İncelemeleri

buqdal 

: 

- kəsmikli buğda: tüpünlük tarıq.  

buqday

ka

: buğda. - budqay.  

buqlamaq: 

buğlamaq

. burmaq

ka. 

dağılmq. yayılmaq. çalınmaq.  

buqlandırmaq: 

buğlatmaq

. burutmaq

ka. 

qoxutaraq yelləmək. bulatmaq

ka

. 

buğda pişirmək. qazan təncərə buğuunda pişirtmək. buğu 

yüksətmək. burutmaq

ka

. bürütmək. bürkütmək. qoxutmaq (

iy

).  

buqmaq

ka

: 

bükmək

. yığmaq. qıvırmaq. 

- ayağıvı bük otur. 

 

buqov 

: 

buxov

. 

bukağı

. tuşaqu

ka

. tuşaq

ka

. düşəqü. döşəqu. köstək. 

gişən.  

buqovlamaq: 

buxovlamaq

. kültürmək

ka

. 

kültələmək. kütləmək. bağlamaq. 

kösürmək

ka. 

köstəkləmək. - 

ayağı kültürülmüĢ. 

 

buqramaq

ka

: buqrımaq. heyvan sıçramaq. camışlıq edmək.  

buqrıl

 

: buğrıl. 

bıqrıq. tıxa basa dolu olan. - 

buğrıl bığrıl

ka

: tıxa basa.  

buqrımaq

ka

 

: 

buqramaq

. heyvan sıçramaq. camışlıq edmək. 

- at 

suçıdı buqrıdı.  

buqsaq

  

: buxsaq. büksək. - axsaq buxsaq: topal. çolaq. qırıq qıvrıq, bükük. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

148 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

buqsamaq: 

buqsanmaq

. 

buqsunmaq

. 

1. 

məcbur olmaq. 

- onu buxsuyub 

qıldırdım. - buxsamadan əğilən, bükülmədən əzilər. 

2. 

inad edmək. 

3. 

büksəmək. bir şeydən üz çevirmək, qaçmaq. rədd edmək. 

dikbaşlıq edmək. çəkinmək. ikrah edmək. buruq vermək. 

- siz 

nədən bu işə buxsadız. 

 

buqsan 

: 

buxsan. 

büksəyən. ikrahçı. irgənən.  

buqsat 

: 

buxsat. 

gərək. icbar. 

- buxsatım yoxdu görəm. - buxsatsız: 

istəyinə.  

buqsatmaq 

: 

1. 

qadağ, bədd, mane' törəmək. 

- işlərimizi 

buxsatdılar. 

2

. bir işə, duruma zorlamaq. sıxıb sıxışdırmaq. 

vadar, məcbur edmək

. - heç zad sizə bura buxsatmır. 

3. 

məcbur 

edmək. - məni bu işə buxsattı. - buxsata düşmək: məcbur 

qalmaq. 

4. 

inad editmək. 

- məni buxatma bu işə.  

buqsatsız

: buxsatsız 

istəyinə

. 

 

buqsum

ka

: 

büküum

ka

. boza

. 

bora

. (

quyuq, iti, alkollu olan içgi). 

darıdan 

yapılan bir içgi.  

buquq

ka

 : 

<>

 boğuq 

<>

 

bükük

. 

1. 

toplu. bağ. dəsdə. - 

buquq çiçək: gül dəsdəsi. 

topluluğu. 

2. 

qunçə. tomurcuq. - 

buquq

 

çiçək

: 

qunçə çiçək. 

3. 

boyun xəsdəliyi. boyunun iki yanında dəri ilə ət arasında 

gəlişən bez. quddə. 

- buquqlu ər: bu kəsələ tutulan kişi.  

buquqlanmaq

ka

: 

1. 

tomurcuqlanmaq. 

2. 

qabarmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

149 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

buqulmaq

ka

: 

bükülmək

. burqulanmaq. qətlənmək. 

- ayağıvı bük: yığ.  

buqun

 

: boyunlu

 

buxunlu

: 

bodunlu

 

buqunlu

. 

boylu

 

buxlu

: 

soylu təməlli, 

elli günlü. evli eşikli. ağsoy.  

buqunmaq

ka

: bükünmək. qıvırmaq.  

buqurmaq

ka

 

: 

bükürmək

. 

bükmək

. boğmaq. qısdırmaq. indirmək. 

alçaltmaq. 

- təqirlərin buqturun:

 

dəğərləri, qiymətləri yendirin. - 

ucadan bükülənlər: yuxarıdan düşənlər.  

bulad 

: polad. bolad. dolmuş. bərkimiş. qursaq.  

bulaq 

: 

1. 

bulun. kölə. qul. əsir. 

- alqa bulaq: bağışlanmış kölə. 

2. 

yolaq

ka. 

yulaq

ka

. 

kiçik kiçik birçox su pınarlar. - 

yol yolaq. 

3

. bulaq at

ka

: 

boyu qısa. sırtı geniş at.  

bulamaq

ka

: 

bulqamaq

. 

1. 

qaynatmaq. pişirmək. 

2. 

yoğurmaq. yoğrutmaq. 

qəlizlətmək. qavama gətirmək. 

3. 

suvamaq. boyamaq. 

çapturmaq

ka

. 

4. 

batlamaq

ka. 

nəyi nəyi batırmaq.  

bulan 

: bulanmış. qatılmış. əsir. tutsaq. tutqun

ka

.  

bulanıq 

: bulqın. bulın. batıq. basıq. bulğan. bulqayuq. bulqaq

ka

. 

batruş

ka

. bətrüş. batqın. fasid. altaq. alaqut. tutuq

ka

. mürdar.  

bulan

ka

  

: qıpçaq ellərində avlanan böyük bir yaban heyvan.  

bulanmaq: bulanmış, tapılmış olmaq. qatınmaq. mal edinmək. əsir olmaq. 

tutulmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

150 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

bulanmaq: yoğrunmaq. tütləşmək. qatlaşmaq.  

bulantı 

: qusma. yanıq

ka. 

qəyy.  

bulaĢıq 

: kir. çirk. çik. pas. qaqac

ka

. qacac

ka

 

( q <> c ) 

qaqac. çulbuş

ka. 

çirkin. 

- çulbuĢ iş.  

bulaĢıq 

: tunqra

ka. 

tonqıra. kir.  

bulaĢmaq: 

1. 

yayılmaq. yuquşmaq

ka

. yoğuşmaq

ka. 

toquşmaq. 

2. 

sırılmaq

ka

. 

yapışmaq. 

3. 

yuqulmaq

ka. 

yoğunmaq. yoğulmaq. sıvanmaq. 

sürtülmək.  

bulaĢtırmaq: 

1. 

bələmək

ka. 

beşigə bağlamaq. 

2. 

yuqturmaq

ka

. yoğturmaq

ka

 

sürdürmək.  

bulatmaq

ka

: 

bulutandırmaq

. 

1. 

buğ çıxarmaq. buğlatmaq. 

2. 

buğda pişirmək. 

qazan təncərə buğuunda pişirtmək.  

bulazmaq

ka

 

: 

( z < > d. t) 

bulatmaq

ka

. 

bulutandırmaq

. buğlatmaq. 

buğda pişirmək. qazan təncərə buğuunda pişirtmək.  

bulda 

: bolda. bol. bul. şans. bəxd. alın yazısı.  

buldaçı 

: boldaçı. şanslı. bəxdli. 

- buldaçı bizov, öküz ara bəlgülü.  

bulduqmaq

ka

: bulunmaq. tapılmaq.  

bulduzmaq

ka

 buldurmaq.  

bulın 

: bulqın. bulanıq. batıq. basıq. batqın. fasid. altaq. alaqut. 

tutuq

ka

. mürdar.  

bul

ka

 

: 

bol

ka

. bulda. şans. bəxd. alın yazısı.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

151 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

bul

ka

 

: zaman keçərək əsqiyən hərhanki bir şey. əsgi. 

- bul at. 

ayaqları səkili olan. ayaqlarında ağlıq bulunan at. - bul tarıq: 

üzərindən yıllar keçərək dadı pozulan taxıl.  

bulqa 

: 

bulğa

. ürküntü. balqın. balın. qopuş. bəlva 

bulqab 

: bulutqa. topulqaq. dolbağ. dolbuğaq. ot. mərhəm. dərman.  

bulqaq 

: 

bulğaq

. bulğaş

ka

. qarışıqlıq. sarmaş. ürküş. ürküntü. ürkünç. 

qıyım

ka

. qırqın. tezik. dehşət.  

bulqaq

ka

   : bulqa. bulqayuq. qarışıq. bulanıq. fitnə. 

- bulqaq öküş oldu: ağır 

qırışıq düşdü.  

bulqama

ka

  : yağsız, tatsız bulamac.  

bulqamaq

ka

: bulandırmaq. qarışdırmaq. tutundurmaq. bulanıp 

qusayazdırmaq. öfgələndirmək.  

bulqan 

: 

bulğan

. bulanıq. batruş

ka

. bətrüş.  

bulqanmaq

ka

: bulanmaq. qızmaq. öfgələnmək. qarışmaq. 

- bulqanmaq 

talqamaq

: hirslənib qızmaq.  

bulqaĢ

ka

: 

bulğaĢ

ka

. bulğaq. qarışıqlıq. sarmaş. ürküş. ürküntü. ürkünç. 

qıyım

ka

. qırqın. tezik. dehşət.  

bulqay 

: 

bulğay

. ulğay. bədüq

ka

. 

( d < > y < > z )

 bəyük. bayuq. böyük. 

( d 

< > z )

 bəzük.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

152 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

bulqaytmaq 

: 

bulğaytmaq

. bədütmək

ka

. 

( y < > d) 

bəyütmək. 

bayutmaq. böyütmək. böyütmək. ulğaytmaq.  

bulqayuq

ka

: bulqaq. bulanıq.  

bulqın 

: bulın. bulanıq. batıq. basıq. batqın. fasid. altaq. alaqut. tutuq

ka

. 

mürdar.  

bullur 

: tənik. açıq, duru, saydamlı nərsə.  

bulmaq

ka

 : tapmaq.  

bulmıĢ

ka

: bulunmuş. tapılmış.  

bulnamaq

ka

: 

1. 

bulanmış, tapılmış edmək. qatmaq. mal edidmək. əsir 

edmək. tutmaq. 

- oğraqım kəndü ıraq, bulnadı məni qaraq: yolum 

uzaqda, qaragöz əsiriyəm. 

2. 

əsir edmək. tutsaq edmək. 

 

bulnatmaq

ka

: əsir ettirmək.  

bulun

  

: 

əsir

. 

tutsaq

. 

bulaq. kölə. qul. 

- alqa bulaq: bağışlanmış kölə. - 

bulun yolundu: əsir, tutsaq ötürüldü. - arvad yolundu: boşandı. - 

bulunu yolturdu: köləni, əsiri boşaltırdı. - ər bulunu yoldu: əsiri 

qurtardı. - bu işin bulunuyuq. - bulunluqdan qurtulmaq. 

 

bulunğ

ka

: köşə. bucaq. burcaq. zaviyə.  

bulunmaq

ka

: 

bulduqmaq

ka

. tapılmaq.  

buluĢ

ka

 

: 

1. 

yarış. kömək. 

- buluĢ qıl: köməkləş. 

2. 

bölüş. uluş. oluş. əldə 

edilən. qazanc. tapış. pay. kar. 

 

buluĢmaq

ka

: ulaşmaq

ka. 

əkləşmək. ulaşmaq. tapışmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

153 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

bulut

ka

  

: 

1. 

bulıt. şişik. bol. 

- bulut saçlı: gur saçlı. - bulut kimi töküldü: 

bolluca. 

2. 

- ərməgiyə, bulut yük olur. - qalın bulutu tüpi sürər: ağır 

yel ağır bulutu sürər.  

bulutqa 

: bulqab. topulqaq. dolbağ. dolbuğaq. ot. mərhəm. dərman.  

bun 

: 

bun

ka

 mun

. çorba.  

bun 

: munğ

ka

. sıxıntı. iztirab. mehnət.  

buna 

: munğar

ka

. bunda.  

bunaltmaq : munğadmaq

ka. 

munğqarmaq

ka

. sıxıntiya soxmaq.  

buncuq 

: 

muncuq

. yumuc. yumquc. boğuncuq. bir yerə yığılmış nərsə. 

təcmi. cəmləmə.  

bunda 

: munğar

ka

. buna.  

bunlanmaq

ka

: 

1. 

munğuqmaq

ka

. sıxınmaq. 

2. 

türbünləmək. tək tük edmək. 

nərsəni araştırmaq.  

bunlu 

: munğluq

ka

. sıxıntılı.  

bunu 

: 

munı. munu

ka. 

iştə, bu, anlamına söz. munı. munu

ka

. "

qanu

" " 

hançı

"ya cəvap olur.   

buradan: 

mundın

ka

. 

 

burax: buraq 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

154 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

buraxılmaq: 

buraxılmaq

. qotrulmaq

ka. 

qutrulmaq. qoyulmaq. boşalmaq. 

tökünmək.  

buraqılıĢ: 

buraxılıĢ. boĢuqu

ka

. 

boĢuq

. boşatış. boşqu. ötürüş. açılış. 

salıvermə zamanı.  

buraqılmaq 

: 

buraxılmaq

. yolunmaq

ka

. boşanmaq. azat edinmək.  

buraqılmıĢ: 

buraxılmıĢ

. başlağ

ka

. başıboş. salıverilmiş. boşaltılmış. 

daşlanmış

. 

dışlanmış

. 

qotdı. quddı. qoydı. boşanmış, ötrülmüş. 

saçıl. saşıl. - 

qotdı nə. - qotdı yılxı: buraxılmış heyvan.  

buraqmaq : . buraxmaq. qoymaq. səhv edmək. əldən çıxmaq

(vermək. 

əldən qoymaq). . 

 

buraqmaq : 

buraxmaq

ka

. 

1. 

açmaq. tərk edmək. 

2. 

yasmaq

ka. 

yazmaq. 

yaymaq. 

3. 

boş buraxmaq. töləmək

ka

. tökmək. sərbəst 

buraxmaq. yumuşaqlıq. boşutmaq

ka

.  

buraqtırmaq: 

buraxtırmaq

. yolturmaq

ka

. boşaltırmaq. azad eddirmək.  

burbaq

ka

: 

burbağ

ka

. burub burcudub atılamaq. yorbağ. burbaşlama. 

buruşdurma. sürüşdürmə. işi uzatma. işi yarıda buraxma. 

sürüncəmədə buraxma.  

burbalmaq: burulmaq. qarışmaq. 

- işlərim burbaldı. 

 

burbamaq

ka

 

: buybamaq. yubalmaq. yubamaq. yubanmaq. işi 

sallamaq, üzərinə duşməmək. savsaqlamaq. burcutmaq. 

döndərib çöndərmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

155 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

burbaĢ 

: yörgəncü. bir şeyə burulan, dolanan burşaq.  

burbaĢlama 

: buruşdurma. burbağ

ka

. yorbağ. sürüşdürmə. işi 

uzatma.  

burbaĢmaq

ka

: qarışmaq.  

burbatmaq 

: 

yubatmaq

ka

. 

yubılamaq

ka

. yap yup qılmaq. 

yuplamaq. 

1

. buruşdurub qarışdırmaq, qaçışdırmaq. 

2

. 

savsaqlatmaq. nərsənin sırasın, nobətin, düzgünün atmaq, 

buraxmaq. çaşdırmaq. bir işi başqasının üstünə atmaq, 

döndərmək. başdan eləmək. çala ala qoymaq. boşa, qalqa

6

 

salmaq. sustatmaq. yatırmaq. ağırlamaq. geçikdirmək. 

3

. 

aldatmaq. kələk yapmaq. al edmək. ələsalmaq, ələ sərimək.  

burcaq 

: bulunq

ka. 

bucaq.  

burcuq 

: dənə.  

burcuĢmaq: qayqırışmaq. burşuşmaq. qarşı qarşıya duruşmaq.  

burcutmaq: döndərib çöndərmək. burbamaq

ka. 

döndərib çöndərmək. 

büksəmək. bükmək. irgənmək. qaytarmaq. qaçınmaq. 

büzütmək

ka. 

oynatmaq. burbamaq

ka. 

buybamaq. yubalmaq. 

yubamaq. yubanmaq. işi sallamaq, üzərinə duşməmək. 

savsaqlamaq.  

burç 

: murç

ka

. bibər.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

156 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

burçaq

ka

: 

1. 

dənə. tər dənələri. 

- burçaq burçaq olmaq: burçaqlanmaq

ka

. 

2. 

lobiyə.  

burçaqlanmaq

ka

: (axarlar üçün)

 dənə dənə axmaq. burçaq burçaq olmaq.  

burduz

ka

   : baxca. bostan.  

burxulmaq : 

büdrülmək. 

bürkülmək. dığırlanıb enmək, düşmək. 

yuvarlanmaq. -  

burxutmaq: 

bürkütmək

. 

büdrətmək

. dığırlayıb endirmək. buraxmaq. 

- 

dağdan burxutub öldürdülər.  

burıq 

: 

burqu

. yoruq. gediş. xuy. axlaq. 

- bacının burqu necədir. - kəndi 

burquzu qorun, soyuq qanlı qalın. - çox burqulu: çox axlaqlı. - 

burqusuz: axlaqsız.  

burıĢ

ka

.  

: burquq. qırış. büzüş.  

burqı

ka

.  

: boğri buqar, buqar buraq qırışıq. nərsə. 

- burqi ər: əkşi üz.  

burqıtmaq

ka

 

: üz buruşturmaq, əkşitmək. 

üzüvü burqıtma. 

 

burqu 

: 

burıq

. yoruq. gediş. xuy. axlaq. 

- bacının burqu necədir. - kəndi 

burquzu qorun, soyuq qanlı qalın. - çox burqulu: çox axlaqlı. - 

burqusuz: axlaqsız. - bacının burqu necədir. - kəndi burquzu qorun, 

soyuq qanlı qalın. - çox burqulu: çox axlaqlı. - burqusuz: axlaqsız.  

burquq

ka

: 

burğuq

ka

. burış

ka

. qırış. büzüş.  

burqurmaq  

: buruşmaq. büzülmək.  

burqut

6

 

: kərkəs.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

157 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

burqutmaq: 

burxutmaq

.  

burmaq

ka

: 

1. 

buğlanmaq. qoxumaq (

iy

). buğu yüksəlmək. -

yıbar burdu. - suv 

burdu: su buğladı. 

2. 

bükmək. əğmək. əğirmək. qətləmək. 

nərsəni nəyin çevrəsinə sarmaq. 

3. 

rədd edmək. qadırmaq

ka

. 

qayırmaq. 

4. 

bürmək

ka

. büzmək. 

5. 

dağılmq. yayılmaq. çalınmaq. 

buğlamaq. 

- yıpar burdu. - burmasın yavuzluğa adın sənin. - 

burmamıĢ qoxu gizlətir: görünməmiş nərsəsi var. - su burdu: 

buğlandı. - dəniz suyu, bursada tükünməz, bu sevgi can alsada 

bitinməz.  

burslan

ka

: bəbr. bəbir. bəbür. 

- arslan burlan.