Az ə rbaycan Respublikasının ayrı-seçkiliy
Yüklə 144,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- CEDAW “Qadınlara qar ş ı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının l əğ v edilm ə si haqqında” Konvensiya CETS
- ICERD “ İ rqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının l əğ v edilm ə si haqqında” Beyn ə lxalq Konvensiya ICESCR
- YUNESKO
- 1. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericilik bazasının t ə
- 1.1. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyinin konteksti v ə
|
7 Minn ə tdarlıq Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyi üzr ə V ə saitin ə lav ə l ə rl ə (layih ə nin m ə qs ə din ə uy ğ un olaraq seçilmi ş presedentl ə r) birlikd ə t ə rcüm ə edilm ə si v ə bu n əş rin 5-ci F ə slind ə öz ə ksini tapmı ş Az ə rbaycan Respublikasının ayrı- seçkiliy ə qar ş ı mübariz ə sah ə sind ə ki qanunvericilik bazasına v ə istiqam ə tlind ə rm ə mexanizml ə rin ə aid V ə saitin hazırlanması Norveç Krallı ğ ının Xarici İş l ə r Nazirliyinin maliyy ə d ə st ə yil ə BMqT t ə r ə find ə n icra olunmu ş “Az ə rbaycan Respublikasındakı miqrasiya prosesl ə rind ə i ş tirak ed ə n şə xsl ə rin hüquqlarının t ə min olunması istiqam ə tind ə s ə m ə r ə li mexanizml ə rin yaradılması” Layih ə si ç ə rçiv ə sind ə h ə yata keçirilmi ş dir v ə bel ə bir maliyy ə d ə st ə yi olmadan bu s ə n ə din ə rs ə y ə g ə lm ə si qeyri- mümkün idi. Müvafiq beyn ə lxalq standratlara uy ğ unlu ğ u t ə min etm ə k m ə qs ə dil ə mövcud qanunvericilikd ə bo ş luqların mü ə yy ə nl əş dirilm ə si v ə ə laq ə dar strategiyaların, qanunların v ə hüquqi vasit ə l ə rin t ə kmill əş dirilm ə si sah ə sind ə ölk ə potensialını gücl ə ndirm ə k üçün ayrı-seçkiliy ə qar ş ı mübariz ə sah ə sind ə ki qanuvericilik bazasının v ə istiqam ə tl ə ndirm ə mexanizml ə rinin ümumil əş diril ə r ə k vahid bir s ə n ə d formasında t ə rtib edilm ə si Az ə rbaycanda bu istiqam ə td ə aparılan ilk i ş l ə rd ə ndir. BMqT bu n əş rin Az ə rbaycan Respublikasının dövl ə t orqanları v ə v ə t ə nda ş c ə miyy ə ti, xüsusil ə d ə hakiml ə r, v ə kill ə r, prokurorluq v ə dig ə r hüquq-mühafiz ə orqanlarının ə m ə kda ş ları arasında Avropada mövcud olan v ə ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunmasına aid prinsipl ə rin v ə standartların daha da yüks ə k s ə viyy ə d ə m ə nims ə nilm ə sin ə v ə bu prinsip v ə standartların onlar t ə r ə find ə n günd ə lik xidm ə ti f ə aliyy ə tl ə rind ə daha da s ə m ə r ə li şə kild ə t ə tbiq edilm ə sin ə ön ə mli bir töhf ə ver ə c ə yin ə ə mindir. BMqT bu n əş rin 5-ci F ə slind ə öz ə ksini tapmı ş Az ə rbaycan Respublikasının ayrı- seçkiliy ə qar ş ı mübariz ə sah ə sind ə ki qanunvericilik bazasına v ə istiqam ə tlind ə rm ə mexanizml ə rin ə aid V ə saitin hazırlanması istiqam ə tind ə göst ə rdikl ə ri s ə yl ə r ə v ə qar ş ılıqlı ə m ə kda ş lı ğ a gör ə layih ə ekspertl ə ri xanım İ vana Roanyaya, c ə nab Sahib M ə mm ə dova v ə xanım Nigar Hüseynovaya öz xüsusi minn ə tdarlı ğ ını bildirir. Sonda biz verdikl ə ri mük ə mm ə l r ə yl ə r ə , d ə y ə rli töhf ə l ə r ə v ə tövsiy ə l ə r ə gör ə BMqT- nin M ə nzil-q ə rargahının, Beyn ə lxalq Miqrasiya Hüququ Ş öb ə sinin miqrasiya hüququ üzr ə müt ə x ə ssisi x-m Alis Sironiy ə v ə Şə rqi Avropa, C ə nubi- Şə rqi Avropa v ə M ə rk ə zi Asiya üzr ə Regional Nümay ə nd ə liyin regional layih ə l ə rin hazırlanması r ə hb ə ri c ə nab Vasiliy Yujanin ə ayrıca t əşə kkür edirik. 8 İ xtisarlar A İ Avropa İ ttifaqı ASX Avropa Sosial Xartiyası ASXD Avropa Sosial Xartiyası (düz ə li ş l ə r edilmi ş ) A Ş Avropa Ş urası A Ə M Avropa Ə dal ə t M ə hk ə m ə si (hal-hazırda Avropa İ ttifaqı Ə dal ə t M ə hk ə m ə si) A İ HK “ İ nsan hüquqlarının v ə ə sas azadlıqların müdafi ə si haqqında” Konvensiya v ə ya Avropa İ nsan Hüquqları Konvensiyası A İ HM Avropa İ nsan Hüquqları M ə hk ə m ə si B Ə M Beyn ə lxalq Ə dal ə t M ə hk ə m ə si BMT Birl əş mi ş Mill ə tl ə r T əş kilatı CAT “ İş g ə nc ə l ə r v ə dig ə r q ə ddar, qeyri-insani v ə alçaldıcı r ə ftar v ə ya c ə za ə leyhin ə ” Konvensiya CEDAW “Qadınlara qar ş ı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının l əğ v edilm ə si haqqında” Konvensiya CETS Avropa Ş urasının Müqavil ə l ə ri Seriyası ETS Avropa Müqavil ə l ə ri Seriyası Ə HK BMT-nin “ Ə lill ə rin hüquqları haqqında” Konvensiyası FRA Avropa İ ttifaqının Ə sas Hüquqlar Agentliyi İ HK İ nsan Hüquqları Komit ə si İ DAK İ rqçiliy ə v ə Dözümsüzlüy ə qar ş ı Avropa Komissiyası ICCPR “Mülki v ə siyasi hüquqlar haqqında” Beyn ə lxalq Pakt ICERD “ İ rqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının l əğ v edilm ə si haqqında” Beyn ə lxalq Konvensiya ICESCR “ İ qtisadi, sosial v ə m ə d ə ni hüquqlar haqqında” Beyn ə lxalq Pakt QHT Qeyri-hökum ə t T əş kilatı Q İ ÇS Qazanılmı ş İ mmun Çatı ş mazlı ğ ı Sindromu ÜHK “U ş aq hüquqları haqqında” Konvensiya ÜÖV Üçüncü ölk ə v ə t ə nda ş ı YUNESKO BMT-nin T ə hsil, Elm v ə M ə d ə niyy ə t T əş kilatı 9 1. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericilik bazasının t ə sviri: konteksti, inki ş af yolu v ə ə sas prinsipl ə ri Giri ş xarakteri da ş ıyan bu f ə sil ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyinin m ə n şə sini, eyni zamanda, müvafiq qanunvericilik bazasına edilmi ş v ə n ə z ə rd ə tutulan d ə yi ş iklikl ə ri v ə bu qanunvericilikd ə n ir ə li g ə l ə n müdafi ə prosedurlarını izah edir. Ə vv ə lc ə d ə n mütl ə q qeyd olunmalıdır ki, proses i ş tirakçılarının xahi ş edib-etm ə m ə sind ə n asılı olmayaraq ist ə r hakiml ə rin, ist ə rs ə d ə prokurorların “ İ nsan hüquqlarının v ə ə sas azadlıqların müdafi ə si haqqında” Konvensiyada (A İ HK) v ə ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə A İ Direktivl ə rind ə n ə z ə rd ə tutulmu ş müdafi ə prosedurlarına müraci ə t etm ə si t ə l ə b olunur. Yerli m ə hk ə m ə l ə r v ə ə dliyy ə orqanlarının ə m ə kda ş ları t ə r ə fl ə rin ir ə li sürdükl ə ri qanuni arqumentl ə rl ə kifay ə tl ə nm ə y ə r ə k sözüged ə n t ə r ə fl ə rin faktiki v ə ziyy ə tini ə sas götür ə r ə k t ə tbiq edil ə c ə k qanunvericilik aktlarını mü ə yy ə nl əş dirm ə lidirl ə r; bu is ə ə sas ə n o dem ə kdir ki, konkret bir i ş in bütün t ə r ə fl ə ri ir ə li sürül ə n arqumentl ə r v ə d ə lill ə r ə ə saslanan iddialarını ayrı-seçkiliy ə yol verilm ə d ə n t ə qdim etm ə k yollarını s ə m ə r ə li şə kild ə seçm ə lidirl ə r. Bu proses h ə r bir müvafiq sistemd ə mövcud olan r ə hb ə r hüquqi prinsipl ə r ə uy ğ un h ə yata keçirilm ə lidir, m ə s ə l ə n, A İ qanunvericiliyi bu Ittifaqi t əş kil ed ə n 27 üzv dövl ə td ə birba ş a hüquqi qüvv ə y ə malikdir v ə bu m ə kanda A İ HK-nın birba ş a t ə tbiqin ə icaz ə verilir, bu is ə o dem ə kdir ki, bu qanunlara A İ -y ə v ə eyni zamanda, Avropa Ş urasına üzv olan bütün dövl ə tl ə rd ə ə m ə l olunmalıdır. Lakin bu t ə l ə bl ə ba ğ lı bir vacib m ə hdudiyy ə t mövcuddur ki, bu da ist ə nil ə n müdafi ə prosedurlarının t ə tbiqetm ə müdd ə til ə ə laq ə dardır. Müt ə x ə ssisl ə r qeyri-diskriminativ müdafi ə prosedurlarının t ə tbiqi variantlarını n ə z ə rd ə n keçirm ə zd ə n ə vv ə l konkret bir yurisdiksiyada h ə min prosedurların t ə tbiqi müdd ə til ə ba ğ lı ist ə nil ə n müvafiq m ə hdudiyy ə tl ə rl ə tanı ş olmalıdırlar v ə konkret m ə hk ə m ə t ə r ə find ə n müdafi ə prosedurlarının t ə tbiqi m ə s ə l ə sin ə baxılıb-baxılmama imkanlarını mü ə yy ə n etm ə lidirl ə r. Bunun praktiki ə h ə miyy ə ti ondan ibar ə tdir ki, müt ə x ə ssisl ə r, münasib olduqda, yerli m ə hk ə m ə l ə r v ə dig ə r orqanlar qar ş ısında qeyri-diskriminativ, aidiyy ə ti vasit ə l ə r ə v ə müvafiq presedent hüququna müraci ə t etm ə k imkanına malik olacaqlar. Bununla ə laq ə dar olaraq müt ə x ə ssisl ə r hal-hazırda ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə mövcud olan qanunvericilik aktlarını, bu aktların t ə tbiqi prosedurlarını v ə konkret v ə ziyy ə td ə t ə tbiqi yollarını mütl ə q bilm ə lidirl ə r. 1.1. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyinin konteksti v ə m ə n şə yi “Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması sah ə sind ə Avropa qanunvericiliyi” termini ayrı-seçkiliyin yolverilm ə zliyini t ə min ed ə n normalardan ibar ə t vahid, Avropa miqyaslı bir qanunvericilik bazasının mövcudlu ğ unu n ə z ə rd ə tutur v ə bu cür qanunvericilik bazasını faktiki olaraq bir sıra kontekstl ə r t əş kil edir. Bizim B ə l ə dçi ə sas ə n A İ HK-nı v ə müvafiq A İ Direktivl ə rini n ə z ə rd ə n keçirir. N ə vaxt v ə hansı s ə b ə bl ə rd ə n i ş l ə nib hazırlanması nöqteyi-n ə z ə rind ə n bu 2 qanunvericilik sistemi (bir t ə r ə fd ə n Konvensiya, dig ə r t ə r ə fd ə n is ə Direktivl ə r) müxt ə lif m ə n şə lidir. 1.1.1. Avropa Ş urası v ə Avropa İ nsan Hüquqları Konvensiyası A Ş ilk d ə f ə II Dünya müharib ə sind ə n sonra bir araya g ə lmi ş v ə dig ə r m ə s ə l ə l ə rl ə yana ş ı qanunun aliliyi, demokratiya, insan hüquqları v ə sosial inki ş afın t əş viqi m ə qs ə dini öz qar ş ısına qoyan Avropa ölk ə l ə ri t ə r ə find ə n t ə sis edilmi ş hökum ə tl ə rarası t əş kilatdır (Avropa Ş urası Nizamnam ə sinin Preambulasına v ə 1-ci madd ə sin ə baxın). Bu m ə qs ə d ə nail olunmanı t ə min 10 etm ə k üçün A Ş -y ə üzv olan dövl ə tl ə r BMT-nin “Ümumdünya insan hüquqları” B ə yannam ə sind ə n qaynaqlanan v ə insan hüquqları il ə ba ğ lı müqavil ə l ə rd ə n birincisi hesab olunan A İ HK-nı q ə bul etdil ə r. A İ HK onu imzalamı ş dövl ə tin yurisdiksiyasında olan bütün şə xsl ə rin (yalnız öz v ə t ə nda ş ları deyil) bir sıra hüquqlarını t ə min etm ə k m ə qs ə dil ə h ə min dövl ə tin üz ə rin ə dü şə n hüquqi öhd ə likl ə ri özünd ə ə ks etdirir. A İ HK-nın icrası prosesi üzv dövl ə tl ə r ə qar ş ı i ş l ə ri ara ş dıran Avropa İ nsan Hüquqları M ə hk ə m ə si (A İ HM) t ə r ə find ə n ( ə vv ə ll ə r Komissiyanın köm ə yil ə ) n ə z ə rd ə n keçirilir. Hal-hazırda 47 dövl ə t A Ş -nin üzvüdür v ə bu t əş kilata üzv olmaq ist ə y ə n h ə r bir dövl ə t A İ HK-ya d ə qo ş ulmalıdır. 1950-ci ild ə qüvv ə y ə mindikd ə n sonra A İ HK-ya “Protokol” kimi tanınmı ş s ə n ə dl ə r vasit ə sil ə ə lav ə v ə d ə yi ş iklikl ə r edilmi ş dir. A İ HM-ni daimi v ə bütün s ə lahiyy ə tl ə r ə malik orqan kimi t ə sdiq ed ə r ə k Komissiyanı l əğ v ed ə n 1994-cü il tarixli, 11 saylı Protokolla A İ HK-ya ə n mühüm prosedur xarakterli d ə yi ş iklik edilmi ş dir. Bu Protokol Berlin divarının uçurulmasından v ə keçmi ş Sovetl ə r Birliyinin da ğ ılmasından sonra A Ş -y ə üzv olmu ş Şə rqi Avropa dövl ə tl ə rind ə n sayı artmaqla daxil olan i ş l ə rin öhd ə sind ə n g ə l ə bil ə c ə k A İ HK mexanizml ə rin ə köm ə k m ə qs ə dil ə i ş l ə nib hazırlanmı ş dır. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an edilm ə si A İ HK-da t ə sbit olunmu ş bütün hüquqlardan b ə rab ə r istifad ə ni n ə z ə rd ə tutan 14-cü madd ə 1 il ə t ə min edilir. A İ -y ə üzv olan bütün dövl ə tl ə r t ə r ə find ə n h ə l ə d ə ratifikasiya edilm ə mi ş 2000-ci il tarixli, A İ HK-nın 12 saylı Protokolu 2 bütün hüquqlardan (o cüml ə d ə n milli qanunlarla n ə z ə rd ə tutulmu ş hüquqlardan da) b ə rab ə r istifad ə ni t ə min etm ə kl ə ayrı-seçkiliy ə aid qada ğ aların ə hat ə dair ə sini daha da geni ş l ə ndirir. Bu Protokola aid İ zahedici M ə ruz ə d ə göst ə rildiyi kimi, h ə min Protokol insan hüquqlarını t ə min ed ə n aparıcı elementin formala ş dırılması üçün n ə z ə rd ə tutulmu ş ayrı-seçkilikd ə n müdafi ə olunmanı gücl ə ndirm ə k m ə qs ə dil ə i ş l ə nib hazırlanmı ş dır. Oxucular üçün qeyd etm ə k yerin ə dü şə r ki, m ə hz ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması prinsipi bu B ə l ə dçid ə b ə hs olunmayan bir sıra A Ş s ə n ə dl ə rinin d ə t ə m ə l prinsipini t əş kil edir. Cinsi m ə nsubiyy ə t ə gör ə ayrı-seçkiliy ə yol verilm ə d ə n m əşğ ulluq sah ə sind ə b ə rab ə r imkanlara v ə b ə rab ə r r ə ftara dair hüquqların 1996-cı il tarixli Avropa Sosial Xartiyasında ə ks olunmasını qeyd etm ə k vacibdir. 3 Bundan ba ş qa, ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması il ə ba ğ lı normalara “Milli azlıqların müdafi ə si haqqında” Ç ə rçiv ə Konvensiyasında, 4 h ə mçinin “ İ nsan alveri ə leyhin ə t ə dbirl ə r ə dair” 5 v ə “R ə smi s ə n ə dl ə rd ə n istifad ə imkanlarına dair” A Ş Konvensiyalarında da rast g ə lm ə k olar. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması A Ş t ə r ə find ə n i ş l ə nib hazırlanmı ş qanunvericilik aktlarının formala ş masında xüsusi ç ə kiy ə malikdir v ə t ə min olunacaq ə sas azadlıqların bir növü kimi n ə z ə rd ə tutulur. Yüklə 144,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|