi hallar nəticəsində zərər çəkənlərə pul yardımı verilməsində özünü göstərir. Sığorta bazarında cəmiyyətin sığorta müdafiəsini təmin etmək üçün sığorta fondu yaradılır və bölüşdürülür. Sığorta bazarının subyektləri bu və ya digər səviyyədə sığorta xidməti göstərilməsində iştirak edən sığorta təşkilatları və əlbəttə, müxtəlif növ sığorta edənlərdir. Başqa bazarlarda olduğu kimi, sığorta bazarında da aşağıdakılar iştirak edir: - Satıcılar, yəni sığorta şirkətləri; - Alıcılar, yəni adi vətəndaşlar, sənaye, ticarət və ya xidmət şirkətləri; - Vasitəçilər, yəni sığorta brokerləri və agentləri. Sığorta bazarı əmtəə-pul münasibətlərinin inkişafı prosesində formalaşır. Keçmiş inzibati-amirlik sistemində sığorta işinin səviyyəsi məhdud, özü isə dövlət inhisarında olduğundan sığorta bazarı yox idi və ola da bilməzdi. Ona görə də sığorta sahəsində təcrübə çox az və yenilikdən uzaq olmuşdur. Bununla yanaşı, təcrübə göstərdi ki, sığorta işində inhisarçılıq sığorta marağını müdafiə etmir, sığorta fəaliyyəti yalnız bir qrup adamın əlində cəmləşir. İnzibati-amirlik sistemi şəraitində inhisarçı rolunda dövlət çıxış edir və heç bir alternativ özəl sığorta fəaliyyətinə imkan verilmir. Ümumiyyətlə, bazarın, o cümlədən, sığorta bazarının atributları satıcı ilə alıcının azadlığı, bu və ya digər tərəfin sərbəst surətdə əmtəə, yaxud xidmət seçə bilməsidir. Sığorta bazarı inkişaf etdikcə onun tərkibi də xeyli genişlənmişdir. Bir qayda olaraq, sığorta xidməti bazarında aşağıdakı satıcı kateqoriyaları fəaliyyət göstərir: - birbaşa sığorta müqaviləsi bağlayan sığortaçılar; - təkrar, yaxud birgə sığorta təşkilatları; 321
- çeşidli sığorta növlərini gerçəkləşdirmək üçün yaradılmış müxtəlif sığorta birlikləri. Sığorta xidmətinin hər bir satıcısı müxtəlif mülkiyyət formalarını (dövlət, səhmdar, kooperasiya, özəl) təmsil edə bilər. Sığorta bazarında fəaliyyət göstərən vasitəçilər brokerlər (broker firmaları) və sığorta agentləri adlanırlar. Onlar sığortaçı qismində çıxış edərək könüllü sığorta müqaviləsi bağlayır, sığortanın qaydalarını və şərtlərini izah edir, sığorta hadisəsi baş verdikdə sığorta məbləğinin alınması üçün lazımi sənədlərin əldə edilməsində sığortalananlara yardımçı olurlar. Brokerlər, sığorta agentlərindən fərqli olaraq, sığorta olunanların adından və marağından çıxış edirlər. Həmin sığorta növünün qaydalarına və şərtlərinə zidd deyilsə, istənilən hüquqi və fiziki şəxs sığorta xidmətinin alıcısı ola bilər. Sığorta xidmətləri müqavilə (könüllü sığortalanmada), yaxud qanun (məcburi sığortada) əsasında göstərilə bilər. Əks halda, sığorta xidmətlərinin genişlənməsi, ilk növbədə, onların ictimai maraq mövqeyindən çıxış edib- etməməyindən asılı olur. Sığorta xidmətləri də, başqa əmtəə növləri kimi, sığorta bazarının istehlak və mübadilə dəyərlərinə malikdir. Sığorta xidmətlərinin istehlak dəyəri sığorta ödənişi formasında həyata keçirilən sığorta müdafiəsi təminatını ifadə edir. Sığortanın mübadilə dəyəri dedikdə sığorta tariflərində (ayırmalar, yaxud ödənişlər) ifadə olunan sığorta xidmətinin qiyməti anlaşılır. Sığorta xidmətinin qiyməti tələb və təklifə əsaslanan rəqabət şəraitində təşəkkül tapır. Bu qiymətdə sığorta xidmətinin göstərilməsinə sərf edilən ictimai zəruri məsrəflər əks olunur və bu, sığorta işinin aparılması, sığorta ödənişinin həcmi ilə müəyyən olunur. Rəqabət şəraitində qiymət müqavilə obyektidir və o, həmişə müəyyən həddə doğru
hərəkət edir.
Qiymətin ən
aşağı həddi
sığorta münasibətlərindəki bərabərlik prinsipləri ilə, yəni sığortalananların ayırmaları ilə sığortaçıların sığorta məbləği ödənişi arasındakı tarazlıqla, ən yuxarı həddi isə sığortaçıların tələbatı ilə müəyyən edilir. Bu tələbatın yüksəlməsi mənfi hallara gətirib çıxara bilər. Konkret sığortaçının xidmətinin qiyməti onun sığorta portfelinin strukturundan və böyüklüyündən asılıdır. Bu portfeldə investisiya fəaliyyəti, idarəetmə xərclərinin həcmi, gözlənilən gəlirlər əks olunur. Sığorta xidmətinin alqı-satqısı sığorta müqavilələrinin bağlanması ilə həyata keçirilir. Sığorta ödəməsinin həyata keçiriləcəyinə əmin olan sığorta obyektləri müqavilə bağlanan andan sığortaçını kreditləşdirməyə başlayır. Sığorta xidmətlərinin siyahısı özünü sığorta obyektləri olan alıcıların müvafiq seçim etdikləri sığorta bazarının «çeşidində» göstərir.
322
Sığorta bazarındakı vəziyyət çoxsaylı amillərin fəaliyyəti ilə şərtlənir ki, onların da ən vacibləri risk dərəcəsi, sığorta obyektlərinin pul gəlirləri, sığorta tarifi, sığorta xidməti təklifi və s.-dir. Konkret regionda və konkret vaxtda təşəkkül tapan sığorta xidmətinin reallaşdırılması şəraiti sığorta bazarının vəziyyətini səciyyələndirir. Bu vəziyyət, ilk növbədə, sığorta xidmətlərinə tələb və təklifin tarazlıq səviyyəsindən asılıdır. Bazarın inkişaf etməsi üçün tələb təklifdən üstün olmalıdır. Bu tələbin obyektiv əsası sığorta marağı kimi reallaşan sığorta müdafiəsinə olan ehtiyacdır. Qeyd edək ki, cəmiyyətin sığorta marağı olduqca rəngarəng və çoxölçülüdür. İqtisadiyyat inkişaf etdikcə bu maraqların tərkibi və xarakteri də dəyişir.
marketinq fəaliyyətindən fərqlidir. Marketinqin əsas prinsipi iki istiqaməti əhatə edir: 1) bazarın hərtərəfli və dərindən öyrənilməsi, 2) bazara və tələbin mövcud səviyyəsinə fəal təsir. Marketinq yalnız o halda praktik səmərə verir ki, onun nəticələri sığorta siyasətinin işlənib-hazırlanmasında nəzərə alınmış olsun. Marketinq, bir qayda olaraq, üç (strateji, taktiki və operativ) səviyyədə həyata keçirilir. Beləliklə, sığorta təşkilatlarının uzun və qısamüddətli məqsədləri işlənir, bazardakı vəziyyətlə əlaqədar olan cari vəzifələr həll edilir. Sığortaçılar və sığorta xidmətinin istehlakçıları sığorta bazarının azad subyektləridir. Onlar sığorta xidmətinin təklifində və alınmasında tam sərbəstdirlər. Sığorta xidmətinə tələb qiymətləndirilərkən istehlakçı, ilk növbədə, risk
dərəcəsini dəyərləndirməlidir. Riskin ölçüsünü qiymətləndirmək və onunla mübarizə strategiyasını seçmək bacarığı menecerin peşəkarlıq səviyyəsinin əsas göstəricilərindəndir. Bazar, ictimai təsərrüfatın təşkil forması kimi, sığorta xidmətinin seçilməsində istehlakçıların azadlığının təmin olunmasını tələb edir. Sığortaçıların rəqabəti, əsasən, yeni tələbin meydana gəlməsi əsasında yeni sığorta növlərinin təklifi; risk dərəcələri müxtəlif olan sığorta müqavilələrinin gerçəkləşdirilməsi; sığorta tarif dərəcələrinin azaldılması; sığorta müqaviləsi ödənişinin daha rahat formasının tapılması; sığorta xidmətinin daha yüksək keyfiyyətinə nail olunması istiqamətlərində təzahür edir.
Sığorta xidmətlərinə tələbat və təklifin miqyasına görə sığorta bazarını daxili, xarici və beynəlxalq sığorta bazarına ayırmaq olar. Daxili sığorta bazarı – öz fəaliyyətini müəyyən ərazidə həyata keçirən konkret sığortaçılar tərəfindən sığorta xidmətlərinə olan tələbatın ödəndiyi hər hansı bir ərazidə meydana çıxır.
323
Xarici sığorta bazarı-müəyyən ərazidə sığortaçılarla və sığortalılarla qarşılıqlı əlaqədə olan və daxili bazarın hüdudlarından kənarda yerləşən bazardır. Beynəlxalq dünya sığorta bazarı dünya təsərrüfatı miqyasında sığorta və təkrar sığorta fəaliyyətini əks etdirir.
|