Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
29-Rüşvet Alıyorum
Yaşamımın bu döneminde, dünya ekonomisinde gerçekten de yeni bir çağa girmiş olduğumuzu fark
ettim. Bir
zamanlar modellerimden biri olan Robert McNamara’nın, Savunma Bakanı ve Dünya Bankası başkanı olduğu dönemlerde başlatmış olduğu olaylar zinciri, korkularımın ötesinde çığırından çıkmıştı. McNamara’nın ekonomiye Keynesyenvari yaklaşımı ve
savunduğu saldırgan liderlik tarzı her tarafa yayılmıştı. ET kavramı, çok çeşitli firmalardaki her tür yöneticiyi de içine alacak şekilde genişlemişti. NSA tarafından işe alınmış ya da profillenmiş olmayabilirlerdi ama benzer şeyler yapıyorlardı. Şimdiki tek fark ise şirket yöneticisi ET’lerin uluslararası bankalardan fon
kullanmakla uğraşmamaları idi. Eski takım (yani benim takımım) gelişmeyi sürdürse de, bu yeni şekil daha da tehditkâr bir görünüm
almıştı. 1980’lerde orta yönetim
katmanlarından yükselen genç erkek ve kadınlar için sonuca giden her yol mubahtı: Daha fazla kâr. Küresel imparatorluk sadece kârlılığı artırmak için bir yoldu.
Benim de içinde olduğum enerji sektörü bu yeni yönelimlerin tipik bir örneği idi. 1978’de parlamentodan geçen Kamu Hizmetleri Tanzim Politikası Yasası (PURPA)
bir dizi
düzenlemeden sonra
1982’de yasalaştı. Parlamento bu yasayı ilk başta benimki gibi küçük ve bağımsız şirketleri elektrik üretiminde alternatif yakıtlar ve diğer yenilikçi yaklaşımlar geliştirmek için teşvik edici bir unsur olarak düşünmüştü. Yasayla büyük üreticilerin küçük üreticilerden adil ve uygun fiyatlarla enerji almaları şart koşulmuştu. Bu strateji Carter’in ABD’nin petrole (sadece ithal edilen değil, genelinde petrole) olan bağımlılığını azaltma isteğinin bir sonucuydu. Yasanın amacı açıkça, alternatif enerji kaynaklarını olduğu kadar, ABD’nin girişimci ruhunu temsil eden küçük şirketlerin de gelişmelerini teşvik etmek idi. Ancak, gerçek çok değişik bir şekilde kendini gösterdi.
1980’lerde ve 1990’ların başlarında, vurgu, girişimcilikten serbestleştirmeye doğru kaydı. Diğer küçük bağımsızların birçoğunun büyük mühendislik ve inşaat firmalarınca ve kamu hizmeti şirketleri tarafından yutulmalarını izledim. Bu sonrakiler, yasada, hem denetlenen hizmet sağlayıcılarını hem de denetim dışı bağımsız enerji üretim şirketlerini bünyelerinde barındırabilen holdingler kurmalarına olanak sağlayan gedikler buldular. Birçoğu, başlattıkları saldırgan programlar aracılığıyla bağımsızları iflasa zorlayıp, sonra da onları satın aldı. Diğerleri ise basitçe, sıfırdan başlayıp, bağımsızlara benzeyen kendi eşdeğerlerini geliştirdiler. Petrole olan bağımlılığı azaltma fikri ise unutuldu gitti. Reagan’ın petrol şirketlerine minnet borcu vardı; Bush ise servetini bir petrolcü olarak yapmıştı. Ve bu ikisinin de yönetimlerinde kilit oyuncuların ve bakanların çoğu, ya petrol endüstrisinin ya da ona sıkı sıkıya bağlı olan mühendislik ve inşaat şirketlerinin birer parçasıydı. Üstelik son çözümlemede, birçok Demokrat da onlar üzerinden kazanç sağlayıp, borçlu duruma düşmüştü. IPS çevreye yararlı enerji konusundaki vizyonunu sürdürdü. Kendimizi orijinal PURPA hedeflerine adamıştık ve şanslı bir hayat sürüyorduk. Sadece ayakta kalmakla kalmayıp, gelişen az sayıda bağımsızdan da biriydik. Bunun nedeninin, şirketokrasiye verdiğim
geçmiş hizmetlerim olduğu konusunda hiçbir şüphem yoktu. Enerji sektöründe olanlar, tüm dünyayı etkilemekte olan eğilimi de sembolize ediyordu. Sosyal yardım, çevre ve diğer yaşam kalitesi konuları hakkındaki endişeler, açgözlülük karşısında ikinci plana atıldı. Bu süreç içerisinde, özel kuruluşları teşvik etmek yoğun bir şekilde vurgulandı. İlk başlarda, bu, kapitalizmin komünizme üstün olduğu ve onu önleyeceği fikri de dahil olmak üzere, teorik platformlarda savunuldu. Ancak, zaman
içerisinde, bu mazerete de gerek kalmadı. Proje sahiplerinin, hükümetler yerine
zengin yatırımcılar olmalarının, doğal olarak, daha iyi bir şey olduğu a priori kabul edildi. Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlar da, o zamana kadar hükümetlerce yönetilmiş olan
su ve kanalizasyon sistemleri, iletişim ağları, enerji sistemleri ve diğer hizmetlerin serbestleştirme ve özelleştirilmelerinin savunuculuğunu yaparak, bu kavramı sahiplendiler. Sonuçta, ET kavramını daha büyük bir topluluğa genişletip, önceden sadece seçkin bir kulübe kabul edilmiş olan bizlere ayrılmış olan görevlere, geniş
bir yelpazeye dağılmış firmalardan yöneticileri göndermek kolay oldu. Bu yöneticiler tüm dünyaya dağıldılar. En ucuz iş gücü havuzlarını, en erişilebilir kaynakları ve en büyük pazarları araştırdılar. Yaklaşımlarında acımasızdılar. Kendilerinden önce giden ET’ler gibi (benim
Endonezya, Panama
ve Kolombiya’daki vicdan muhasebemde olduğu gibi) suçlarını mazur gösterecek yollar buldular. Ve bizler gibi, onlar da toplumları ve ülkeleri ağlarına düşürdüler. Zenginlik ve ülkelerin
kendilerini borç batağından kurtarmaları için bir yol olarak özel sektörü kullanma sözleri verdiler. Okullar
ve otoyollar yaptılar, telefonlar, televizyonlar ve sağlık hizmetleri bağışladılar. Sonunda başka yerlerde daha ucuz işçiler ve daha erişilebilir kaynaklar bulunca da, çekip gittiler. Umut besledikleri bir toplumu terk ettikleri zaman sonuçlar çoğunlukla yıkıcı oluyordu ama görünürde bunu, bir anlık bir tereddüt yaşamadan ve vicdanları sızlamadan yapıyorlardı. Tüm bunların psikolojilerini nasıl etkilediğini, bende olduğu gibi, kendilerini sorguladıkları bir an olup olmadığını merak ediyordum. Hiç, pis bir kanalın yanında durup, ihtiyar bir adam tuvaletini yaparken, yıkanmaya çalışan genç bir kadını seyretmişler miydi? Zor soruları soracak Howard Parkerler kalmamış mıydı? IPS’deki başarılarımın ve aile yaşamımın keyfini çıkartsam da, yoğun depresyon anlarıma engel olamıyordum. Artık genç bir kız babasıydım ve miras alacağı gelecek beni
ürkütüyordu. Oynamış olduğum rol yüzünden suçluluk hissi içindeydim. Aynı zamanda, geriye bakıp, çok rahatsız edici tarihi bir yönelimi de görebiliyordum. Modern uluslararası finans sistemi, İkinci Dünya Savaşı sonuna doğru, birçok ülke liderinin katıldığı ve New Hampshire’deki Bretton Woods’da -benim evimde- yapılan bir toplantıda yaratılmıştı. Yıkılmış bir Avrupa’yı yeniden yapılandırmak amacı ile kurulan Dünya Bankası ve IMF olağanüstü başarı sağlamıştı. Sistem hızla genişlemiş ve kısa zamanda ABD’nin belli başlı tüm müttefiklerince onaylanarak, baskı rejimlerine karşı her derde deva bir çözüm olarak alkışlanmıştı. Bizi komünizmin şeytani pençelerinden kurtaracağına emindik. Ama tüm bunların bizi nereye götüreceğini merak etmeden de duramıyordum. 1980’lerin sonlarına doğru, Sovyetler Birliği’nin ve dünya komünist hareketinin çöküşüyle birlikte, asıl hedefin komünizmi engellemek olmadığı ortaya çıktı; aynı şekilde, kökleri kapitalizmde olan küresel imparatorluğun önünün açık olacağı da belliydi. Dünyanın Durumu (State of the World) platformu başkanı Jim Ganison’un dediği gibi: Toptan ele alındığında, dünyanın bir bütün olarak entegrasyonu, özellikle de ekonomik küreselleşme (“serbest pazar” kapitalizminin uyduruk özellikleri açısından bakıldığında) kendi başına gerçek bir “imparatorluk” olmaktadır... Dünya üzerindeki hiçbir ülke, küreselleşmenin güçlü
cazibesine karşı
koyamamıştır. Çok azı, Dünya Bankası’nın “yapısal ayarlamaları” ile “şartlarından”, Uluslararası Para Fonu’ndan ve Dünya Ticaret
Örgütü’nün arabuluculuğundan kaçmayı başarabilmiştir. Bütün yetersizliklerine rağmen ekonomik
küreselleşmenin ne
anlama geldiğini, kuralların neler
olduğuna ve
kimin ödüllendirilip, kimin cezalandırılacağını hâlâ bu uluslararası finans kuruluşları belirlemektedir. Dengesiz bile olsa, dünyanın tüm milli ekonomilerinin tek bir küresel serbest pazar sistemi içinde entegre olduğunu,
[80] kendi yaşam sürecimiz içerisinde görme olasılığımız var.’ Bu konular hakkında düşündükçe, her şeyi anlatan bir kitabı, Bir Ekonomik Tetikçinin
Yüklə 1,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|