Qlobal tüTÜn epidemiyasi barəDƏ Üst-nin MƏruzəSİ, 2008-ci IL. Mpower tədbirlər kompleksi yaĢayır və təsir edir
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tütünün imicinin dəyiĢməsi
- Bugünkü yeniyetmə - sabahın potensial daimi tütün istifadəçisidir, çünki siqaret çəkənlərin
- Qutular üzərindəki xəbərdarlıqların əhəmiyyəti
- Tütünün zərəri haqqında insanların məlumatlılıq səviyyəsinin artırılması uğrunda mübarizə aparmaq
- SĠQARET ÇƏKƏNLƏR ƏYANĠ XƏBƏRDARLIQLARI ALQIġLAYIR Təsvirli xəbərdarlıqların Braziliyalı siqaret çəkənlərə təsiri
- Dünya qanun haqqında
- Sağlamlığa vurulan zərərə dair xəbərdarlığı alqıĢlayırlar 80% 60%
- VətəndaĢların mühafizəsinin güclü vasitəsi
- Rəhbərlər sağlam icmalar yaratmağa qadirdirlər
- Ġki qrup ölkədə reklama qadağa qoyulduqdan 10 il sonra siqaretçəkmə həcmində baĢ vermiĢ fərqin orta göstəricisi
- Ġdman tədbirləri siqaret çəkənlər qrupunu cəlb etmək, seçmək və təsir göstərmək üçün bizim nəzərdə tutduğumuz ən yaxĢı yer olsa da, bu
- Hərtərəfli qadağalar və onlara tam Ģəkildə əməl olunmasını təmin etmək vacibdir
- Təsirli qadağaların həyata keçirilməsi
- Parlaq və sağlam gələcək
|
Sağlamlıq naminə çıxıĢ etmək 36
Tütünlə bağlı təhlükələrə dair xəbərdarlıq Tütündən istifadə edənlərin böyük əksəriyyəti onunla bağlı risklər barədə bilmir Tütünlə bağlı təhlükələrin inandırıcı dəlillərinə baxmayaraq, bütün dünyada az sayda siqaret çəkən şəxslər səhhətləri üçün yaranan riski tam başa düşür. Ola bilsin ki, insanlar ümumiyyətlə tütünün zərərli olduğunu anlayır, lakin siqareti yol verilən pis vərdiş kimi qəbul edirlər 83 . Tütünün fövqəladə asılılıq yaratma bacarığı və səhhət üçün törətdiyi təhlükələrin tam spektri ictimaiyyətə lazımi dərəcədə izah edilmir. Bunun nəticəsində, insanlar hesab edirlər ki, səhhətləri ilə bağlı problem yaranmamışdan əvvəl tütündən istifadəni azalda və ya siqareti ata bilərlər. Əslində isə, siqaret çəkənlərin əksəriyyəti tütündən istifadəni azalda bilməyəcək, onların demək olar ki, yarısı tütünlə bağlı xəstəliklərdən öləcək. İnsanların əksəriyyəti bilmir ki, tütündən hətta minimum istifadə təhlükə yaradır; bu qismən onunla əlaqəlidir ki, səhhət üçün təhlükə yaradan digər davranışla bağlı risklərdə məsələ başqadır. Tütündən istifadə edənlərin əksəriyyəti tütünlə bağlı yaranan ağ ciyərlərin xərçəngindən 84 başqa xəstəlikləri tanımırlar. Bilmirlər ki, siqaretçəkmə həmçinin ürək xəstəliklərinə, insult və bir çox digər xəstəliklərə, o cümlədən xərçəngin bir çox növlərinə səbəb olur
85 .
dəyiĢməsi Tütünün xüsusilə yeniyetmələr və gənclər arasında imicini dəyişdirmək üçün onlara tütünlə bağlı təhlükələri hərtərəfli izah etmək vacibdir. Tütünü həddindən artıq asılılıq yaradan və həyat üçün ciddi təhlükə törədən vərdiş kimi təqdim etmək lazımdır; o, həmçinin sosial baxımdan arzuedilməz və mənfi təsir doğuran hal kimi qəbul olunmalıdır. Bütün bunlara hökumət və vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyəti ilə nail olmaq mümkündür. Dövlət orqanları, mümkün olduqda, qeyri-hökumət təşkilatlarının (QHT) iştirakı ilə bütün kütləvi informasiya vasitələrində tütünə qarşı kampaniya aparmalı və əhalini tütünün yaratdığı təhlükələrə dair tam mənada xəbərdar etməlidir. Bu kampaniyalar tütünün saxta parıltılı imicini dağıda, onun insanın səhhətinə vurduğu zərəri açıqlaya, ailənin maliyyə vəziyyəti və dövlətin iqtisadiyyatı üçün yaratdığı xoşagəlməz nəticələrini izah edə, həmçinin tütün tüstüsündən azad cəmiyyətin üstünlüklərini göstərə bilər. Tütündən istifadənin vurduğu zərərin əyani təsvirini verən fəal kampaniyalar siqaret çəkənləri siqareti atmağa inandıracaq səmərəli vasitə ola bilər 85 . Bugünkü yeniyetmə - sabahın potensial daimi tütün istifadəçisidir, çünki siqaret çəkənlərin əksəriyyəti ona yeniyetmə yaĢından vərdiĢ etməyə baĢlamıĢlar. “Fillipp Morris” Ģirkətinin daxili sənədi (1981 -ci il) 37
Tütün sənayesinin sponsorluğu ilə aparılan tütün əleyhinə reklam isə, əksinə, təsirsiz oldu və faktiki olaraq tütün istehlakının artırılmasına gətirib çıxartdı 86 . Tütün reklamlarına qarşı aparılan kampaniyalar həmçinin ailələrin, xüsusilə uşaqların passiv siqaretçəkmə ilə bağlı təhlükələrdən mühafizə olunması haqda məlumat verməlidir. Onlar tütünə xərclənən pulun və valideynlərdən birinin vaxtsız vəfatı nəticəsində ailənin maddi vəziyyətinə göstərdiyi mənfi təsirləri izah etməlidirlər. Kütləvi informasiya vasitələrində reklama, həmçinin tütün istehlakının dayandırılmasına dair uğurlu nümunələr təbliğ edilməli, gənclər arasında siqaret eksperimentləri və siqaret çəkmək həvəsinin qarşısını almaq cəhdləri təbliğ olunmalıdır. Qarşıya qoyulan tədbirlər peşəkar səviyyədə və digər məhsullarla bərabər texniki səviyyədə aparılmalıdır; bu tədbirlər həmçinin fokus qruplarda yoxlanmalı və nəzərdə tutulmuş auditoriyaya lazımi dərəcədə təsir göstərməsi təmin edilməlidir. Bununla əlaqədar, tütün reklamına qarşı səmərəli kampaniyalar böyük xərclər tələb edə bilər. ABŞ xəstəliklərlə mübarizə və onların profilaktikası mərkəzləri hökumətlərə tütünə qarşı tibbi- sanitar məlumatlara və tütün reklamına qarşı tədbirlərə adambaşına 2-4 ABŞ doll. xərcləməyi tövsiyə etdilər ki, bu da tütünə qarşı mübarizə proqramına çəkilən xərcin 15-20%-ni təşkil edir
87 . Bəzi hallarda hökumətlər və ya QHT-lər belə reklamın hazırlanması və yayılmasını maliyyələşdirə bilirlər. Bu reklamlar həmçinin tütün sənayesi ilə əlaqəsi olmayan korporativ sponsorlar tərəfindən vergi güzəştləri müqabilində ucuz qiymətlərlə təchiz edilə və hətta pulsuz aparıla bilər.
Tütün məhsullarının qutularında tütünün səhhət üçün zərərli olmasını göstərən xəbərdarlıqlar mütləq siqaret çəkənlərin diqqətini cəlb edəcək. Tütün məhsulları istehsalçıları hər zaman qutudan, xüsusilə gənclər arasında siqaret çəkənləri ancaq bir markaya bağlamaq və öz xəyali təsvirini yaratmaq üçün istifadə edirlər. Qutular üzərində verilən xəbərdarlıqlar belə marketinq siyasətinin təsirini azaldır. İstehsalçılar eyni zamanda qutudan siqaret çəkənlərin diqqətini yayındırmaq üçün istifadə edir və “yüngül”, “çox yüngül”, “az miqdarda qətran”, yaxud “yumşaq” sözlərini yazırlar. Lakin bunlardan heç biri səhhət üçün riskin həqiqətən azaldılması anlamına gəlmir 11
Tütün məhsullarının qutularında səhhət üçün yaranan təhlükəyə dair xəbərdarlıq siqaret çəkənlərin üzləşəcəkləri risk barədə bilgisini artırır 83
təsirləri təsvir edən şəkillərin qutularda verilməsi sözlərə nisbətən daha güclü təsir göstərir və oxumağı bacarmayan daha çox dünya əhalisini əhatə etmək üçün vacib əhəmiyyət daşıyır. Avstraliya 88 , Belçika, Braziliya 89 , Kanada 90 , Tailand və digər ölkələrin 83 təcrübəsi göstərir ki, tütün məhsulları qutularında verilən ciddi xəbərdarlıqlar siqaret çəkən gənclər, o cümlədən savad səviyyəsi aşağı olan ölkə sakinləri üçün vacib məlumat mənbəyi hesab olunur. Şəkillər həmçinin məlumatı uşaqlara, xüsusilə siqaret çəkənlərin gələcəkdə tütündən istifadə ehtimalı yüksək olan uşaqlarına daha səmərə ilə çatdırır. Baxmayaraq ki, bəzi ölkələr artıq siqaret qutularına xəbərdarlığın vurulmasının məcburi olduğunu qəbul etmişlər, bu xəbərdarlıqların qutulara vurulma standartı geniş surətdə fərqlənir. Bir çox ölkələr ümumiyyətlə xəbərdarlıq yazılmasını tələb etmir. Xəbərdarlığın təsirli olması üçün onlar iri, aydın yazılmalı, oxuna bilməli, həm şəkil, həm də mətndən ibarət olmalıdır. Onlar qutunun işarələnən səthinin ən azı yarısını tutmalı, mütləq səhhətə dəyən zərəri və tütün istehlakı nəticəsində yaranan xəstəlikləri dəqiq göstərməlidir. Yazılı xəbərdarlıqlar ölkənin əsas dillərində olmalı, əyaniliyi maksimum artırmaq və qavramanı asanlaşdırmaq üçün müəyyən rənglərdən, fondan, şrift növləri və ölçülərindən istifadə edilməlidir. Xəbərdarlıq ayrı-ayrılıqda qutulara, xarici qablaşdırma qutularına və pərakəndə satış nöqtələrinin vitrinlərinə vurulmalı, həmçinin marağı artırmaq üçün müntəzəm dəyişdirilməlidir. 2005- ci ildə Avropa komissiyası bu dəyişiklik məqsədilə üzv dövlətlərin istifadəsi üçün sağlamlığa zərərlə bağlı xəbərdarlıq tipli rəngli şəkil və təsviri təsdiq etmişdir. Tütün məhsulları qutularında səhhətə dəyən zərər haqqında xəbərdarlıqların yerləşdirilməsini məcbur edən tədbirlər hökumətdən heç bir xərc tələb etmir. Tütünün zərəri haqqında insanların məlumatlılıq səviyyəsinin artırılması uğrunda mübarizə aparmaq 38
Təsvirli xəbərdarlıqlar cəmiyyətin böyük əksəriyyəti tərəfindən dəstəklənir və adətən, tütün sənayesindən başqa, nadir halda digərlərinin müqaviməti ilə üzləşir. Geniş şəkildə təşkil edilmiş xəbərdarlıqlar siqareti atmağa, gəncləri siqaret çəkməyə başlamamağa səsləyir, o cümlədən tütünlə
mübarizənin digər üsullarının, məsələn tütün tüstüsündən azad zonaların yaradılmasının cəmiyyət tərəfindən qəbul edilməsinə yardım göstərir.
Mənbə: Datafolha instituto de Pesquisas. 76 % sгo a favor que embalagens de cigarros tragam imagens que ilustram Males provocados pelo fumo; 67 % dos fumantes que viram as imagens afirmam terem sentido vontade de parar de fumar. Opiniгo publica, 2002 (http://datafolha.folha.uol.com.br/po/fumo_21042002.shtml, 6 dekabr 2007-ci il)
düĢünməyə adət etmiĢdir... Qanuni vasitələrin qlobal səhiyyənin və qlobal ədalətin xidmətinə cəlb etmək vaxtı gəlmiĢdir. ÜST - nın “Ədalət çərçivəsində sağlamlığa doğru yol” adlı məruzəsi, 2002 -ci il Siqaret çəkməyin sağlamlığa vurduğu zərərə dair fikirlərini dəyiĢdilər Siqare tdən imtina etmək istədilər Sağlamlığa vurulan zərərə dair xəbərdarlığı alqıĢlayırlar 80% 60% 40% 20% 0% 39
Tütün məhsullarının reklamına, satışının stimullaşdırılmasına və sponsorluğuna qoyulmuş qadağalara əməl edilməsinə
İstifadəçilərin yarısının ölümünə səbəb olan məhsulu satmaq üçün qeyri-adi marketinq bacarığı tələb olunur. Tütün məhsulları istehsalçıları dünyada marketinq üzrə ən yaxşı mütəxəssislərdən olub, getdikcə daha fəal şəkildə tütün məhsulları reklamının və satışın stimullaşdırılmasının qadağasına, tütün istehlakının azalmasına yönəlmiş sponsorluğa qarşı çıxmağa çalışırlar. Tütün sənayesi nümayəndələri iddia edirlər ki, onların reklam və satışın stimullaşdırılması sahəsində gördükləri tədbirlər satışın artırılması və yeni istehlakçıların cəlb edilməsinə deyil, bazar payının mövcud istifadəçilər arasında yenidən bölüşdürülməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur 91 .
Bu, belə deyil. Marketinq və satışın stimullaşdırılması tütün məhsullarının satışını artırır, daha çox insanların ölümünə səbəb olur, siqaret çəkənləri daha çox siqaret çəkməyə həvəsləndirir və siqareti atmaq həvəsini azaldır. Marketinq həmçinin potensial istifadəçiləri – xüsusilə gəncləri tütünün dadına baxmağa və daimi istifadəçi olmağa çağırır 92
gənclərə və konkret demoqrafik yarımqruplara yönəlmiş reklamı xüsusilə təsirlidir 93,94
. Marketinq tütünə qarşı mübarizə cəhdlərinin təsirini azaldan digər maneələr yaradır. Tütün məhsullarının geniş reklamı tütünü digər istehlakçı məhsullarından fərqlənməyən “normal” məhsul kimi təsvir edir. Buna görə də, insanlar tütündən istifadə nəticəsində yaranan təhlükələri çətin anlayırlar. Marketinq yanlış olaraq tütünü gənclik, enerji, cəlbedicilik və seksual cazibədarlıq kimi arzu edilən xüsusiyyətlərlə bağlı təsvir edir. O, həmçinin reklama, satışın stimullaşdırılmasına və sponsorluğa hər il xərclədiyi milyardlarla dolların köməyi ilə tütün sənayesinin kütləvi informasiya vasitələrinə, həmçinin idman və əyləncə biznesinə təsirini artırır. VətəndaĢların mühafizəsinin güclü vasitəsi Tütün sənayesi marketinq sahəsində qoyulmuş qadağalara ciddi müqavimət göstərir, çünki bu qadağalar tütün istehlakının azalmasına effektli təsir edir. Sənaye hətta minimal məhdudiyyətlərə qarşı da güclü lobbiçilik təşkil edəcək. Reklama qoyulmuş qadağalardan əvvəl və sonra milli səviyyədə aparılmış tədqiqatlar tütün istehlakının 16% azalmasını göstərir 95,96,97,98 .
qadağası gəliri və təhsili müxtəlif səviyyədə olan insanlar arasında tütün istehlakının azalmasına səbəb olur
99 .
Rəhbərlər sağlam icmalar yaratmağa qadirdirlər 40
REKLAMA QOYULAN HƏRTƏRƏFLĠ QADAĞALAR MÜBARĠZƏNĠN DĠGƏR NÖVLƏRĠNĠ GÜCLƏNDĠRĠR Ġki qrup ölkədə reklama qadağa qoyulduqdan 10 il sonra siqaretçəkmə həcmində baĢ vermiĢ fərqin orta göstəricisi Mənbə: Saffer H. Tobacco advertising and promotion. in: Jha P, Chaloupka FJ, eds. Tobacco control in developing countries. Oxford, Oxford University Press, 200 0.
41
Hökumətlər marketinq sahəsində qadağa qoyduqları zaman nəzərə almalıdırlar ki, tütün sənayesindən başqa digər sənaye müəssisələri də belə reklam, satışın stimullaşdırılması və tütün məhsullarına sponsorluqdan yararlanır. Kütləvi informasiya vasitələri, tütün idxalçıları, tütün məhsullarının pərakəndə satıcıları, idman və əyləncə təşkilatları istehlakçılarını və ya reklamdan, satışın stimullaşdırılmasından, sponsorluqdan əldə edəcəyi gəlirləri itirməkdən qorxaraq, tütün sənayesinin maraqlarına uyğun marketinq sahəsində qoyulan qadağalara və tütünlə mübarizənin digər üsullarına qarşı çıxacaqlar.
Marketinqə və satışın stimullaşdırılmasına qoyulan qadağa tütün epidemiyasına qarşı güclü silah ola bilər. Tütün məmulatlarının istehsalçıları bilir ki, insanların əksəriyyəti həddi- buluğa çatdıqdan sonra siqaretçəkməyə başlamayacaq və şüurlu qərarlar qəbul etməyə qadir olacaqlar 34,35,36,37 . Tütün sənayesi tütünlü həyatdan zövq alan xoşbəxt gəncləri göstərən reklam kampaniyaları keçirir; bu zaman onun məqsədi yeni gənc tütün istehlakçılarını tora salmaq və onlarda ömürlük tütündən asılılıq yaratmaqdır. Qadağaların effektli olmasını təmin etmək üçün onlar tam olmalı, marketinq və satışın stimullaşdırılmasının bütün sahələrində tətbiq edilməlidir 66,91
. Qadağa ancaq radio və televiziyada aparılan reklamlara qoyularsa, tütün sənayesi öz vasitələrini marketinqin digər kanallarına, məsələn qəzetlərə, jurnallara, reklam lövhələrinə və internetə yönəldəcək. Reklamın bütün ənənəvi növlərindən istifadə etmək qadağan edilirsə, tütün sənayesi reklama xərclənən bütün vəsaitləri gənclər arasında məşhur olan tədbirlərin, məsələn, qaçış yarışları, idman müsabiqələri və musiqi festivallarının sponsorluğuna yönəldəcək. Tütün sənayesinin istifadə etdiyi digər marketinq kanallarına pərakəndə satış mağazalarında qiymətlərdə endirim, tədbirlər zamanı tütün məmulatlarının pulsuz paylanması və onların poçtla göndərilməsi daxildir. Digər reklam tədbirlərinə tütün məmulatlarının loqotiplərinin paltarlara və digər mallara vurulması, digər istehlak malları ilə tütün məmulatlarının ortaq brendi, yaxud reklamda məşhur şəxslərin iştirakı, tütün məmulatları markalarının bədii filmlərdə və televiziya proqramlarında göstərilməsi daxildir. Hərtərəfli qadağa bütün bu istiqamətlərin qarşısını almalıdır. Qismən qadağaya, adətən marketinq və satışın stimullaşdırılması üçün istifadə edilən digər dolayı və ya alternativ variantlar, məsələn, xüsusi ilə gənclər üçün maraqlı olan tədbirlərə sponsorluq daxil deyil
100,101 . Qismən qadağalar sənaye üçün öz məhsullarını hələ tütündən istifadəyə başlamamış gənclərə və siqareti atmaq istəyən böyüklərə satmağa davam etmək imkanı verir.
Ölkə rəhbərliyi reklama, satışın stimullaşdırılmasına və sponsorluğa qadağa qoyulacağını xeyli əvvəlcədən elan etməlidir. Beləliklə, kütləvi informasiya vasitələri və digər müəssisələrin yeni reklamçılar və sponsorlar tapmağa kifayət qədər vaxtı olacaq. Tütün istehlakını azaltmaq və media sahəsində ədalətlilik prinsipinə əməl etmək üçün qadağa tam olmalıdır. Tütün sənayesinin taktikasında və informasiya texnologiyalarında tətbiq edilən yenilikləri nəzərə almaqla, marketinq sahəsində hərtərəfli qadağaya müntəzəm dəyişikliklər edilməlidir. Şirkətlərin kommersiya xərcləri sahələrində marketinq və satışın stimullaşdırılması bölməsinə vergi güzəştləri edilməməsi yolu ilə də reklamı azaltmaq olar. Xarici kütləvi informasiya vasitələrinə qadağaların qoyulması, adətən qeyri-mümkün hesab olunsa da, bir çox ölkələrdə çap edilən xarici qəzet və jurnalların milli nəşrləri yerli ölkənin qanunlarına hörmətlə yanaşırlar. Yerli serverlər digər ölkələrdə yerləşən internet səhifələrində təqdim olunan arzuedilməz reklamı bağlaya bilər. Beynəlxalq peyk stansiyalarının məlumatları peykdən yerə ötürülən zaman ölkə daxilində yayılmazdan əvvəl mərkəzləşmiş surətdə redaktə edilə bilər. Mədəniyyət baxımından oxşar olan bir neçə ölkədə tütün məhsullarının marketinqinə eyni zamanda qadağa qoyularsa, beynəlxalq qadağa təmin edilə bilər.
42
Tütün sənayesi tez-tez təsdiq edir ki, reklamın, satışın stimullaşdırılmasının və sponsorluğun birbaşa qadağan edilməsinə ehtiyac yoxdur, könüllü özünü tənzimləyən qaydalar məcəllələrini tətbiq etmək kifayətdir. Lakin tütün sənayesi tez- tez öz könüllü qaydalarını pozur, çünki onların qanun qüvvəsi yoxdur 102, 103
. Sənaye həm də təsdiq edəcək ki, qadağalar onun söz azadlığı hüququnu, o cümlədən qanuni məhsulun satışının stimullaşdırılması hüququnu məhdudlaşdırır. Tütünün səhhətə vurduğu zərəri və maddi ziyanı, o cümlədən tütün sənayesinin uşaqlara müraciət taktikasını vurğulamaqla, bu iddiaları asanlıqla təkzib etmək olar. Qeyd etmək olar ki, zərərli vərdişdən azad olmaq hüququ tütün sənayesinin maliyyə maraqlarından daha vacibdir.
Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|