Az ə rbaycan Respublikasının ayrı-seçkiliy
Yüklə 144,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Misal: Tlimmenosun Yunanıstan Respublikasına qar ş ı i ş in ə ə sas ə n, milli qanunvericilik cinay ə t m ə suliyy ə tin ə c ə lb olunmu ş şə xsl ə rin ictimai mühasib pe şə sin ə yiy ə l ə nm ə l ə rini 51 Paraskeva Todorovanın Bolqarıstan Respublikasına qar ş ı A İ HM-d ə ki 37193/07 saylı, 25 mart 2010-cu il tarixli i ş i. 52 Tlimmenosun Yunanıstan Respublikasına qar ş ı A İ HM-d ə ki [GC] 34369/97 saylı, 6 aprel 2000-ci il tarixli i ş inin 44-cü paraqrafı. Eyni zamanda, Prettinin Böyük Britaniyaya qar ş ı A İ HM-d ə ki 2346/02 saylı, 29 aprel 2002-ci il tarixli i ş inin 88-ci paraqrafı. 53 “ İ rqi b ə rab ə rliy ə dair” Direktivin 5-ci, “M əşğ ulluq sah ə sind ə b ə rab ə rliy ə dair” Direktivin 7-ci, “Mallar v ə xidm ə tl ə r sah ə sind ə gender b ə rab ə rliyin ə dair” Direktivin 6-cı v ə “Gender b ə rab ə rliyin ə dair” (yenid ə n baxılmı ş ) Direktivin 3-cü madd ə l ə ri (sonuncu Direktivd ə bu müdd ə a nisb ə t ə n f ə rqli şə kild ə verilir). 29 qada ğ an edir, çünki cinay ə t m ə suliyy ə tin ə c ə lb olunma şə xsd ə bu pe şə nin icra olunması üçün t ə l ə b olunan düzlüyün v ə etibarlılı ğ ın çatı ş mazlı ğ ına d ə lal ə t edir. Bu i ş üzr ə iddiaçı, pasifizm ə meyilli olan “Yehova Ş ahidl ə ri” dini icmasının üzvü kimi h ə rbi xidm ə td ə oldu ğ u zaman h ə rbi forma geym ə kd ə n imtina etdiyin ə gör ə cinay ə t m ə suliyy ə tin ə c ə lb olunmu ş dur. A İ HM mü ə yy ə n etmi ş dir ki, etibarlılıq v ə ya düzlük m ə s ə l ə l ə ril ə ə laq ə li olmayan ə m ə ll ə r ə gör ə cinay ə t m ə suliyy ə tin ə c ə lb olunmu ş şə xsl ə rin bu cür pe şə l ə rd ə n t ə crid edilm ə si ə sassızdır. Dövl ə t bel ə bir hüquqi normadan istisnalar n ə z ə rd ə tutmadı ğ ına gör ə iddiaçını ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qoyaraq ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qalmaqdan müdafi ə etm ə m ə kl ə yana ş ı, A İ HK-nın 9-cu madd ə sin ə ə sas ə n, onun dini etiqad azadlı ğ ını pozmu ş dur. Misal: Kiprin B ə rab ə rlik T əş kilatına t ə qdim olunmu ş i şə ə sas ə n gözd ə n ə lil olan iddiaçı dövl ə t qulluqçusu olmaq üçün imtahanlarda i ş tirak etmi ş dir. 54 İ ddiaçı imtahanı yekunla ş dırmaq üçün ə lav ə vaxt bar ə d ə xahi ş etdikd ə ona ə lav ə 30 d ə qiq ə verilmi ş dir, lakin bu vaxt hamı üçün ayrılan fasil ə d ə n götürülmü ş dür. B ə rab ə rlik T əş kilatı mü ə yy ə n etmi ş dir ki, imtahanların aparılması üçün standart prosedurlar mövcud olmadı ğ ından, f ə rqli şə raitd ə olan namiz ə dl ə r üçün münasib yerl ə r t əş kil olunmalıdır v ə eyni zamanda, iddiaçının dig ə r namiz ə dl ə rl ə ə dal ə tli r ə qab ə t aparması m ə qs ə dil ə z ə ruri şə raitin yaradılması istiqam ə tind ə kifay ə t q ə d ə r i ş görülm ə mi ş dir. B ə rab ə rlik T əş kilatı münasib yerl ə rin f ə rdi şə kild ə yaradılmasını t ə l ə b ed ə n i ş l ə rin n ə z ə rd ə n keçirilm ə si üçün standart prosedurlarla m əşğ ul olacaq ekspertl ə r qrupunun yaradılmasını dövl ə t ə tövsiy ə etmi ş dir. Misal: Ə lil arabasında h ə r ə k ə t ed ə n iddiaçı konkret bir v ə zif ə y ə t ə yin olunmaması il ə ba ğ lı T ə hsil Nazirliyin ə qar ş ı iddia ə riz ə sil ə Fransa m ə hk ə m ə sin ə müraci ə t etmi ş dir. 55 İ ddiaçının ə riz ə si namiz ə dl ə r siyahısında 3-cü idi. İ lk 2 namiz ə d müvafiq v ə zif ə ni tutmaq t ə klifind ə n imtina etdikd ə n sonra bu t ə klif 3-cü namiz ə d ə deyil, 4-cü namiz ə d ə gönd ə rilmi ş dir. İ ddiaçıya is ə ə lil arabasında h ə r ə k ə t etm ə k üçün münasib olan ba ş qa bir idar ə d ə v ə zif ə t ə klif olunmu ş dur. Dövl ə t öz q ə rarını onunla ə saslandırmı ş dır ki, o münasib yerl ə rin t əş kili il ə ba ğ lı öz v ə zif ə sini icra etm ə k m ə qs ə dil ə mövcud tikilil ə rd ə d ə yi ş iklikl ə rin aparılması üçün s ə rmay ə qoymaq mara ğ ında deyil. M ə hk ə m ə mü ə yy ə n etmi ş dir ki, T ə hsil Nazirliyi ə lill ə r üçün münasib yerl ə rin t əş kilil ə ba ğ lı öz v ə zif ə sini icra etm ə mi ş dir v ə buna hansısa idar ə çilik m ə s ə l ə l ə ril ə b ə ra ə t qazandırmaq olmaz. Misal: İ spaniya m ə hk ə m ə si t ə r ə find ə n A Ə M- ə gönd ə rilmi ş i ş d ə 56 bu ölk ə nin qanunvericiliyin ə ə sas ə n n ə z ə rd ə tutulmu ş mü ə yy ə n öd ə ni ş li m ə zuniyy ə t hüququnun A İ -nin gender b ə rab ə rliyin ə dair hüquqi normaları ə sasında da yolveril ə n olub-olmadı ğ ının m ə yy ə n edilm ə si xahi ş olunurdu. Konkret olaraq, İ spaniya qanunvericiliyi ataya v ə anaya i ş günü ə rzind ə süd ə m ə r u ş a ğ ı ə mizdirm ə k üçün 1 saat öd ə ni ş li fasil ə götürm ə k hüququ verir, o şə rtl ə ki, u ş a ğ ın h ə r iki valideyni i ş l ə sin. Ana f ə rdi ə m ə k f ə aliyy ə til ə m əşğ ul oldu ğ u t ə qdird ə i ş l ə y ə n atanın yuxarıda göst ə rilmi ş hüquqa malik olmaması faktına gör ə A İ Ş urasının “ Ə m ə k, pe şə t ə limi v ə karyera ir ə lil ə yi ş i hüququndan istifad ə il ə ba ğ lı qadınlarla ki ş il ə r arasında b ə rab ə r r ə ftar prinsipinin icra olunmasına dair” 76/207/EEC saylı Direktivinin müvafiq müdd ə alarının pozulub-pozulmadı ğ ının A Ə M t ə r ə find ə n mü ə yy ə n edilm ə si xahi ş olunurdu. A Ə M bu i ş d ə öd ə ni ş li m ə zuniyy ə t m ə s ə l ə l ə rinin i ş şə rti m ə s ə l ə l ə rin ə m ə nfi t ə sir göst ə rdiyini mü ə yy ə n etmi ş dir, A İ Ş urasının 76/207/EEC saylı Direktivi is ə i ş şə rtil ə ba ğ lı cinsi z ə mind ə ayrı-seçkiliyin 54 Kiprin B ə rab ə rlik T əş kilatına t ə qdim olunmu ş A.K.I. 37/2008 saylı, 8 oktyabr 2008-ci il tarixli i ş . Bu i ş in ingilis dilind ə ki xülas ə sil ə Ayrı-seçkiliy ə qar ş ı hüquqi ekspertl ə rin Avropa Şə b ə k ə sind ə tanı ş olmaq olar: “Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyinin icmalı”, 8 iyul 2009-cu il, s ə h. 43. 55 Buteyyenin T ə hsil Nazirliyin ə qar ş ı Ruyenin İ nzibati M ə hk ə m ə si t ə r ə find ə n baxılmı ş i ş i üzr ə 0500526-3 saylı, 24 iyun 2008-ci il tarixli Q ə rar. Bu i ş in ingilis dilind ə ki xülas ə sil ə Ayrı-seçkiliy ə qar ş ı hüquqi ekspertl ə rin Avropa Şə b ə k ə sind ə tanı ş olmaq olar: “Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyinin icmalı”, 8 iyul 2009-cu il, s ə h. 46. 56 Pedro Manuel Roka Álvaresin Sesa Start España ETT SA-ya qar ş ı A Ə M-d ə ki C-104/09 saylı, 30 sentyabr 2010-cu il tarixli i ş i. 30 yol verilm ə ziyini n ə z ə rd ə tutur. A Ə M atanın öd ə ni ş li m ə zuniyy ə t götürm ə k hüququnun ananın m əşğ ulluq statusundan asılı olması bar ə d ə şə rh vermi ş dir. Bundan ba ş qa, A Ə M bel ə bir t ə dbirl ə mövcud b ə rab ə rsizlikl ə rin aradan qaldırılmadı ğ ını v ə ya azaldılmadı ğ ını mü ə yy ə n etmi ş dir, çünki yaranmı ş v ə ziyy ə td ə ata öz u ş a ğ ına baxmaq üçün m ə zuniyy ə t götür ə bilm ə diyind ə n f ə rdi ə m ə k f ə aliyy ə til ə m əşğ ul olan ananın üz ə rin ə ə lav ə yük dü ş ürdü. Bütün bunlarla ə laq ə dar olaraq, A Ə M milli qanunvericilik normasının t ə tbiq edilm ə sinin sözüged ə n Direktivl ə qar ş ısının alınması q ə na ə tin ə g ə lmi ş dir. B ə z ə n “xüsusi t ə dbirl ə r” termini insanlara müdafi ə olunan ə saslarla ə laq ə dar olaraq ç ə tinlikl ə r deyil, şə rait yaradan f ə rqli r ə ftarın göst ə rilm ə si üçün d ə n ə z ə rd ə tutulur; m ə s ə l ə n, hansısa bir konkret v ə zif ə nin icrası üçün ki ş i il ə müqayis ə d ə qadına üstünlük verilir, çünki o qadın namiz ə ddir v ə i şə götür ə n ş tatda qadınların az t ə msil olunması siyas ə tin ə d ə yi ş iklikl ə r etm ə k niyy ə tind ə dir. Bu cür h ə r ə k ə tl ə ri t ə svir etm ə k üçün istifad ə olunan terminologiya çox müxt ə lifdir v ə “müsb ə t” v ə ya “ ə ks” ayrı-seçkilik, “güz əş tli r ə ftar”, “müv ə ə ti xüsusi t ə dbirl ə r” v ə ya “müsb ə t i ş l ə r” kimi bir sıra ifad ə l ə ri ə hat ə ed ə bil ə r. 57 Bu terminl ə r ad ə t ə n ayrı-seçkilikd ə n ə ziyy ə t ç ə k ə n şə xsl ə r ə qar ş ı q ə r ə zli davranı ş ın aradan qaldırılması, h ə mçinin ba ş qaları t ə r ə find ə n d ə bu sah ə d ə istifad ə edil ə bil ə c ə k nümun ə vi modell ə rin yaradılması üçün q ə bul olunmu ş qısamüdd ə tli v ə müst ə sna xarakter da ş ıyan funksiyaları özünd ə ə ks etdirir. Qeyri-b ə rab ə r v ə ziyy ə td ə olan qruplar üçün müsb ə t t ə dbirl ə rin h ə yata keçirilm ə si mümkünlüyü insan hüquqlarına aid BMT müqavil ə l ə rinin izah edilm ə sin ə m ə suliyy ə t da ş ıyan müxt ə lif monitorinq orqanları t ə r ə find ə n verilmi ş t ə limatlarla da d ə st ə kl ə nir. Bu orqanlar vur ğ ulayır ki, h ə min t ə dbirl ə r müv ə ə ti xarakter da ş ımalıdır v ə konkret bir b ə rab ə rsizlik faktının aradan qaldırılıması üçün t ə l ə b olunan müdd ə td ə n v ə m ə kandan k ə nara çıxmamalıdır. 58 BMT- nin İ rqi Ayrı-seçkiliyin L əğ v Edilm ə si üzr ə Komit ə sin ə ə sas ə n bu cür t ə dbirl ə rin h ə yata keçirilm ə sind ə onların yegan ə m ə qs ə di, mövcud b ə rab ə rsizliyi aradan qaldırmaqdan v ə g ə l ə c ə k natarazlıqların qar ş ısını almaqdan ibar ə t olmalıdır. 59 BMT-nin Qadınlara Qar ş ı Ayrı-seçkiliyin Bütün Formalarının L əğ v Edilm ə si üzr ə Komit ə si t ə r ə find ə n i ş l ə nib hazırlanmı ş t ə rif ə ə sas ə n “bu cür xüsusi t ə dbirl ə r güz əş tli r ə ftarı; ünvanlı şə kild ə i şə c ə lb etm ə ni, i şə götürm ə ni v ə i ş d ə ir ə li ç ə km ə ni; konkret müdd ə tl ə rl ə ba ğ lı real m ə qs ə dl ə ri; v ə kvota sisteml ə rini n ə z ə rd ə tuta bil ə r” 60 . A Ə M-in yuxarıda müzakir ə edilmi ş presedent hüququna ə sas ə n, bu cür t ə dbirl ə rin müt ə nasibliyi çox ciddi şə kild ə n ə z ə rd ə n keçirilm ə lidir. Bununla ə laq ə dar olaraq, m ə hk ə m ə l ə r bel ə bir kontekstd ə ba ş ver ə n ayrı-seçkiliyi konkret ayrı-seçkilik faktı kimi deyil, ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması istiqam ə tind ə bir müst ə sna addım kimi q ə bul etm ə y ə meyllidir. Ba ş qa sözl ə , m ə hk ə m ə l ə r f ə rqli r ə ftarın ba ş verm ə faktını q ə bul edir, lakin h ə min faktın artıq mövcud olan uy ğ unsuzlu ğ u aradan qaldırmaq m ə qs ə dil ə ba ş verm ə si il ə ə saslandırır. 57 M ə s ə l ə n: BMT-nin İ rqi Ayrı-seçkiliyin L əğ v Edilm ə si üzr ə Komit ə sinin “32 saylı Ümumi Tövsiy ə si: “ İ rqi ayrı-seçkilyin bütün formalarının l əğ v edilm ə si haqqında” Beyn ə lxalq Konvensiyada ə ks olunmu ş xüsusi t ə dbirl ə rin m ə nası v ə ə hat ə dair ə si” (UN Doc. CERD/C/GC/32, 24 sentyabr 2009-cu il); BMT-nin İ qtisadi, Sosial v ə M ə d ə ni Hüquqlar üzr ə Komit ə sinin “13 saylı Ümumi Şə rhi: T ə hsil almaq hüququ” (UN Doc. E/C.12/1999/10, 8 dekabr 1999-cu il); BMT-nin Qadınlara Qar ş ı Ayrı-seçkiliyin Bütün Formalarının L əğ v Edilm ə si üzr ə Komit ə sinin “25 saylı Ümumi Tövsiy ə si: Konvensiyanın müv ə ə ti xüsusi t ə dbirl ə r ə dair 4(1)-ci madd ə si” (UN Doc. A/59/38(SUPP), 18 mart 2004-cü il); BMT- nin İ nsan Hüquqları Komit ə sinin “18 saylı Ümumi Şə rhi: Ayrı-seçkiliyin l əğ v edilm ə si” (UN Doc. A/45/40(Vol.I.)(SUPP), 10 noyabr 1989-cu il); BMT-nin İ rqi Ayrı-seçkiliyin L əğ v Edilm ə si üzr ə Komit ə sinin “30 saylı Ümumi Tövsiy ə si: Ə cn ə bil ə r ə qar ş ı ayrı-seçkilik m ə s ə l ə l ə ri” (UN Doc. HRI/GEN/1/Rev.7/Add.1, 4 may 2005-ci il). 58 Yuxarıdakı istinada baxın. 59 BMT-nin İ rqi Ayrı-seçkiliyin L əğ v Edilm ə si üzr ə Komit ə sinin “32 saylı Ümumi Tövsiy ə si: “ İ rqi ayrı-seçkilyin bütün formalarının l əğ v edilm ə si haqqında” Beyn ə lxalq Konvensiyada ə ks olunmu ş xüsusi t ə dbirl ə rin m ə nası v ə ə hat ə dair ə si” (UN Doc. CERD/C/GC/32, 24 sentyabr 2009-cu il, 21-26-cı paraqraflar). 60 BMT-nin Qadınlara Qar ş ı Ayrı-seçkiliyin Bütün Formalarının L əğ v Edilm ə si üzr ə Komit ə snin “25 saylı Ümumi Tövsiy ə si: Konvensiyanın müv ə ə ti xüsusi t ə dbirl ə r ə dair 4(1)-ci madd ə sinin 1-ci paraqrafı” ((UN Doc. A/59/38(SUPP), 18 mart 2004-cü il, 22-ci paraqraf). 31 Dövl ə tl ə r f ə rqli r ə ftarın bu şə kild ə ə saslandırılmasına tez-tez müraci ə t edir. Bunu 2 müxt ə lif istiqam ə td ə n izah etm ə k olar. Faydalanan t ə r ə fin nöqteyi-n ə z ə rind ə n onunla müdafi ə olunan ə saslar kateqoriyasına aid ə lam ə tl ə r ə ə sas ə n v ə ox ş ar v ə ziyy ə td ə olan ba ş qa şə xsl ə rl ə müqayis ə d ə daha ə lveri ş li şə kild ə r ə ftar olunur. Z ə r ə rç ə kmi ş şə xsin nöqteyi-n ə z ə rind ə n is ə o, müdafi ə olunan ə saslara malik olmadı ğ ından onunla qeyri-münasib şə kild ə r ə ftar olunur. C ə miyy ə td ə daha tarazlı nisb ə ti t ə min etm ə k m ə qs ə dil ə ki ş il ə rin çoxluq t əş kil etdiyi i ş yerl ə rind ə mü ə yy ə n v ə zif ə l ə rin qadınlar üçün ayrılmasını v ə ya milli azlıq nümay ə nd ə l ə rinin dövl ə t qullu ğ una, m ə s ə l ə n, mühafiz ə polisi kimi i şə götürülm ə sini bu m ə s ə l ə y ə aid s ə ciyy ə vi misallar kimi göst ə rm ə k olar. B ə z ə n bu cür t ə dbirl ə r ə “ ə ks” ayrı-seçkilik deyirl ə r, çünki c ə miyy ə td ə ə vv ə ll ə r ba ş vermi ş tendensiyalara ə sas ə n, qeyri-münasib r ə ftar gözl ə y ə n şə xs ə güz əş tl ə r etm ə k m ə qs ə dil ə ba ş qaları nisb ə t ə n diskriminativ r ə ftara m ə ruz qalırlar. B ə z ə n is ə bunu “müsb ə t” addım kimi q ə l ə m ə verirl ə r, çünki bu ə n ə n ə vi olaraq ç ə tin v ə ziyy ə td ə olan ə hali qrupunun hansısa bir sah ə d ə ir ə li ç ə kilm ə sil ə keçmi ş d ə ba ş vermi ş uy ğ unsuzlu ğ u aradan qaldırmaq üçün atılmı ş konkret bir addımdır; bu kontekstd ə atılan addım hansısa qruplara qar ş ı q ə r ə zlilikd ə n deyil, xeyirxah m ə qs ə dl ə rd ə n ir ə li g ə lir. Bu konsepsiya nadir hallarda A İ HM-in presedent hüququnda öz ə ksini tapsa da, A İ qanunvericiliyi kontekstind ə daha geni ş şə kild ə n ə z ə r ə alınır v ə A Ə M t ə r ə find ə n baxılan v ə m əşğ ulluq sah ə sin ə aid olan i ş l ə rd ə ə sas kimi götürülür. Spesifik t ə dbirl ə r ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunmasına dair direktivl ə rd ə v ə A Ə M-in presedent hüququnda bir müdafi ə vasit ə si kimi, h ə mçinin bu B ə l ə dçinin 2.6.4.1 yarımbölm ə sind ə müzakir ə edil ə n “h ə qiqi i ş şə rti” il ə ə laq ə dar spesifik müdafi ə vasit ə si kimi qeyd olunur. A Ə M-in xüsusi t ə dbirl ə rl ə ba ğ lı ə sas i ş l ə ri, konkret olaraq Kalankenin, 61 Mar ş alın 62 v ə Abrahamsonun 63 i ş l ə ri gender b ə rab ə rliyi kontekstind ə n ir ə li g ə lir. Bu i ş l ə rin h ə r biri konkret olaraq qadın i ş çil ə rl ə ba ğ lı ill ə r boyu ba ş vermi ş uy ğ unsuzluqları aradan qaldırmaq m ə qs ə dil ə görül ə n xüsusi t ə dbirl ə rin ə hat ə dair ə sini mü ə yy ə n edir. Yüklə 144,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|