İncelemeleri

boĢlağlanmaq

ka

: öz başına işləmək. heç kimin sözün dinləməmək. 

eşitməmək. oynunda qalır. qızmaq. öğüt tutmamaq, 

dinləməmək. - 

boĢlağlansa, boxsuqlanar: heç kimin sözün 

dinləməyən, əli boynunda qalır.  

boĢluq 

: 

1. 

əl

ka

. fürsət. güşatalıq. açıqlıq. 

2. 

puçluq. kəvgi. kəvəl. zayıflıq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

138 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

boĢuq

ka

 

: 

boĢuqu

ka

. 

boĢqu

. 

1. 

izin. icazə. yarlıq. salı. buraxılış. ötrüş. 

- 

boĢuqsuz girmək olmaz. - boĢuq pitiyi. - boĢuq diləyi: icazə üçün 

müraciət. - boĢuq aĢı

ka

: xanların elçini yola salmaq üçün verdikləri 

yemək. izin yeməyi. yola salma qonaqlığı. 

2. 

boşlanıb, bağışlanan 

nərsə. ərməğan. 

3. 

boşatış. buraxılış. ötürüş. açılış. salıvermə 

zamanı. 

4. 

isal.  

- (# 

büküĢ - büküĢ boĢuq: tutuluş qurtuluş). 

 

boĢuqu

ka:

 

boĢuq

. 

boĢqu

. boşatış. buraxılış. ötürüş. açılış. salıvermə 

zamanı.  

boĢumaq: 

1. 

boşalmaq

. 

- 

özü

 

boĢumaq

: 

isala

 

düşmək

. 

- onun özü boşudi: içi 

boşaldı. 

2. 

nərsənin için tökmək. boşlamaq. içdən buraxılmaq. 

3. 

boşanmaq. çôzulmək. gəvşəmək. 

4. 

izin verip buraxmaq. 

boşamaq.  

boĢunmaq: boşalmaq. boşqunmaq.  

boĢut 

: sərbəst. boş. qutat.  

boĢutqan: yumuşqan. müshil.  

boĢutmaq: 

1. 

buraxmaq. boş buraxmaq. sərbəst buraxmaq. 

2. 

yumuşaqlıq 

(

ishal

) vermək.  

botu  

: 

botuq

. 

potuq

. dəvə yavrusu.  

botuq  

: 

potuq

. 

botu

. dəvə yavrusu.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

139 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

boy  

: 

( y <> z <> d ) 

bod

. 

boz

. 

1. 

ulus. el. qəbilə. 

2. 

qohum. əşirət. 

3. 

yeyilən bir ot. poy otu. 

4. 

sın

ka

. bos. - 

boylu boslu:

 

sınlı:- boylıq 

sınlıq kişi: uzun boylu hekəlli kişi. 

(

sinn

. 

sənəərəbcə

). 5. 

turum

ka

. 

durum. uzunluq. 

6. 

boyut. turq

ka

. ucalıq. - 

boy kim: elin nə. 

haralısan. - orta boylu, çiğinli döşlü. büktəl

ka

. 

 

boy 

: 

boy

ka

 

(

bax

 

>

 

bodun

). budun. bozun

. 

boyun. boyluq. tuy

ka

. tuz

ka

. 

el. xalq. millət. qovm. kütlə. 

- boyu tüpi ər: külə ər. 

 

boya 

: çalı. ön. önğ

ka

. çüvüt

ka. 

süyüt. suyut. tülük

ka

. tü

ka

. rəng. - 

boyaĢ: 

bir rəngdən. - boyaĢ atlar: bir tülük atlar. 

- 

nə tülük atdı o. - boyaq 

boyaĢ

ka

: ənliq qirşan. boya xına.  

boyamaq: 

1. 

bozumaq

ka

 :

- parçanı boya: barçını boyur. 

2. 

suvamaq. bulamaq. 

çapturmaq

ka

.  

boyaĢ 

: bir rəngdən

. - boyaĢ atlar: bir tülük atlar.  

boylu 

: 

( y <> z <> d ) 

bodluq. boyluq

ka

. bozluq. 

- dal boylu: dik uca boylu 

olan.  

boyluq

ka

: 

( y <> z <> d ) 

boyun. bodun. budun. 

1. 

bodluq

ka

. bozluq. boylu. 

- dal 

boylu: dik uca boylu olan. 

2. 

boy

ka

. bozun

. 

tuy

ka

. tuz

ka

. el. xalq. 

millət. qovm. kütlə. tuz

ka

. tuy

ka

. budun. boy

ka

. bozun

. 

boyun. 

boyluq. el. xalq. millət. qovm. 

. 

uzunasına olan, görünən nə. 

- 

dal boyluq: uzun boylu qız. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

140 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

boymaĢmaq

ka

: dolaşmaq. açılmamaq (ip kimi şeylər. işlər). qarışmaq.  

boymul   : 

moymul

. boynunda ağlıq, boya tuğu olan nərsə.  

boynaq   : 

boğnaq

. 

boğğan

. 

boğun

. 

1. 

dağ boynu. bələn. bel. 

2. 

ilana ağı 

verən kələr. yarpız. 

1. 

ağı. zəhər

. 

 

boynamaq

ka

: qurralmaq. qururlanmaq. böbürlənmək. məğrur olmaq. 

dikbaşlanmaq.  

boynaĢlıq: tapı. tabi. taplağ. tablağ. rizayət. razılıq

. 

qəbulluq

. 

 

boynatmaq: dikbaşlılıq editmək.  

boysanan: boy diyən. ötən. ötgəş.  

boyuq 

: 

( y <> z ) 

boya. boza. boduq

ka

. 

rəng.  

boyunçuluq 

: muyıncılıq

ka. 

araçılıq. ortaçılıq. barşatçılıq.  

boyunduruq

ka

: boyuna özəl. boynu durduran, saxlayan.  

boyun

ka:

 

boğun

. (

bax >

 

bodun

). 

boyın

. 

1. 

tutamaq. dəsdə. sap. 

- qılınc boynu. 

- pıçaq boynu. 

1. 

el. toplum. millət. 

1. 

boyluq. budun. boy

ka

. 

bozun

. 

tuy

ka

. tuz

ka

. el. xalq. millət. qovm. 

- boyun bağ: boyun 

bağı: boyunluq. bağan. toqa. - boqmaq

ka

. boyun umar

6

. - boyun 

dəyəri başınan, yerin dəyəri dağınan. 

- 

boyun qondu: el köçdü. 

 

boyunlamaq

ka

: ənsələmək. peysərə salmaq. peysərləmək. 

- onu şap şap 

boyunladı.  

boyunluq: bağan. halqa. toqa. boyun bağ 

boyunsımayaz: qayqan

ka. 

muqavim.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

141 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

boyunsımayazlıq: qayqat

ka. 

qayqıt. muqavimət.  

boyunsımayazlıq: qayqıt. qayqat. müqavimət.  

boyut 

: boy. turq

ka

. ucalıq. 

 

boz  

: 

( y <> z <> d ) bax >

boy

. 

boz

. bos. sın

ka

.  

boza 

: 

( y <> z ) 

boya. 

1. 

boyuq. boduq

ka

. rəng. 

2. 

quyuq, iti, alkollu olan 

içgi. (

buqsum

ka

. büküum

ka

). 

buxsum

ka

.  

bozağu 

: ( 

zağu 

<

 met 

>

 

ğasu

). 

boğasu

. boğa olası, olmaq üzrə olan 

boğacıq.  

bozarmaq: busarmaq. 

- göy bozardı: busardı:  

bozlamaq : səs vermək. bağırmaq. bozlamaq. 

- dəvə inlər, bodu bozlar.  

bozlatmaq

ka

 

: böğürtmək.  

bozluq

ka

: 

( y <> z <> d ) 

b oyluq

ka

. bodluq. boylu. 

- dal boylu: dik uca boylu olan.  

bozmaq

ka:

 pozmaq. yıxmaq.  

bozuq

ka:

 pozuq. qırıq itik.  

bozumaq

ka

  

: boyamaq. 

- barçını bozur: parçanı boya.  

bozun

 

: 

(

bax >

 bodun). budun. boy

ka

. boyun. boyluq. tuy

ka

. tuz

ka

. el. xalq. 

millət. qovm. kütlə.  

bozuĢmaq

ka

 

: pozuşmaq.  

böbürlənmək: boynamaq

ka

. qurralmaq. qururlanmaq. məğrur olmaq. 

dikbaşlanmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

142 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

bödük 

: 

böyük. bödük. 

 

böq

ka

  

: 

bök

ka

 

1. 

aşığın sırtının, tümsəğinin yuxarı qəlməsi. aşığın 

bükük, şişik, börkə oxşar yönü. 

- çiq böq. 

2. 

bir çeşit örümcək.  

böqrül  

: 

böğrül

ka

. 

böğrü ağ olan, ala göy, boğ boğ, xal xal olan heyvan, 

hər şey. 

- böğrül at. - boğrul dağ.  

böqrüĢmək  

: 

böğrüĢmək

. bönğrüşmək. münqrəşmək

ka. 

. qürültü 

edmək. manğraşmaq.  

böqür  

: böğür

ka

. böğrək. böbrək. - 

böğrül

ka

. böğrü ağ olan heyvan. - 

böğrül at. 

 

böqürləmək 

: 

böğürləmək

. tənə vurmaq.  

böqütmək: doyurmaq. bıqtırmaq.  

bölək 

: bölük. buçuq

ka

. bıçuq

ka

. tikim. tikə. tikü

ka

. tikir. kəsək. kəsik. 

kəs

ka

. çart

ka

. parça. parsa.  

bölkə 

: bölgə. bülgə. ölkə. ülkə. ülgə.  

böluĢ  

: buluş. uluş. oluş. əldə edilən. qazanc. tapış. pay. kar.  

bölük 

: 

1. 

bölün. bölək. buçuq

ka

. bıçuq

ka

. tikim. tikə. tikü

ka

. tikir. kəsək. 

kəsik. kəs

ka

. çart

ka

. parça. parsa. 

2. 

ögür

ka. 

topluq. sürü. 

3. 

tarım

ka

. tar. qol. qollara ayrılmış nərsə. şö'bə. 

4. 

ülük. 

- bilik kişi 

ara bölüklü: ülüklü. bilik kişi ara bölünmüş. 

5. 

pay. dəğər. dək. dəng. 

səhm.  

bölükmək: bölünmək. bölüklərə ayrılmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

143 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

bölün 

: bölük. bölək. buçuq

ka

. bıçuq

ka

. tikim. tikə. tikü

ka

. tikir. kəsək. 

kəsik. kəs

ka

. çart

ka

. parça. parsa.  

bölüĢ 

: ülüş. ölüş. paylaş. təqsim.  

bölüĢmək: qab qab edmək. qapışmaq: qapuşmaq

ka

.  

bön 

: 

bönğ

ka. 

1. 

iri yarı. yoğun. obur. qarınpa. 

2. 

ağır bir şeyin 

düşməsiylə çıxan səs.  

bönqrüĢmək: 

bönğrüĢmək

. böğrüşmək. münqrəşmək

ka. 

. qürültü edmək. 

manğraşmaq.  

böri

ka

  

: 

qurd. 

- qoĢnusun yeməz: qurd qonşusun yeməz. 

 

börk

ka

  

: başlıq. qalpaq. 

- quturma börk: yanlı qıraqlı qalpaq. 

- 

türksüz tat 

olmaz, börksüz baş olmaz. - börkçi

ka

: taqqaçı. külah yapan, satan.  

börləyü : qurt qibi.  

börünğ  

: yarıq. suların yerdə yaptığı yarıqlar.  

bötük 

: 

böyük. bödük. 

 

böyük 

: 

bötük. bödük. 

( y < > d < > z )

 bədüq

ka

. bəyük. bayuq. 

( d < > z )

 

bəzük. bağırlıq

ka

. sayqı dəğər kişi. bulğay. ulğay. 

- böyük 

saymaq: bədüqləmək

ka

. ağırlamaq. 

 

böyükləmə 

: ullama. uluğlama. ağırlama.  

böyükləmək: böyük saymaq.  

böyüklük: ululuq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

144 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

böyüləmək 

:arvalmaq

ka. 

ovsunlamaq.  

böyümək

: 

bədümək

ka

. çoxalmaq. ulqalmaq. uqlalmaq. ərsinmək

ka

. 

ərkəkləşmək. ərsimək. süngüklənmək. sümüklənmək. 

öklimək

ka

. artmaq. çoğalmaq. ətiqmək

ka. 

etiqmək. edikmək. 

yetişmək. tombullaşmaq. 

- oğul ərsindi.  

böyütmək: 

( y < > d < > z)

 bədütmək

ka

. bəyütmək. bayutmaq. böyütmək. 

bözürtmək. bulğaytmaq. ulqatmaq

ka. 

ulqadmaq.  ulğaytmaq. 

bədütmək

ka

. bəyütmək. bayutmaq. böyütmək. bulğaytmaq. 

ulğaytmaq. tupramaq

ka. 

topramaq

ka

. şişirmək. - 

uşaq nəyi 

toprama. 

 

böz 

: 

böz

ka

 

bəz.  

bu

 

 

: 

bu

ka

. buğ. buhar. buqu.  

bucaq 

: burcaq. bulunğ

ka. 

bulunq

ka. 

burcaq. qulaq. köşə. zaviyə.  

bucaqlamaq: sınarlamaq

ka

. 

təkləmək.  

bucur

6

 

: qoza

. - arça bucru: çam qozası.  

buç buç

ka

: quşun ötməsi üçün "qüzəl gözəl" yerində söylənən bir söz. 

- 

buç buç ötə sandılaş. - buç qopuz

ka

: inləyən qopuz.  

buçı 

: bir çeşit qopuz. iyi səs verən. çox inləyən çaluq.  

buçqaq

ka

: 

1

. (çarıq yapmaq üçün

) mal dərisinin ucları, biçik, ayaq bölümləri. 

2

. bucaq

. açı. zaviyə. 

3

. 

biçik. nərsənin kəsiyi. qutr. 

- yer biçqağı: 

yer qutru.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

145 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

buçqaqlanmaq

ka

: köşələnmək.  

buçuq

ka

 

: 

bıçuq

ka

. 

bıçuq

ka

. bölək. bölük. bölünmüş. kəsək. kəsik. kəs

ka

. 

çart

ka

. tikə. tikim. tikü

ka

. tikir. parsa. parça. parçalanmış hər 

şeyin yarıq, yarısı

. - buçuq yarmaq: yarım aqça. 

 

bud  

: 

- bud bud olmaq. açılmaq. budaşmaq. buduşmaq

ka

. ayrılmaq.  

budaq 

: dal. butıq. butaq

ka

.  

budaqlanmaq: budamaq. butaqlamaq

ka

.  

budala   : alıq. munduz

ka

. qafası bağlı, qapalı. qanmaz. səkə. sək. səfeh. 

axmaq.  

budamaq : butaqlamaq. butımaq

ka

. butıqlamaq

ka

. butımaq.  

budanmaq: butanmaq

ka

.  

budaĢmaq

: buduĢmaq

ka

. açılmaq. ayrılmaq. bud bud olmaq. apışmaq. 

(

əğri

 

bacaqlar

).  

budğa 

: 

<>

 

buğda

.  

budqay

ka

: buğda.  

budmaq

ka

: buymaq. donmaq. ölmək.  

budun 

: (

bax

 

>

 

bodun

). boy

ka

. bozun

. 

boyun. boyluq. tuy

ka

. tuz

ka

. el. xalq. 

millət. qovm. kütlə.  

budunlu

ka

: bounlu. ulusu. oymağı olan.  

budursın

ka

: bildirçin. 

- özüm mənim budursın: mən özüm bildirçin kimiyəm.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

146 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

buduĢmaq

ka

: 

budaĢmaq. 

açılmaq. ayrılmaq. bud bud olmaq. apışmaq. 

(

əğri

 

bacaqlar

).  

buğ 

>

 buq 

bux 

>

 buq 

buq  

: buğ

.  

buqa 

: 

buğa

. 

bükə

. əjdəha. böyük ilan.  

buqac 

: 

bukac

. 

boğac

. 

bükəĢ

. 

1. 

buruşuq, çətin olan nərsə. zorluq. 

pıroblem. 

2. 

hər çeşit qab. çömlək. 

- aşıc boğac: yemək qabı. - 

boğac art: zor keçitli dağ sırtı.  

buqaç 

: bardaq. kasa.  

buqağı 

: 

bukağı

. buxov. tuşaqu

ka

. tuşaq

ka

. düşəqü. döşəqu. köstək. 

bukağı. buxov. gişən.  

buqa

ka

 

: hindistan'dan gətirilən bir ilac.  

buqaq

ka

 

: 

buxaq

. 

bükək

. 

boğaq

. qursaq. qarın. daşlıq. çinədan.  

buqaqu

ka

: 

boğaqu

. əl ayağa, başqa şeylərə vurulan kələpçə.  

buqca 

: 

buxca 

boxtay

ka. 

boxtuy. büktay. türkəm. türkək

ka. 

bürgək. (

<

 

buk. bük

). heybə.  

buqca 

: 

buxca

. tərgək

ka. 

tərkək

ka. 

dərgəh. dərkək. türgək

ka. 

torba.  

buqcalamaq: bağlamaq. çoğlamaq

ka

.  

buqcalanmaq: boğlanmaq

ka

. bağlanmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

147 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

buqcalatmaq: sardırmaq. çoğlatmaq

ka

. çulqamaq.  

buqça 

: boğ. boq

ka

. bağ. heybə.  

buqda 

: 

<>

 

budğa

. - 

buğda qatında, sarqaç suvalır: buğda sulandıqda, ot 

alağda onunla suvarılır.