İncelemeleri

  : yoluğan. müsri. xəstəliyin bir yerdən başqa bir yerə yeriməsi, 

keçməsi.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

189 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

çalqanmaq 

: ( 

çaql

 

<>

 

çalq

 ) 

çaqlanmaq

ka. 

pörtmək. yanmaq.  

çalqanmaq 

: 

çalxanmaq

. təzginmək

ka. 

tərkinmək. tartınmaq. 

dartınmaq.  

çalqaĢ 

: taprat

ka. 

çabaş. çıbış. qaynar. çalbaş. külbaş. yurbaş

ka

. qarışıq.  

çalqaĢmaq: tapraşmaq. təprəşmək. sıçraşmaq.  

çalqay 

: 

çalğay

ka

. quş yələyi. qanadın böyük tükləri. ucları·.  

çalma

ka

 

: 

çəlmə

. 

1. 

kərmə. yapba. sili ıslatıb, kəsib qurutarlar. 

2. 

qapış

ka

. 

yağmalama.  

çalmaq

ka

 : 

1. 

yerə çalmaq. vurmaq. yenmək. 

1. 

oğrılamaq

ka

. hırsızlıq edmək.  

çalmaĢ 

: qapış

ka

. qabış

ka

. yağmac.  

çalpaq

ka

  : 

çaplaq. çaqlap. (

<

 çal. çap. çaq. ). çalaq

. 

çapaq

. 

çanaq

. çəlpək. 

çəlpək. çaplaq. göz çapağı, çirki, poxu. yapışqan. çalpaş

ka. 

qarışıq buruşuq. kir. pislik. - 

çalpaq iş. qarışıq iş. (

>

 cölbək

fars

).  

çalpaqlanmaq

ka

: göz bucağı çirklənmək.  

çalpaĢ

ka

  : 

1. 

çarpış. mücadilə. 

2. 

yapışqan. çalpaq. çəlpək.  

çalpaĢmaq

ka

: 

1

. çarpışmaq. mücadilə edmək. 

2

. sərtləşmək. bir şey 

kötüləşip pisləşmək.  

çalpınq

ka

: 

( < 

met

 >)

 

palçıq

. sıvıq çamur.  

çalpuĢlanmaq

ka

: yapışqan olmaq. çəlpəklənmək. 

- əlim çəpəĢləndi.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

190 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

çalturmaq

ka

 

: çəlitmək. aratmaq. aramasını buyurmaq. 

eşittirmək üçün çağrılmaq, carlamaq. 

- itik çaldırdılar.  

çam 

: arça

6

.  

çamquq

ka

: 

cımqıq

. 

cımıq

. gizli iş görən. çəkçi

6

. qoğucu. qovcu. casut.  

çamqur

ka

: 

çağmır

. şəlqəm.  

çamraq

ka

: çar çarmıq. çır çırmıq. qor qoduq. çoluq cocuq. çamraq.  

çamur 

: palçıq. titiq

ka

.  

çan 

: qonğraqu

ka

. çınqıraq. qonraq. tonquraq. zəng. naqus.  

çanaç

ka

 

: qorxaq, gəvşək. təmbəl.  

çanaq

ka

 

: sanqaq

ka. 

çanqaq. çaşqal

ka

. kəşgül. çömlək. seqinq. sehin. 

səhəng. qap qacaq. çanaq. kəkəz kimsə. qorqaq. gəvşək.  

çanaqlamaq

ka

: birini arıq (zayıf) saymaq, bulmaq. arıqlığa, gəvşəkliğə, 

kəkəzliğə nisbət edmək.  

çanaqlıq

ka

: kəkəzlik. qəvşəklik. pərişanlıq.  

çançu

ka

   : axlov. əriştə xəmiru açan oxlava, axlov.  

çandıĢmaq

ka

: çındışmaq. birbirinə sərtləşmək. birbirindən qaçınmaq. 

çəkinmək. savşanmaq.  

çanğ 

: qanğraq

ka

.  

çanqa

ka

 

: bir çeşit tuzaq. 

- təlim çanladın: çox danışma.  

çanqaq 

: sanqaq

ka. 

çanaq. seqinq. sehin. səhəng.  

çanqılamaq

ka

: vəngildəmək. vırra vır demək. çəniləmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

191 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

çanta 

: yanlıq

ka

.  

çantur 

: 

1. 

çanturan

. 

çalan. qaytaran. çevirən. bir işin gedişin dəğişən. 

- 

su çanturu. - işləri çanturanlan az olmur. - yol çanturi: yolu dəğişən 

simgə, işarə, bənd. 

2. 

münhərif. 

- çantur işlər. çantur adam. 

3. 

kələk. 

- çantura düşdük.  

çanturmaq

ka

: çındurturmaq. caydırmaq. münsərif edmək.  

çap çap 

: şap şap. març murç. sulu nərsə yeyəndə ağızdan çıxan səs. 

- 

huluları març murç yedik.  

çap 

: suç. günah.  

çapaç 

: çıpıç. çıpça. çapçı. zalim.  

çapaçlıq  : 

çıpıçlaq

ka

. çıpçalıq. çapçılıq. 

suçluluq. yazqılıq. günahkarlıq.  

çapağı 

: göz çapağı, çirki, poxu. çəlpək. çalpaq

ka

. çaplaq.  

çapaq 

: 

1. 

kiçik balığ. 

2. 

çapıq. kiçik. alçaq. 

- çapıq kişi: alçaq ər. 

3. 

çibək

ka

. çıbaq

ka

. sıbaq. sapıq. çapıq. ıti. qırağu. ovçu.  

çapaq 

: yam

ka. 

çör çöp. pislik. gözə.  

çapaqay

6

: solamuq

ka

. solaq. yoxsul. kasıb.  

çapar 

: yügrək. yügür. peyk.  

çapat 

: cərmə. salıq. tutu.  

çapçı 

: çıpıç. çapaç. çıpça. zalim.  

çapçılıq 

: 

çıpıçlaq

ka

. çapaçlıq. çıpçalıq. 

suçluluq. yazqılıq. günahkarlıq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

192 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

çapıq 

: 

1. 

çaqıq

ka

. çavıq. qamçı. qamıç. sırım. 

1. 

çibək

ka

. çıbaq

ka

. 

çapaq. sıbaq. sapıq. ıti. qırağu. ovçu.  

çapılmaq: 

1. 

sıvamaq. 

2. 

boynu vurulmaq. üzmək.  

çapınmaq : 

1. 

qamçılamaq. qamıçlamaq. 

2. 

üzmək.  

çapıĢdırmaq: çapturmaq

ka

. vurdurmaq. çapmaq. boyun vurdurmaq, 

üzmək. 

 

çapıtqan

ka

: saldıran. cuman. -

 çapıtqan ər: çapan. qıran kişi. cəllâd. boyun 

vurnn. - çapıtqan it: yırtıcı it. 

 

çapıtmaq: 

1. 

saldırmaq. vurdurmaq. üzmək. 

2. 

çapmaq. sürtmək. 

- arı çamur 

çapıtmaq: sıvamaq. vurmaq.  

çapqut  

: 

çapğut

. çaput. döşək. palaz. şiltə.  

çaplaq 

: 

çalpaq

ka

. çaqlap. (

<

 çal. çap. çaq. ). çalaq

. 

çapaq

. 

çanaq

. 

qarışıq buruşuq. kir. pislik. - 

çalpaq iş. qarışıq iş.  

çaplaq 

: çəlpək. çalpaq

ka

. göz çapağı, çirki, poxu.  

çapmaq  : 

( ç <> t ) 

təpmək

. 

1. 

çapışmaq. vurmaq. cummaq. yügürmək. 

həmlə edmək. 

- it qurda çapdı. - qurd qoyuna çapdı. 

2. 

boyun 

vurmaq, üzmək. 

3. 

çimmək. suya çırpınmaq, təpinmək. 

yuğunmaq. üzmək. 

- yeddidə bir, suya çapın: çimin. 

1. 

boyamaq. 

- 

bayram qabağı evi çapdıq. -  

çaprıq 

: bir tərəfə çarpılmış. çolaq. çulquy

ka

.  

çapsamaq

ka

 

: üzmək istəmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

193 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

çapturmaq

ka

: 

1. 

saldırmaq. üzərinə cummaq. 

- it kişiyə çapıtdı. 

2. 

suda 

üzdürmək. çimdirmək. çap deyim səsləndirmək. 

- o əlin suda 

çapdırdı. 

3. 

nərsəni suvamaq. boyamaq. bulamaq. çamırla 

sıvatmaq. 

- o evin çapdırdı. 

4. 

vurdurmaq. çapmaq. çapışdırmaq. 

boyun vurdurmaq. üzmək. 

- bəy onu boynun çapturdu.  

çapuq 

: şabuq

ka

. şəbüq  tez. yeyin.  

çaput 

: çapğut. döşək. palaz. şiltə.  

çar çarmıq

ka

: çır çırmıq. qor qoduq. çoluq cocuq. uşaq muşaq.  

çarçaq

6

 

: yorqun.  

çarçamaq

6

: 

çərçəmək

6

. yorqunmaq. yorulmaq. tövşəmək. təvşəmək

ka

. için 

için ötmək. ləhləmək.  

çarçatmaq

6

: 

çərçətmək

6

. yorqutmaq. yormaq.  

çarçur  

: abur cubur. xarp xarp. 

- çarçur yemək: əlinə keçəni yemək. bir 

şey buraxmamaq.  

çardağ 

: 

1. 

badıç

ka

. badaç. badaş. bağdaş. darbəst. çit

ka

. 

2. 

qamıştan, 

tikəndən yapılmış duvar.  

çarx 

: çərx. çevri. çəvri. çağrı. çevrilən, fırlanan nə. - 

çağrı çevrildi. 

 

çarıq  

: 

çərik

. 

yarıq. kərik. 

(

1 <

 

saruq

. 

sarmaq

. 

2 < 

çağur. sağur: dəri. 

3 < 

çaqruq

: 

çaqmaq: taxmaq

). edlik. yetlik.  

çarlaĢmaq  

: ağlaşmaq. bağrışmaq. kükrəmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

194 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

çarlatmaq  : cırlatmaq. ağlatmaq.  

çarpı 

: (

<

 

çarpmaq

). uru (

<

 

vurmaq

). sarı (

<

 

sarmaq

). salı (

<

 

salmaq

). 

örtü.  

çarpıq 

: əğri büğrü: qamqı

ka

. qamıq. - 

çarpıq üzlü. : qamqı yüzlük

ka

.  

çarpılmaq  : əğrilmək. qamqırmaq

ka

.  

çarpıntı 

: coşqu. cəzbə. vəcd. qanıt. əsrim. əsrəm. həyəcan.  

çarpıĢma  : savaş. qovala qaşdı. qaçut

ka

. qavqa. sıqış

ka

. itişmə.  

çarpıĢmaq : 

toqıĢmaq

ka

. toquĢmaq

. 

toxuĢmaq

. savaşmaq. çalpaşmaq

ka. 

vuruşmaq. toquşmaq

ka

. toqışmaq. döğüşmək. dövmək. vurmaq. 

toxumaq. toxunmaq. toqımaq

ka

. dövülərək sərtləştirmək. 

götürmək, batırmaq. mücadələ edmək.  

çars çars   : səs göstərən sözləm. 

- çars çars urmaq: çat çat dövmək.  

çart  

: 

( ç <> y ) 

yart. parça. 

- bizim onda bir çart alğumuz var: tələbimiz 

var. - çart çurt: hər şeyln ufağı, töküntusü, sınığı.  

çaruq

ka

  

: 

1. 

çarıq. ayaxqabı. 

- yazaq atı, çaruq, güci, azuq: yayanın 

(piyadanın) atı çarıqdı, gücü azıqdır, yeməkdir. 

2. 

çağur. sağur. 

taxaq. 

 

çaruqlamaq 

: çarıqlamaq.  

çaruqlanmaq: çarıqlanmaq.  

çarun  

: (

run

 

<

 met 

>

 

nar

) 

çinar

 aqacı. çünük. şünük.  

çaĢ  

: 

yaĢ. yəĢ. yeĢ. 

göy

 

daş

. 

firuzə.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

195 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

çaĢıq 

: yazıq. azıq. yoz. axmaq

. 

 

çaĢır  

: çadır. çaçır. çatır.  

çaĢqal

ka

 : 

(ç <> k ) 

kəĢgül

. (

<

 

kav

) çanaq. çömlək.  

çaĢmaq 

: şaşıb disginmək. tavratmaq

ka

. yazmaq. yozmaq. iştibah 

edmək. 

- atıcı yazdı.  

çat 

 

: çatlaq. bıçqıl

ka

. bıçılqın. bıçılqan. yarıq. quyu. (

>

 

çah

fars

). 

- çat çat: şaq şaq. 

 

çataq

6

 

: 

(

1 < 

çək. çiq. tuq: düğün. 

2 <

 çat: yarıq. qırıq). 

çətin. pıroblem.  

çatar 

: çatşaq. qabcaq

ka

. qovşaq. neçə yolun, qolun birbirinə 

qavuştuğu yer.  

çatdıran: dəgirən. əriştirən. bitirən.  

çatdırmaq: amurtmaq

ka. 

yamırtmaq. yatıştırmaq. dindirmək. toxdadmaq.  

çatdırmaq: barturmaq

ka. 

vardırmaq. tuşqırmaq

ka. 

daşqırmaq. yetdirmək. 

ulatmaq

ka. 

uzatmaq. üsürmək. uçurmaq. qalxıtmaq. - 

göylərə 

üsən ahım. - onu evə bartur. - kağızı bartur. - bunu atova bartur.  

çatı 

: əkmə. əğrim. örtü. örtmən

ka

. dam. tarus

ka

. tarus

ka

. şip

6

. səqf.  

çatılan 

: tüğülqən

ka

.  

çatıldamaq 

: şaqqıldamaq.  

çatıĢmaq

6

  : yüklənmək. arqaşmaq. əkləmək. girmək. - 

el yükün iyid çatıĢar, 

arqaşar. - köməkləşib arabadan yükləri çatıĢıb, arqaşıb daşıdıq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

196 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

çatqan

ka

 : 

çətgən

. ovsar. gam. dizgin.  

çatqas 

: satqas. məqsəd.  

çatlaq 

: çat. bıçqıl

ka

. bıçılqın. bıçılqan. yarıq. qovucuq. kovucuq. 

kovcuq. yırtıq. səkə. sək.  

çatlamaq: şaqlamaq. bükülmək. yarılmaq. dilinmək

. 

 

çatmaq   : 

1. 

qatmaq. yükləmək. qoymaq. yığmaq. 

- uşağı evə çat. yükü 

çat. 

2. 

becərtmək. yetiştirmək

. - davar çatmaq. - qoğun çatmaq. - 

ordulanıb yüksək dağı, oğlaq çatan: yüksək dağlarda yer alıb, keçi 

bəsləyən. 

3. 

yetişmək. dəğmək. ərişmək. yetmək. 

4. 

çətmək. 

( y 

<> ç ) 

yetmək. əmrülmək

ka

. müvəffəq olmaq. - 

ağır ayaq əmrüldü. 

5. 

dəğmək. yetmək. 

6. 

ərəzmək

ka

. yetişmək

. 

7. 

tükəmək

. 

yetmək. 

görmək. kafo olmaq. 

- aş qamuğqa tükədi: yemək hamıya çatdı. - 

bu az çağ, tamam işlərimizi tükəməz. 

8. 

yetmək. haqlamaq.  

çatĢaq 

: qabcaq

ka

. qovşaq. çatar. neçə yolun, qolun birbirinə 

qavuştuğu yer.  

çatuq  

: nərsənin çatdığını, yetdiyini, olduğunu göstərən im, him, 

nişan. cadu çubuğu.  

çava  

: dəlikanlılara verilən adlardan·.  

çavar  

: çağar. çaqar. tuturaq. tutacaq. tutandırıq

6

. alışıq. - 

çavar 

çuvar

ka

: od alışdırmağa yarar nərsə. 

 

çavıq

ka

 

: qamçının uc tellər.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

197 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

çavıqmaq

ka

: adlanmaq. adsınmaq.  

çavıl 

: çavlı. od yaxılan yemiş qabuqu.  

çavıĢ 

: 

tavuĢ

ka. 

tavıĢ

. 

tapuĢ

. 

1. 

duyuş. duyqu. 

2. 

sezgi. hiss. ehsas. 

3. 

qımıldanma. 

4. 

səs.  

çav

ka

 

: 

şöhrət. an. səs. 

- yazsın çavın boyunğa: yaysın səsin ellərə.  

çavlanmaq

ka

: sanlanmaq. şöhrətlənmək. ünlənmək. ün yiyəsi olmaq.  

çavlı  

: 

çavıl

. od yaxılan yemiş qabuqu.  

çavun 

: doğşan balası.  

çavuĢ  

: çavuş. qoşun qollarını düzənləyən.  

çay 

: yul

ka

. yol. qaynaq. pınar. su pınarı, qaynağı, qözü.  

çayan 

: 

(z <> y <> q ) 

çazan. çağan. əğrəb.  

çayır 

: ot: çüşək

ka

.  

çazan 

: 

(z <> y <> q ) 

çayan. çağan. əğrəb.  

çetləmək: çərənləmək. munmaq

ka

. saçmalamaq. artıqlamaq. qatıqlamaq. 

səfehləmək.  

çetmək

ka

 : 

( ç <> y )

 yetmək 

.  

çevirən 

: çalan. çantur. qaytaran. bir işin gedişin dəğişən.  

çevirmək: qatarmaq

ka. 

qadarmaq. qaytarmaq

. 

qeytərmək. geri döndürmək. 

başqatmaq. aynatmaq

. 

qaytarmaq. çöndərmək. sındırmaq. 

əğirmək. aşırmaq. tavratmaq

ka

. fırlatmaq. devirmək

. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

198 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

çevrə 

: 

təğrə

. 

dəğrə

. qurı

ka. 

təkrə. devrə. çevrə. dayrə. yerə. yörə. 

yürə

ka

. yağırlıq. yağru

ka

. ətraf. muhit. nərsənin dəğən yeri. yörə. 

döğrə. mühit. 

- bu yörə dolanma daha. - pozuq yörə. 

 

çevrəmək: yörgəmək. yörəmək. dolamaq. döğrəmək. qurşamaq.  

çevri 

: çəvri. çarx. çərx. çağrı. çevrilən, fırlanan nə. - 

çağrı çevrildi. 

 

çevrilmək  : 

çəvrülmək

ka

. 

evrilmək

. 

əvrülmək

. 

1. 

dolanmaq. yönəlinən 

yerdən çevrilmək. 

2

. dönmək. çönmək. uğramaq. gedmək. 

3. 

tərs olmaq. kötü olmaq. kötüləşmək: tatrulmaq

ka

. dadrulmaq. 

4. 

təzkinmək

ka

. dönmək. təvaf edmək.  

çevriĢmək: təvrişmək. devrişmək. çönüşmək. alınmaq. vuruşmaq.  

çevürgən : təvürgən

ka

. çəvirən.  

çə  

 

: