İncelemeleri

burĢuq 

: sarmal

ka. 

çətin. sarp.  

burĢulmaq : burulmaq. sərməlmək. sarılmaq.  

burĢuĢmaq 

: qayqırışmaq. burcuşmaq. qarşı qarşıya duruşmaq.  

burta  

: altın qırıntıları.  

burtalamaq  

: altın tikələri, qınntıları paltara yapıştırmaq.  

burtalanmaq: altın qırıqlan ilə süslənmək.  

burtamaq

ka

: bürümək. qurşamaq.  

buruq

ka

 

: 

1. 

girdə. dəğrə. burulan hər nə. 

2. 

zavar. 

- buruqlu parça, süfrə, 

yəmşək. 

3. 

boğum. oğruq

ka

. uğruq. ovruq. 

4. 

bağ. bağıc. boğııc. 

5. 

xacə. bükin

ka

. bükülmüş. ənin. enik. iğdiş. 

6. 

ulun. burul. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

158 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

buruquĢmaq: tolqaşmaq

ka. 

dolaşmaq. büküşmək. əğirşmək

. - yun 

dolaĢmaq. - qarnım buruĢur: dolqaşır.  

burul 

: ulun. buruq.  

burulqan düğülgən: qıvrılıb bürülən. qaş qabaqlı. sıxılan.  

burulmaq: burbalmaq. qarışmaq. burşulmaq. burbalmaq

ka

. qarışmaq. 

sərməlmək. sarılmaq. curlanmaq. düzəlmək. türülmək

ka. 

dürülmək. 

- bitik türüldü. - işlərim burbaldı. 

 

burunduq

ka

: 

burunqud

. buruna keçirilən yular. yular. ovsar.  

burun

ka

 

: 

1. 

önə doğru çıxınti yapan yer. 

- dağ burnu. 

2. 

üzdə olan ən dik 

çıxıntı. 

- komba burun, incə burun. - burun sümüyü: qəvək

ka

. - 

burun dəsmalı: ulatu

ka

. - burnunda danışan. gənzək. ağan. aqan ər: 

gənizdən söz söyləyən. 

3. 

öncə. aldın. qabaq. ilgri. 

- bundan olan: 

qabaqcadan olan. - ol məndən burun gəldi.  

burunqud  :

 

öndə gedən. kosan. yolağçı. öndər. baqan.  

burunlamaq

ka

: 

1. 

buruna vurmaq. burundan tutmaq. 

2. 

buruşmaq. (

yüz

) 

buruşmaq. 

3. 

buğlandırmaq. qoxutaraq yellənmək. 

3. 

iylənmək.  

buruĢdurma: burbaşlama. burbağ

ka

. yorbağ. sürüşdürmə. işi uzatma.  

buruĢdurmaq: tavşamaq. təvşəmək. ilişdirmək.  

buruĢturan: türü

ka. 

kəkrə. gəs.  

buruĢturmaq

ka

: sorıtmaq

ka

. somurtmaq. 

- üzün sorutdu. 

 

buruĢuq  : qayquruq. çətin.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

159 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

burutmaq

ka 

: 

1. 

buğlatmaq. bürütmək. bürkütmək. buğu 

yüksətmək. buğlandırmaq. qoxutmaq (iy). 

- od aşıcnı burutdu: 

od aşı qaynatdı. buğlatdı. 

2. 

sasıtmaq. sasıq. pis qoxu buraqmaq. 

- oğlan bürütdü. 

3. 

qoxutaraq yelləmək. 

4. 

iylətmək. əldən 

qoymaq.  

busarmaq: bozarmaq. 

- göy busardı: bozardı.  

buĢaq

ka

 

: 

pusaq

. 

buĢqan

. 

puĢaq

. 

pusuq

. 

püsük

. (

<

 

pasıq

. 

basıq. bıkık. 

bükük. 

). içi sıxıntılı. qussəli. tutuq. kədərli. 

- buĢaq ər.  

buĢqan 

: 

pusaq

. 

buĢaq

. 

puĢaq

. 

pusuq

. (

<

 

pasıq

. 

basıq

). içi sıxıntılı. 

qussəli. tutuq. kədərli.  

buĢqut

ka

: şagird. öğrənci. çöməz. çıraq.  

buĢqutlanmaq

ka

: 

1. 

tuşqutlanmaq. usdalanmaq. 

2. 

buşqutlanmaq. şayırd, 

çıraq, çöməz yiyəsi olmaq.  

buĢmaq

ka

: 

<>

 

buĢmaq

ka

. buqmaq. bıqmaq. - bu iş məni buĢdurdu. 

 

buĢulqan

ka

: əli işə yatqın. usda.  

but

 

 

: 

but

ka

 

1. 

böyük, dəğərli daş. 

2. 

sovqat. sovğat. 

ərməğan. yarmağan. ərməğan. töhvə. artut

ka

.   

buta 

: butalaq

6

. torum

ka

. törum. dəvə balası, yavrusu. 

- urqaçı buta, 

butalaq: tişi torum: dişi törum.  

butaq

ka

 

: butıq. budaq. da.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

160 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

butaqlamaq

ka

: 

1. 

budamaq. butıqlamaq. butımaq. budaqlanmaq. qolları 

ayrılmaq. 

2. 

tomurcuqlanmaq.  

butalaq

6

: buta. torum

ka

. törum. dəvə balası, yavrusu

. - urqaçı butalaq: tişi 

torum: dişi törum:  

butanmaq

ka

: budanmaq.  

butar

ka

 

: ip. qənəf.  

butıq

ka

 

: 

1. 

butaq

. 

budaq

. dal. qol. 

2. 

atın ayaq dərisi fırıx çıxarılaraq, 

yapılan tulum, tulux. 

3. 

kiçik təsti. qırba. boduç. meş.  

butıqlamaq

ka

: budamaq. butaqlamaq. butımaq.  

butımaq

ka

: budamaq.  

butlamaq

ka

: buduna varmaq. budunu ısırmaq.  

butlu

ka

 

: dəvənin burnuna keçirilən burunsalıq. (

dəvə

) burnundaki 

yumuşaq ətli.  

buturqaq

ka

 : (

pıtraq, bitrik, bıtrıq, fıstıq biçlmində)

 çəngəlli bir tikən.  

buu 

: buğ. 

- aşıc buu. 

 

buybamaq

ka

: burbamaq. yubamaq. savsaqlamaq.  

buymaq  : budmaq

ka

. donmaq. ölmək.  

buynuz 

: 

- buynuzdan düzələn sağır, bardaq: qaltuq

ka

.  

buynuzqaq: 

munğuzgək

ka

. çalışma üzündən əldə çıxan qatılıq, pinə.  

buynuzlanmaq: münğüzlənmək

ka

. buynuzu çıxmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

161 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

buyruq 

: 

1. 

atıq. icbar. 

2. 

işçi. qulluqçu. 

- əl buyruğu: əl altı işçi. 

3. 

tanqu. 

tanıtmalı nə. yarlıq

. 

tuğraq. tuğra. fərman. 

4. 

tutuz

ka. 

tovsiyə.  

buyrulmaq

: - belə öğüş kimsəyə buyrulmamıĢ: qismət olmamış. 

 

buyurmaq: tanutmaq. tutuzmaq

ka. 

tovsiyə edmək.  

buzaqu

ka

: buzağı. - 

buzağu dili

ka

: çöl sıçanı.  

buzaqulamaq

ka

: bizovlamaq.  

buzxana: 

buzqona

. buzluq

ka

. buz saxlanılan yer.  

buzqona: 

buzxana. 

buzluq

ka

. buz saxlanılan yer.  

buzluq

ka

: buzqona. buzxana. buz saxlanılan yer.  

buzutmaq

ka

: soğuqda dondurub öldürmək.  

büdik 

: 

büzik

ka

. 

büdik

. 

1. 

budqa

. 

budda

. ayaq döyüb bud oynatmaq. 

oyun. oynama. təpsi. rəqs. oynayış. zıplayış. 

2. 

büyü. yat. cadu.  

büdimək

ka

: buddamaq. ayaq çalıb təprəşmək. oynamaq. raqs edmək.  

büdrətmək: 

burxutmaq. bürkütmək

. dığırlayıb endirmək. buraxmaq. 

- 

ucadan büdrəyənlər: bükülənlər: yuxarıdan düşənlər. 

 

büdütmək

ka

: oynatmaq. büzütmək.  

bükənmək: bükülmək

ka

. önün bükənərək toplanmaq, çoğalmaq:  

bükmək  : 

bükmək

. 

1. 

burmaq. əğmək. rədd edmək. qadırmaq

ka

. 

qayırmaq. 

2. 

talqışmaq

ka. 

dürməkləmək. yüyələmək. lülələmək. 

3. 

püsmək

ka. 

pusmaq. bukmaq. pusu qurmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

162 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

büktürmək : ettürmək

ka

. iytürmək.  

büküĢmək : 

büküĢmək

. 

1. 

pusuqmaq

ka. 

gizlənmək. pusuya girmək. 

2. 

tolqaşmaq

ka. 

dolaşmaq. burquşmaq. əğirşmək. - 

yun dolaĢmaq. 

- qarnım büküĢür: dolqaşır. 

 

büq 

: 

bük

. 

müq

ka

. 

(

bükük). 

1. 

riku. 

- bük tur: riku ed. əğil. riku ed. 

2. 

bük. 

qunçə. 

- bükdən ol yazıldı: qunçədən o açıldı.  

- büq büq

ka

: bük bük

ka

. sıq ağaclıq.  

büq 

: 

büq

ka

 bük

. 

1. 

qunçə. qonça. tomurcuq. 

- bükündən ol yazıldı: 

qunçəsindən açıldı. 

2. 

içi boş şeylərin yerə düşərkən çıxardıqları 

səs. 

3. 

köşə. bucaq. 

4. 

yəş. meşə. bağ. ağaclıq.  

büqdə

ka

 

: 

büqtə

. 

büktə

. xəncər.  

büqdələmək

ka

: 

büqdələmək

ka

. xəncərləmək.   

büqə turmaq

ka

: 

bükə turmaq

ka

 

bükülmək. əğilmək.  

büqə

ka

 

: 

bükə

ka

. 

1. 

əjdərha. böyük yılan. 

3. 

buğa. əjdəha. böyük ilan. 

2

. - 

bükə durmaq: əğilmək.  

büqən

ka

 

: 

bükən

ka

. qarpız.  

büqəĢ 

: 

bükəĢ

. 

boqac. buğac

. buruşuq, çətin olan nərsə. zorluq. 

pıroblem. 

- boğac art: zor keçitli dağ sırtı.  

büqət 

: 

bükət

. 

bax

 

>

 

büqtə

ka

 

1. 

xəncər. qılınc. 

2. 

boğurda

ka

. boğrad. 

bükük, boğuq qıvrıq nərsə. 

 

büqin

ka

 

: 

bükin

ka

. 

bükülmüş. buruq

. 

xacə. ənin. enik. iğdiş.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

163 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

büqqü 

: 

bükgü 

( s <> k ) 

püsgü.  

büqlün

ka

   : büklün (

<

 bük). 

1. 

munqlı

6. 

manqlı. manqlı. sıxıntılı. dərdli. 

2. 

qatlağ. iki lay.  

büqlünmək

ka

: toplanmaq. birikmək. qıvrılmaq.   

büqmək  : 

bükmək

. 

olmaq. 

əğirmək. əğmək. burmaq. qətləmək. qətləmək 

əğirmək. əğmək. burmaq. bükmək. eşmək. əğirmə. qıvırmaq. 

tavratmaq

ka

. əğmək. qayırmaq qatırmaq. qatlamq. durdurmaq. 

hərəkətinə mani olmaq. qapanmaq. səd çəkilmək. toplanmaq. 

büqülmək. durdurmaq. yerə qapanmaq, yeməkdən doyup. 

usanmaq. doymaq. qanmaq. boğmaq. buqurmaq

ka

. bükürmək. 

qısdırmaq. indirmək. alçaltmaq. - 

büküklənib bükülmək: dəsdə 

dəsdə. 

- 

büqüb sıxışdırmaq. zorla yapmaq: buxsamaq. 

 

büqmək

 

: 

bükmək

ka

 

1. 

əğilərək yerə qapanmaq. nərsədəndən bıkıb, 

doyup usanmaq. bıqmaq. qözü doymaq. qanmaq. 

2. 

püsmək

ka. 

pusmaq. pusu qurmaq.  

büqri 

: 

bukri

ka

. bükür. 

əğri büğrü.  

büqsəq

  

: büksək. buxsaq. 

1. 

- axsaq buxsaq: topal. çolaq. qırıq qıvrıq, 

bükük. 

2. 

büksə

6

. döşün üstü, çənənylə boyunun altında olan 

oyuq, bükük yer. 

3. 

boynla döşün, qoynun arası. boyun bağının 

taxılan yeri. 

- büksəkin qıdıxladı.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

164 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

büqsəmək: 

büksəmək

. bükmək. irgənmək. qaytarmaq. burcutmaq. 

qaçınmaq.  

büqsəyən: buxsan. ikrahçı. irgənən.  

büqsük 

: 

büksük

. boqsuq

ka

. zəncir.  

büqsüqlənmək

ka

: (

qızlarda

) məmə tomurmaq. qunçələnmək. - 

qız

 

büqsüqləndi

ka

. 

 

büqsülmək

ka

: bükülmək. çatlamaq. yarılmaq. hər çeşit qəttəğə, yırığa, 

cırığa söylənir. 

- qab büksüldü. - büksük qab.  

büqtay 

: 

büktay. 

boxtay

ka. 

boxtuy. buxca. (

<

 

buk. bük

). heybə.  

büqtə

ka

 

: 

bükdə

. 

bükət

. xəncər. qılınc. şəmşir. 

- bükdələmək: qılışlamaq. 

- bükdə belənmək: qılınc bağlamq.  

büqtəl 

: 

büktəl

ka

. 

bükət

. yoğun gövdəli, orta boylu, çiğinli

 

döşlü. yassı, 

arxalı, kürəkli olan. - 

büktəl ər. - büktəl at: yağırlı, kütə, enli bel at.  

büqti 

: 

bükti

. 

( k <> Ģ ) 

püşti balış.  

büqtir 

: 

büktir

ka

. bükük, çuxur, batuq yerlər. dağların inişli çıqışlı 

yerləri.  

büqtür 

: bükük. çətin. burşuq.  

büqük 

: 

bükük

. 

<>

 buquq

ka

 

<>

 boğuq. 

boğurda

ka

. boğrad. bükət. boğuq 

qıvrıq nərsə. 

 

büqü

ka

 

: 

buğu

. bilgin. ağıllı. hakim. 

- bükü bilgə

ka

 

arif. bilgə. 

ağıllı. bilgin. 

hakim

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

165 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

büqülmək

ka

 

: 

bükülmək. 

1. 

əğilmək. qıvrılmaq. qətlənmək. 

qadrılmaq. bürülmək

ka

. burulmaq. çırmalanmaq. qıvrılmaq: 

çərməlmək. 

2. 

kəsilmək. əkilmək. 

- məni gördü bükdü. 

3. 

burqulmaq. böqə turmaq. toplanmaq. yığılmaq. 

- qoşun büküldü: 

toplandı. - su büküldü. 

4. 

buqulmaq. boğulmaq. bıqmaq. doymaq. 

- o

 

aşdan bükdi. - o mala büküldü. 

5. 

türlünmək

ka. 

dürülmək. 

yığılmaq. 

6. 

büğənmək. önü büğənərək toplanmaq. çoğalmaq. 

 

büqülmüĢ:

 bükülmüĢ

. xacə. bükin

ka

. buruq

. 

ənin. enik. iğdiş.  

büqüm

ka

: büküm buqsum

ka

. boza

. 

bora

. (

quyuq, iti, alkollu olan içgi). 

darıdan 

yapılan bir içgi. 

- bügüm əqtük

ka

: qadın başmağı. mükim. mükin. 

 

büqün 

: 

bükün

ka

. kor bağırsaq. apandiş.  

büqünc

 

: bükünc. # sevinc

.  

büqüncək: 

büküncək

. 

( k <> Ģ ) 

büşinçək

ka

. salxım.  

büqür 

: 

bükür

. 

bukri

ka

. 

1. 

əğri büğrü. 

2. 

büşür. nigəran.  

büqürmək

: bükürmək. 

düşürmək

. 

endirmək

. 

salmaq

. - təğirin bükür: düşür. - 

təxdən bükürən: salan

 

büqürsi

ka

 : bükürsi. sapan dəmiri. toprağı büküb, ağdaran ayqıt. xış.  

büqüĢ 

: 

büküĢ 

# boşuq. 

- büküĢ boĢuq: tutuluş qurtuluş.  

büqüĢmək: 

büküĢmək

ka. 

bükmək. qətləmək. qaytarmaq.  

büqüt 

!

  

: 

büküt

 

!

 

1. 

doyur 

!

. 

2. 

qurşat 

!

. mahasirələ 

!

.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

166 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

büqütmək

ka

 

: 

bükütmək

. artıqlaması, sarsıdıcı, incidici, aşırı 

ölçüdə, uyqunsuzca dolmaq, doymaq işi. qəlizlənmək. ürəyi 

vurmaq, tutmaq. çiğlətmək. olqun, yetgin olmadan, yersizcə 

işləmək, işlətmək. bıqdırmaq. toxutmaq. tutmaq. doyurmaq. 

- 

yağlı yemək büküdər: ürəyi vurar, çarpar. tutar. - o məni davardan 

(maldan) bükdürdü: məni mala dək edd, doyurdu.  

bülbül 

: samurqaq

ka. 

- puç puç ötər samurqaq.  

bülgə 

: bölkə. bölgə. ölkə. ülkə. ülgə.  

bünrəĢmək 

: münrəşmək. manraşmaq. kükrəşmək.  

bürc 

: ükək

ka 

(. <> y )

 

yükək

. minarə.  

bürçək

ka

: birçək.  

bürçəklənmək

ka

: birçəklənmək. pərçəm, kakil, yal çıxarmaq.  

bürg 

>

 bürq 

bürk 

>

 bürq 

bürqan  

: 

fürxan

. sənəm. büt.