Az ə rbaycan Respublikasının ayrı-seçkiliy
Yüklə 144,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Mütl ə q qeyd olunmalıdır ki, A İ qanunvericiliyi şə xsin hamil ə lik s ə b ə bind ə n m əşğ ulluq sah ə sind ə ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qalması il ə ba ğ lı ş ikay ə t etm ə si, müvafiq müqayis ə vasit ə sinin t ə qdim edilm ə sini n ə z ə rd ə tutmur. Dekkerin “rü ş eym” i ş ind ə n ba ş layaraq A Ə M-in bu sah ə d ə ki z ə ngin t ə crüb ə sin ə ə sas ə n birm ə nalı şə kild ə mü ə yy ə n olunmu ş dur ki, şə xs ə onun hamil ə liyi s ə b ə bind ə n ziyan vurulmu ş dursa, bu cinsi z ə mind ə birba ş a ayrı-seçkilik hesab olunur v ə müqayis ə vasit ə sini t ə qdim etm ə y ə ehtiyac yoxdur. 25 2.2.3. Müdafi ə olunan ə sas 4-cü f ə sild ə ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə mövcud olan bir sıra müdafi ə olunan ə saslar, daha konkret des ə k cinsi m ə nsubiyy ə t ə , cinsi oriyentasiyaya, ə lilliy ə , ya ş a, irqi m ə nsubiyy ə t ə , etnik m ə n şə y ə , milli m ə nsubiyy ə t ə v ə dini baxı ş lara gör ə ayrı-seçkilik m ə s ə l ə l ə ri müzakir ə olunacaq. Bu f ə sild ə is ə qeyri-münasib r ə ftarla müdafi ə olunan ə saslar arasında ə laq ə nin mü ə yy ə n edilm ə si z ə rur ə tin ə diqq ə t yetiril ə c ə k. Bu cür ə laq ə ni mü ə yy ə n etm ə k üçün t ə xmin ə n bel ə bir sad ə sual verm ə k kifay ə tdir: ə laq ə dar şə xs ba ş qa cins ə , irq ə , ya ş qrupuna m ə nsub oldu ğ una v ə ya burada sadalanan v ə qanunvericilikl ə müdafi ə olunan dig ə r s ə b ə bl ə r ə gör ə f ə rqli r ə ftara m ə ruz qalırmı? Bu sualın cavabı müsb ə t olduqda ba ş vermi ş qeyri-münasib r ə ftarın ə sas s ə b ə bi birm ə nalı şə kild ə sözüged ə n ə saslarla ə laq ə dardır. T ə tbiq olunan qanunlar v ə t ə crüb ə göst ə rir ki, bütün hallarda birm ə nalı şə kild ə müdafi ə olunan ə saslara istinad etm ə k heç d ə t ə l ə b olunmur, çünki b ə z ə n ba ş vermi ş hallar müdafi ə olunan ə saslardan ayrılmaz dig ə r amill ə rl ə d ə ə laq ə li ola bil ə r. Müdafi ə olunan ə sasları n ə z ə r ə almaqla qeyri-münasib r ə ftar ə sasında birba ş a ayrı-seçkilik halının ba ş verm ə si faktını mü ə yy ə nl əş dir ə rk ə n ş ikay ə tin ə sasını t əş kil ed ə n konkret amilin d ə n ə z ə r ə alınması vacibdir. 24 Yaroslav Vavrjinyakın Agentur Für Aarbeit Mönchengladbach–Familienkasse-y ə qar ş ı A Ə M-d ə ki C-612/10 saylı, 12 iyun 2012-ci il tarixli i ş i. 25 Dekkerin "Stichting Vormingscentrum voor Jong Volwassenen (VJV-Centrum) Plus“-a qar ş ı A Ə M-d ə ki C-177/88 [1990] ECR I-3941 saylı, 8 noyabr 1990-cı il tarixli i ş i. Eyni zamanda, Uebbin “EMO Air Cargo (UK) Ltd” ş irk ə tin ə qar ş ı A Ə M-d ə ki C-32/93 [1994] ECR I-3567 saylı, 14 iyul 1994-cü il tarixli i ş i. 21 Misal: Ceymsin İ stli şə h ə r b ə l ə diyy ə sin ə qar ş ı i ş in ə ə sas ə n c ə nab Ceyms İ stli şə h ə rind ə ki üzgüçülük hovuzundan istifad ə üçün pul öd ə m ə li idi, onun h ə yat yolda ş ından is ə bu t ə l ə b olunmurdu. 26 C ə nab v ə xanım Ceymsin 61 ya ş ı var idi. Üzgüçülük hovuzundan pulsuz istifad ə imtiyazı yalnız xanım Ceyms ə ş amil olunurdu, çünki o artıq pensiyaçı idi, c ə nab Ceyms is ə pensiyaçı deyildi (Böyük Britaniyada ki ş il ə r 65, qadınlar is ə 60 ya ş ında pensiyaya çıxırlar). Üzgüçülük hovuzundan pulsuz istifad ə qaydası şə xsin pensiyaçı olub-olmamasından ir ə li g ə ls ə d ə , onun pensiya ya ş ı cinsi m ə nsubiyy ə til ə ə laq ə dardır. Böyük Britaniyanın Lordlar Palatası bel ə bir q ə na ə t ə g ə lmi ş dir ki, c ə nab Ceyms ə ks cinsin nümay ə nd ə si olsa idi onunla xanım Ceyms kimi r ə ftar olunacaqdı. Bundan ba ş qa, mü ə yy ə n olunmu ş dur ki, bu cür r ə ftarın arxasında duran niyy ə t v ə motivasiya qeyri-münasib oldu ğ undan r ə ftar m ə s ə l ə sin ə xüsusi diqq ə t yetirilm ə lidir. Misal: Marukonun i ş in ə ə sas ə n, homoseksual cütlük birg ə ya ş ayırdı. 27 İ ddiaçının partnyoru v ə fat etdikd ə n sonra o, ail ə ba ş çısının ölümü il ə ə laq ə dar pensiya almaq m ə qs ə dil ə h ə min partnyorun pensiya i ş l ə rini aparan öz ə l pensiya fonduna müraci ə t etm ə k q ə rarına g ə lmi ş dir. Ş irk ə t iddiaçıya pensiya öd ə m ə kd ə n imtina etmi ş di, çünki ail ə ba ş çısının ölümü il ə ə laq ə dar pensiya yalnız öl ə nin h ə yat yolda ş ına öd ə nilir, iddiaçı is ə öl ə n şə xsl ə r ə smi nikaha daxil olmamı ş dır. A Ə M hesab etmi ş dir ki, pensiyanı öd ə m ə kd ə n imtina etm ə qeyri-münasib r ə ftardan ir ə li g ə lir v ə bu nikaha daxil olmu ş şə xsl ə rin v ə ziyy ə til ə müqayis ə olunduqda xo ş ag ə lm ə z bir haldır. A Ə M mü ə yy ə n etmi ş dir ki, AFR-d ə birg ə ya ş ama qanunvericilikl ə n ə z ə rd ə tutulmu ş bir hala çevrildiyind ə n, birg ə ya ş ayan partnyorlar üçün nikaha daxil olmu ş partnyorlarla eyni hüquq v ə v ə zif ə l ə r mövcuddur, xüsusil ə d ə dövl ə t pensiya sisteml ə rind ə n istifad ə sah ə sind ə . Bu is ə i ş in m ə qs ə dl ə rini r ə hb ə r tutaraq birg ə ya ş ayan partnyorların nikaha daxil olmu ş partnyorlarla ox ş ar v ə ziyy ə td ə oldu ğ unu ehtimal etm ə y ə ə sas verirdi. Bundan sonra A Ə M bu i ş in cinsi oriyentasiya z ə minind ə ayrı-seçkilikd ə n ir ə li g ə ldiyini ə laq ə dar dövl ə t ə t ə kidl ə bildirmi ş di. Dem ə li bu cütlüyün r ə smi nikaha daxil olmaması bilavasit ə onların cinsi oriyentasiyası il ə ə laq ə dardır. Misal: Ə zizin Kipr Respublikasına qar ş ı i ş in ə ə sas ə n iddiaçı milliyy ə tc ə türk oldu ğ undan seçki hüququndan m ə hrum edildiyini bildirirdi. 28 Ə vv ə ll ə r Kipr Respublikasının qanunvericiliyi parlament seçkil ə ri zamanı burada ya ş ayan v ə milliyy ə tç ə türk v ə yunan olan v ə t ə nda ş larına yalnız öz etnik icmalarını t ə msil ed ə n namiz ə dl ə r ə s ə s verm ə y ə icaz ə verirdi. Lakin Ş imali Kipr öz müst ə qilliyini elan etdikd ə n sonra, türk icmasının böyük ə ks ə riyy ə ti hazırkı Kipr Respublikasının ə razisini t ə rk etmi ş di v ə türkl ə rin Kipr Respublikasının parlamentind ə ki i ş tirakı dayandırılmı ş dı. Bununla ə laq ə dar olaraq, iddiaçının s ə s ver ə bil ə c ə yi namiz ə dl ə rd ə n ibar ə t siyahı artıq mövcud deyildi. Hökum ə t bildirirdi ki, s ə s verm ə k imkanının olmaması iddiaçının seçimi üçün namiz ə dl ə rin mövcud olmaması faktı il ə ə laq ə dardır. Lakin A İ HM hesab edirdi ki, Kipr Respublikasının seçki normaları il ə türk icmasına üzvlük m ə s ə l ə l ə ri arasında sıx ə laq ə l ə rin mövcudlu ğ u, h ə mçinin hökum ə tin yaranmı ş v ə ziyy ə td ə seçki qanunvericiliyini t ə nziml ə m ə k iqtidarında olmaması bu i ş in etnik m ə n şə z ə minind ə birba ş a ayrı-seçkilikd ə n ir ə li g ə ldiyini göst ə rir. Misal: Avstriya m ə hk ə m ə si t ə r ə find ə n gönd ə rilmi ş bu i ş 29 A İ Ş urasının “ Ə m ə k, pe şə t ə limi v ə karyera ir ə lil ə yi ş i hüququndan istifad ə il ə ba ğ lı qadınlarla ki ş il ə r arasında b ə rab ə r r ə ftar prinsipinin icra olunmasına dair” 76/207/EEC saylı Direktivinin (2002/73/EC saylı Direktivl ə 26 Ceymsin İ stli şə h ə r b ə l ə diyy ə sin ə qar ş ı Böyük Britaniyanın Lordlar Palatasında müzakir ə y ə çıxarılmı ş i ş i 6, 14 iyun 1990-cı il. 27 Marukonun „Versorgungsanstalt der deutschen Bühnen” ş irk ə tin ə qar ş ı A Ə M-d ə ki C-267/06 [2008] ECR I-1757 saylı, 1 aprel 2008-ci il tarixli i ş i. 28 Ə zizin Kipr Respublikasına qar ş ı A İ HM-d ə ki 69949/01 saylı, 22 iyun 2004-cü il tarixli i ş i. 29 Pensionsversicherungsanstalt-ın Kristin Klaysta qar ş ı A Ə M-d ə ki C-356/09 saylı, 18 noyabr 2010-cu il tarixli i ş i. 22 düz ə li ş l ə r edilmi ş ) 3(1)I madd ə sinin t ə fsir edilm ə sil ə ə laq ə dar idi. Madd ə 3(1)I m əşğ ulluq, i ş şə rtl ə ri, o cüml ə d ə n i ş d ə n azad olunma v ə öd ə ni ş l ə rl ə ə laq ə dar dövl ə t sektorunda v ə öz ə l sektorda cinsi z ə mind ə h ə r hansı birba ş a v ə ya dolayı ayrı-seçkiliyi qada ğ an edir. Bu i ş l ə ba ğ lı müraci ə t etmi ş m ə hk ə m ə , dövl ə t sektorundakı i şə götür ə nl ə r ə ya ş a gör ə pensiya alan şə xsl ə ri, qadınların v ə ki ş il ə rin bu cür pensiya almaq hüququnu müxt ə lif ya ş larda ə ld ə etdikl ə rini n ə z ə r ə alaraq, i ş d ə n azad etm ə k hüququ ver ə n milli hüquq normalarının t ə tbiqinin qar ş ısının madd ə 3(1)I-l ə alınıb-alınmadı ğ ını soru ş urdu. Avstriya qanunvericiliyi qadınların 60, ki ş il ə rin is ə 65 ya ş a çatdıqda ya ş a gör ə pensiya il ə t ə min olunmalarını n ə z ə rd ə tutur. A Ə M qadın i ş çinin, sad ə c ə olaraq, pensiya ya ş ına çatdı ğ ına gör ə , ə g ə r bu ya ş ki ş il ə rin pensiya ya ş ından f ə rqlidirs ə , i ş d ə n azad edilm ə sinin cinsi z ə mind ə ayrı-seçkilik hesab olundu ğ unu nümayi ş etdirm ə k üçün Mar ş alın C-152/84 saylı i ş in ə istinad etmi ş dir. Konkret olaraq bu halda i ş d ə n azad olunmadan müdafi ə nin ya ş h ə ddi bilavasit ə i ş çinin cinsi m ə nsubiyy ə til ə ə laq ə dar idi. Bel ə olduqda m ə hk ə m ə birba ş a cinsi z ə mind ə ayrı-seçkiliyin ba ş verdiyini mü ə yy ə n etmi ş dir. Cinsi z ə mind ə birba ş a ayrı-seçkilik, müqayis ə olunan v ə ziyy ə t ə dü ş mü ş şə xsl ə nec ə r ə ftar edildiyini v ə ya r ə ftar edil ə c ə yini ə sas götürdükd ə , ba ş qa bir şə xsl ə qeyri-münasib şə kild ə r ə ftar olunark ə n ba ş verir. 60-65 ya ş lı qadınların eyni ya ş h ə dl ə rind ə olan ki ş il ə rl ə müqayis ə edil ə n v ə ziyy ə td ə olduqlarını mü ə yy ə nl əş dirm ə k m ə qs ə dil ə A Ə M f ə rqli r ə ftarı mü ə yy ə n ed ə n milli hüquq normalarının predmetini n ə z ə rd ə n keçirmi ş dir. Mü ə yy ə n edilmi ş dir ki, milli hüquq normaları şə xsl ə rin i ş d ə n azad edilm ə imkanlarının olub-olmaması il ə ba ğ lı v ə ziyy ə tl ə rin t ə nziml ə nm ə sini n ə z ə rd ə tutur. N ə tic ə d ə , A Ə M yuxarıda qeyd olunmu ş ya ş h ə dl ə rind ə olan ki ş il ə rin v ə qadınların müqayis ə edil ə n v ə ziyy ə td ə olması il ə razıla ş mı ş dır, çünki onların ə m ə k f ə aliyy ə ti eyni şə raitd ə ba ş a çatmı ş dır. Bütün bunlarla ə laq ə dar olaraq, A Ə M milli hüquq normalarının da cinsi z ə mind ə birba ş a ayrı-seçkiliy ə şə rait yaratması q ə na ə tin ə g ə lmi ş dir. Ad ə t ə n m ə hk ə m ə l ə r qanunla müdafi ə olunan ə saslara istinad etm ə k m ə qs ə dil ə geni ş şə rhl ə r ə yol verir. Ə g ə r z ə r ə rç ə kmi ş şə xs birba ş a qanunla müdafi ə olunan ə saslara gör ə ayrı- seçkiliy ə m ə ruz qalmırsa, burada “assosiativ” ayrı-seçkiliyi misal göst ə rm ə k olar. Eyni zamanda, ayrı-seçkiliyin yaranmasına g ə tirib çıxarmı ş h ə r hansı bir konkret ə sas da abstrakt şə kild ə şə rh oluna bil ə r. Bununla ə laq ə dar olaraq, müt ə x ə ssisl ə r qeyri-münasib r ə ftarın arxasında duran s ə b ə bl ə rin t ə f ə rrüatlı şə kild ə t ə hlil olunmasına, bu cür r ə ftarın t ə m ə lini t əş kil ed ə n müdafi ə olunan ə saslara aid ist ə r birba ş a, ist ə rs ə d ə dolayı ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı faktların ə ld ə olunmasına mütl ə q diqq ə t yetirm ə lidirl ə r. Misal: Kolmanın i ş in ə ə sas ə n, ana o ğ lunun ə lil olması s ə b ə bind ə n i ş d ə qeyri-münasib r ə ftara m ə ruz qaldı ğ ını iddia edirdi. 30 O ğ lunun ə lilliyi, ananı b ə z ə n i şə yubanma ğ a v ə o ğ lunun x ə st ə liyi il ə ə laq ə dar olaraq n ə z ə rd ə tutulmu ş ezamiyy ə t günl ə ri xahi ş etm ə y ə m ə cbur edirdi. İş d ə iddiaçının xahi ş in ə r ə dd cavabı verilmi ş dir, o, i ş d ə n qovulma il ə h ə d ə l ə nmi ş dir v ə o ğ lunun s ə hh ə til ə ba ğ lı t ə hqiredici sözl ə r e ş itm ə li olmu ş dur. A Ə M iddiaçının ox ş ar v ə ziyy ə td ə olan v ə u ş aqlı h ə mkarlarını müqayis ə vasit ə si kimi q ə bul ed ə r ə k mü ə yy ə n etmi ş dir ki, h ə min h ə mkarların xahi ş il ə onlara mü ə yy ə n s ə rb ə stlik verilirdi. Bununla ba ğ lı m ə hk ə m ə u ş a ğ ın ə lilliyi s ə b ə bind ə n iddiaçının ayrı-seçkiliy ə v ə sıxı ş dırmalara m ə ruz qalması faktını q ə bul etmi ş dir. Misal: Vellerin i ş in ə ə sas ə n, bir rumın qadın macar ki ş i il ə ail ə qurmu ş du v ə onların 4 u ş a ğ ı vardı 31 . Qadın Macarıstan v ə t ə nda ş ı olmadı ğ ından, dünyaya u ş aq g ə tirdikd ə n sonra analıq müavin ə ti almaq üçün müraci ə t etm ə k hüququna malik deyildi. Onun h ə yat yolda ş ı da müavin ə t üçün müraci ə t etm ə y ə c ə hd göst ə rmi ş di, lakin hökum ə t t ə r ə find ə n r ə dd cavabı almı ş dı, çünki h ə min maddi yardım yalnız analara verilirdi. A İ HM, ki ş inin (h ə tta cinsi m ə nsubiyy ə ti s ə b ə bind ə n deyil) ata olması s ə b ə bind ə n ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qaldı ğ ını mü ə yy ə n etmi ş dir, çünki h ə tta övladlı ğ a u ş aq götür ə n atalar v ə ya ki ş i q ə yyumlar maddi yardım üçün 30 Kolmanın Attridc Lo v ə Stiv Loya qar ş ı A Ə M-d ə ki C-303/06 [2008] I-5603 saylı, 17 iyul 2008-ci il tarixli i ş i. 31 Vellerin Macarıstan Respublikasına qar ş ı A İ HM-d ə ki 44399/05 saylı, 31 mart 2009-cu il tarixli i ş i. 23 müraci ə t etm ə k hüququna malik oldu ğ u bir halda, nikahdan k ə nar atalar bu hüquqa malik deyill ə r. Öz növb ə sind ə u ş aqlar atalarına maddi yardımın öd ə nilm ə si üçün r ə dd cavabının verilm ə si s ə b ə bind ə n ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qaldıqlarını iddia edirdil ə r. A İ HM u ş aqlar t ə r ə find ə n t ə qdim olunmu ş iddia ə riz ə sini d ə t ə min etmi ş dir. Dem ə li, u ş aqlar atalarının nikahdan k ə nar valideyn olması s ə b ə bind ə n ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qalmı ş dılar. Misal: P. v ə S.-in Kornuol qraflı ğ ının r ə hb ə rliyin ə qar ş ı i ş in ə ə sas ə n iddiaçı cinsini qadın cinsin ə d ə yi ş m ə prosesind ə olark ə n i şə götür ə n t ə r ə find ə n i ş d ə n çıxarılmı ş dır. A Ə M mü ə yy ə n etmi ş dir ki, iddiaçının i ş d ə n azad edilm ə si qeyri-münasib r ə ftarın ə sasını t əş kil edir. 32 Müvafiq müqayis ə vasit ə sin ə g ə ldikd ə is ə A Ə M b ə yan etmi ş dir ki, “ şə xs cinsini d ə yi ş m ə ə m ə liyyatında i ş trak etm ə sin ə v ə ya i ş tirak etm ə k niyy ə tin ə gör ə i ş d ə n azad edildikd ə , bu h ə min şə xsin bel ə bir ə m ə liyyatdan ə vv ə l h ə mcins şə xsl ə rl ə müqayis ə d ə qeyri-münasib r ə ftara m ə ruz qalması kimi qiym ə tl ə ndirilir.” Ə saslara g ə ldikd ə is ə iddiaçının ki ş i v ə ya qadın olması s ə b ə bind ə n f ə rqli r ə ftara m ə ruz qalması göst ə rilm ə s ə d ə , onun cins d ə yi ş m ə m ə s ə l ə l ə rin ə gör ə f ə rqli r ə ftara m ə ruz qalması ə sas g ə tirilmi ş dir. Yüklə 144,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|