Milli Virtual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
Yüklə 4,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 147 147 Daha sonra Nəriman Nərimnovun göndərdiyi komissiya yazır: “Onu (yəni Xudabaxış bəy Sultanovu) əksinqilabçı adlandırmaq olmaz, sözsüz ki, o kommunist partiyasının üzvü deyil, amma ondan yaxşı işçi çıxa bilər”. Bu fakt mübaliğəsiz şəkildə qəza rəhbərlərinin daşnaklarla əlbir olmasını iddia edən qüvvələrin – erməni məxfi işçilə- rinin və yerli kommunistlərin təmiz insanlara böhtan atmaqla məşqul olduqlarını təsdiq edir. Məxfi işçilər mərkəzə ötür- dükləri məlumatda əvvəlcə bildirirlər ki, Aslan bəy qırx milis işçisi ilə onları tərksilah edib, aralarında daşnakların ola biləcəyindən şübhələndiyi üçün onlardan mandat tələb edir və mandatları yoxladıqdan, içərilərində daşnak olmadıqla- rından tam əmin olduqdan sonra onları azad edib. Bu adamlar özləri özlərini təkzib edir, özlərini gülünc vəziyyətə salırlar. Bir tərəfdən yazırlar ki, yerli rəhbərlər daşnaklarla əlbir olaraq əhalini çapıb-talayır, quldurluqla məşğul olur, daşnak- lara ərzaq göndərirlər, digər tərəfdən də qeyd edirlər ki, məxfi işçilər qəzaya gələndə gələnlərin aralarında daşnakların ola biləcəyindən şübhələndikləri üçün onları saxlayıb, mandat tələb edib, mandatları yoxladıqdan və bu adamların arasında daşnakların olmadığından tam əmin olduqdan sonra məxfi işçiləri azad ediblər. Əgər doğrudan da milisə bilavasitə er- məniləri, ya da kommunistləri məhv etmək lazım olsaydı, o zaman komissiya üzvlərinin özlərinin hesabatda yazdıqları kimi qırx silahlı milis işçisinin mühasirəsində olan altı-yeddi nəfər məxfi işçini məhv etmək milisə o qədər çətin idimi? Əgər onlar doğrudan da daşnaklarla əlbir olsaydılar onları daşnakların düşməni kimi yerindəcə məhv edə bilərdilər. Bir də... Əgər Xudabaxış bəy Sultanov doğrudan da qatı əksinqilabçıydısa, düşmən hesab edilirdisə onun haqqında mərkəzə gizli böhtan dolu məlumatlar ötürənlər hansı səbəb- dən onu ay yarımdan sonra azad etdirdilər? Bu sualın cava- bını da arxiv sənədlərinin arasında axtarmaq lazımdır. Sənəd- lər təsdiq edir ki, Xudabaxış bəyin həbs olunmasının səbəb- karları onun haqqında mərkəzə yalan informasiyalar ötürən yerli kommunistlər olublar. Onu ən ağır vətən xaini, əksinqi- www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 148 labçı kimi qələmə verərək ən ağır cinayətlərdə ittiham edib- lər. Çox qəribədir ki, onun haqqında belə ittihamları irəli sürən adamlar Nərimanovun komissiyasının şəxsən Nərima- nova etdiyi məruzədə göstərdiyi kimi onun azad olunmasını tələb ediblər. Daha sonra da Xudabaxış bəyin ziyalılığını, müəllim olmağını irəli çəkərək onun kommunist olmamasına baxmayaraq ondan yaxşı işçi çıxa biləcəyini qeyd edirlər. Buradan da belə nəticə çıxarmaq olar ki, yerli adamların haqqın müdafiəsinə qalxmaları və Aslan bəyin də o zaman hüquq orqanının başında duran bir insan kimi vəziyyəti düzgün təhlil etməsi və onları çağıraraq heç bir günahı olmayan təmiz bir insanın kimlər tərəfindən mərkəzə yalan məlumatlar ötürməyini, onu ağır ittihamlarda suçlamağını xəbər aldıqda sonralar Savalan Şirinov bildirirmiş ki, bütün kommunistlər and içiblər ki, bu işdən onların xəbəri yoxdur, o ki, qaldı Xudabaxış bəyə o çox namuslu və təmiz bir insandır. Bundan sonra yerli adamların və Aslan bəyin şəxsi iradəsi ilə bütün kommunistlər Şuşaya gedərək Şuşa siyasi bürosundan Xudabaxış bəyin həbsdən dərhal azad olunması tələbini irəli sürüblər. Göründüyü kimi bu xainlər ictimai rəyin qarşısında tab gətirə bilməyib və ay yarım əvvəl həbs etdirməyə çalışdıqları adamın bu dəfə də həbsdən azad olunmasını təkidlə tələb ediblər. Əsl riyakar kommunist əqidəsi də elə budur. Göründüyü kimi Aslan bəyin əvvəlcədən öz məruzəsində gətirdiyi bütün faktlar öz təsdiqini tapdı. Bunu bir daha xatırlamağı məsləhət bilirik ki, Aslan bəy öz ittihamedici məruzəsində Nərimanova xatırladırdı ki, Xudabaxış bəyin “daşnaklarla kiminsə əlaqəyə girməsi faktı aşkar edilsə yerindəcə güllələnməsi haqqında“ yazılı əmri var. Bu fakt bir daha onun əksinqilabçı olmadığını və daşnaklarla heç bir əlaqəsinin olmamasını sübut edir. İnsanda ikrah hissi doğuran bir də odur ki, bu yerli kommunistlər rüşvətxor, cinayətkar, partiya üzvü olmayan Mirzə Muxtar Bayramovu irəli verərək onun arxasında gizlənmişlər və Xudabaxış bəyin həbs olunmasında yalnız onu günahkar saymışlar. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 149 149 Nəzər Heydərov “Zəngəzur dağlarında” adlı kitabının 221-ci səhifəsində yazır ki, “1920-ci ildə bəy banditləri ifşa etdiyinə görə Mİrzə Muxtar Bayramovun arvadını öldürdülər, özünü isə ağır yaraladılar”. Qərəzə və riyakarlığa baxın ki, hətta Nərimanovun göndərdiyi komissiya Mirzə Muxtar Bayramovun cinayətkar olduğunu təsdiq etdiyi halda Nəzər ona dəstək verir. Ancaq əlimizdə olan arxiv sənədləri təsdiq edir ki, yerli kommunistlər Savalan Şirinovu səlahiyyətli nümayəndələri kimi öz imzaları ilə təsdiq etdikləri bəyanatla mərkəzə göndərərək bu insanları əksinqilabçı damğası ilə damğalayaraq onların təcili həbs olunmaları üçün mərkəzdən 200 qızıl ordu əsgərinin göndərilməsini tələb ediblər. Buradan da belə bir nəticə çıxır ki, ictimai rəyin, yerli camaatın və Aslan bəyin qorxusundan əqidəsiz kommunistlər bütün məsuliyyəti Mirzə Muxtar Bayramovun üstünə atmaqla özlərini sudan quru çıxarmağa çalışıblar və canlarının qorxusundan Xudabaxış bəyin həbsdən azad olunmasını tələb ediblər. Mərkəzə təqdim olunan məruzənin sonunda Savalan Şirinovun, Nəzər Heydərovun, Mirzə Muxtar Bayramovun, Kərimovun və qeyri kommunistlərin imzalarının olması onla- rın bir yerdə olmalarını, eyni məslək sahibi olduqlarını təsdiq edir. Nərimanovun komissiyasının Aslan bəy Sultanovu er- məni xalqının düşməni kimi qələmə verməsi daşnak ideoloqu S.Şaumyanın dəyirmanına su tökmək məqsədindən başqa bir şey deyildi. Bununla da erməni daşnaklarından azərbaycan xalqının qisasını layiqincə alan bir qəhrəmanı erməni xalqının düşməni kimi qələmə verməklə yəqin ki, Nərimanov Şaum- yanın rəğbətini qazanmaq istəyirmiş. Bu Azərbaycan xalqının qisasını daşnaklardan alan Aslan bəydən daşnak Şaumyan- ların içimizdən olan xainlərin əlilə qisas almaq istəyi idi. O dövrdəki hadisələri analiz etdikdə açıq-aydın nəzərə çarpır ki, Aslan bəyi erməni xalqının düşməni kimi qələmə verənlər bu igid və vətənsevər insandan şəxsi məqsədləri üçün qisas almaq istəyirmişlər. O zaman daşnaklara qarşı vuruşan və on- larla düşmənçilik edən yüzlərlə igid və qoçaq adamlar olub, amma yerli kommunistlər və Nərimanovun rəhbərlik etdiyi www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 150 mərkəzi hakimiyyət demək olar ki, bütün sənədlərdə dəfələrlə Aslan bəyin adını erməni xalqının düşməni kimi bu və ya digər halda hallandırırlar. Nəzər Heydərov daha da irəli gedərək hətta peyğəmbər əfəndimiz Məhəmməd(s.ə.v) peyğəmbərə də qara yaxmaqdan çəkinmir (səhifə 163). Onu VII əsrin qolçomaqlarının və feo- dallarının tərəfini saxlamaqda ittiham edərək öz xəyanətkar xislətindən əlavə, dinsizliyini, kafirliyini də orataya qoyur və fəxrlə deyir ki, biz bolşeviklər Allahın varlığına inanmırıq (səhifə 83). 94-cü səhifədə isə Türkiyə dövlətinə şər atır və yazır ki, guya 1918-ci ildə Türkiyə Brest sülh müqaviləsini pozaraq Ermənistanın ərazisini işğal edib və Ermənistanın içində iki qəza yaradıb: Eçmiədzin və İrəvan. Azərbaycanın əzəli və əbədi qardaşı olan Türkiyə dövlə- tinə böhtan atmaqla o, ermənilərin dəyirmanına su tökür. Hansı ki, tarixdən bizə məlumdur ki, həmin ərazilərin hamısı qədim Azərbaycan torpaqlarıdır. Göründüyü kimi, Aslan bə- yə böhtan atan Nəzər eyni zamanda Türkiyə dövlətinə, Pey- ğəmbər əfəndimizə də utanmadam böhtan atır. Yaşadığımız son tarix bir daha onu sübut etdi ki, bu millətin ən çox qəhrəmanlara ehtiyacı var. **** Bu yerdə Qubadlı Qəzası Milis İdarəsinin rəisi Aslan bəy Sultanovun 10 aprel 1921-ci il tarixində mərkəzə göndərdiyi ittihamedici məruzəsini təhlil etməyə çalışaq. İlk baxışdan insanlarda müəyyən qədər çaşqınlıq yarana bilər. Çünki məruzənin əvvəlində Qubadlı qəzasında sovet hökumətinin vəziyyətinin son dərəcə böhran içində olmasını qeyd edir. Aslan bəy Sovet Hökumətinin fəhlə-kəndli höku- məti olduğna, daha demokratik bir quruluş olduğuna inanırdı. Bu fikirləri məruzəsinin sonunda işlətdiyi ifadələr də təsdiq edir. O göstərir ki, biz bütün gücümüzü və səylərimizi bu qu- ruluşun qorunub saxlanılmasına o inamla sərf edirdik ki, bu quruluşun xalqı xoşbəxtliyə və xilasa aparmağına inanırdıq. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 151 151 Məruzənin başlanğıcında göstərir ki, hər dəfə qəzanın ümu- mi vəziyyəti və mənim tabeliyimdə olan milis işçilərinin fəaliyyəti barədə ardıcıl olaraq mərkəzə vaxtı-vaxtında yazılı olaraq məlumat verirdim. Ancaq nədənsə verdiyim yazılı məlumatlara bir dəfə də olsa cavab almamışam. Daha sonra göstərir ki, sovet hakimiyyətinin bu vəziyyətə düşməsinin əsas səbəbi bir tərəfdən onun nüfuzunun arzuolunmaz həddə qədər azalması, digər tərəfdən daxildəki zərərli elementlərin fəaliyyətidir. Başqa tərəfdən də daşnaklar əl çəkmədən, zəhlə tökməklə özlərinin qəbuledilməz tələblərini irəli sürürlər onlarla həm siyasi həm də ticarət əlaqələrinə girməyi istəyirlər. Qubadlı Qəza Milis İdarəsinin Rəisi Aslan bəy Sultanovun Azərbaycan Mərkəzi İnqilab Komitəsinə Ünvanladığı ittihamedici Məruzəsi №603 10 aprel 1921-ci il. Xocalan “Rəhbərlik etdiyim İdarə tərəfindən qəzadakı ümumi vəziyyət, rəhbərliyim altında sədaqətlə xidmət göstərən milisin fəaliyyəti barədə mərkəzə vaxtaşırı verdiyim yazılı məlumatlar nədənsə hər dəfə cavabsız qalmışdır. Sovet Hakimiyyətinin Qubadlıdakı durumu hal-hazırda son dərəcə gərgin bir vəziyyətə gəlib çatmışdır: bu da onunla bağlıdır ki, onun nüfuzu bir tərəfdən daxildəki bolşevizmə arzuolunmaz və mən deyərdim ki, təhlükəli elementlər tərəfindən aşağı düşür, digər tərfdən isə daşnakların özlərinin onlarla həm siyasi, həm də ticari əlaqələrə girmək kimi qəbuledilməz tələbləri ilə baş apardıqlarından irəli gəlir. 1. Daşnaklarla müsəlman əhalisinin nümayəndələrinin bu ilin 6 aprelində vacib məsələləri həll etmək üçün Aqarak www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 152 kəndində ali baş komandan Nijdenin iştirakı ilə görüşlərinin təşkili. 2. Ticarət məqsədləri ilə yarmarkaların təşkili, onların və müsəlman camaatının qarşılıqlı münasibətlərinin yaradılması və s. Sərhədyanı ərazilərdə yaşayan müsəlmanların daşnaklarla əlaqələrinin qarşısını almaq üçün lazımi tədbirlər görülüb və bu barədə Mərkəzə dəfələrlə məlumat vermişəm.” Göründüyü kimi bu xəyanətkar təkliflərin qarşısını alan Aslan bəy Nijdenin təkliflərini rədd etdiyini, onlara qarşı amansız mövqe tutduğunu, daşnakların qatı düşməni oldu- ğunu yazılı şəkildə mərkəzə bildirmişdir. Ancaq təəssüflər olsun ki, bütün bu hərəkətləri Savalan Şirinov məruzəsində yazır ki, guya yerli kompartiya (gizlinə sıxışdırılmış kommu- nist partiyası üzvləri) üzvləri etmişlər. Əllərində heç bir səla- hiyyət və gücü olmayan adamlara Nijdenin hər hanısa bir təkliflə müraciət etməsi nə dərəcədə doğru ola bilər? İkrah hissi doğuran isə mərkəzin bu məsələlərə qərəzli münasibə- tidir. Nəzər Heydərov kitabında yazır ki, “Aqarakda Nijdenin birləşmə və yaxınlaşma təklifini guya yerli kompartiya üzvlə- ri müsəlmanlarla pozublar. İnsan vicdanına nə qədər xəyanət edə bilər? İnsanları necə hiyləgərliklə aldadırlar? Bu yerdə Bəyalı Səfaoğlunun 28 iyun 1990-cı il tarixli “Azərbaycan gəncləri” qəzetində çap olunan Aslan bəy haqqında yazdığı “Özümlə oynadığım şahmata güldüm” adlı məqaləsində göstərdiyi kimi “şirlərin ovuna tülkülər sahib çıxmağa çalışır” fikirlərini xatırlamaq yerinə düşür. O adamlardan soruşmaq lazımdır ki, sizin əlinizdə hansı hakimiyyət, hansı hərbi güc, hansı ixtiyar var idi ki, daşnak generalı Nijde sizinlə hesabla- şa və sizə hansısa bir təklif verə? Daha sonra Aslan bəy məruzəsində bir məsələni də xüsusi olaraq vurğulayır; “Qeyd etmək istəyirəm ki, daşnakların antibolşevik təşəb- büsləri bizə o qədər təhlükəli görünmür, amma daxili düş- mənlərimizin, partiyaya sədaqətlə xidmət göstərmək maskası www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 153 153 altında gizlənərək bizim aralarımıza soxulan və hakimiyyətə can atmaqda qəti maraqları olan, öz şəxsi mənfəətlərini düşü- nən, səlahiyyətləri ələ keçirməyə çalışan adamların hansısa xəyanətkar məqsədləsə təmiz və vicdanlı adamlara ləkə yaxmaları təhlükəlidir. Təhlükəli olan daşnakların təxribatla- rı və təklifləri də deyil, bizim ideyalarımıza xəyanətkarlıqla zərbə vurmağa çalışan, sədaqətli işçilərə qarşı tam fırıldaqçı münasibətdə olan həmin elementlərin ölkənin daxilində So- vet hakimiyyətinin fəaliyyətinə mane olmalarıdır“. Məruzənin bu yerində Aslan bəy içimizdə olan xainlərin daşnaklardan daha təhlükəli olduğunu, onun anladığı fəhlə- kəndli hökumətinin inkişafına maneçilik törətmələrindən na- rahatlığını bildirir. Mərkəzin diqqətini bir daha daxildəki xainlərə tərəf yönəldərək bildirir ki, onların məqsədləri təmiz və vicdanlı işçiləri ləkələmək, onların qazandıqları uğurlara kölgə sal- maq, ləyaqətli insanların gördükləri bütün işləri öz adlarına çıxarmaq olmuşdur. Hər bir məsələni yoxlayıb dəqiqləşdirdikdən sonra qərar qəbul etməyin vacib olduğunu mərkəzə göstərməyə çalışmış- dır. O vaxtlar qəza kommunist partiyasının başında duran Mirzə Muxtar Bayramov kommunist partiyasının üzvü deyildi. Bunu Nərimanovun komissiyası da təsdiq edir. Savalan Şirinov, Nəzər Heydərov və başqaları mərkəzə ötürdükləri qərəzli məlumatlarında qəza yerli hakimiyyətinin başında duran yerli bəylərin kommunist partiya üzvü olmadıqlarını xüsusi olaraq vurğulayırlar, ancaq nədənsə özlərinin yerli kommunist partiya rəhbəri olan Mirzə Muxtar Bayramovun kommunist partiya üzvü olmadığının üstündən sükutla keçirlər. Diqqət edin yerli kommunistlərin başında kommunist olmayan cinayətkar durur və Nərimanovun komissiyası da bunu təsdiqləyir. Buradan nə nəticə çıxarmaq olar? Başda Mirzə Muxtar Bayramov, Savalan Şirinov, Nəzər Heydərov və qeyriləri əvvəlcədən bilirdilər ki, onların böhtan dolu məlumatları həqiqət kimi qəbul olunacaq. Əks halda www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 154 onların böhtan atdığı bu qəhrəman insanların mərkəzin çox gözəl tanıdığını və hansı zərurətdən onların qəzanın rəhbərləri olmasını daha dəqiq desək, xalqın qəhrəman oğulları olduqlarını biləcəyindən çəkinərək onları əksinqilabçı damğası ilə damğalamağa cürət etməzdilər. Necə deyirlər, balıq başından iylənər. Mirzə Muxtar Bayramov kimi cinayətkarı Nəzər Heydərov öz kitabında müdafiə etməyə çalışır və onu dəstəkləməyi ilə də sübut edir ki, onların ikisi də eyni cəbhənin adamlarıdır. Nə qədər gülməlidir kommunist partiya üzvü olmayan Mirzə Muxtar Bayramov yerli kommunist partiya üzvlərinə rəhbərlik edir. Necə deyərlər, “elçisi Gülüm olanın başına külüm olar”. Daha sonra Aslan bəy məruzəsində bildirir ki; “Bu günlərdə mənə məlum olub ki, Qəza İnqilab Komitəsi Mər- kəz tərəfindən yenidən təşkil edilib. Eləcə də mən tutduğum vəzifədən-Qəza Milis İdarəsinin Rəisi vəzifəsindən azad olunmuşam. Bəs nədən bu barədə mənim heç bir rəsmi məlumatım yoxdur?” Bu məsələyə diqqət edək: əvvəla Aslan bəy qəzada olduğu halda Nərimanovun kabinetində qəbul edilən gizli qərardan necə xəbər tuta bilib? Özü də üstündən bir-neçə gün keçdik- dən sonra... Bu fakt özü-özlüyündə Aslan bəyin nə qədər ayıq olduğuna, əlinin hər yerə çatdığına, mərkəzi hakimiyyət orqa- nında baş verənlərdən yerindəcə xəbər tutmasına və onun kəşfiyyatının yetərincə dəqiq işlədiyinə sübutdur. Bu bir daha Aslan bəyin mərkəzdə oturanlardan daha ağıllı, savadlı, daha güclü təhlil qabiliyyətinin olmasını sübut edir. İkincisi, mərkəzi hakimiyyət şəxsən Nəriman Nərimanov onu vəzifəsindən azad etməsini gizli saxlayır və bu barədə rəsmi olaraq ona heç nə bildirmir. Bəlkə onun nüfuzundan ehtiyat edirdilər? Axı Aslan bəy hər kəsin birmənalı olaraq qəbul etdiyi qəhrəman sərkərdəydi. Daşnak hökumətinin məhv edilməsi planının müəllifi idi. Ona sadiq hərbi qüvvələr Aslan bəyin necə qəhrəman olduğunu, xaqlının düşmənlərin- dən onun layiqli qisasını necə aldığını öz gözləri ilə www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 155 155 görmürdülər. Bütün bunlara görə də onu xalq və ona sadiq hərbi qüvvələr çox sevirdilər. Onun bir çağırışına yüzlərlə insanlar ayağa qalxar, öz qəhrəman sərkərdələrinin arxasınca ölümə belə gedərdilər. Bütün bunları çox gözəl bilən mərkəzi hakimiyyət başda Nəriman Nərimanov olmaqla onun nüfu- zundan ehtiyatlanaraq Aslan bəyin vəzifəsindən kənarlaşdırıl- masını gizlində saxlamağa üstünlük vermişdi. Bir məsələyə də diqqət yetirək. Aslan bəy hadisələri qa- baqcadan necə təhlil edir və hadisələrin sonrakı inkişafı onun tamamilə haqlı olduğunu sübut edir. Məruzəsində bildirir; “ Mən əminəm ki, bütün bunlar qəzanın bəzi məsul şəxslərinin və hakimiyyətin düşmənlərinin Mərkəzə ötürdükləri yalan və böhtan dolu məlumatların nəticəsində baş verib. Əldə etdiyim məlumata əsasən Qubadlı kəndinin sakini, fırıldaqçı, qaçaq, 18 cinayət əməlində birbaşa təqsiri sübuta yetirilən Mirzə Muxtar Bayramov özünün fırıldaqçı məharəti nəticəsində kommunist partiya üzvü olmadan Qubadlı qəzasının kommu- nist partiyası təşkilatının katibi təyin edilib və partiya maska- sı altında gizlənərək öz hakimiyyətini gücləndirmiş, bir sıra qeyri-qanuni hərəkətlərə yol vermiş, daşnak rayonlarından Qubadlıya gələn gizli erməni-işçilər ilə görüşmüş, onları bir- neçə gün evində qonaq saxlamış və daha sonra Bakıya yola salmışdır. Öz cinayətkar əməllərini ört-basdır etmək və günahı onların üstünə atmaq üçün isə başqa bir əclaflıqla onları Nijdenin və burjuaların tərəfdarı kimi qələmə vermiş- dir. Eyni zamanda Mirzə Muxtar Bayramovun təşkilatçılığı sayəsində Şuşada, eləcə də Mərkəzdə rəhbər orqanların Qu- badlının məsul şəxslərinə qarşı mənfi münasibəti formalaşır. Elə bu səbəbdəndir ki, tamamilə yalan və böhtan dolu məlumat nəticəsində heç kəs tərəfindən yoxlanılmadan əks- inqilabi fəaliyyətdə günahlandırılaraq Qubadlı qəza İnqilab Komitəsinin sədri Xudabaxış bəy Sultanov Şuşada həsb olu- nub. Hansı ki, o bütün varlığı ilə Sovet hakimiyyətinə sədaqətli olduğu ilə seçilən bir şəxsdir (Müəllif: onlar həqiqə- tən bu hakimiyyətin fəhlə-kəndli hakimiyyəti, demokratik bir www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov 156 quruluş olduğuna inanırdılar.) Məlumatın sonunda bu fikri Aslan bəyin özü də etiraf edir. Aslan bəy bildirir ki, əgər biz bütün gücümüzü və enerjimizi bu quruluşun saxlanmasına, möhkəmlənməsinə sərf ediriksə bunu yalnız o inamla, düşün- cə ilə edirik ki, yeni yaranmış fəhlə-kəndli hökuməti (Sovet hökuməti) xalqı xoşbəxtliyə, xilasa aparır. İnqilab komitəsin- də işlədiyi dövrdə Xudabaxış bəy kasıb və ehtiyac içində olan xalqa həmişə təmənnasız olaraq yardım etmiş, onların mənəvi dayağına çevrilmişdir. Xudabaxış bəy Sultanov İnqilab komi- təsinin sədri olduğu dövrdə sərhəd ərazisində yerləşən Ələd- din postunun rəhbəri Abbasəli Almuradova yazılı olaraq əmr verir ki, daşnakların və şübhəli müsəlmanların birgə alver etdikləri “avdan yarmarkası”nda daşnaklara ərzaq satanların hamısı nəinki həbs edilərək malları müsadirə edilsin, hətta daşnaklarla əlaqəyə girən hər kəs yerindəcə güllələnsin. Bu yazılı əmr faktı tam olaraq aydın göstərir ki, Xudabaxış bəy Sultanov əksinqilabçı deyil.” Bu yerdə bir haşiyəyə çıxmaq istəyirik. Onun əmri ilə qəzanın keçmiş milis rəisi Əli Şərifov yarım milyon dövlət pulunu mənimsədiyi üçün həbs olunub. Bu həmin Əli Şərifov idi vaxtilə Aslan bəy Sultanova fövqəladə səlahiyyət verilər- kən qəzada milis rəisi olmasını mərkəzə o təklif edib. Lakin sonralar onun cinayət törətdiyini bildikdən sonra artıq onun həbs edilməsi barədə qərar qəbul olunub. Onu da bildirmək yerinə düşər ki, hər bir inqilab komitəsinin rəhbəri mərkəzdən göstəriş almadan qəza milis idarəsinin rəisini həbs edə bil- məz. Aslan bəyin belə müstəqil hərəkətləri mərkəzi qıcıqlan- dırırdı. Erməni rəhbərləri Nərimanova göndərdiyi siyahıda təklif edir ki, Nəzər Heydərov inqilab komitəsinin sədri, Əli Şərifov isə qəza milisinin rəisi olsun. Bunu arxiv sənədi də təsdiq edir. Cinayəti sübut olunmuş Əli Şərifov da erməni rəhbərlərinin xoşuna gəlir. Onun kimi yarım milyon dövlət pulunu mənimsəyən bir cinayətkarın da adı olan siyahını (qəzada cinayətkarlara qarşı mübarizə aparacaq olan bir və- zifəyə) Nərimanov təsdiq edir. Paradoks ondadır ki, cinayət- |