Az ə rbaycan Respublikasının ayrı-seçkiliy
Yüklə 144,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.5. Xüsusi v ə ya spesifik t ə dbirl ə r
|
Bundan ba ş qa, ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunmasına dair direktivl ə rin hamısı b ə yan edir ki, “ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qoyma göst ə ri ş i” d ə ayrı-seçkiliyin bir forması hesab edilm ə lidir. 47 Lakin direktivl ə rd ə n heç biri bu termin ə sasında n ə yin n ə z ə rd ə tutuldu ğ unu özünd ə ə ks etdirmir. Hesab edirik ki, ayrı-seçkiliy ə qar ş ı mübariz ə sah ə sind ə mü ə yy ə n müsb ə t n ə tic ə ə ld ə etm ə k m ə qs ə dil ə bu termin yalnız icbari xarakter da ş ıyan göst ə ri ş l ə rl ə kifay ə tl ə nm ə y ə r ə k, müdafi ə olunan ə sasları n ə z ə r ə almaqla şə xsl ə rl ə qeyri-münasib şə kild ə r ə ftara birm ə nalı şə kild ə üstünlük ver ə n v ə ya şə rait yaradan halları da ə hat ə etm ə lidir. Bu cür ə hat ə dair ə si m ə hk ə m ə l ə rin yurisprudensiyası ç ə rçiv ə sind ə daha da geni ş l ə ndiril ə bil ə r. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunmasına dair direktivl ə r ayrı-seçkilik ə m ə ll ə rin ə qar ş ı mübariz ə sah ə sind ə cinay ə t hüququndan istifad ə etm ə k öhd ə liyini üzv dövl ə tl ə rin üz ə rin ə qoymasalar da, A İ Ş urasının Ç ə rçiv ə Q ə rarı müvafiq qruplara qar ş ı yön ə ldilmi ş irqi m ə nsubiyy ə t, dini baxı ş lar, 44 “Avropa Komissiyasının qadın v ə ki ş il ə rin l ə yaq ə tinin i ş yerl ə rind ə müdafi ə sin ə dair Tövsiy ə l ə rinin, h ə mçinin cinsi z ə minind ə qısnamaya qar ş ı mübariz ə y ə dair prosessual m ə c ə ll ə sinin icra olunması haqqında” A İ Ş urasının 19 dekabr 1991-ci il tarixli B ə yannam ə si”, OJ C 27, 04.02.1992, s ə h. 1; “Avropa Komissiyasının qadın v ə ki ş il ə rin l ə yaq ə tinin i ş yerl ə rind ə müdafi ə sin ə dair 92/131/EEC saylı Tövsiy ə l ə ri”, OJ L 49, 24.02.1992, s ə h. 1. 45 Seksual oriyentasiya z ə minind ə ayrı-seçkiliy ə qar ş ı Ombudsmanın A.S.- ə qar ş ı İ sveç Appelyasiya M ə hk ə m ə sind ə ki T-3562-06 saylı, 11 fevral 2008-ci il tarixli i ş i. Bu i ş in ingilis dilind ə ki xülas ə sil ə Ayrı-seçkiliy ə qar ş ı hüquqi ekspertl ə rin Avropa Şə b ə k ə sind ə tanı ş olmaq olar: “Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyinin icmalı”, 8 iyul 2009-cu il, s ə h. 69. 46 Macarıstan Respublikası B ə rab ə r R ə ftar M ə s ə l ə l ə ri üzr ə İ dar ə sinin 654/2009 saylı, 20 dekabr 2009-cu il tarixli q ə rarı. Bu i ş in ingilis dilind ə ki xülas ə sil ə Ayrı-seçkiliy ə qar ş ı hüquqi ekspertl ə rin Avropa Şə b ə k ə sind ə tanı ş olmaq olar: “Yeni Hesabat”: www.non-discrimination.net/content/media/HU-14- HU_harassment_of_Roma_pupils_by_teachers.pdf. 47 “M əşğ ulluq sah ə sind ə b ə rab ə rliy ə dair” Direktivin 2(4)-cü, “Mallar v ə xidm ə tl ə r sah ə sind ə gender b ə rab ə rliyin ə dair” Direktivin 4(1)-ci, “Gender b ə rab ə rliyin ə dair” Direktivin 2(2)(b), “ İ rqi b ə rab ə rliy ə dair” Direktivin 2(4)-cü madd ə l ə ri. 27 milli m ə nsubiyy ə t v ə ya etnik m ə n şə z ə minind ə zorakılı ğ ın v ə ya nifr ə tin t ə hrikçiliyil ə ə laq ə dar, h ə mçinin irqçi v ə ya ksenofobik materialların v ə ça ğ ırı ş ların yayılmasına, genosidin tanınmaması v ə ya inkar edilm ə sin ə , h ə rbi cinay ə tl ə r ə v ə b əşə riyy ə t ə qar ş ı cinay ə tl ə r ə gör ə cinay ə t sanksiyalarının t ə min edilm ə si öhd ə liyini A İ -y ə üzv olan dövl ə tl ə rin üz ə rin ə qoyur. 48 Eyni zamanda, üzv dövl ə tl ə r irqçi v ə ya ksenofobik niyy ə tl ə ri a ğ ırla ş dırıcı hal kimi n ə z ə r ə alma ğ a borcludurlar. Böyük ə minlikl ə qeyd etm ə liyik ki, qısnama v ə ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qoyma göst ə ri ş l ə ri ayrı- seçkiliyin bir forması kimi n ə z ə r ə alınmaqla yana ş ı, xüsusil ə irqi m ə nsubiyy ə t v ə ya etnik m ə n şə z ə minind ə ba ş verdikd ə cinay ə t hüququ il ə c ə zalandırılmalı ə m ə l kimi qiym ə tl ə ndirilir. Misal: Bolqarıstan m ə h ə k ə msin ə t ə qdim olunmu ş i şə ə sas ə n, parlament üzvü bir neç ə b ə yanat verm ə kl ə ölk ə d ə ki roman, y ə hudi v ə türk icmalarını v ə ümumiyy ə tl ə bütün ə cn ə bil ə ri ş ifahi şə kild ə t ə hqir etmi ş dir. O, b ə yan etmi ş dir ki, bu icmalar bolqarları öz ölk ə l ə rini idar ə etm ə kd ə n ç ə kindirir, c ə zasız qalan cinay ə tl ə r tör ə dir v ə bolqarları münasib tibbi xidm ə tl ə rd ə n istifad ə etm ə k hüququndan m ə hrum edir. Eyni zamanda, o t ə kidl ə t ə l ə b etmi ş dir ki, insanlar ölk ə nin bu cür müxt ə lif qrupların “müst ə ml ə k ə sin ə ” çevrilm ə sinin qar ş ısını alsınlar. 49 Sofiya şə h ə rinin Regional M ə hk ə m ə si bu b ə yanatı qısnama v ə ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qoyma göst ə ri ş i kimi qiym ə tl ə ndirmi ş dir. 2.4.2. Qısnama m ə s ə l ə l ə ri v ə ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qoyma göst ə ri ş l ə rini verm ə m ə s ə l ə l ə ri Avropa İ nsan Hüquqları Konvensiyasında A İ HK qısnama v ə ya ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qoyma göst ə ri ş l ə rini verm ə ə m ə ll ə rini birba ş a c ə zalandırmasa da bu sah ə y ə aid konkret hüquqları özünd ə ə ks etdirir. Bel ə lik ə , qısnama ə m ə ll ə ri A İ HK-nın şə xsi h ə yata v ə ail ə h ə yatına hörm ə t hüququnu n ə z ə rd ə tutan 8-ci madd ə sil ə v ə ya i ş g ə nc ə y ə , qeyri-insani v ə ya l ə yaq ə ti alçaldan r ə ftara v ə ya c ə zaya m ə ruz qalmama hüququnu n ə z ə rd ə tutan 3-cü madd ə sil ə qada ğ an olunur; ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qoyma göst ə ri ş l ə rini verm ə ə m ə ll ə ri is ə A İ HK-nın ba ş qa madd ə l ə ril ə , m ə s ə l ə n, kontekstd ə n asılı olaraq din v ə ya yı ğ ıncaqlar azadlı ğ ını n ə z ə rd ə tutan 9-cu v ə ya 11-ci madd ə l ə ril ə qada ğ an olunur. Bu s ə pkid ə n olan ə m ə ll ə r h ə qiq ə t ə n d ə diskriminativ xarakter da ş ıdıqda A İ HM müvafiq madd ə l ə rin ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n 14-cü madd ə sil ə birg ə pozulması hallarını n ə z ə rd ə n keçirir. A ş a ğ ıda verilmi ş misallar, müzakir ə etdiyimiz A İ HK konteksind ə n ə z ə rd ə n keçirilmi ş halları özünd ə ə ks etdir ə n i ş l ə rd ə n götürülmü ş dür. Misal: Baçkovski v ə ba ş qalarının Pol ş a Respublikasına qar ş ı i ş in ə ə sas ə n Var ş ava şə h ə rinin meri homofob xarakterli b ə yanat ver ə r ə k bildirmi ş dir ki, cinsi oriyentasiya z ə minind ə ayrı-seçkiliyin qada ğ an olundu ğ unu t ə bliq etm ə k m ə qs ə dil ə n ə z ə rd ə tutulmu ş yürü ş ün keçirilm ə sin ə icaz ə verm ə y ə c ə k. 50 Yürü ş haqqında q ə rar müvafiq inzibati orqana t ə qdim olunduqda h ə min orqan yürü ş i ş tirakçıları arasında toqqu ş maların qar ş ısını almaq niyy ə ti kimi ə saslar g ə tir ə r ə k bu t ə dbir ə icaz ə verm ə mi ş dir. A İ HM mü ə yy ə n etmi ş dir ki, merin b ə yanatı müvafiq orqan t ə r ə find ə n q ə rarın çıxarılmasına t ə sir göst ə rmi ş dir v ə cinsi oriyentasiya m ə s ə l ə sin ə aid bu q ə rar ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qalmamaq hüququ il ə yana ş ı, yı ğ ıncaqlar azadlı ğ ının da pozulmasına xidm ə t edirdi. Misal: Paraskeva Todorovanın Bolqarıstan Respublikasına qar ş ı i ş in ə ə sas ə n, yerli m ə hk ə m ə roman ə silli şə xs bar ə d ə hökm çıxararaq ittihamçının şə rti c ə za verm ə bar ə d ə 48 A İ Ş urasının “Cinay ə t hüququ vasit ə sil ə irqçiliyin v ə ksenofobiyanın mü ə yy ə n formalarına v ə t ə zahürl ə rin ə qar ş ı mübariz ə y ə dair” 2008/913/JHA saylı, 28 noyabr 2008-ci il tarixli Ç ə rçiv ə Q ə rarı. OJ L 328, 06.12.2008, s ə h. 55. 49 Sofiya şə h ə ri Regional M ə h ə k ə m ə sinin 2860/2006 saylı, 21 iyun 2006-cı il tarixli mülki i ş üzr ə 164 saylı q ə rarı. İş in ingilis dilind ə ki xülas ə sil ə FRA-nın informasiya portalında tanı ş olmaq olar: İş 11-1. 50 Baçkovskinin v ə ba ş qalarının Pol ş a Respublikasına qar ş ı A İ HM-d ə ki 1543/06 saylı, 3 may 2007-ci il tarixli i ş i. 28 tövsiy ə sini birm ə nalı şə kild ə r ə dd ed ə r ə k bildirmi ş dir ki, c ə zasızlıq ab-havası romanlar arasında geni ş şə kild ə yayıldı ğ ından, mütt ə himin c ə zalandırılması ba ş qaları üçün ibr ə t d ə rsi olacaq. 51 A İ HM mü ə yy ə n etmi ş dir ki, çıxarılmı ş hökm iddiaçının ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qalmamaq hüququ il ə yana ş ı, ə dal ə tli m ə hk ə m ə ara ş dırması hüququnu da pozur. 2.5. Xüsusi v ə ya spesifik t ə dbirl ə r Artıq yuxarıda qeyd olundu ğ u kimi, dolayı ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı i ş l ə rd ə ayrı-seçkilik hallarının ba ş verm ə s ə b ə bi, eyni normaların müvafiq f ə rql ə r n ə z ə r ə alınmadan hamıya ş amil olunması faktı il ə ə laq ə dardır. Bel ə bir v ə ziyy ə tin qar ş ısını almaq v ə bu cür v ə ziyy ə td ə n çıxı ş yollarını tapmaq m ə qs ə dil ə dövl ə tl ə r, i şə götür ə nl ə r v ə xidm ə t göst ə r ə nl ə r sözüged ə n f ə rql ə ri n ə z ə r ə almaqla hüquqi normaların v ə mövcud t ə crüb ə l ə rinin t ə nziml ə nm ə si istiqam ə tind ə müvafiq addımların atılmasını t ə min etm ə lidirl ə r – ba ş qa sözl ə onlar öz mövcud siyas ə tl ə rini v ə f ə aliyy ə tl ə rini t ə nziml ə m ə k üçün mütl ə q mü ə yy ə n t ə dbirl ə r görm ə lidirl ə r. Bu istiqam ə td ə görül ə c ə k i ş l ə r BMT kontekstind ə “xüsusi t ə dbirl ə r” adlanır, A İ qanunvericiliyi konteksind ə is ə buna “spesifik t ə dbirl ə r” v ə ya “müsb ə t i ş l ə r” deyirl ə r. Dövl ə tl ə r xüsusi t ə dbirl ə r h ə yata keçirm ə kl ə sadac ə olaraq “formal b ə rab ə rliy ə ” deyil, “h ə qiqi b ə rab ə rliy ə ” nail olmalıdır, ba ş qa sözl ə , c ə miyy ə td ə mövcud olan imtiyazlardan istifad ə etm ə k üçün t ə klif olunan imkanlardan b ə rab ə r s ə viyy ə li istifad ə ni t ə min etm ə yi bacarmalıdır. Dövl ə tl ə r, i şə götür ə nl ə r v ə xidm ə t göst ə r ə nl ə r xüsusi t ə dbirl ə rin görülm ə sini m ə qs ə d ə uy ğ un hesab etm ə y ə n ə d ə k onlar t ə r ə find ə n t ə tbiq olunan hüquqi normaların v ə t ə crüb ə nin dolayısı ayrı-seçkiliy ə z ə min yaratması riskl ə rini artıracaqlar. Baxılmı ş i ş l ə rd ə n biril ə ba ğ lı A İ HM b ə yan etmi ş dir ki, dövl ə tl ə r ə saslı şə kild ə f ə rqli v ə ziyy ə td ə olan şə xsl ə rl ə f ə rqli t ə rzd ə r ə ftaretm ə y ə c ə yi t ə qdird ə A İ HK-l ə v ə dig ə r müvafiq qanunvericilik aktları il ə n ə z ə rd ə tutulmu ş hüquqlardan istifad ə kontekstind ə ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qalmamaq hüququ daim pozulacaq. 52 Eyni zamanda, ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə A İ Direktivl ə ri d ə müsb ə t t ə dbirl ə rin h ə yata keçirilm ə si imkanlarını birm ə nalı şə kild ə n ə z ə r ə alaraq b ə yan edirl ə r ki, t ə crüb ə d ə tam b ə rab ə rliy ə nail olmaq üçün tam b ə rab ə rlik prinsipi heç bir üzv dövl ə ti müdafi ə olunan ə saslarla ə laq ə dar qeyri-münasib r ə ftarın qar ş ısını almaq v ə ya bu cür v ə ziyy ə ti t ə nziml ə m ə k m ə qs ə dil ə spesifik t ə dbirl ə rin t ə min v ə ya q ə bul edilm ə sind ə n ç ə kindirmir. 53 “M əşğ ulluq sah ə sind ə b ə rab ə rliy ə dair” Direktivin 5-ci madd ə si ə lill ə rl ə ba ğ lı spesifik t ə dbirl ə r ə aid ümumi qaydaların konkret müdd ə alarını özünd ə ə ks etdirir v ə fiziki v ə ya ə qli c ə h ə td ə n qüsuru olan insanlara b ə rab ə r m əşğ ulluq imkanlarının yaradılmasını t ə min etm ə k m ə qs ə dil ə i şə götür ə nl ə r t ə r ə find ə n “münasib yerl ə rin” t əş kil edilm ə sini n ə z ə rd ə tutur. Bu i ş “konkret bir v ə ziyy ə td ə v ə t ə l ə b olundu ğ u t ə qdird ə ə lilliyi olan şə xsin i ş l ə m ə sin ə , i ş prosesind ə i ş tirak etm ə sin ə v ə ya i ş yerl ə rind ə h ə r ə k ə t etm ə sin ə v ə yaxud t ə liml ə rd ə i ş tirak etm ə sin ə şə rait yaratmaq m ə qs ə dil ə müvafiq t ə dbirl ə rin ( ə g ə r bu t ə dbirl ə r i şə götür ə nin üz ə rin ə qeyri-müt ə nasib yükün qoyulmasına s ə b ə b olmursa) görülm ə si” kimi mü ə yy ə n olunur. Bu ə lil arabasında s ə rb ə st şə kild ə h ə r ə k ə t etm ə k üçün i ş yerind ə liftin v ə ya pandusun v ə yaxud xüsusi tualetin qura ş dırılması kimi sad ə i ş l ə ri özünd ə ə ks etdir ə bil ə r. Yüklə 144,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|