ƏLƏKBƏr сabbarli heydəR ƏLİyev və naxçivan tariXİ
Heyd ər Əliyev və Naxçıvanda ordu
Yüklə 20,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.3. Heyd ər Əliyev və Naxçıvanda ordu quruculuğu Heyd ər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışı- nad ək, yəni 1993-cü ilin ortalarına kimi ölkədə ordu quruculuğu kortəbii şəkildə, ciddi hərbi nizam-intizam və bilavasit ə dövlət rəhbərliyi olmadan aparılmışdı. Bunun obyektiv s əbəbi ilk növbədə, həmin dövrdə ölkəyə rəhbər- lik ed ənlərin dövlətçilik təcrübəsi, idarəçilik bacarığının olmaması idi. Belə bir vəziyyətdə Azərbaycan ordusu xarici havadarlarının ağır texnikası ilə yaxşı silahlanmış Erm ənistan hərbi birləşmələrinin təcavüzünün qarşısını almaq əvəzinə, daha çox siyasi oyunlara cəlb edilmiş, hakimiyy ət uğrunda mübarizə alətinə çevrilmişdi. Yeni yaradılmış ayrı-ayrı hərbi hissələr, könüllü ərazi müdafiə taborları əsasən bu və ya digər siyasi qüvvənin təsiri 126 altında idi. İş o yerə çatmışdı ki, belə siyasi qüvvələr və onların liderləri hərbi hissələr yaratmaqda bir-birləri ilə b əhsə girirdilər. Əvəzində döyüş əməliyyatlarına ciddi hazırlaşmış erməni birlikləri Azərbaycandakı daxili hərbi- siyasi g ərginlikdən istifadə edib özlərinin işğalçılıq planlarını həyata keçirmək üçün real zəmin əldə edirdilər. Heyd ər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı ilə ordu quruculuğunda dönüş mərhələsi başlandı. Dövlət Müdafiə Şurası yaradıldı. Şuranın ilk iclasında cinayətkarlığa, V ətən qarşısında öz müqəddəs borcunu yerinə yetirmək- d ən boyun qaçıran şəxslərə qarşı barışmaz mübarizə aparılmasının qərara alınması, çağırış və səfərbərlik işinin şəraitin tələblərinə uyğun qurulması, fərarilərə, hərbi xidm ətdən yayınanlara qarşı ciddi tədbirlər tətbiq olun- ması istiqamətində atılan qəti addımlar Milli Ordunun döyüş hazırlığının yüksəlməsinə səbəb oldu. Bütün bunlar 1993-cü ilin noyabr ından əsl nizami ordu quruculuğuna başlanmasına imkan verdi. Az ərbaycan Prezidenti, Ali Baş Komandan Heydər Əliyevin ən qaynar cəbhə bölgələrinə getməsi, səngərlə- rind ə əsgər və zabitlərlə şəxsən görüşməsi, onların qayğı v ə problemləri ilə maraqlanması döyüşçülərin mənəvi- psixoloji ruh yüks əkliyinə səbəb olurdu. Həmin günlərdə Az ərbaycan əsgəri üzərində “Vətən uğrunda, Heydər Əliyev uğrunda” sözləri yazılmış tanklar və digər döyüş texnikaları ilə ciddi hərbi əməliyyatlar keçirirdi. Beyləqan v ə Füzuli uğrunda döyüşlər, Tərtərin uğurlu müdafiəsi sübut etdi ki, ordu yalnız vahid komandanlıq və təcrübəli komandirl ər tərəfindən idarə olunarsa, əsgər dövlətin qayğısını, xalqın, millətin köməyini, yardımını hiss edərsə, heç vaxt basılmaz, məğlubedilməz olar. 1996- cı il fevralın 2-də Azərbaycan gənclərinin I 127 forumunda Heyd ər Əliyevin gənclər qarşısında ordu quru- culuğu haqqında dediyi sözlər bu gün də öz aktuallığını qorumaqdadır: “Ordu mövzusu, ordunun yaranması, formalaşması bizim bütün həyatımızda əsas mövzulardan biri olmalıdır, gənclərin orduda xidmət etmək üçün tərbi- y ələndirilməsi bizim əsas vəzifələrimizdən biri olmalıdır v ə bu vəzifələri biz ardıcıl surətdə həyata keçirməliyik... Xalqla ordunun birliyi h əm xalqın qüdrətini, həm də ordunu daha da qüvv ətli edir. Ona görə də qarşımızda duran əsas vəzifələrdən biri xalqla ordunun sağlam m ənəvi birliyini təmin etməkdən ibarətdir” [ 214, s. 161 ] . Prezident Heyd ər Əliyevin ordu quruculuğu sah əsində qısa müddətdə həyata keçirdiyi silsilə tədbirlər nizami Az ərbaycan ordusunun yaradılması və 1993-cü ilin sonu-1994- cü ilin ilk aylarında düşmənə qarşı uğurlu hərbi əməliyyatların aparılması ilə nəticələndi. Məhz bu amil erm əniləri danışıqlar masası arxasına oturmağa və 1994- cü il mayın 12-də atəşkəs barədə sazişi imzalamağa m əcbur etdi. Ölk ə daxilində 1994-cü ilin oktyabrında və 1995-ci ilin mart ayında qanunsuz dövlət çevrilişi cəhdlərinin qarşısının alınmasında ordunun məqsədyönlü mövqeyi və f əaliyyəti bir daha sübut etdi ki, artıq Azərbaycan ordusu ayrı-ayrı siyasi qüvvələrin deyil, mənsub olduğu dövlətin v ə xalqın mənafeyini qoruyur, müdafiə edir. Bu baxımdan Prezident Heyd ər Əliyevin 1998-ci ili yanvarın 16-da “Müst əqil dövlətimizin milli ordusuna ümumxalq qayğısı v ə diqqətinin artırılması” mövzusunda keçirilən yığın- caqdakı nitqində dediyi “Azərbaycan Respublikasının t əhlükəsizliyini və müdafiəsini təmin etmək kimi müqəd- d əs vəzifəni yerinə yetirən Milli Ordu bütün xalqın övladıdır və onun formalaşmasına, inkişafına müntəzəm 128 qayğı və diqqət göstərmək hər bir dövlət təşkilatının, yerli orqanların, özəl qurumların, hər bir Azərbaycan vətəndaşı- nın borcudur” [ 10, 1998, 17 yanvar ] sözl əri hamı tərəfin- d ən bir vəzifə kimi qəbul edilmişdi. Yeri g əlmişkən, milli zabit kadrlarının hazırlanması işinə xeyli əvvəl başlanılmış, ordu quruculuğunda əsas meyar olan bu prosesin t əməlini də Heydər Əliyev qoy- muşdu. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə- d ə Heydər Əliyevin C.Naxçıvanski adına hərbi internat m əktəbini yaratmasının əhəmiyyəti dərindən hiss olundu. Heç şübhəsiz ki, belə hərbi məktəb totalitar sovet rejiminin s ərt məngənəsində yalnız Heydər Əliyevin c əsarət və iradəsi ilə yaradıla bilərdi. Naxçıvana qayıtdığı ilk gündən ölkənin müdafiəsi, ordu quruculuğu problemləri daim Heydər Əliyevi düşün- dür müş və o, bu yolda zəruri tədbirləri həyata keçirmişdi. Heyd ər Əliyev Naxçıvan MR Ali Məclisinə Sədr seçil- dikd ən cəmi 4 gün sonra, 1991-ci il sentyabr ayının 7-də ölk ədə yaranmış gərgin sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyət Naxçıvan parlamentində müzakirə olunmuşdu. Həmin gün Ali M əclisin qəbul etdiyi qərarda qeyd olunurdu ki, Erm ənistan ilə həmsərhəd olan muxtar respublikanın ərazisi 1988-ci ildən başlayaraq bu günə kimi erməni diasporu v ə lobbisi tərəfindən müdafiə olunan və silah- landırılan, mərkəzin himayədarlığından hər vasitə ilə isti- fad ə edən erməni silahlı quldur dəstələrinin basqınlarına m əruz qalır. Bu müddət ərzində muxtar respublikanın K ərki kəndi sovet ordusunun birtərəfli mövqeyi nəticə- sind ə Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş, Sədərək kəndi ətrafındakı vuruşmalarda insanlar həlak olmuş, Havuş k əndi, o cümlədən bir sıra yaşayış məntəqələri toplardan intensiv at əşə tutularaq, tamamilə dağılmış, Babək rayonu- 129 nun K ərməçataq, Yuxarı Buzqov, Şahbuz rayonunun Şada k əndlərinə və Batabat yaylağına ardı-arası kəsilməyən hücumlar olmuş, xeyli miqdarda mal-qara aparılmış, çobanlar öldürülmüş və girov götürülmüşdü. Tör ədilən talanlar və qırğınlar barədə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə və Ali Sovetinə dəfələrlə m əlumat verilməsinə baxmayaraq qəti tədbirlər görülmə- miş, əvəzində Ermənistan tərəfindən silahlı basqınların sayı artmışdı. Muxtar respublikanı Azərbaycanla birləşdi- r ən, Ermənistanın ərazisindən keçən yeganə avtomobil yolu is ə 1988-ci ildən tamamilə bağlanmışdır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycandan, ümumiyyətlə, xarici al əmdən təcrid olunmuşdu. Naxçıvanı yaranmış vəziyyətdən xilas etmək və erm ənilər tərəfindən edilən silahlı basqınlardan qorumaq, əhalinin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədi ilə, Naxçı- van Muxtar Respublikasının suverenliyinin və ərazi bütöv- lüyünün müdafi əsi naminə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 30 avqust 1991-ci il tarixli “Az ərbaycan Res- publikasının dövlət müstəqilliyini bərpa etmək haqqında” B əyannaməyə və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 5 oktyabr 1991-ci il tarixli f ərmanına əsaslanaraq Naxçıvan MR Ali Məclisinin qərarı, Heydər Əliyevin t əşəbbüsü və rəhbərliyi ilə Naxçıvan MR-nın Milli Müda- fi ə Komitəsi təşkil edildi ki, bu da Naxçıvanda möhkəm nizami ordunun yaranmasının əsası olmaqla, Azərbayca- nın yeni ordu quruculuğunda mühüm rol oynadı. Heydər Əliyev Naxçıvanın blokada şəraitində olmasına baxmaya- raq, Az ərbaycanın digər sərhəd bölgələrinin də taleyinə bigan ə qalmırdı. O, xüsusi deputat qrupları yaradaraq Qarabağa göndərir, şəxsi nüfuz və bacarığından istifadə ed ərək dünyanın diqqətini Azərbaycana, xüsusilə Qarabağ 130 ərazisinin işğalı məsələlərinə yönəldirdi [ 214, s. 164 ] . 1991- ci il oktyabrın 26-da Naxçıvan MR Ali M əclisinin sessiyasında Heydər Əliyevin rəhbərlyi ilə SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində yerləşən hissələrinin statusu məsələsi müzakirə olundu. Bu m əsələnin müzakirəsi zərurəti ondan irəli g əlirdi ki, muxtar respublika ərazisində yerləşən müxtəlif qoşun növlərindən ibarət olan hərbi hissələr yerli hakimiyy ət orqanları ilə kifayət qədər əlaqə saxlamır, b əzən əhali ilə münaqişələrə gətirib çıxaran hərəkətlərə yol verirdil ər. Yerli əhali arasında hərbi hissələr tərəfindən texnikanın və silahın kənara aparılması barədə çoxlu söz- söhb ətlər yayılmışdı. Ayrı-ayrı hərbi qulluqçuların hüquqazidd hərəkət- l əri xalq arasında böyük narazılığa səbəb olmuşdu. 1991- ci ilin oktyabrın 5-də erməni quldur dəstələri 02444 saylı h ərbi hissədə qulluq edən kapitan Milevski, sıravi əsgər Turkan v ə kiçik serjant Smişin köməyi ilə Ordubad rayonunun G ənzə kənd sakini S.Abbasovu oğurlamış və Erm ənistan ərazisinə aparmışdılar. Həmin il oktyabrın 12- d ə saat 23.00 radələrində Ordubad dəmiryol stansiyasında yerli sakinl ər İrəvan şəhərində yerləşən 73879 saylı hərbi hiss ədə qulluq edən leytenant S.V.Suçkovu və proporşik (gizir) O.F.Xedriki yaxa lamışdılar. İlkin istintaq göstər- mişdi ki, onlar İrəvandan ermənilər tərəfindən Naxçıvana t əxribat törətmək məqsədi ilə göndərilmişlər. Yaxalanmış h ərbi qulluqçularda saat mexanizmi ilə işləyən iki ədəd partlayıcı qurğu, 47 paket partlayıcı maddə, 10 min manatad ək pul aşkar olunmuş və müsadirə edilmişdi [ 128, s. 502-503 ] . Naxçıvan MR Ali Məclisinin sessiyasında bu kimi bir çox faktlar sadalan mış, 75-ci mexanikəşdirilmiş atıcı 131 diviziyanın komandiri, general-mayor R.V.Slaboşeviçin v ə 41-ci sərhəd dəstəsinin komandiri, polkovnik V.K.Ju- kovun m əlumatları dinlənilmişdi. Heydər Əliyevin sədrliyi il ə müzakirələrə yekun vurulmuş və Ali Məclisin təşkil etdiyi komissiyaya tapşırılmışdı ki, bu məsələni hərtərəfli öyr ənsin və təkliflər hazırlayıb Ali Məclisə təqdim etsin. Bununla yanaşı, Ali Məclis Sərhəd Qoşunları Cənubi Qafqaz Dair əsinin rəhbərliyindən və 41-ci sərhəd d əstəsinin komandanlığından tələb etmişdi ki, Naxçıvan MR ərazisində yerləşən sərhəd məntəqələrinin muxtar respublika s ərhəd dairəsinə tabe edilməsi və muxtar respublika ərazisindəki bütün dövlət sərhədlərinin mühafi- z əsinin onun əlində cəmləşdirilməsi məsələsini 3 gün müdd ətində həll etsin. 1991- ci il oktyabrın 30-da Naxçıvanda olan Sərhəd Qoşunları Cənubi Qafqaz Dairəsinin rəis müavini, pol- kovnik V.Vaxrinov, 41-ci s ərhəd dəstəsinin rəisi polkov- nik V.Jukov Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi- nin S ədri Heydər Əliyevə məlumat verdilər ki, Ali Məcli- sin tapşırığı yerinə yetirilmiş və Naxçıvan MR ərazisində yerl əşən bütün sərhəd məntəqələri Naxçıvan ərazisindəki 4-cü s ərhəd dəstəsinə tabe edilmişdir [ 128, s. 504 ] . Muxtar respublika ərazisində uzun illər boyu yer- l əşən keçmiş SSRİ Silahlı Qüvvələrinin, sonra isə Rusiya Federasiyasının tabeliyində olan hərbi hissələrin ləğv olunması, onların sərəncamında olan silahların, hərbi sur- satın, texnikanın, hərbi və mülki əmlakın müstəqil Azər- baycan dövl ətinə təhvil verilməsi, digər dövlətə mənsub olan h ərbi qulluqçuların Naxçıvanın ərazisini tərk etməsi, ədalətli, hüquqi cəhətdən düzgün, böyük tarixi əhəmiyyətə malik olan bir hadis ə idi və bunun əsas təşkilatçısı milli ordu quruculu ğunun banisi Heydər Əliyev olmuşdur. 132 Naxçıvandakı 41-ci sərhəd dəstəsinin də bütün əmlakı, mühəndis texniki qurğuları, silah və texnikası Az ərbaycana tabe edilmiş, Azərbaycanda ilk sərhəd dəstə- si nin yarandığı da məhz Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Naxçıvanda elan olunmuşdu. Bütün ömrünü öz xalqının g ələcəyinə, tərəqqisinə həsr etmiş Heydər Əliyev Naxçı- van MR ərazisində yerləşən silahlı qüvvələrlə bağlı m əsələni daim diqqət mərkəzində saxlayır, bu sahədə düşünülmüş, məqsədyönlü siyasət həyata keçirirdi. 1991- ci il noyabrın 6-da Heydər Əliyev artıq faktiki olaraq dağılmış SSRİ-nin Dövlət Təhlükəsizlik Komit əsi sədrinin müavini Nikolay Şamı və Baş Sərhəd İdarəsinin şöbə rəisi Aleksandr Bessonovu qəbul etmişdi. Görüş zamanı qeyd olunmuşdu ki, Naxçıvan MR ərazisin- d əki hərbi hissələr bu regionda yaranmış vəziyyətə uyğun h ərəkət etməlidirlər. Noyabrın 7-də Ali Məclisin Sədri Heydər Əliyevin Naxçıvan şəhərindəki Zabitlər evində hərbiçilərlə keçiri- l ən görüşdə 75-ci motoatıcı diviziyanın komandiri gene- ral-ma yor Slaboşeviç və 41-ci sərhəd dəstəsinin komandiri Jukov iştirak etmişdi. Ali Məclisin 1991-ci il oktyabrın 26-da keçiril ən sessiyasında qəbul edilmiş “Naxçıvan Muxtar Respublikasında yerləşən hərbi qüvvələrin statusu haqqında” qərarını xatırladan Heydər Əliyev görüş iştirakçılarının nəzərinə çatdırmışdı ki, hərbi qulluqçularla yerli əhali arasında münaqişəli halların qarşısını almaq m əqsədilə birgə tədbirlər hazırlanması üçün xüsusi komissiya yaradılmış və bu komissiyanın tərkibinə Naxçı- van MR- nın xalq deputatları ilə yanaşı, 75-ci mexanikləş- dirilmiş motoatıcı diviziyanın komandiri, general-mayor Slaboşeviç, 41-ci sərhəd dəstəsinin rəisi polkovnik Jukov da daxil edilmişdir [ 128, s. 573 ] . 133 1991- ci il dekabrın 21-də 11 müstəqil respublikanın r əhbərləri tərəfindən Qazaxıstanın o zamankı paytaxtı Alma-Atada MDB-nin yarad ılması haqqında müqavilə im zaladıqdan [ 109, 1991, 24 dekabr ] bir neç ə gün sonra, dekabrın 25-də M.Qorbaçov SSRİ prezidenti kimi fəaliy- y ətinin sona çatması ilə əlaqədar bəyanat verdi. Beləliklə, SSRİ süqut etdi. Bu tarixi hadis ədən sonra, 1992-ci il yanvarın 2-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi muxtar respub- lika ərazisində yerləşən silahlı qüvvələrin hərbi hissələ- rinin bütün tikilil ərinin, əmlakının, silah və hərbi sursat- larının, hərbi, mülki texnikasının Naxçıvan Muxtar Res- publikasına məxsus olması barədə qərar qəbul etdi [ 181 , iş 0-30, v. 14-18 ] . Naxçıvan MR Ali Məclisinin 1992-ci il iyulun 25-d ə qəbul etdiyi digər bir qərarda göstərilirdi ki, razılaşmaya əsasən Naxçıvan şəhərində yerləşən 75-ci mo- to atıcı diviziya ləğv edilərək bütün əmlakı Azərbaycan Respublika sının sərəncamına verilir. Eyni zamanda, orada qulluq ed ən bütün azərbaycanlılar Azərbaycan Respubli- ka sı silahlı qüvvələrinin tərkibinə daxil olurlar. 1992- ci il iyul aynın 28-də Naxçıvan MR Ali Məc- lisinin t əklifi ilə Azərbaycan Respublikası Sərhəd Qoşun- la rının Naxçıvan ərazisində I sərhəd qoşun dəstələri yara- dıldı. C.Qulamov həmin sərhəd dəstəsinin komandiri təyin edildi [ 128, s. 613 ] . Ümumiyy ətlə, Heydər Əliyevin ardıcıl və uzaqgö- r ən siyasəti nəticəsində Bakıdan və Gəncədən fərqli olaraq sovet ordusunun 75- ci motoatıcı diviziyasının zabit və əs- g ər heyətinin son dəstəsi 1992-ci il avqustun 18-də Nax- çıvanı tərk etdi [ 129, s. 606 ] . H əmin gün bütün divizi yanın əmlakının, silahlarının, hərbi texnikasının və 134 sursatının Azərbaycan ordusunun Naxçıvandakı 5-ci əlahiddə moto-atıcı briqadasına verilməsi haqqında s ənədlərin imzalan-ması və diviziyanın şəxsi heyətinin muxtar respublika dan yola salınması mərasimində Heydər Əliyev iştirak edirdi. Heyd ər Əliyev bunu böyük tarixi hadisə adlandırır v ə deyirdi: “SSRİ dağıldıqdan sonra keçmş sovet ordusunun h ərbi hissələri müstəqillik qazanmış bir çox dövl ətlərin, o cümlədən Azərbaycanın ərazisində qalmaq- da davam edir. Bu dövrd ə 75-ci diviziyanın getməsi m əsələsi ortaya çıxanda belə bir fikir irəli sürülürdü ki, bu diviziya bütün h ərbi əmlakı ilə Naxçıvanı tərk edəcəkdir. Lakin sonradan Rusiya il ə Azərbaycan arasında, onun t ərkib hissəsi olan Naxçıvan arasında əldə olunmuş razılıq v ə imzalanmış müqavilə ona gətirib çıxardı ki, bütün hərbi sursat, texnika, əmlak Azərbaycan Respublikasının sərən- camına verilir. Çünki Sovet İttifaqına daxil olan bütün respublikaların bu orduya mənsub olan əmlakda, texnikada, silahda, h ərbi sursatda və avadanlıqda öz payları vardır. Sovet ordusu ləğv edildikdən sonra Azər- bay can da öz payını almalı idi və bu payın bir hissəsi də 75-ci diviziya dır” [ 141, s. 157 ] . 1992-ci ilin avqust v ə sentyabr aylarında Rusiya t ərəfindən 41-ci sərhəd qoşunları dəstəsinin ləğv olunma- sı, onun bütün əmlakının Azərbaycana verilməsi haqqında q ərarlar qəbul edildi. Sentyabrın 29-da Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi tərəfindən 41-ci sərhəd qoşunları d əstəsinin ləğv olunması, onun funksiyalarının, bütün h ərbi sursat və əmlakın Azərbaycan Respublikasının I S ərhəd dəstəsinə verilməsi haqqında sərəncam imzalandı. H əmin gün sərhəd dəstəsinin sonuncu zabit və əsgər qrupu Naxçıvanı tərk etdi [ 128, s. 557 ] . 135 1992- ci il oktyabrın 9-da Naxçıvan şəhərindəki Azadlıq meydanında Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin yaradılmasının birinci ildönümü münasibəti ilə keçirilən h ərbi paradda iştirak edən Heydər Əliyev geniş nitq söylə- di v ə bir daha ordu quruculuğu məsələsinə toxunaraq, milli ordunun yaranma yoluna n əzər salırdı: “Azərbaycan Mil li ordusu ağır şəraitdə yaranıb. Qəhrəman oğullarımız Az ərbaycanla Ermənistanın sərhəd bölgələrində, o cümlə- d ən Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində Azərbaycan torpağını, xalqımızın milli azadlığını, toxunulmazlığını müdafi ə edərək böyük qəhrəmanlıqlar göstərmiş, bu yolda qurbanlar ver mişlər. İndi artıq Azərbaycan xalqı, onun t ərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının əhalisi tam əmin ola bilərlər ki, Azərbaycan torpaqlarını, onun müq əddəs sərhədlərini müdafiə etmək üçün layiqli ordusu, bu ordunun lazımi qədər silahı, sursatı, texnikası var. Müst əqil Azərbaycan dövləti öz milli dövlətini quracaq, torpaqlarının hamısını özünə qaytaracaq və öz xalqının sülh, əmin-amanlıq şəraitində, öz ənənələri əsasında yaşamasını təmin edəcəkdir” [ 128, s. 559-560 ] . 18 oktyabr 1992-ci ild ə Azərbaycan Sərhəd Qoşunlarının Naxçıvandakı I Sərhəd Dəstəsində gənc əsgərlərin ilk andiçmə mərasimi keçirildi. Həmin məra- simd ə iştirak edən Heydər Əliyev deyirdi: “Siz indi müs- t əqil Azərbaycan dövlətinə sədaqətlə xidmət etmək andı içdiniz. Bu müq əddəs anddır. Son 70 ildə hərbi xidmətə ged ən azərbaycanlılar sovet ordusuna, sovet dövlətinə və silahlı qüvvələrinə sədaqətlə xidmət edəcəklərinə and içirdil ər. İndi isə ən şərəfli məqam ondan ibarətdir ki, Az ərbaycan müstəqil dövlət olub və öz dövlət atributlarını yaratmaq işi ilə məşğuldur. Sərhəd qoşunlarının yaradıl- ması da bu prosesə daxildir. Siz bu gün öz xalqınızın, 136 mill ətinizin, öz ata-analarınızın qarşısında and içdiniz. M ən buna tam əminəm ki, siz bu anda sadiq qalacaqsınız” [ 228, 1992, 21 oktyabr ] . H ər zaman ordu quruculuğunu, habelə gənclərin v ətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsi işini vacib bir məsələ kimi ön ə çəkən Heydər Əliyev bildiridi ki, “Bütün ordu- muz möhk əmlənməlidir, möhkəmlənməlidir ki, Azərbay- can ölk əsinin özünə layiq qüdrətli ordusu olsun. Möhkəm- l ənməlidir ki, Azərbaycan ordusu bu gün də, gələcəkdə də ölk əmizə qarşı mümkün olan təcavüzün qarşısını alsın, möhk əmlənməlidir ona görə ki, ordumuz Azərbaycanı daim qoruya bilsin” [200 , 2005, 10 may ] . Ulu önd ər gənclərin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmasını önə çəkirdi : “Ordunun qüdrətini, onun döyüş qabiliyy ətini, qələbə iradəsini təşkil edən döyüşçülərin və- t ənpərvərlik hissidir. Hər bir əsgər, zabit, döyüşçü vətən- p ərvərlik hissini, vətənə, torpağa, müstəqil dövlətimizə, xalqımıza sədaqət hissini hər şeydən üstün tutmalıdır. M əhz bu keyfiyyətləri özündə cəmləşdirən, əks etdirən Az ərbaycan ordusunun döyüşçüsü ordumuzu möhkəm- l əndirə bilər və hər an qələbəyə nail ola bilər” [ 92, s. 244 ] . 2002- ci ilin iyul ayında Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan kimi səfər etdiyi Naxçıvandakı “N” saylı hərbi hissədə əsgərlər qarşı- sında çıxışında deyirdi: “Mən inanıram ki, Azərbaycan ordusu gücl ənərək elə səviyyəyə çatacaqdır ki, lazım olan anda o, Az ərbaycana qəsd edən hər bir düşmənə zərbə vuracaq v ə qələbə qazanacaqdır” [ 104, 2005, 15 may ] . O, Naxçıvana hər səfərində ilk növbədə ordu quruculuğu sah əsində həyata keçirilən işlərlə maraqlanır, burada ordu quruculuğunu ölkənin başqa bölgələrinə nümunə göstərə- 137 r ək deyirdi: “Naxçıvan Muxtar Respublikasında orduya göst ərilən qayğı bir nümunə kimi başqa bölgələrdə də istifad ə edilməlidir” [ 228, 2007, 26 iyun ] . Ümummilli lider Heyd ər Əliyevin müstəqil dövləti- mizin əsaslarını yaratmaq konsepsiyasının tərkib hissələ- rind ən biri də məhz milli hərbi kadrların yetişdirilməsi üçün h ərbi təhsilin yüksək səviyyədə qurulmasından ibarət idi. O, bu konsep siyanın həyata keçirilməsinə hələ XX əsrin 70-ci illərindən başlamışdı. 1971-ci ildə Azərbaycan KP MK h ərbi təmayüllü internat məktəbi yaradılması haqqında qərar verəndə, bu, rəsmi Moskvanın ciddi nara- zılığına səbəb oldu. Dəfələrlə Azərbaycana komissiyalar gönd ərildi. Onların tələbi bu idi ki, əgər siz gəncləri hərbi t əhsilə cəlb etmək istəyirsinizsə, onları Suvorov adına, Naximov adına məktəblərə göndərin. Lakin Heydər Əliyev öz qərarından dönmür və Moskvanı inandırmağa çalışırdı ki, bu məktəb nə Naximov, nə də Suvorov m əktəbi deyil, özünəməxsus, prinsipcə orta ümumtəhsil m əktəbi olmaqla yanaşı, bu məktəbin əsas məqsədi g əncləri ali hərbi məktəblərə hazırlamaqdır. 1971-ci ildə C.Naxçıvanski adına hərbi təmayüllü məktəbin təsis edil- m əsi bu problemin həlli yolunda ciddi addım oldu. 1973- cü ild ə ona ümumrespublika məktəbi statusu verildi [ 142, s. 11 ] . Bel əliklə, sovet inzibati-amirlik sistemini hökm sürdüyü bir vaxtda bütün ç ətinliklərə və təzyiqlərə bax- mayaraq Heyd ər Əliyev keçmiş sovet respublikalarında analoqu olmayan h ərbi təmayüllü məktəbin əsasını qoydu. Müdrik siyas ətçinin uzaqgörənliyinin bəhrəsi olan bu m əktəbin yaradılma səbəbini Heydər Əliyev sonralar bel ə açıqlayırdı: “Biz bu işə başlayanda, o, bizim üçün nə- z əriyyə deyildi, böyük gələcəyə baxış idi. Azərbaycanın g ələcəyinə baxış idi... Biz bu addımları atarkən düşünür- 138 dük ki, zaman g ələcək, Azərbaycan xalqı öz milli azadlı- ğını əldə edəcək, dövlət müstəqilliyini əldə edəcək, müstə- qil Az ərbaycan dövləti yaranacaqdır” [ 10, 2002, 19 iyun ] . Heyd ər Əliyev məktəbin 10 illik yubileyinin keçirilm əsi, məktəbə qayğı göstərilməsi və maddi texniki bazasının möhkəmləndirilməsi istiqamətində də bir çox t ədbirlər həyata keçirdi. 1981-ci ildə Azərbaycan KP MK Bürosu m əktəbin yubileyini keçirmək barədə qərar qəbul etdi. Heyd ər Əliyev məktəbin yaradılmasının 10 illiyi münasib ətilə 1981-ci il sentyabr ayının 29-da Sov.İKP MK-ya 20/518 N-li m əxfi məktub yazaraq yubileyin keçirilm əsini və maddi texniki bazasının möhkəmlən- dirilm əsini xahiş etdi və buna nail oldu [ 31, v. 167-168 ] . Heyd ər Əliyevin səyi nəticəsində Azərbaycanda g ənclərin hərb elminə olan marağı yüksəldi, məktəbə daxil olmaq ist əyənlərin sayı ilbəil artdı. Azərbaycanlıların t əkcə C.Naxçıvanski adına hərbi məktəbdə təhsil almaları il ə kifayətlənməyən Heydər Əliyev onları SSRİ-nin ali h ərbi məktəblərində də təhsil almalarına xüsusi diqqət yetirirdi. O dövrd ə hərbi məktəblərin açılması, hərbiçi kadrların hazırlanması Heydər Əliyevin müstəqil dövlət- çilik baxışlarının tərkib hissəsi idi. 1990- cı illərin əvvəllərində bu məktəbin yetirmələri müst əqilliyimiz və torpaqlarımızın bütövlüyü uğrunda savaşa qatıldılar, milli hərbiçi kadrlar kimi Silahlı Qüvvə- l ərimizin yaradılmasında, formalaşmasında mühüm rol oy- na dılar. Ölkəmizin ərazi bütövlüyü, müstəqilliyi uğrunda can larından keçmiş Milli Qəhrəmanlar Cəlil Səfərov, Çingiz Mustafayev, Rasim İbrahimov, Mətləb Quliyev, Əfqan Hüseynov, Elşad Əhədov və bir çox başqaları məhz bu m əktəbin kursantları olmuşlar. Bu gün Azərbaycan ordusunda xidm ət edən zabitlərin, generalların bir çoxu da 139 m əhz bu məktəbin yetirmələridir. Ölk əyə rəhbərliyə qayıtdıqdan sonra Heydər Əliyev ordu quruculuğunun tərkib hissəsi kimi hərbi kadrların hazırlanmasına işinə xüsusi diqqət və qayğı yetirirdi. Bu qay ğı və diqqət Azərbaycanın hərbi təhsil müəssisələ- rind ə, o cümlədən C.Naxçıvanski adına hərbi məktəbin h əyatında da mühüm dəyişikliklərə səbəb oldu. Qısa vaxt ərzində bu təhsil ocağı ilə bağlı prezident sərəncamları onun f əaliyyətində dönüş yaratdı, məktəb müasir tələblər s əviyyəsində quruldu, tədris potensalı gücləndirildi, təhsil şəbəkəsi genişləndirildi. Heydər Əliyev hərbi məktəbin t ələbə gəncləri ilə görüşəndə bir fikri xüsusilə vurğula- yırdı: “Gənclərin ali hərbi məktəblərə həvəsinin getdikcə artması onların yüksək vətənpərvərliyini, ölkənin müdafiə- sinin möhk əmləndirilməsinə kömək etmək arzusunu inandırıcı şəkildə göstərir” [ 141, s. 92 ] . Heç şübhəsiz ki, bu dövl ət səviyyəsində həyata keçirilən tədbirlərin əvvəlcədən hesablanmış real nəticəsi idi. H ər bir ölkənin müstəqilliyinin, azadlığının, ərazi bütövlüyünün əsas təminatçısı məhz ordudur. Heydər Əliyev çalışırdı ki, bu sahədə olan bütün problemləri həll etsin, yüks ək ixtisaslı peşəkar kadrlara malik güclü ordu yaratsın. Ona görə də, o, dönə-dönə qeyd edirdi: “Müstə- qil Az ərbaycan Respublikasının ən vacib, ən böyük sahəsi onun Silahlı Qüvvələridir, Milli Ordusudur. Hər bir dövlə- tin müst əqilliyinin rəmzi, təminatçısı onun silahlı qüvvə- l əridir. Etibarlı, güclü, vətənini, torpağını müdafiə etməyə qadir silahlı qüvvələri olmayan ölkənin müstəqilliyi də etibarlı ola bilməz” [ 58, XII c., 2004, s. 326 ] . Bel əliklə, ulu önd ərin fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindən biri də az ərbaycanlı hərbçi kadrların hazırlanması və gənclərin h ərbi vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə edilməsi olmuşdur. 140 Ordu quruculuğunun davamı kimi, Prezident Heyd ər Əliyevin 13 mart 1998-ci il tarixli Sərəncamı ilə Naxçıvanda bu strateji əhəmiyyətli məktəbin filialı yaradıldı. Azərbaycan ordusunun peşəkar hərbi kadrlara olan t ələbatını mükəmməl ödəmək, eyni zamanda muxtar respublika g ənclərinin hərbi təhsil almaq arzularını ger- ç əkləşdirmək üçün yaradılan filialın 1999-cu il oktyabrın 13-d ə açılış mərasimində iştirak edən Heydər Əliyev filialın yaranma zərurətini belə qiymətləndirirdi: “...Naxçı- vanda, bu xırda torpaqda tarixən hərbə, hərbi peşəyə çox yüks ək həvəs olubdur. Ona görə də burada olan gəncləri h ərbi peşəyə cəlb etmək üçün hərbi liseyin filialının yara- dılması çox zəruri idi. Mən bunu çox yüksək qiymət- l əndirirəm. Burda təhsilə başlayan gənclərimizə üzümü tutub deyir əm ki, cəmiyyətdə hər bir peşə lazımlıdır, hör- m ətlidir, cəmiyyət üçün faydalıdır. Ancaq vətəni qorumaq peşəsi bu peşələrin hamısından yüksəkdir” [ 130, s. 225 ] . Heyd ər Əliyev burada təhsil alan gənclərə üz tuturaq deyirdi: “M ən inanıram ki, burada əla qiymətlərlə oxumağa çalışacaqsınız. Fiziki cəhətdən özünüzü möh- k əmləndirəcəksiniz. Ali hərbi məktəblərə girmək üçün lazımi bilik toplaya biləcək və gələcəkdə Azərbaycanın d əyərli zabitləri olacaqsınız, ordumuza xidmət edib Azər- bay canın müdafəsində öz xidmətlərinizi göstərəcəksiniz, ən əsası isə, Azərbaycanın zəbt olunmuş torpaqlarının erm əni işğalçılarından azad edilməs üçün daha güclü zabit hey ətimiz olacaqdır” [ 228, 1999, 13 oktyabr ] . Heyd ər Əliyev liseyin fəaliyyəti ilə daim maraq- lanır, diqqət və qayğısını əsirgəmirdi. Naxçıvana hər səfə- rind ə bu məktəbə gəlir, müəllim kollektivinə və kursant hey ətinə öz tövsiyə və tapşırıqlarını verirdi. 2002-ci il iyunun 15-d ə – Milli Qurtuluş Günündə Naxçıvana səfəri 141 zamanı filialın fəaliyyəti ilə yaxından tanış olan dahi r əhbər zabit və müəllim heyəti qarşısında böyük və məsu- liyy ətli vəzifələrin durduğunu bildirir, təkcə öz peşələrinə bağlı deyil, başqa lazımlı sahələrlə də bağlı biliklərini ar- tırmalarını, bu biliklərini layiqli kadrların hazırlanmasına yön əltmələrini tövsiyə edirdi. Kursantlara müraciətlə o deyirdi: “M ən sizə baxaraq Azərbaycanın gözəl gələcəyini görür əm... Azərbaycanın gələcəyi gənclərə məxsusdur. Biz Az ərbaycanın gələcəyini gənclərə etibar edirik. Siz isə bizim bu ümidl ərimizi, arzularımızı doğrultmalısınız. İnanıram ki, doğruldacaqsınız” [ 140, s. 92 ] . Ümumiyy ətlə, filialın fəaliyyətini yüksək qiymət- l əndirən Heydər Əliyev bildirirdi ki, burada yaxşı bir hərbi m əktəb mövcuddur və öz gələcəyi haqqında düşünür. Naxçıvan filialı qısa bir zamanda burada yeni bir hərbi liseyin yaranması üçün əsas qoyubdur [ 228, 2004, 30 oktyabr ] . Filialın müstəqil hərbi liseyə çevrilməsi məsələsi is ə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirildi. 2004-cü il 27 fevral tarixli Prezident S ərəncamı il ə C.Naxçıvanski adına hərbi liseyin Naxçıvan filialı ləğv edil ərək onun əsasında Heydər Əliyev adına hərbi lisey h əyata vəsiqə aldı [ 208, 2004, 28 fevral ] . Hazırda Heydər Əliyev adına hərbi liseydə yurdu- muza s ədaqətli, ölkəmizin mənafeyini hər şeydən uca tu- tan, lazım gələrsə, onun yolunda canından keçməyi baca- ran yeniyetm ələr ibtidai hərbi hazırlıq proqramı üzrə nəzə- ri bilikl ərə və praktiki vərdişlərə yiyələnirlər. Zabit peşə- sin ə qəlbən bağlanmaq istəyində olan vətənpərvər gənc- l ərin yetişdirilməsi işinə xidmət edən liseyin kollektivi isə bu v əzifələrin yerinə yetirilməsində səy və bacarığını əsirgəmir. İndi lisey müasir standartlara uyğun hərbi təhsil 142 ocağı kimi qurulub. Aparılan çoxşaxəli abadlıq, quruculuq işləri sayəsində hərbi lisey bir şəhərcik kimi formalaşıb. Naxçıvana səfəri zamanı ölkə başçısı İlham Əliyev h ərbi liseydə yaradılan şəraiti yüksək qiymətləndirmişdir: “Bu gün burada çox göz əl şərait yaradılıbdır. Yaxşı oxumaq, h ərbi işi mənimsəmək üçün gözəl imkanlar var, ən müasir səviyyədə korpuslar tikilib istifadəyə verilib, avadanlıqla təchiz olunubdur. Bir sözlə, əminəm ki, burada kursantlar yaxşı oxumaq, yaxşı bilik almaq üçün, h ərbi işi öyrənmək üçün yaxşı imkanlara malikdirlər”. Son ill ərdə Naxçıvanda gənclərin hərbi təhsilə yiy ələnməsi üçün böyük işlər həyata keçirilir. Burada dövl ət müstəqilliyimizin, ölkəmizdə əmin-amanlıq, sülh şəraitində qurub-yaratmağa təminat verən ordumuzun g ələcək mərd, cəsur zabitləri yetişdirilir. Onlar Heydər Əliyevin uzaqgörən ideyalarını yaşatmağı özlərinin həyat amalına çeviriblər. Ölk ənin dövlət müstəqilliyinin başlıca təminatçısı Az ərbaycan Silahlı Qüvvələridir. Hər bir dövlət öz dövlət- çiliyini qüdr ətli etmək istəyirsə, öz güclü ordusunu forma- laşdırmalıdır. Bu gün qətiyyətlə demək olar ki, məhz Heyd ər Əliyevin böyük səyləri nəticəsində Azərbaycanda güclü ordu yaran mışdır. Bu ordunun bir hissəsi də, Az ərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvanda yerl əşir. Yüklə 20,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|