Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
178
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
179
179
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
180
****
Azərbaycan Respublikası Prezident Aparatının Siyasi
Sənədlər Arxivi, fond 1, siyahı 2, saxlama vahidi 139.
Sənəd 1920-ci ilə aiddir.
Zəngəzur qəza kommunist partiya üzvlərinin birləşmiş
iclasının protokolu. Həmin iclasa sədrliyi Nəzər Heydərov,
katibliyi isə Canbaxış Abdullazadə edib.
Bu protokolla bağlı bir məqamı diqqətinizə çatdırmaq
istəyirik. Protokolda qeyd olunur ki, Çingiz İldırım təxminən
aprel aylarında Bakıdan qəzaya gəlmişdi, onun gəlişi bizi-
yəni yerli kommunistləri ruhlandırdı. Bizi ruhlandıran Ç.İldı-
rımın Sovet hökuməti, onun gücü haqqında verdiyi
məlumatlar oldu. O sanki bizi silahlandırdı.
Bu sənəd bir daha təsdiq edir ki, Zəngəzurda yerli kommu-
nistləri ruhlandıran, onları mərkəzlə əlaqələndirən, eyni za-
manda yerli hakimiyyətin rəhbərlərinə, əmisi oğlanlarına qara
yaxmağa təhrik edən Çingiz İldırım olmuşdur.
****
1920-ci il.
Azərbaycan Respublikası Prezident Aparatının Siyasi
Sənədlər Arxivi, fond 1, siyahı 1, saxlama 127.
Həmin sənədi doktor Ambarsumyan imzalayaraq göndə-
rib. Sənəd birbaşa Azərbaycan İnqilab komitəsinin sədri
Nəriman Nərimanova göndərilib.
Sənəddə açıq-aydın bir həyəcan hiss olunur. Qeyd olunur
ki, daşnak generalı Dro Qarabağın sərhədlərini tərk edərək
Zəngəzura gedir. Əslində bu məruzənin Nərimanova edilməsi
vəziyyətin doğrudan da ciddiliyindən xəbər verirdi. Çünki
onsuz da kifayət qədər gücə malik olan daşnak hökuməti
başçısı Nijde Dro ilə qüvvələrinin birləşdirdikdən sonra daha
da güclənəcəkdi. Bu məruzənin başqa bir yerində yazılır ki,
Dro əsgərləri kifayət qədər pulemyotla və böyük çaplı
silahlarla təhciz olunmuşdu.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
181
181
Amma biz tarixi faktlardan və arxiv sənədlərindən yaxşı
bilirik ki, Aslan bəy Sultanovun başçılığı ilə aparılan mühari-
bə və hərbi əməliyyatlar məhz 1921-ci ildə,daşnak hökuməti
tam qüvvə topladığı bir məqamda aparılmış və həmin o qüv-
vətli ordu Aslan bəyin düzgün hərbi planı sayəsində diz çök-
müşdü.
****
Azərbaycan Respublikası Prezident Aparatının Siyasi Sə-
nədlər Arxivi, 1920-ci ilə aid olan və siyasi sənədlər arxivi,
fond 1, siyahı 2, saxlama vahidi 100 qrifi ilə qorunan
sənəddə göstərilir ki, Andronikin keçmiş köməkçisi, Daşnak
hərbi qüvvələrinin baş komandanı Sumbat tabeliyində olan
600 piyada və süvari qoşunları, 1 ədəd top və pulemyotlarla
silahlanaraq Tevana kəndinə hücum etməyə hazırlaşır.
Bu həmin baş komandan Sumbatdır ki, Aslan bəy Sulta-
nov onu uzaq məsafədən alnının ortasından vuraraq qətlə
yetirib və qoşunu pərən-pərən salaraq məhv etdikdən sonra
artıq daşnak hökumətinin başçısı general Nijdeyə ultimatum
verib.
****
Azərbaycan Respublikası Milli Dövlət Arxivində fond 27,
siyahı 1, iş 17 qrifi ilə qorunan sənəd 1920-ci ildə Azərbay-
canda sovet hökuməti qurulduğu vaxtda Zəngəzur qəzasında
bəy nəslindən olan Sultanovların qəza hakimiyyətinin başın-
da dayanmasının əsil səbəbini təsdiq edir.
Həmin sənəddə göstərilir ki, Qarabağın və Zəngəzurun
keçmiş fövqəladə komissarının sərəncamı ilə Qubadlı qəza
inqilab komitəsi təşkil edilib, yəni yerli hökumət qurulub. Bu
bir daha göstərir ki, Aslan bəyə fövqəladə səlahiyyət verilən
zaman o daha çox etibar etdiyi insanlara – doğma əmisi oğ-
lanlarına hakimiyyəti həvalə edib. Çünki qarşıda daşnak hö-
kumətinə qarşı böyük bir müharibə dayanırdı, və Aslan bəy bu
müharibənin bütün məsuliyyətini öz üzərinə götürmüşdü. Ona
görə də Aslan bəy Sultanovları – öz əqidə qardaşlarını yerli
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
182
hökumətin başına gətirdi. Çünki müharibə dövründə ən kiçik
bir xəyanətin son dərəcə ağır nəticəsi olduğunu Aslan bəy
yaxşı bilirdi.
Zaman Aslan bəy Sultanovun bu seçimdə nə qədər doğru
olduğunu təsdiq etdi.
****
Diqqətimizi çəkən aşağıdakı başqa bir arxiv sənədi
1921-ci ilə aiддир. Onu sizə təqdim edirik.
Azərbaycan Respublikası Milli Arxiv İdarəsinin fond 27
siyahı 1, iş 17 qrifi ilə qorunan sənəddə göstərilir ki, inqilab
komitəsinin sədri Xudabaxış Sultanov və onun katibi Möhba-
lı Əmiraslanov qəzadakı vəziyyət barədə Qarabağın və Zən-
gəzurun fövqəladə komissarı Aslan bəy Sultanova hesabat
verirlər.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
183
183
Bu həmin Möhbalı Əmiraslanovdur ki, sovetlər dövründə
Azərbaycan Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin
katibi və Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti sədrinin 1-ci müa-
vini vəzifələrində işləmişdir.
Möhbalı Əmiraslanov internetdə yerləşdirilmiş saytında da
onun 1920-ci ildə Qubadlı qəzasında milis idarəsinə işə
götürülməsi öz təsdiqini tapır.
İndi isə sizə fond 410, iş 202, siyahı 1 qrifi ilə qorunub
saxlanılan başqa bir arxiv sənədini təqdim edirik.
Bundan sonra Aslan bəy Sultanovun 1920-ci ildə Qubadlı
qəzasının milis idarəsinə işə götürdüyü Ələkbər Abdullayev
isə Sovet dönəmində 1930-cu ildə Dövlət Təhlükəsizlik
Komitəsinin sədri vəzifəsində işləmişdir. Sonralar isə Daxili
İşlər Nazirliyinin banditizmə qarşı mübarizə idarəsinin rəisi
vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir.
Bu sistemdə polkovnik rütbəsinə qədər ucalmışdır. Ələkbər
Abdullayev sonralar da Aslan bəyə sədaqətini bildirmiş, onun
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
184
qəhrəmanlıqlarından ətrafındakı insanlara bəhs etmişdir və
bildirmişdir ki, mən və bir çoxları məhz Aslan bəy Sultanov
məktəbinin yetirmələriyik.
Bu arxiv sənədinin tərcüməsi aşağıdakı kimidir:
fond 410, iş 202, siyahı 1. vərəqə 70
Şuşadan Bakıya xalq daxili işlər komissarlığına
göndərilmiş 611 saylı Teleqram.
Qubadlı qəzası tez-tez Sovet hakimiyyətinin xarici düş-
mənlərinin təcavüzünə məruz qalır. Bir tərəfdən iran xanla-
rının iranla sərhədboyu ərazilərdə talançılıq etmələrinə qarşı,
digər tərəfdən də daşnakların yerli əhaliyə onlarla ticari
əlaqələrə girmək kimi təkidlərinə cavab olaraq partizan hərə-
katı ilə müqavimət göstərmək zorunda qalmışlar. Üçüncü bir
tərəfdən də müxtəlif quldur dəstələri ilə mübarizə aparırıq və
bütün bunlar ölkənin daxilində yerli hakimiyyətin nüfu-
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
185
185
zunu aşağı salır. Bu barədə, qəza inqilab komitəsinin vəziy-
yəti haqqında mərkəzə dəfələrlə xəbərdarlıq edilsə də bu vax-
ta qədər mərkəz tərəfindən heç bir ölçü götürülməmişdir.
Sizdən xahiş edirəm ki, təcili surətdə qəzadakı mövcud duru-
mu yoluna qoymaq üçün ciddi ölçülər götürəsiniz. Əks təq-
dirdə qəzada hakimiyyətsizlik və anarxiya baş alıb gedəcək.
İnqilab Komitəsinin sədri Xudabaxış Sultanov.
7 mart 1921-ci il.
****
Başqa bir sənəddə, Azərbaycan Respublikası Prezident
Aparatının Siyasi Sənədlər Arxivi, fond 1, siyahı 2, saxlama
vahidi 136 qrifi ilə qorunan və Nəzər Heydərova aid olan
əlyazma Şuşa Mərkəzi Qəza Kommunist Partiyasına ünvanla-
nıb. Sənəddə yerli kommunist partiyasının fəal nümayəndəsi
yenə özünü və partiya yoldaşlarını yalandan qəhrəman kimi
qələmə verməyə çalışaraq elə yazır ki, guya əllərində heç bir
silahı olmayan kommunistlər təpədən dırnağadək silahlanmış
daşnaklara qarşı mübarizə aparırlar. Halbuki başqa arxiv sə-
nədlərindən və Nəzər Heydərovun özünün yazdığı xatirə-
lərdən (kitabından) yaxşı məlumdur ki, həmin dövrdə yerli
kommunustlər tam fəaliyyətsiz şəkildə gizlinə sıxışdırımış,
heç bir siyasi və hərbi müdaxilələrdə iştirak etmək qabiliyyə-
tində olmamışdır.
Diqqəti çəkən ən mühüm məqam isə digər arxiv sənədlə-
rində rastlaşdığımız bir məqamdır. Nəzər Heydərov böyük
ürək ağrısı ilə yazır ki, yerli kommunistlərin əlində heç bir güc
yoxdur ki, yerli qəza hakimiyyəti ilə, partiya üzvü olmayan
bəylərlə mübarizə apara bilsin. Bu yerdə bir məntiqi sual
ortaya çıxır, necə ola bilir ki, yerli qəza hakimiyyətilə bacara
bilməyən, gizlinə sıxışdırılan kommunistlər təpədən
dırnağadək silahlanmış daşnak hökumətinə qarşı müqavimət
göstərə bilir. Belə çıxır ki, yerli kommunistlər daşnaklarla
əliyalın vuruşurmuşlar... Bu yerdə adamın lap böyük türk şairi
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
186
Məmməd İsmayılın təbirincə “Kimi aldadırsan, ay zalım
oğlu...” sualı lap yerinə düşür.
Son dərəcə çətinliklə oxunan yazının sonunda da Nəzər
Heydərov qeyd edir ki, bu yazını Arşak Balayanın vasitəsilə
göndərirəm.
Son dərəcə çətinliklə oxunan yazı dedikdə bu o demək
deyil ki, yazı pozularaq oxunmur, sadəcə olaraq xəttin özü son
dərəcə bərbad və səliqəsizdir.
Azərbaycan Respublikası Prezident Aparatının Siyasi Sə-
nədlər Arxivi, fond 1, siyahı 2, saxlama 105 qrifi ilə qoru-
nan 1921-ci ilin aprel ayına aid sənədlərdən birində Nəzər
Heydərovun imzası və “mübarək” dəst-xətti ilə yazılan bir
sənəd diqqətimizi çəkdi. Bu sənədi asanlıqla oxumaq çox
çətinlik yaratsa da, ancaq diqqəti çəkən bəzi məqamları sizə
də çatdırmaq istəyirik. Həmin sənəddən də məlum olur ki,
Nəzər Heydərov öz “vəzifə borcuna” sadiq qalaraq yenə də
yerli hökumətə qara yaxmaq və böhtan atmaqla məşqul olur.
Azərbaycan Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinə
danos yazaraq bildirir ki, qəza hakimiyyətinin başında duran-
lar partiyanın üzvü olmayan, kommunistlərə göz verib işıq
verməyən bəylərdi. Daha sonra yenə də ilk olaraq qəza milis
idarəsinin rəisini və onun idarəsini hədəfə götürür və yazır ki,
Aslan bəy Sultanovun rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən
milis hərc-mərclik şəraitində işləyir, heç kəs ona toxuna bil-
mir. Yerli kommunistlərin də əlində elə bir güc yoxdur ki,
yerli hakimiyyətin rəhbərlərinin bu özbaşınalığının qarşısını
ala bilsin.
Məruzənin başqa bir yerində də 28-ci diviziyanın Zəngə-
zurun bir hissəsi olan Sisyanda daşnaklara qarşı mübarizə
aparması haqqında yazır. Ancaq yenə yazmır ki, həmin dövr-
də adı çəkilən 28-ci diviziyaya faktiki olaraq Aslan bəy rəh-
bərlik edirdi”.
****
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
187
187
Azərbaycan Respblikası Milli Arxiv İdarəsinin keçmiş
məxfi fond olan 410, iş 227, vərəq 10 qrif ilə qorunan
1921-ci ilin 28 aprel tarixli 9 saylı Partiya Bülleteninin Zən-
gəzur qəzasına aid hissəsində yazılıb;
Milisin tamamilə başıpozuqluğu sayəsində Qəza İnqilab
Komitəsi sədri Xudabaxış Sultanov başda olmaqla hakimiy-
yətin bəzi məsuliyyətsiz nümayəndələrinin öz vəzifələrinə
layiq olmadıqları üçün, eyni zamanda Partiya Komitəsinin
anti-sovet elementlərlə mübarizədə zəiflik göstərməsi ilə
Zəngəzurda vəziyyət gündən-günə daha da pisləşir. (Zəngə-
zur Qəza Kommunist Partiyasının müraciəti. Şuşa Mərkəzi
Komitəsinin rəisi. 28.IV. 1921-ci il. N 117).
Bu sənəddən də görünür ki, yenə də ənənəvi olaraq ilk
hədəf qəza milis idarəsidir. Bu sənəddə həm də subardinasi-
yaya riayət olunmamışdır, qəza inqilab komitəsi sədri qəza-
nın ilk mühüm rəhbər vəzifəsi sayılsa da, bu sənəddə ilk ola-
raq qəza milis idarəsinin adı çəkilir, bu da o deməkdir ki, bu
məlumatı verənlər yaxşı bilirmişlər ki, qəzada real güc sahibi
kimdir və faktiki rəhbərlik kimin əlindədir.
Sənədin sonunda da yazılır ki, Zəngəzurda vəziyyət günü-
gündən pisləşir.
****
1921-ci ilə aid arxiv sənədləri arasında Azərbaycan
Respublikası Prezident Aparatının Siyasi Sənədlər Arxivində
fond 1, siyahı 2, saxlama vahidi 212 qrifi ilə qorunan bir
sənəd də var. Həmin sənəddə qeyd olunmuşdur ki, sovet ida-
rəçiliyi sisteminin başında bəylər və xanlar oturublar. Sovet
hökumətinin əleyhinə daşnaklar tərəfindən güclü təbliğat işlə-
ri aparılır. Qatı əksinqilabçıların şəxsiyyəti məlumdur, yəni
həmin şəxslər Nəriman Nərimanovun təyin etdiyi qəza rəh-
bərləridir.
Milis işçiləri və digər məsul işçilər müsavatçılardırlar.
Qeyd: Qubadlı qəza kommunist partiyasının təlimatçısı
yoldaş Savalan Şirinovun məruzəsi əsasında hazırlanmışdır.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
188
Burada belə bir məntiqi sual doğur ki, bu məlumatları
yuxarı ötürən adamlar adı çəkilən bəylər və xanlar Nərima-
novun təyinatı ilə həmin rəhbər vəzifələrə təyin edildikləri
zaman niyə etiraz etmir, Nərimanova onların sinfi düşmən
olduqlarını demir və nəyə görə məhz həmin insanların o
vəzifələrə təyin edilməsini soruşmurdular? Çünki alacaqları
cavabı bilirdilər...
Göründüyü kimi yenə hədəf milisdir və bəylər, xanlardır.
Biz artıq yaxşı bilirik ki, belə məlumatlarda bəylər, xanlar de-
yildikdə konkret olaraq kimlər nəzərdə tutulur. Bu məlumat-
lardan açıq şəkildə aydın olur ki, məlumatı ötürən-lərin sinfi
düşmən hesab edilən insanlara qarşı qərəzli və məkrli siyasət
aparmalarının səbəbi qısqanclıq və onların saf, əqidəli insan-
ların nailiyyətlərinə nə yolla olursa olsun kölgə salmaq istəyi
idi.
Bir məsələ də ondan ibarətdir ki, məlumatda yazılır ki, so-
vet idarəçiliyinin başında bəylər və xanlar dayanır. Ancaq bu
hiyləgər göstərmir ki, nədən Nəriman Nərimanov o idarələrin
başına məhz adı çəkilən bəyləri, xanları təyin edib?
Arxiv sənədlərini araşdırdıqca həmin illərdə baş verən ha-
disələrin bir tərəfində millətini sevən və ona sədaqətlə xid-
mət göstərən, bunun müqabilində isə heç bir təmənna güdmə-
yən insanlarla, digər tərəfdən öz şəxsi mənafeyi naminə
başdan-başa xəyanət yolunu seçərək gələcək nüfuz və mən-
səb barədə fikirləşənlərin açıq-aydın mübarizəsini, bəlkə də
xeyirlə-şərin mübarizəsini görürük.
Diqqəti çəkən sənədlərdən biri də 1921-ci ilin 10 aprel
tarixində Qubadlı Qəzası Milis İdarəsinin rəisi Aslan bəy
Sultanov tərəfindən Azrəbaycan Mərkəzi İnqilab Komitəsinə
ünvanlanan ittihamedici məlumatıdır.
Sənəd Azərbaycan Respublikası Milli Arxivində keçmiş
məxfi fond hesab edilən 410 saylı fondda, siyahı 1, iş 205
qrifi ilə qorunub saxlanılır.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
189
189
А.С.С.Р.
Начальник Кубадлинской Уездной Милиции
№603 10-го апреля 1921 г. Ходжалан
Bu arxiv sənədinin tərcüməsi aşağıdakı kimidir:
A.S.S.R.
Qubadlı Qəza Milis İdarəsinin rəisi Aslan Sultanovdan
****
Aslan bəyin yazdığı məlumatın özündən də açıq-aydın
görünür ki, bütün varlığı ilə xalqına bağlı olan bu insan
ətrafda baş verən ən kiçik məsələyə belə vaxında müdaxilə
etməyi bacarmış, vəzifəsindən, kimliyindən asılı olmayaraq
hər kəsə sözünü deyə bilmiş, xalqı qarşısında göstərdiyi
xidmətlər müqabilində umacağı xalq sevgisindən başqa bir
şey olmamışdır.
Vəzifəyə, şöhrətə, xoş güzarana görə xalqını, millətini
sataraq onunçün yüz illər boyu həlli müşkülə çevrilən prob-
lemlər yaradan bəzi “soydaşlarımızdan” fərqli olaraq Aslan
bəy Sultanov yaşadığı mənalı və şərəfli ömür boyu bir dəfə də
olsa nəfsinin quluna çevrilməmiş, özü üçün seçdiyi yaşam
prinsipinə, qarşısına qoyduğu məqsədə, əqidəsinə və həyat
tərzinə bircə dəfə də olsa dönük çıxmamışdır.
Aslan bəy bütün mənalı ömrü boyu düşmən əhatəsində
yaşamışdı. Bir tərəfdən tarixi və barışmaz düşməni olan
daşnakların, bir tərəfdən sinfi düşmənlərin, bir tərfdən də
qarşısında quyruq bulayıb kənarda onun üçün quyu qazan
“mehriban düşmənlər”in əhatəsində. Lakin buna baxmayaraq
Aslan bəy Sultanov heç vaxt düşmənə qarşı kürəyini çevir-
məmiş, onlarla həmişə üzü-üzə dayanmaq, onların gözlərinin
içinə dik baxmaq yolunu seçmişdi. Elə ona görədir ki, Aslan
bəyin xaincəsinə qətlə yetirilməsindən yüz ilə yaxın (1929-cu
ilin yay aylarında qətlə yetirilib) bir zaman keçsə belə, bu ta-
rixi şəxsiyyət, bu igid və cəsur sərkərdə haqqında hələ də
xatirlərdə yaşayan çoxsaylı maraqlı əfsanələr, xatiratlar yaşa-
yır. Ancaq əldə etdiyimiz arxiv sənədləri xatirələrdə yaşayan
xatiratlardan fərqli olaraq bu insanın gerçək tarixindən xəbər
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
190
verən faktiki sənədlərdir. Biz də daha çox həmin sənədlər
ətrafında gəzişmələr etməyi bir məqsəd kimi qarşımıza
qoymuşuq.
Arxiv sənədləri arasında tarixinə və mühümlüyünə görə
diqqəti çəkən ilk sənəd aşağıdakıdır...
****
Yeri gəlmişkən qeyd etmək lazımdır ki, Qarabağın və
Zəngəzurun mərkəzi Şuşa sayıldığı üçün bütün məlumatlar
Şuşaya, oradan da mərkəzə ötürülürdü. Ona görə bu sənəd də
Şuşaya yazılıb.
Azərbaycan Respublikası Prezident Aparatının Siyasi
Sənədlər Arxivi fond 1, siyahı 1, iş 24.
Bu yerdə Azərbaycan Respublikası Baş Dövlət Milli Arxi-
vinin fond 27 siyahı 1, iş 17 qrifi ilə qorunan sənədi diqqəti
çəkir.
Həmin sənəd 1920-ci ilin son gününə, 31 dekabra aiddir.
Sənəddən görünür ki, onu Qarabağın və Zəngəzurun föv-
qəladə komissarı imzalayıb. Sənəddəki bəzi məqamları sizə
təqdim etməyi zəruri hesab edirik:
“...Zəngəzurda və Gorusda Katar yəni (Kafan) üsyanına
rəhbərlik edən Nijdenin daşnak hakimiyyəti hökmranlıq edir.
Ümumiyyələ həmin qüvvələr sovet hökumətinin varlığına
nifrət bəsləyirlər. Qızıl Ordu Zəngəzuru tərk etdikdən sonra
daşnaklar tərəfindən bizim ərazilərə və yerli partizan
hərəkatına qarşı xaincəsinə hücumlar mütəmadi hal alıb.
Bizim müdafiəçilərimizin odlu silaha böyük ehtiyacları var.
Zəngəzur qəza milisi xüsusi olaraq İranla sərhəddə olan milis
atlı dəstəsi məcburiyyət qarşısında nəinki daxili xidmət aparır,
eyni zamanda döyüş mövqeyndə xidmət göstərir, həm sərhəd
boyu xidmət aparır. Həmin o fövqəladə ehtiyacı silah
çatışmamazlığını nəzərə alaraq xahiş edirik ki, sovet
hökumətini qoruyub saxlamaq naminə yox, heç olmazsa
insanlıq naminə bu xahişə etiraz etməyəsiniz. Şuşadakı silah
anbarından bizim silah tələbatımızı təmin etmək və Zəngəzur
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Faiq Abdullayev. Zəngəzur aslanı – Aslan bəy Sultanov
191
191
qəza milisinə min ədəd tüfəng və patron verilməsini təmin
edəsiniz ”.
Bu sənəd bir daha göstrir ki, o dövrlərdə Zəngəzurdakı
qızıl ordu hissələrinin müvəqqəti olaraq Qarabağa çəkildiyi
zamanlarda Zəngəzur qəza milisi düşmən qarşısında acizlik
nümayiş etdirməmiş, bütün qüvvələri səfərbər edərək nizamlı
bir ordu şəklində düşmənə qarşı güclü müqavimət
göstərmişdir.
Bu sənəddən də aydın olur ki, Aslan bəyin, onun koman-
dasının heç bir siyasi ambisiyası olmayıb və mərkəzdən silah
tələb edərkən də açıq-aydın bildirir ki, bunu Sovet hökuməti-
nin saxlanması naminə deyil, heç olmazsa insanlıq naminə
etmək lazımdır. Bu son cümlə də onu göstərir ki, bu insanlar
üçün hər şeydən vacib insan taleyi, millətin gəlcək taleyi olub.
Dostları ilə paylaş: |