Az ə rbaycan Respublikasının ayrı-seçkiliy
Yüklə 144,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyin ə
|
Qeyd olunmalıdır ki, bu yana ş ma 4.2-ci bölm ə d ə müzakir ə olunmu ş Ş tek v ə ba ş qalarının i ş i il ə ə laq ə dar ə sas götürülmü ş A İ HK kontekstind ə f ə rqli pensiya ya ş larını n ə z ə rd ə n keçirmi ş A İ HM-in yana ş ması il ə d ə uy ğ undur. Bu baxımdan m ə hk ə m ə l ə rin ya ş la ba ğ lı istisnalara yana ş ması m əşğ ulluq v ə sosial siyas ə t sah ə l ə rind ə ki istisnaların ə saslandırılması istiqam ə tind ə ki yana ş maları il ə üst-üst ə dü ş ür. Ə sas m ə qamlar • A İ HK-ya ə sas ə n, birba ş a ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı ümumi müdafi ə mexanizml ə ri mövcuddur. A İ qanunvericiliyin ə ə sas ə n is ə m əşğ ulluq kontekstil ə ə laq ə l ə ndirilmi ş birba ş a ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı spesifik müdafi ə t ə dbirl ə ri mövcuddur. • A İ HK-ya v ə A İ qanunvericiliyin ə ə sas ə n, dolayı ayrı-seçkilik obyektiv ə saslandırmanı t əş kil ed ə n ümumi müdafi ə subyektidir. • Ə g ə r f ə rqli r ə ftar qanuni m ə qs ə dl ə r ə xidm ə t edirs ə v ə bu m ə qs ə dl ə r ə nail olma vasit ə l ə ri müt ə nasib v ə z ə ruridirs ə , onda h ə min r ə ftarın ə saslandırılması mümkündür, • Ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n A İ qanunvericiliyin ə ə sas ə n, dolayı ayrı-seçkiliy ə aid ümumi müdafi ə il ə yana ş ı, daha spesifik müdafi ə növl ə ri mövcuddur, xüsusil ə d ə : (i) h ə qiqi i ş şə rtl ə rinin müdafi ə si; (ii) dini qurumlarla ə laq ə dar istisnaların müdafi ə si; v ə (iii) ya ş a gör ə ayrı- seçkiliyin müdafi ə si. • Ya ş a gör ə ayrı-seçkilik yalnız A İ qanunvericiliyin ə ə sas ə n müdafi ə olunan ə sasdır ( ə g ə r bu s ə pkid ə n olan birba ş a ayrı-seçkilik obyektiv şə kild ə ə saslandırılarsa). Ə lav ə ə d ə biyyat 44 Bamforth, Malik and O’Cinneide, Discrimination Law: Theory and Context (London, Sweet and Maxwell, 2008), Chapters 4, 5, 6, 8./“Ayrı-seçkiliy ə dair qanunvericilik: n ə z ə riyy ə v ə kontekst”, f ə sill ə r 4, 5, 6, 8 Barnard, EC Employment Law (Oxford, Oxford University Press, 2009), Chapters 6, 7, 8, 9, 10./“A İ -nin m əşğ ulluq sah ə sind ə qanunvericiliyi”, f ə sill ə r 6, 7, 8, 9, 10 Bercusson, European Labour Law (Cambridge, Cambridge University Press, 2009), Chapters 10, 11, 22./“Avropa ə m ə k qanunvericiliyi”, f ə sill ə r 10, 11, 22 Dubout, ‘L’interdiction des discriminations indirectes par la Cour européenne des droits de l’homme : rénovation ou révolution ? Epilogue dans l’affaire D.H. et autres c. République tchèque, Cour européenne des droits de l’homme (Grande Chambre), 13 novembre 2007’, 19 Revue trimestrielle des droits de l’homme, (2008) 75. Ellis, EU Anti-Discrimination Law (Oxford, Oxford University Press, 2005), Chapter 6./“Ayrı- seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə A İ qanunvericiliyi”, f ə sil 6 ERRC/Interights/MPG Strategic Litigation of Race Discrimination in Europe: from Principles to Practice (Nottingham, Russell Press, 2004), Annex 5. /“Avropada irqi ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı strateji ç ə ki ş m ə l ə r: prinsipl ə rd ə n t ə crüb ə y ə ”, ə lav ə 5 European Network of Legal Experts in the Non-Discrimination Field, The Limits and Potential of the Concept of Indirect Discrimination (Luxembourg, Publications Office, 2008)./“Dolayı ayr- seçkiliy ə dair konsepsiyanın m ə hdudiyy ə tl ə ri v ə potensialları” European Network of Legal Experts in the non-discrimination field, Beyond formal equality: positive action under Directives 2000/43/EC and 2000/78/EC (Luxembourg, Publications Office, 2007) – also available in French and German./“Formal b ə rab ə rlikd ə n k ə nar: 2000/43/EC v ə 2000/78/EC saylı Direktivl ə r ə sasında müsb ə t t ə dbirl ə r” (fransız v ə alman dill ə rind ə d ə mövcuddur) European Network of Legal Experts in the non-discrimination field, Age discrimination and European Law (Luxembourg, Publications Office, 2005) – also available in French and German./Ya ş a gör ə ayrı-seçkilik v ə Avropa qanunvericiliyi” (fransız v ə alman dill ə rind ə d ə mövcuddur) European Network of Legal Experts in the non-discrimination field, Religion and Belief in Employment (Luxembourg, Publications Office, 2006) – also available in French and German./M əşğ ulluq sah ə sind ə din v ə ə qid ə m ə s ə l ə l ə ri” (fransız v ə alman dill ə rind ə d ə mövcuddur) Fredman, Discrimination Law (Oxford, Oxford University Press, 2002), Chapter 4./“Ayrı-seçkiliy ə dair qanunvericilik”, f ə sil 4 Heyden and von Ungern-Sternberg, ‘Ein Diskriminierungsverbot ist kein Fördergebot – Wider die neue Rechtsprechung des EGMR zu Art. 14 EMRK’, Europäische Grundrechte-Zeitschrift (2009). Interights, Non-Discrimination in International Law (London, Interights, 2005), Chapters 3 and 4./“Beyn ə lxalq qanunvericilikd ə ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması m ə s ə l ə l ə ri”, f ə sill ə r 3 v ə 4 45 Mowbray, The Development of Positive Obligations under the European Convention on Human Rights by the European Court of Human Rights (Oxford, Hart Publishing, 2004), Chapter 7./ “Avropa İ nsan Hüquqları Konvensiyası ə sasında Avropa İ nsan Hüquqları M ə hk ə m ə si t ə r ə find ə n müsb ə t öhd ə likl ə rin inki ş af etdirilm ə si”, f ə sil 7 Schiek, Waddington and Bell (eds.), Cases, Materials and Text on National, Supranational and International Non-Discrimination Law (Oxford, Hart Publishing, 2007), Chapters 2, 3 and 7./“Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə milli, regional v ə beyn ə lxalq qanunvericiliy ə aid i ş l ə r, materiallar v ə s ə n ə dl ə r”, f ə sill ə r 2, 3 v ə 7 46 3. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyinin ə hat ə dair ə si 3.1. Giri ş Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunmasına dair Avropa qanunvericilyi, birba ş a v ə dolayı ayrı- seçkiliy ə yol verm ə s ə d ə , mü ə yy ə n kontekstl ə rd ə buna icaz ə verir. A İ -d ə ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n qanunvericilik, daxili bazarın f ə aliyy ə tini asanla ş dırmaq m ə qs ə dil ə t ə tbiq edilmi ş dir v ə bu s ə b ə bd ə n d ə ə n ə n ə vi olaraq ə sas ə n m əşğ ulluq sah ə sini ə hat ə edirdi. 2000-ci ild ə “ İ rqi b ə rab ə rliy ə dair” Direktiv t ə tbiq edildikd ə n sonra, bu qanunvericiliyin ə hat ə dair ə si geni ş l ə ndiril ə r ə k mallar v ə xidm ə tl ə r sah ə sini, h ə mçinin dövl ə t t ə minat sistemini d ə ə hat ə etmi ş dir, n ə z ə r ə alsaq ki, i ş yerl ə rind ə b ə rab ə rliyi t ə min etm ə k üçün m əşğ ulluq sah ə sin ə t ə sir göst ə r ə n sah ə l ə rd ə d ə b ə rab ə rliyin t ə min edilm ə si t ə l ə b olunur. “Mallar v ə xidm ə tl ə r sah ə sind ə gender b ə rab ə rliyin ə ” dair Direktiv, cinsi z ə mind ə b ə rab ə rlik m ə s ə l ə l ə rinin ə hat ə dair ə sini mallar v ə xidm ə tl ə r sah ə sind ə d ə geni ş l ə ndirm ə k m ə qs ə dil ə sonradan q ə bul edilmi ş dir. Lakin cinsi oriyentasiya, ə lillik, ya ş v ə ya dini baxı ş lar z ə minind ə ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n “M əşğ ulluq sah ə sind ə b ə rab ə rliy ə dair” Direktiv yalnız m əşğ ulluq kontekstind ə t ə tbiq edilir. 1.1.2-ci yarımbölm ə d ə müzakir ə olundu ğ u kimi, bu ə saslara gör ə müdafi ə nin mallar v ə xidm ə tl ə r sah ə sind ə , h ə mçinin sosial t ə minat sistemind ə d ə t ə tbiq edilm ə si m ə s ə l ə si hal-hazırda qanunverici orqanlar t ə r ə find ə n n ə z ə rd ə n keçirilir. Yuxarıda qeyd olunan qanunvericilik aktlarından f ə rqli olaraq A İ HK-nın 14-cü madd ə si bu s ə n ə dd ə t ə sbit olunmu ş ə sas hüquq v ə azadlıqların ayrı-seçkilik olmadan t ə min edilm ə sini n ə z ə rd ə tutur. Bundan ba ş qa, A İ HK-nın 2005-ci ild ə qüvv ə y ə minmi ş 12 saylı Protokolu h ə tta A İ HK-la t ə sbit olunmamı ş , lakin milli s ə viyy ə d ə n ə z ə rd ə tutulmu ş ist ə nil ə n hüquqdan istifad ə il ə ba ğ lı ayrı-seçkilik ə leyhin ə qada ğ anın ə hat ə dair ə sini geni ş l ə ndirir. Lakin bu Protokol A Ş -y ə üzv olan 47 dövl ə td ə n 17-si t ə r ə find ə n ratifikasiya edilib v ə bu 17 dövl ə td ə n 6-sı A İ -nin üzvüdür. Bu is ə A İ -y ə üzv olan dövl ə tl ə r arasında ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunmasına dair Avropa qanunvericiliyil ə ba ğ lı müxt ə lif s ə viyy ə d ə öhd ə likl ə rin mövcud olması dem ə kdir. Bu f ə sil ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyinin ə hat ə dair ə sini n ə z ə rd ə n keçirir. İ lk olaraq A İ HK-nın 14-cü madd ə si v ə 12 saylı Protokolunun ə hat ə dair ə si, h ə mçinin bu s ə n ə din t ə tbiqi sah ə sinin mü ə yy ə nl əş dirilm ə si istiqam ə tind ə A İ HM t ə r ə find ə n q ə bul edilmi ş metodlar ümumi şə kild ə t ə svir olunur. Sonra ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n direktivl ə rl ə ə hat ə olunan v ə xüsusi ə h ə miyy ə t k ə sb ed ə n sah ə l ə r, eyni zamanda, bu sah ə l ə rin 14-cü madd ə il ə ə hat ə olunan sah ə l ə r ə uy ğ un g ə lm ə si m ə s ə l ə l ə ri n ə z ə rd ə n keçirilir. Yekunda A İ HK-nın A İ qanunvericiliyin ə aid olan konkret kontekstl ə rd ə n k ə narda ş amil edildiyi sah ə l ə rin, m ə s ə l ə n, s ə m ə r ə li hüquqi müdafi ə vasit ə l ə ri v ə “ şə xsi” sah ə l ə rin xülas ə si verilir. 3.2. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyin ə ə sas ə n müdafi ə kiml ə r ə ş amil olunur? İ lk növb ə d ə xüsusi diqq ə t A İ qanunvericiliyin ə v ə A İ HK-ya ə sas ə n müdafi ə d ə n faydalananlara yetirilm ə lidir. A İ HK onu imzalamı ş dövl ə tin yurisdiksiyasında olan v ə h ə min dövl ə tin v ə t ə nda ş ı olub-olmamasından asılı olmayaraq bütün şə xsl ə r ə , h ə tta h ə min dövl ə tin ə razil ə rin ə aid olan, lakin faktiki n ə zar ə ti altında olmayan (m ə s ə l ə n, i şğ al olunmu ş ) ə rzil ə r ə d ə müdafi ə nin ş amil edilm ə sini n ə z ə rd ə tutur. 88 A İ HK-dan f ə rqli olaraq, A İ qanunvericiliyi daha m ə hdud ə hat ə dair ə sin ə malikdir. A İ qanunvericiliyin ə ə sas ə n, v ə t ə nda ş lıq z ə minind ə ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması insanların s ə rb ə st h ə r ə k ə t etm ə hüququ kontekstind ə t ə tbiq edilir v ə yalnız A İ -y ə üzv olan dövl ə tl ə rin v ə t ə nda ş larına ş amil olunur. Bundan ba ş qa, ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n 88 Loizidunun Türkiy ə Respublikasına qar ş ı A İ HM-d ə ki 15318/89 saylı, 18 dekabr 1996-cı il tarixli i ş i. 47 direktivl ə r bu hüquqi normaların 3-cü ölk ə v ə t ə nda ş larına (ÜÖV) ş amil edilm ə si il ə ə laq ə dar bir sıra istisnaları özünd ə ə ks etdirir. ÜÖV A İ -y ə üzv olan dövl ə tin v ə t ə nda ş ı olmayan şə xsdir. Ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n direktivl ə r bu hüquqi normaların “S ə rb ə st h ə r ə k ə t ə dair” Direktivl ə t ə nziml ə n ə n v ə t ə nda ş lıq z ə minind ə ayrı-seçkilik m ə s ə l ə l ə rin ə ş amil edilm ə sini birm ə nalı şə kild ə istisna edir. 89 “S ə rb ə st h ə r ə k ə t ə dair” Direktiv ə ə sas ə n yalnız A İ -y ə üzv olan dövl ə tl ə rin v ə t ə nda ş ları A İ -y ə üzv olan dig ə r dövl ə tl ə rin ə razil ə rind ə ya ş amaq hüququna malikdirl ə r. A İ -y ə üzv olan ba ş qa dövl ə td ə 5 il qanuni şə kild ə ya ş adıqdan sonra, A İ v ə t ə nda ş ı h ə min dövl ə td ə daimi ya ş amaq hüququna malikdir v ə o, “i ş çi” kateqoriyasına aid şə xsl ə r ə ş amil olunan eyni hüquqlarla t ə min olunur. Ə lb ə tt ə , bu o dem ə k deyil ki, dig ə r üzv dövl ə tl ə rin v ə t ə nda ş ları ayrı- seçkiliyi qada ğ an ed ə n direktivl ə rl ə müdafi ə olunmurlar. M ə s ə l ə n, cinsi oriyentasiyasına gör ə Yunanıstanda i ş d ə n azad edilmi ş alman homoseksual öz hüquqlarını müdafi ə etm ə k üçün “M əşğ ulluq sah ə sind ə b ə rab ə rliy ə dair” Direktiv ə ə saslana bil ə r. Sad ə c ə olaraq bu o dem ə kdir ki, şə xs v ə t ə nda ş lı ğ a gör ə ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qalması bar ə d ə ş ikay ə t ed ə r ə k bunu irqi m ə nsubiyy ə t v ə ya etnik m ə n şə m ə s ə l ə l ə ri ç ə rçiv ə sin ə salmalıdır v ə ya “S ə rb ə st h ə r ə k ə t ə dair” Direktivi ə sas g ə tirm ə lidir. İ st ə r “ İ rqi b ə rab ə rliy ə dair” Direktiv, ist ə rs ə d ə “M əşğ ulluq sah ə sind ə b ə rab ə rliy ə dair” Direktiv ölk ə y ə g ə lm ə v ə burada qalma şə rtl ə ril ə ə laq ə dar ÜÖV-l ə r üçün b ə rab ə r r ə ftar hüququnun t ə min edilm ə sini n ə z ə rd ə tutmur. Bundan ba ş qa, “M əşğ ulluq sah ə sind ə b ə rab ə rliy ə dair” Direktiv ə m ə k f ə aliyy ə til ə m əşğ ul olma v ə i ş l ə t ə min olunma m ə s ə l ə l ə ril ə ə laq ə dar ÜÖV-l ə r üçün b ə rab ə r r ə ftar hüququnun t ə min edilm ə sini d ə n ə z ə rd ə tutmur. Eyni zamanda, “ İ rqi b ə rab ə rliy ə dair” Direktiv “ÜÖV-l ə rin hüquqi statusundan ir ə li g ə l ə n h ə r hansı bir r ə ftarla ə laq ə dar m ə s ə l ə l ə rin” bu Direktivl ə ə hat ə olunmadı ğ ını b ə yan edir. Lakin bu Direktiv üzv dövl ə tl ə r üçün ÜÖV-nın ümumiyy ə tl ə müdafi ə d ə n t ə crid edilm ə sin ə icaz ə verm ə yi n ə z ə rd ə tutmur, çünki s ə n ə din preambulasında ÜÖV-l ə rin m əşğ ulluq sah ə sind ə ki hüquqlarını çıxmaq şə rtil ə Direktivl ə müdafi ə olundu ğ u b ə yan edilir. “Gender b ə rab ə rliyin ə dair” (yenid ə n baxılmı ş ) Direktiv, h ə mçinin “Mallar v ə xidm ə tl ə r sah ə sind ə gender b ə rab ə rliyin ə dair” Direktiv ÜÖV-l ə rin müdafi ə sini istisna etmir. Lakin ÜÖV-l ə r ayrı-seçkiliyi qada ğ an ed ə n direktivl ə rl ə ə hat ə olunmu ş sah ə l ə rd ə b ə rab ə r r ə ftar hüququndan “Üçüncü ölk ə v ə t ə nda ş larına dair” Direktiv ə ə sas ə n “uzunmüdd ə tli sakinl ə r” hesab olunduqda istifad ə ed ə bil ə rl ə r (bu Direktiv dig ə r şə rtl ə rl ə yana ş ı, A İ -y ə üz olan dövl ə tin ə razisind ə 5 il ə rzind ə qanuni ya ş ama ğ ı n ə z ə rd ə tutur). 90 Bundan ba ş qa, “Ail ə nin yenid ə n birl əş m ə sin ə dair” Direktiv A İ -y ə üzv olan dövl ə td ə qanuni ya ş ayan ÜÖV-l ə r ə mü ə yy ə n şə rtl ə r ə sasında ail ə üzvl ə ril ə bu dövl ə td ə birl əş m ə sin ə icaz ə verir. 91 Ə lb ə tt ə ki, A İ qanunvericiliyi ç ə rçiv ə sind ə mövcud olan bel ə hüquqi normalar üzv dövl ə tl ə ri öz milli qanunvericilikl ə rin ə ə sas ə n daha ə lveri ş li şə rtl ə r t ə tbiq etm ə kd ə n ç ə kindirmir. Eyni zamanda, 4.7-ci bölm ə d ə müzakir ə olundu ğ u kimi, A İ HK-dan ir ə li g ə l ə n presedent hüququ göst ə rir ki, dövl ə t öz v ə t ə nda ş larının v ə ə cn ə bil ə rin müqayis ə olunmayan v ə ziyy ə td ə olduqlarını v ə mü ə yy ə n şə raitd ə onlarla f ə rqli şə kild ə r ə ftarın mümkün oldu ğ unu hesab ets ə d ə , prinsip etibarı il ə A İ HK-da t ə sbit edilmi ş bütün hüquqlar onu imzalamı ş dövl ə tin yurisdiksiyasına dü şə n bütün şə xsl ə r üçün b ə rab ə r s ə viyy ə d ə t ə min olunmalıdır. Bununla ə laq ə dar olaraq, A İ HK ÜÖV- 89 “Avropa İ ttifaqı v ə t ə nda ş larının v ə onların ail ə üzvl ə rinin Avropa İ ttifaqına üzv olan dövl ə tl ə rin ə razil ə rind ə s ə rb ə st h ə r ə k ə t etm ə k v ə ya ş amaq hüququna dair” 2004/38/EC saylı Direktiv. OJ L 158, 30.4.2004, s ə h. 77. 90 “Uzunmüdd ə tli rezident olan üçüncü ölk ə v ə t ə nda ş larının stausuna dair” 2003/109/EC saylı Direktiv. OJ L 16, 23.01.2004, s ə h. 44. 91 “Ail ə nin yenid ə n birl əş m ə si hüququna dair” 2003/86/EC saylı Direktiv. OJ L 251, 3.10.2003, s ə h. 12. 48 l ə rl ə ba ğ lı üzv dövl ə tl ə rin üz ə rin ə b ə zi sah ə l ə rd ə A İ qanunvericiliyinin t ə l ə bl ə rind ə n k ə nara çıxan öhd ə likl ə r qoyur. Yüklə 144,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|