Qlobal tüTÜn epidemiyasi barəDƏ Üst-nin MƏruzəSİ, 2008-ci IL. Mpower tədbirlər kompleksi yaĢayır və təsir edir
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tütünlə bağlı təhlükələrə dair xəbərdarlıq.
- Tütündən istifadə ilə bağlı təhlükələrə dair insanları xəbərdar etmək
- Siqaretçəkmə nəticəsində yaranan xəstəliklər Passiv siqaretçəkmə nəticəsində yaranan xəstəliklər
- Qırtlaq Ağız-udlaq Qida borusu Traxeya, bronxlar və ya ağ ciyərlər Kəskin miyeloid
- Uşaqlıq boğazı İnsult Korluq, katraktalar Periodontit Aortanın anevrizmi
- Limfoma *
- Leykemiya * İnsult *
- Ağ ciyərlərin xroniki obstruktiv xəstəliyi (ACXOX), xroniki respirator simptomlar *, astma*
- Tütün məhsullarının reklamına, satışının stimullaşdırılmasına və sponsorluğuna qoyulmuş qadağalara əməl edilməsinə
- Öz icmanızda sağlamlıq üçün münasib şərait yaradın
- Qlobal tütün böhranı
- Ġnsanları öz mövqeyinizlə tanıĢ edin 18
- TÜTÜN ONDAN ĠSTĠFADƏ EDƏNLƏRĠN TƏXMĠNƏN HƏR ĠKĠ NƏFƏRDƏN BĠRĠNĠ ÖLDÜRÜR
|
Tütündən istifadənin dayandırılması məqsədi ilə kömək təklifi. Dünyada bir milyarddan çox olan siqaret çəkənlərin əksəriyyəti – bütün böyük əhalinin dörddə biri – tütündən asılıdır. Çoxları siqaret çəkməkdən imtina etmək istəyir, lakin yalnız bəziləri ehtiyacı olduğu yardımı ala bilir. Tütün asılılığından müalicə edən xidmətlər tam həcmdə yalnız ümumi dünya əhalisinin 5%-i yaşadığı doqquz ölkədə mövcuddur. Ölkələr bu asılılıqdan azad olmaq istəyən siqaret çəkənlərə yardım göstərmək məqsədi ilə az xərclər tələb edən effektli tədbirlər proqramlarını tətbiq etməlidir. Tütünlə bağlı təhlükələrə dair xəbərdarlıq. Əsaslı sübutlara baxmayaraq yalnız bəzi siqaret çəkənlər tamamilə öz sağlamlıqlarını məruz qoyduqları riski dərk edir. Tütünlə bağlı hərtərəfli xəbərdarlıqlar, xüsusilə də yeniyetmə və gənclər arasında tütünün imicini dəyişməyə qadirdir. Tütün məmulatları qutularının üzərində olan əyani xəbərdarlıqlar tütündən istifadənin qarşısını alır, lakin yalnız ümumi dünya əhalisinin 6%-i yaşadığı beş ölkədə qrafik təsvirli xəbərdarlıqlardan (qutunun azı 30% qeydlər aparıldığı səthində) istifadə etməyi məcbur edirlər və yalnız əhalinin 4%-i yaşadığı beş ölkə qutular üzərində xəbərdarlıqların əks olunmasına dair ən yüksək standartlara cavab verir.
14
* Səbəbli əlaqənin olmasını ehtimal edən məlumatlar Səbəbli əlaqənin olmasını sübuta yetirən məlumatlar Bu gün tütün dünyada olan əsas qatildir. Bizdə tütün istehlakının azaldılması üçün etibarlı vasitələr vardır, lakin ölkə rəhbərləri hələ də bu təsir tədbirlərindən istifadə etmirlər. Maykl R. Blumberq, Nyu-Yorkun meri Siqaretçəkmə nəticəsində yaranan xəstəliklər Passiv siqaretçəkmə nəticəsində yaranan xəstəliklər Sidik kisəsi Xərçəng xəstəliyinin növləri Xroniki xəstəliklər Uşaqlar Böyüklər Qırtlaq Ağız-udlaq Qida borusu Traxeya, bronxlar və ya ağ ciyərlər
leykemiyası Mədə
Qadınlarda reproduktiv sistem üçün nəticələr (o cümlədən, fertilliyin azalması) Beyin şişləri *
sindromu (QUÖS) Leykemiya *
Ağ ciyərlərin xroniki obstruktiv xəstəliyi (ACXOX), xroniki respirator simptomlar *, astma*, Ağ ciyərlərin funksiyasının pozulması*
sistem üçün nəticələr: yenidoğulanların aşağı çəkisi; Vaxtından əvvəl doğuş *
Mənbə: U.S. Department of Health and Human Services. The health consequences of smoking: a report of the Surgeon General. Atlanta, U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2004 (http://www.cdc.gov/ tobacco/data_statistics/sgr/sgr_2004/chapters.htm, 5 dekabr 2007 ilə olan vəziyyət). Mənbə: U.S. Department of Health and Human Services. The health consequences of involuntary exposure to tobacco smoke: a report of the Surgeon General. Atlanta, U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, Coordinating Center for Health Promotion, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2006 (http://www.surgeongeneral.gov/ library/secondhandsmoke/report/fullreport.pdf, 5 dekabr 2007 ilə olan vəziyyət). 15
Dünya əhalisinin 40%-dən çoxu “yüngül” və “az qatranlı” kimi yalnış və ya aldadıcı yazıların istifadə olunmasının qarşısının alınması üçün tədbirlər görülməyən ölkələrdə yaşayır, ona baxmayaraq ki, belə məmulatların sağlamlığa dəyən riskinin azaltmamasına dair inandırıcı dəlilləri mövcuddur və bu da tütün sənayesinə bir neçə onilliklərdir ki, məlumdur. Hazırki ilk məruzədə məlumatlandırma-maarifləndirmə kampaniyalarının qiymətləndirilməsi verilmir, hansılar ki, ciddi, düşünülmüş və inadla aparılarsa, son dərəcə effektli olur. Avstraliya kimi ölkələrin misalı göstərir ki, məlumatlandırma-maarifləndirmə kampaniyalarının köməyi ilə nəyə nail olmaq olar. Tütün məhsullarının reklamına, satışının stimullaşdırılmasına və sponsorluğuna qoyulmuş qadağalara əməl edilməsinə təminat. Tütün sənayesi hər il tütün məhsullarının reklamına, satışının stimullaşdırılmasına və sponsorluğuna on milyardlarla dollar vəsait xərcləyir. Tütün məhsullarının reklamına, satışının stimullaşdırılmasına və sponsorluğuna qismən qoyulan qadağalar yaxşı nəticə vermir, çünki sənaye sadəcə olaraq vəsaitləri digər – idarə olunmayan – satışının stimullaşdırılması istiqamətlərinə yönəldir. Yalnız tam qadağa tütün istehlakını azalda bilər və insanları, xüsusilə də gəncləri, sənaye tərəfindən tütün məhsullarının satışının stimullaşdırılmasında istifadə olunan taktiki üsullardan qoruya bilər. Hal-hazırda ümumi dünya əhalisinin yalnız 5%-i tütün məhsullarının reklamına, satışının stimullaşdırılmasına və sponsorluğuna hərtərəfli qadağalar qoyan ölkələrdə yaşayır. Təxminən dünya uşaqlarının yarısı tütün məmulatlarının sərbəst satışı qadağan olunmayan ölkələrdə yaşayır. Tütün məhsullarına qoyulan vergilərin artırılması. Vergilərin və bununla bərabər qiymətlərin artırılması, tütün istehlakının azaldılması, xüsusilə də gənc insanlar arasında tütündən istifadənin qarşısının alınması üçün ən effektli üsuldur. Bu, həm də siqaret çəkənləri siqaretçəkmədən imtina etməyə vadar edir. Yalnız dünya əhalisinin 2%i yaşadığı dörd ölkədə vergi dərəcələri satış qiymətindən 75%- dən artıq rəqəm təşkil edir. Və əgər gəlir səviyyəsi yüksək olan
ölkələr arasında 4/5-ü tütün məmulatlarının satış qiymətinə 51– 75% arasında vergi qoyursa, yalnız 1/4-dən az gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan ölkələrdə tütün məmulatlarından həmin dərəcə ilə vergi tutulur. Tütün məmulatlarının qiymətlərinin 70% artması dünyada tütünlə əlaqədar bütün ölüm hallarının 1/4-dək azalmasına gətirib çıxara bilər. Qiymətlərin 10% artması tütün istehlakını gəlir səviyyəsi yüksək olan ölkələrdə 4%-dək, gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan ölkələrdə isə 8%-dək azalda bilər ki, bununla belə vergi gəlirləri, istehlakın azalmasına baxmayaraq artacaq. Vergilərin artması ölkələrə tütünlə mübarizə tədbirlərinin həyata keçirilməsi və onlara riayət olunmasının təminatına dair ictimai səhiyyə sahəsində digər proqramların və sosial proqramların maliyyələşdirilməsi üçün vəsait verə bilər. Müvafiq məlumatlara malik ölkələrdə tütün məmulatlarından daxil olan vergi gəlirləri tütünlə mübarizəyə yönəldilən xərclərdən 500 dəfə çoxdur. Müvafiq məlumatlara malik gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan və 3,8 milyard insan yaşayan ölkələrdə tütünlə mübarizəyə yönəldilən xərclər ildə cəmi 14 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir. Tütün məmulatlarından daxil olan gəlirlər isə əksinə, həmin ölkələrdə 66,5 milyard ABŞ dolları təşkil etmişdir. Bir sözlə, tütündən gələn hər 5000 ABŞ dolları vergi vəsaitindən bu ölkələr tütünlə mübarizəyə təxminən 1 ABŞ dolları ayırır. Tütünlə mübarizəyə yönələn adam başına düşən xərclər müvafiq məlumatlara malik gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan ölkələrdə müvafiq olaraq 1/10 sent və 0,5 sent təşkil etmişdir. Öz icmanızda sağlamlıq üçün münasib şərait yaradın 16
Baxmayaraq ki, tütündən istifadə ilə bağlı təhlükələr sosial-iqtisadi sərhəd tanımır, tütün epidemiyası ev təsərrüfatlarına və gəlir səviyyəsi aşağı olan ölkələrə daha çox ziyan vuracaq. Dünya əhalisinin əksəriyyəti gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan ölkələrdə yaşaır ki, orada tütün istehlakının ümumi həcmi artır, lakin səhiyyə sahəsində olan problemlərin, tütündən istifadə ilə əlaqədar sosial və iqtisadi problemlərin həll olunması üçün vəsait mənbələri azdır. Tütün sənayesi öz reklam fəaliyyətini və satışının stimullaşdırılmasını bu ölkələrin zəif əhali qruplarına daha da fəal surətdə yönəldir.
epidemiyanın miqyasını sənədlərlə təsdiq edir, burada MPOWER-in epidemiyaya necə son qoya biləcəyi barədə, eləcə də tütünlə qlobal mübarizə sahəsində hazırki vəziyyətin ətraflı qiymətləndirilməsi əks olunur. Məruzədə ilk dəfə demək olar ki, hər bir ölkəyə dair fəaliyyətdə olan tütünlə mübarizə tədbirləri təfərrüatı ilə açıqlanır. Məruzənin əlavələrində müxtəlif ölkələr üçün tütünlə mübarizə sahəsinə aid mövcud vəziyyətin dərin təhlili əks edilir və aradan qaldırılmasını tələb edən məlumatlar, rəqəmlər və aparılan tədbirlər ətrafında boşluqlar aşkarlanır... MPOWER tədbirlər kompleksi fəaliyyətin başlanması üçün lazımi vəsaitlərlə təmin edir. İndi isə hər bir ölkənin siyasi rəhbərliyi, hökuməti və vətəndaş cəmiyyətindən tütün istehlakının və onunla bağlı xəstəliklər və ölüm yükünün azaldılması bacarığını sübuta yetirən bu altı strategiyanın qəbul olunmasına və işlənməsinə təkan verə biləcək cəsarət tələb olunur. Vətəndaşlar hətta istehlakı yüksək olan ölkələrdə tütünlə mübarizə tədbirlərini fəal dəstəkləyirlər. Məsələn, tütünün ən iri istehsalçısı və istehlakçısı olan Çində bu yaxınlarda aparılan tədqiqatlar göstərdi ki, sakinlərin əksəriyyəti tütündən azad yerlərin yaradılmasını, tütün məmulatlarının reklamına, satışının stimullaşdırılmasına və sponsorluğuna qadağaların qoyulmasını, eləcə də tütün məhsullarına qoyulan vergilərin artırılmasını dəstəkləyir. Tütünlə mübarizə böyük xərc tələb etmir. Tütündən gələn vergilər dövlətin gəlirlərini artıtır. Tütün tüstüsündən azad ərazilərin yaradılması və tütün məmulatlarının reklamına, satışının stimullaşdırılmasına və sponsorluğuna qadağaların qoyulması barədə qanunlara əməl edilməsinin təminatı böyük xərclərlə bağlı deyil. Arzu edənlərə tütündən istifadənin dayandırılması məqsədi ilə yardım göstərən xidmətlər ümumi səhiyyə sisteminə daxil oluna bilər. Məlumatlandırma-maarifləndirmə kampaniyalarının keçirilməsi üçün ayrıca büdcə tələb olunur, lakin hökumətlər hal-hazırda tütünlə mübarizəyə yönəldilən xərclərdən 500 dəfə çox tütün məmulatlarından daxil olan vergi gəlirləri alırlar; bu fəaliyyətin genişləndirilməsi və möhkəmləndirilməsi üçün, hətta bunun üçün əlavə vəsait tələb olunsa belə, bir çox imkanlar vardır. Müvafiq kadrlarla komplektləşdirilmiş tütünlə mübarizə üzrə milli proqramlar, hüquqi məsələlər, hüququn istifadə olunması, marketinq, vergi, iqtisadiyyat, təbliğat, proqramların idarə edilməsi və digər əsas sahələrin mütəxəssisləri ilə əhatə olunaraq vəsait baxımından mümkün olan və zəruridir, lakin əsasən mövcud deyil, xüsusilə də gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan ölkələrdə. Buna baxmayaraq tütün əleyhinə mübarizə üzrə ÜST Çərçivə Konvensiyası daha da qüvvətlənir. Tütün əleyhinə mübarizə üzrə ÜST Çərçivə Konvensiyası artıq 150 Tərəfi əhatə edir, donorlar ölkələrə göstərilən maliyyə yardımlarını genişləndirirlər. Bu gün ÜST bütün üzv ölkələrdə tütün əleyhinə mübarizəni sürətləndirmək məqsədi ilə MPOWER – tədbirlər kompleksini işə salır ki, bu da milli hökumətlərə və yerli icra orqanlarına, dünyanı hədələyən, bu günədək ən ciddi olan təhlükəyə müqavimət göstərmək üçün, tütünlə effektli mübarizəni daha geniş aparmaq imkanını verir. Tütün epidemiyası ilə mübarizə aparmaq üçün ölkələrin MPOWER-i qəbul etməyə və reallaşmasını təmin etməyə görə siyasi iradəsi olmalıdır. Tütünlə mübarizə tədbirlərinin effektliyinə və ictimai dəstəyə baxmayaraq yalnız beş ölkədən biri əsas strategiyaların beşindən heç olmasa birini – tütün tüstüsündən azad zonaların yaradılması, tütündən asılılığın müalicəsi, tütün məmulatlarının qutularında sağlamlığa dəyən zərərlər barədə xəbərdarlıqlar, tütün məhsullarının reklamına, satışının stimullaşdırılmasına və sponsorluğuna qoyulmuş qadağalar, tütün məmulatlarına qoyulan vergilər – öz əhalisini qoruyacaq səviyyədə həyata keçirdi, bununla belə heç bir ölkə altı strategiyadan hamısını maksimal yüksək səviyyədə həyata keçirməmişdir. Əgər ölkələr MPOWER-i qəbul edə və riayət olunmasını təmin edə bilsələr, onlar milyonlarla insanın xəstələnməsinin və ölümünün qarşısını ala bilərlər. Tütün bəĢəriyyətin tarixində sağlamlıq sahəsinə aid ən böyük yeni faciələrdən biri dir. D- r Qru Xarlem Brundtland, Ümumdünya Səhiyyə TəĢkilatının keçmiĢ BaĢ direktoruя (1998 il) 17
Qlobal tütün böhranı Tütün – qlobal ölüm faktorudur Baxmayaraq ki, tütün səbəbindən baş verən ölümlər nadir hallarda KİV başlıqlarında əksini tapır, tütün hər altı saniyədə bir nəfəri öldürür 1 .
yarısınadək öldürür 2 və bununla da həyatı orta hesabla 15 ilədək qısaldır
2,3,4 . Bu gün tütündən istifadə dünyanın böyük əhalisinin on nəfərdən birinin ölümünün səbəbidir – ildə beş milyon insandan çox 1 . Təcili tədbirlər görülməzsə, 2030-cu ilədək hər il tütün səbəbindən səkkiz milyon insan dünyasını dəyişə bilər 1,5
. Hesablamalar göstərir ki, indiki tendensiyalar saxlanarsa, tütün hazırda dünyada yaşayan təxminən 500 milyon insanı öldürəcək 6 . İyirmi birinci əsr ərzində tütün bir milyard insanın həyatına son qoya bilər 7
əksəriyyəti, bu tez vərdiş yaradan maddədən asılılığın yaranmasına görə, siqaret çəkməkdən imtina etmək istəsələr də bunu edə bilməyəcəklər. Siqaretlər və çəkilməsi üçün nəzərdə tutulan digər tütün məmulatları siqaret çəkənin ilk qullabından vərdiş yaradan nikotini beyinə tez çatdırır – təxminən şprisin istifadəsi ilə aparılan vena daxili inyeksiya intensivliyi ilə 8 .
“nikotini çatdıran cihaz” kimi adlandırırlar. Lakin tütünün çəkilməsindən yaranan effekt yalnız bir neçə dəqiqə davam etdiyinə görə tütün çəkənlər yenidən çəkməyənədək, abstinent sindromunu keçirirlər 10 . Baxmayaraq ki, adi siqaretlər daha çox yayılmıış çəkilən tütün məmulatlarıdır, bidi, kreteklər və qəlyan kimi digər tütün məmulatları məşhurluq qazanır, çox vaxt onların sağlamlıq üçün daha az təhlükəli olması barədə yalnış təsəvvürün hesabına görə. Lakin tütünün bütün növləri təhlükəlidir 11 . Tütünün istənilən formada çəkilməsi 90%- dək bütün ağ ciyərlərin xərçəngi xəstəliklərinin səbəbidir, ölümlə nəticələnən insultlar və ürək tutmalarının əhəmiyyətli risk faktorudur 12 .
Bidi – kiçik əl ilə hazırlanan siqaretlərdir ki, bunlar adətən Hindistan və digər Cənub Şərq Asiya ölkələrində çəkilir, tərkibində adi siqaretdən üç dəfə çox karbon oksidi və nikotin, beş dəfə çox qatran vardır 13 . Bidi çəkənlər üçün ağız boşluğunun xərçəngi ilə xəstələnmə riski cəkməyənlərlə müqayisədə üç dəfə çoxdur, eləcə də onlar ağ ciyərlərin, mədə və qida borusu xərçənginə dair yüksək riskə məruz qalırlar. Ġnsanları öz mövqeyinizlə tanıĢ edin 18
…tütün yeganə leqal istehlak malıdır ki, təyinatı üzrə ondan istifadə edənlərin təxminən yarısını öldürür. The Oxford Medical Companion (1994 il.) Kreteklər – İndoneziyada çəkilən, tütün və mixəkdən hazırlanan siqaretlərdir, onu çəkənləri ağ ciyərlərin kəskin zədələnməsi riskinə məruz qoyur. Şişa – Şərqi Aralıq dənizi ərazisində çəkilən, qəlyan üçün aromatik tütün, ağ ciyərlərin, ürək-damar və xərçəng xəstəlikləri ilə əlaqəlidir 11 .
Tütün təkcə siqaret çəkənlər üçün xəstəlik və ölümlə nəticələnmir. Passiv siqaretçəkmə də ciddi, çox vaxt sağlamlıq üçün qaçılmaz nəticələr verir. Birləşmiş Ştatlarda hər il 3400 insanın ağ ciyərlərin xərçəngi və 46 000 insanın ürək xəstəliklərindən ölümünün səbəbi passiv siqaret çəkmədir. Hesablamalara görə Birləşmiş Ştatlarda passiv siqaretçəkmə hər il 430 hallarda təzə doğulmuşların qəfildən ölümünün, 24 500 hallarda aşağı çəki ilə uşaqların doğulmasının, 71 900 hallarda vaxtından əvvəl doğuşların və 200 000 hallarda uşaq astması tutmalarının səbəbidir 14 .
Tüstüsüz tütün həmçinin sürətli vərdiş yaradır və baş, boyun, qida borusu və mədəaltı vəzinin xərcənginin, eləcə də ağız boşluğunun bir sıra xəstəliklərinin səbəbidir 11,15
. Faktlar sübut edir ki, tüstüsüz tütünün bəzi növləri həmçinin ürək xəstəlikləri və aşağı çəki ilə uşaqların doğulması riskini yüksəldir 16 .
TÜTÜN ONDAN ĠSTĠFADƏ EDƏNLƏRĠN TƏXMĠNƏN HƏR ĠKĠ NƏFƏRDƏN BĠRĠNĠ ÖLDÜRÜR Bu gün yaşayan 1 milyarddan çox siqaret çəkənlərin təxminən 500 milyonu tütün səbəbindən həlak olacaq 19
Artan epidemiya Əgər təcili tədbirlər görülməzsə, dünyada siqaret çəkənlərin sayı artmaqda davam edəcək 17 .
təhlükəli maddələrdən fərqli olaraq tütün ondan istifadə etməyə başladıqdan yalnız illər və ya onilliklər ötdükdən sonra adətən inkişaf etməyə başlayan xəstəliklərlə əlaqəlidir. İnkişaf edən ölkələr tütün epidemiyasının erkən mərhələlərində olduğuna görə onlar tütündən istifadə ilə əlaqədar xəstəliklər və ölüm nəticələrini, hələ ki, tam hiss etmirlər, necə ki, daha varlı ölkələrdə, ötən əsrin əksər dövründə geniş yayıldığına görə, tütündən istifadənin nəticələri artıq aydın görünür. Gəlir səviyyəsi aşağı olan ölkələrdə tütün istehlakı ən yüksək templərlə artır, çünki orada əhalinin sayının durmadan artması ilə yanaşı tütün sənayesi də daha çox bu əhaliyə istiqamətlənir, nəticədə isə hər il milyonlarla insan tütündən asılı vəziyyətə düşür. 2030-cu ilədək tütündən ölüm hallarının 80%-dən çoxu gəlir səviyyəsi aşağı və orta olan ölkələrin payına düşəcək 1 . Təxminən 100 milyon çinli kişi, hansılar ki, bu gün 30 yaşındadır, tütündən istifadə səbəbindən öləcək
18 . Hindistanda orta yaşlı kişilər arasında ölüm hallarının 1/4- nin səbəbi siqaretin çəkilməsidir 19 .
çəkənlərin sayı əhalinin artması ilə yanaşı gedir, ölüm hallarının sayı da artacaq. Tütün epidemiyasının inkişaf edən ölkələrə tərəf yönəlməsi, ən yüksək əhali artımı olan ölkələrin görünməmiş səviyyədə xəstəliklər və vaxtından əvvəl ölüm səviyyəsi, eləcə də tütün istehlakının potensial artması və səhiyyə xidmətlərinin daha çətin əldə edilməsi ilə nəticələnəcək. Çox saylı əhalisi olan ölkələrdə gənc qadınlar arasında tütündən istifadənin geniş yayılması – artan epidemiyanın ən vahiməli tendensiyasıdır. Bir çox ölkələrdə qadınlar ənənəvi olaraq tütündən istifadə etmirdilər: qadınlar arasında siqaret çəkənlərin faizi kişilərlə bağlı eyni göstəricilərə nisbətən dörd dəfə azdır. Qadınların əksəriyyətinin bu gün tütün məmulatlarından istifadə etmədiyinə görə tütün sənayesi qadınlara qarşı təcavüzkar siyasət yeridir ki, bu yeni potensial satış bazarından da istifadə etsin. Reklam, satışın stimullaşdırılması və sponsorluq, o cümlədən qadın problemlərinin həllinə yönəldilən ianələr, qadınların tütünün istifadəsindən çəkinmələrini zəiflədir. Tütün məmulatlarının dizaynı və marketinqi, o cümlədən reklamda cəlb edici modellərin və xüsusilə qadınlara təklif edilən markaların istifadə edilməsi açıq- aydın qadınlar arasında siqaretçəkmənin stimullaşdırılmasına yönəldilir. Yüz il əvvəl müasir formalarda tütündən istifadəyə başlayan Avropa ərazisinin böyük hissəsində, siqaret çəkən kişilərin və qadınların faiz nisbiliyi onilliklər ərzində bərabərləşirdi. Bu gün avropa kişiləri arasında siqaret çəkənlərin faizi azalır, qadınlar arasında isə artır, xüsusilə də qərb, mərkəzi və cənubi Avropada
20 . Avropa birliyinin əksər ölkələrində yeniyetmə qızlar oğlanlar kimi və bəlkə də daha çox siqaret çəkməyə meyillidirlər 21 . İnkişaf edən ölkəlrdə yaşlı qadınlar arasında tütündən istifadə edənlərin faizi nisbətən aşağıda qalmaqdadır, lakin yeniyetmə qızlar arasında arta bilər. Cənub-Şərq Asiyada yaşlı kişilər arasında siqaret çəkənlərin faizi on dəfə çoxdur nəinki yaşlı qadınlar arasında
17 . Lakin 13–15 yaşlı yeniyetmələr arasında siqaret çəkən gənc oğlanların faizi siqaret çəkən gənc qızların faizindən təxminən 2,5 dəfə çoxdur 21 .
məruz qalan dünyanın regionlarında bir problem də mövcuddur – burada bidi, kreteklər və qəlyan kimi tütün məmulatları daha geniş çeşidlidir. Siqaretlər kimi bu məmulatlar da ölümcül dərəcədə təhlükəlidir. Lakin onlar tütündən quruluşuna görə fərqləndiyindən çox vaxt onların qutularına siqaretlərdə olduğu kimi xəbərdarlıqlar yerləşdirilmir, eyni vergilər və eyni məhdudiyyətlər tətbiq edilmir. Təbiidir ki, çoxlarının fikrincə onlar siqaretlərdən daha az təhlükəlidirlər. Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|