Az ə rbaycan Respublikasının ayrı-seçkiliy
Yüklə 144,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.3.1.1. Avropa İ nsan Hüquqları Konvensiyası il ə ə hat ə olunan hüquqlar
|
3.3. Avropa İ nsan Hüquqları Konvensiyasının ə hat ə dair ə si: 14-cü madd ə v ə 12 saylı Protokol 3.3.1. Avropa İ nsan Hüquqları Konvensiyasına ə sas ə n ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunması xüsusiyy ə tl ə ri 14-cü madd ə , A İ HK-da “…t ə sbit olunmu ş hüquq v ə azadlıqlardan istifad ə ” sah ə sind ə b ə rab ə rliyin t ə min olunmasını n ə z ə rd ə tutur. M ə hz bu s ə b ə bd ə n d ə , A İ HM, A İ HK ə sasında müdafi ə olunan hüquqlardan birinin ə hat ə dair ə sin ə dü ş m ə y ə n ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı ş ikay ə tl ə r ə baxmaq s ə lahiyy ə tin ə malik deyil. A İ HM, 14-cü madd ə nin ehtimal olunan pozulma hallarına baxarsa, bu bir qayda olaraq maddi hüquqlarla ə laq ə l ə ndirilmi ş şə kild ə ba ş verir. Ad ə t ə n ş ikay ə tçi maddi hüququn v ə bununla yana ş ı 14-cü madd ə il ə ə laq ə dar maddi hüququn pozuldu ğ unu idda edir. Ba ş qa sözl ə , onun hüquqlarına müdaxil ə , maddi hüquqla n ə z ə rd ə tutulmu ş normaları t ə min etm ə m ə kl ə yana ş ı, ox ş ar v ə ziyy ə td ə olan ba ş qa şə xsl ə rin üzl əş m ə diyi qeyri-münasib r ə ftara gör ə diskriminativ hesab oluna bil ə r. 4-cü f ə sild ə qeyd edildiyi kimi, A İ HM iddiaya baxark ə n maddi hüququn pozuldu ğ unu mü ə yy ə n etdikd ə , iddianın ayrı-seçkilikl ə ba ğ lı hiss ə sin ə baxmır ( ə g ə r bu i ş in h ə min iddianın yenid ə n baxılmasını n ə z ə rd ə tutdu ğ unu hesab edirs ə ). İ lk növb ə d ə , bu f ə sild ə A İ HK-la t ə min olunan hüquqlar qısa şə kild ə n ə z ə rd ə n keçiril ə c ə k, sonra is ə 14-cü madd ə nin t ə tbiqi m ə qs ə dil ə A İ HK-nın ə hat ə dair ə si A İ HM t ə r ə find ə n nec ə t ə fsir olundu ğ u izah edil ə c ə k. 3.3.1.1. Avropa İ nsan Hüquqları Konvensiyası il ə ə hat ə olunan hüquqlar 14-cü madd ə A İ HK t ə r ə find ə n n ə z ə rd ə tutulmu ş maddi hüquqlardan biril ə ə laq ə dar ba ş vermi ş ayrı-seçkillik hallarından tam asılı oldu ğ undan, A İ HK-la ə hat ə olunan hüquqların d ə rk edilm ə si z ə ruridir. A İ HK ə sas ə n “mülki v ə siyasi” hüquqlar kimi xarakteriz ə edil ə n bir sıra hüquqları özünd ə ə ks etdirm ə kl ə yana ş ı, mü ə yy ə n “iqtisadi v ə sosial” hüquqları da müdafi ə edir. A İ HK-da öz ə ksini tapmı ş maddi hüquqlar son d ə r ə c ə geni ş diapazona malikdir v ə ya ş amaq hüququ, şə xsi h ə yata v ə ail ə h ə yatına hörm ə t hüququ, h ə mçinin fikir, vicdan v ə din azadlı ğ ı kimi hüquqlardan ibar ə tdir. İ ddia olunan ayrı-seçkilik m ə s ə l ə si, A İ HK hüququ il ə ə hat ə olunan sah ə l ə rd ə n birin ə aid olduqda, A İ HM müvafiq iddia ə riz ə sin ə 14-cü madd ə nin pozulması prizmasından baxacaq. Bu, A İ qanunvericiliyil ə A İ HK arasında mövcud olan h ə ddind ə n artıq ə h ə miyy ə tli bir f ə rqdir v ə h ə min f ə rq ondan ibar ə tdir ki, A İ HK ayrı-seçkiliyin qada ğ an olunmasına dair A İ qanunvericiliyi t ə r ə find ə n t ə nziml ə nm ə y ə n m ə s ə l ə l ə rl ə ə laq ə dar ayrı-seçkilikd ə n müdafi ə ni t ə min edir. A İ -nin Ə sas Hüquqlar Xartiyası, A İ -nin üz ə rin ə gördüyü t ə dbirl ə rl ə (o cüml ə d ə n ayrı-seçkiliyin qada ğ an edilm ə sil ə ) insan hüquqları sah ə sin ə müdaxil ə etm ə m ə k öhd ə liyi qoysa da, bu Xartiya üzv dövl ə tl ə r ə yalnız A İ qannvericiliyini t ə tbiq etdikl ə ri zaman ş amil olunur. Xartiyanın A İ -y ə üzv olan dövl ə tl ə r ə bu cür m ə hdud şə kild ə ş amil olunmasının s ə b ə bi A İ -nin özünd ə qanunvericiliyin icrası üçün inzibati mexanizml ə rin mövcud olmaması il ə ə laqadardır – h ə tta A İ qanunvericiliyi üzv dövl ə tl ə rin hökum ə tl ə ri t ə r ə find ə n h ə yata keçirilir. Bel ə likl ə , üzv dövl ə tl ə rin A İ -y ə müvafiq s ə lahiyy ə tl ə r h ə val ə etm ə dikl ə ri sah ə l ə rd ə Xartiya hüquqi qüvv ə y ə malik deyil. Ayrı-seçkiliyin qada ğ an edilm ə sin ə dair direktivl ə rin t ə tbiqin ə ba ş lanıldıqdan v ə müdafi ə m ə s ə l ə l ə ri mallar v ə xidm ə tl ə r sah ə sini, sosial t ə minat sistemini ə hat ə etdikd ə n sonra A İ HK v ə 49 direktivl ə r t ə r ə find ə n t ə klif olunan müdafi ə növl ə rinin ə hat ə dair ə si arasındakı f ə rq azalmı ş dır. Bununla bel ə , A İ qanunviciyil ə n ə z ə rd ə tutulmu ş müdafi ə il ə ə hat ə olunan sah ə l ə ri tamamlayan v ə A İ HK t ə r ə find ə n n ə z ə rd ə tutulmu ş müdafi ə il ə ə hat ə olunan konkret sah ə l ə ri mü ə yy ə n etm ə k mümkündür. Bu sah ə l ə r a ş a ğ ıda n ə z ə rd ə n keçiril ə c ə k. 3.3.1.2. Avropa İ nsan Hüquqları Konvensiyasında n ə z ə rd ə tutulmu ş hüquqların ə hat ə dair ə si A İ HM 14-cü madd ə ni t ə tbiq ed ə rk ə n A İ HK-da n ə z ə rd ə tutulmu ş hüquqların ə hat ə dair ə sil ə ba ğ lı çox geni ş şə rh q ə bul etmi ş dir: • A İ HM d ə qiql əş dirmi ş dir ki, h ə tta iddianın özü birba ş a maddi hüququn pozulması il ə ba ğ lı olmasa bel ə , iddialara maddi hüquqla ə laq ə l ə ndiril ə n 14-cü madd ə ə sasında baxa bil ə r; 92 • A İ HM, A İ HK-nın ə hat ə dair ə sinin bu s ə n ə dd ə n ə z ə rd ə tutulmu ş hüquqların m ə nasından daha geni ş oldu ğ unu mü ə yy ə n etmi ş dir. Bu s ə b ə bd ə n d ə , konkret i ş l ə ba ğ lı faktların A İ HK ə sasında müdafi ə olunan m ə s ə l ə l ə r ə geni ş şə kild ə aid olması kifay ə tdir. Misal: Z ə rb Adaminin Malta Respublikasına qar ş ı i ş in ə ə sas ə n, iddiaçı andlı iclasçılar kimi i ş tirak etm ə k üçün d ə v ə t olunmu ş ki ş il ə rin çoxluq t əş kil etm ə si s ə b ə bind ə n cinsi z ə mind ə ayrı- seçkilikl ə ba ğ lı ş ikay ə t etmi ş dir. 93 A İ HK-nın 4(2)-ci madd ə si m ə cburi ə m ə yi qada ğ an edir. Lakin A İ HK-nın 4(3)(d) madd ə si “adi v ə t ə nda ş lıq v ə zif ə l ə rinin” “icbari ə m ə k” terminil ə ehtiva olunmadı ğ ını b ə yan edir. A İ HM mü ə yy ə n etmi ş dir ki, konkret “adi v ə t ə nda ş lıq v ə zif ə l ə ri” bu madd ə il ə ə hat ə olumasa da (ba ş qa sözl ə , A İ HK andlı iclasçı v ə zif ə sini icra etm ə k funksiyasından azad olunma hüququnu n ə z ə rd ə tutmasa da) bu i şə aid faktlar müvafiq hüququn ə hat ə dair ə sin ə dü ş ür. A İ HM öz q ə rarını bel ə bir faktla ə saslandırmı ş dır ki, “adi v ə t ə nda ş lıq v ə zif ə l ə rini” t əş kil ed ə n m ə s ə l ə l ə r diskriminativ t ə rzd ə t ə tbiq edildikd ə “anormal” hesab oluna bil ə r. Misal: E.B.-nin Fransa Respublikasına qar ş ı i ş in ə ə sas ə n, dövl ə t orqanları öz partnyoru il ə ya ş ıyan lezbian qadının övladlı ğ a u ş aq götürm ə k bar ə d ə ə riz ə sini q ə bul etm ə mi ş dir. 94 Ə riz ə çi 14-cü madd ə il ə ə laq ə l ə ndirlimi ş şə kild ə 8-ci madd ə nin pozuldu ğ unu iddia edirdi. A İ HM konkret olaraq birba ş a 8-ci madd ə nin pozulub-pozulmaması bar ə d ə q ə rar q ə bul edilm ə sinin ondan xahi ş olunmadı ğ ını bildirmi ş v ə bunu vacib bir m ə s ə l ə kimi qeyd etmi ş dir, çünki 8-ci madd ə özlüyünd ə ail ə qurmaq v ə ya övladlı ğ a götürm ə k hüquqlarının t ə min edilm ə sini n ə z ə rd ə tutmur. Lakin A İ HM ayri-seçkilik bar ə d ə ş ikay ə tin konkret bir hüququn ə hat ə dair ə sin ə dü ş m ə sinin mümkün oldu ğ unu vur ğ ulamı ş dır. Fransa Respublikası övladlı ğ a götürm ə k hüququnu n ə z ə rd ə tutan milli qanunvericilik bazasına malik oldu ğ undan, bu i şə aid faktların 8-ci madd ə nin ə hat ə dair ə sin ə birm ə nalı şə kild ə dü ş düyü A İ HM t ə r ə find ə n mü ə yy ə n olunmu ş dur. Eyni zamanda, A İ HM mü ə yy ə n etmi ş dir ki, i ş in faktlarına ə sas ə n, sözüged ə n qadının övladlı ğ a u ş aq götürm ə k xahi ş in ə dövl ə t orqanları t ə r ə find ə n r ə dd cavabının verilm ə sind ə h ə lledici rolu qadının cinsi oriyentasiyası oynamı ş dır, bu is ə milli qanunvericiliy ə ə sas ə n, övladlı ğ a u ş aq götürm ə k hüququna malik dig ə r subay şə xsl ə rl ə müqayis ə d ə diskriminativ r ə ftar hesab olunmu ş dur. Misal: Sidabrasın v ə Djiautasın Litva Respublikasına qar ş ı i ş in ə ə sas ə n, iddiaçılar dövl ə t sektorunda v ə öz ə l sektorun mü ə yy ə n sah ə l ə rin ə i şə götürülm ə l ə rin ə qada ğ a qoymu ş dövl ə t t ə r ə find ə n onların şə xsi h ə yatına hörm ə t etm ə hüququna müdaxil ə olunma kimi qiym ə tl ə ndir ə r ə k ş ikay ə t etmi ş dil ə r. 95 A İ HK ç ə rçiv ə sind ə ə m ə k hüququnun t ə min edilm ə si n ə z ə rd ə tutulmur. Lakin A İ HM bu i ş in 8-ci madd ə nin ə hat ə dair ə sin ə dü ş düyünü mü ə yy ə n etmi ş dir, çünki bu cür qada ğ a “onların şə xsi h ə yatına hörm ə t hüququna a ş kar şə kild ə t ə sir 92 M ə s ə l ə n, Sommerfeldin AFR- ə qar ş ı A İ HM-d ə ki [GC] (No. 31871/96) saylı, 8 iyul 2003-cü il tarixli i ş i. 93 Z ə rb Adaminin Malta Respublikasına qar ş ı A İ HM-d ə ki 17209/02 saylı, 20 iyun 2006-cı il tarixli i ş i. 94 E.B.-nin Fransa Respublikasına qar ş ı A İ HM-d ə ki [GC] 43546/02 saylı, 22 yanvar 2008-ci il tarixli i ş i. 95 Sidabrasın v ə Djiautasın Litva Respublikasına qar ş ı A İ HM-d ə ki 55480/00 v ə 59330/00 saylı, 27 iyul 2004-cü il tarixli i ş l ə ri. 50 ed ə r ə k c ə miyy ə td ə münasib ə tl ə r qurmaq imkanlarına ə h ə miyy ə tli d ə r ə c ə d ə m ə nfi t ə sir göst ə rirdi v ə ya ş ayı ş üçün maddi v ə sait ə ld ə etm ə k istiqam ə tind ə ciddi ç ə tinlikl ə r yaradırdı.” 96 Misal: Karsonun v ə ba ş qalarının Böyük Britaniyaya qar ş ı i ş in ə ə sas ə n, iddiaçılar onların pensiya m ə bl əğ inin Böyük Britaniyada v ə ya Böyük Britaniya il ə pensiya m ə s ə l ə sin ə aid ikit ə r ə fli müqavil ə imzalamı ş dövl ə td ə ya ş ayan pensiyaçılar üçün t ə tbiq olunan ə saslara uy ğ un hesablanması t ə klifin ə r ə dd cavabı vermi ş hökum ə t t ə r ə find ə n ayrı-seçkiliy ə m ə ruz qaldıqlarını iddia edirdil ə r. 97 Sosial t ə minat v ə ya pensiya hüququ A İ HK-da n ə z ə rd ə tutulmasa da, A İ HM dövl ə tin bu cür h ə r ə k ə t etm ə k q ə rarı ə sasında 1 saylı Protokolun 1-ci madd ə sil ə müdafi ə olunan mülkiyy ə t m ə s ə l ə l ə rinin günd ə m ə g ə ldiyini mü ə yy ə n etmi ş dir. A İ HM ox ş ar şə kild ə mü ə yy ə n etmi ş dir ki, ist ə nil ə n formada dövl ə t müavin ə tl ə rinin öd ə nilm ə sin ə aid dig ə r çoxsaylı i ş l ə r 14-cü madd ə nin t ə tbiqi m ə qs ə dil ə ya 1 saylı Protokolun 98 1-ci madd ə sinin (çünki bu ə mlak kimi q ə bul olunur) 99 v ə ya 8-ci madd ə sinin (çünki bu ail ə h ə yatına v ə ya şə xsi h ə yata t ə sir edir) 100 ə hat ə dair ə sin ə dü ş ür. Bu cür ə laq ə l ə ndirm ə yuxarıda 3.2-ci bölm ə d ə müzakir ə olunan v ə t ə nda ş lıq z ə minind ə ayrı-seçkiliy ə aid m ə s ə l ə il ə ə laq ə dar xüsusi ə h ə miyy ə t k ə sb edir. Yüklə 144,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|