Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 21 may 2015-ci il tarixli
CYYİ və İİV-infeksiya ilə yanaşı sifilisli xəstələrin
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sifilisin müalicəsi zamanı müşahidə olunan reaksiyalar
- Qeyri-spesifik terapiya
- Sifilisli xəstələrin və onlarla təmasda olanların klinik-seroloji nəzarəti
- Preventiv müalicə almış
- Sifilisli xəstələrin qeydiyyatdan çıxarılması
|
CYYİ və İİV-infeksiya ilə yanaşı sifilisli xəstələrin müalicə prinsipləri Sifilisli xəstələrə digər CYYİ-yə yoxlanılması tövsiyə olunur. Sifilisli xəstələrdə urogenital infeksiya aşkar edildikdə onların müalicəsi sifilisin müalicəsi ilə paralel aparılır. Sifilisə yoluxan bütün xəstələr İİV-infeksiyaya yoxlanılmalıdırlar 22 . Sifilisli xəstədə İİV- infeksiya aşkar edildikdə növbəti müayinələrə, müalicəyə və sifilisin müalicəsi üçün olan uyğun tövsiyələrlə QİÇS-lə mübarizə və profilaktika üzrə regional Mərkəzə göndərilir.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 46 İİV-infeksiyalı xəstələrin sifilisə dair seroloji testlərinin nəticələri İİV infeksiyası olmayan şəxslərdən fərqli deyildir. Lakin onlar yüksək, aşağı, gecikmiş və ya yanlış-mənfi nəticə verə bildiyinə görə seroloji testlərin 2-4 həftə ərzində təkrarlanması lazımdır. Bütün İİV-infeksiyalı xəstələrə sifilisə görə müntəzəm illik seroloji skrininq tövsiyə edilir. Cinsi fəal (qorunmayan cinsi əlaqəsi və ya bir-neçə cinsi partnyoru olan, narkotik maddələrdən istifadə edən) İİV-infeksiyalı xəstələrə hər 3-6 aydan bir seroloji skrininq aparılır
12,23 .
İİV-infeksiyalı xəstələrdə sifilisin müalicəsi İİV infeksiyası olmayan xəstələrdəki kimi aparılır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, İİV-infeksiyalı sifilisli xəstələrdə ola bilər:
yanlış-müsbət və yanlış-mənfi seroloji reaksiyalar
ləng gedən seroreaktivlik
sifilisin tam müalicəsindən sonra SPR(MPR)/VDRL testlərinin ləng neqativasiyasına terapiyanın uğursuz nəticələnməsi kimi baxılmamalıdır
sinir sistemi və gözün erkən sifilitik zədələnməsi riskinin artması, bununla əlaqədar olaraq təkcə gecikmiş deyil, həm də erkən sifilisli İİV-infeksiyalı xəstədə müalicədən əvvəl və müalicədən 2 il sonra onurğa beyini mayesini tədqiq etmək tövsiyə olunur
olduğundan, üstünlük prokain benzilpenisillin, benzilpenisillin novokain duzu və benzilpenisillin natrium duzu preparatlarına verilir. Başqa dərman vasitələrilə müalicə “qeyri-adekvat” (keyfiyyətsiz) hesab edilir 12
Penisillinə allergiyası olan sifilisli İİV-infeksiyalı xəstələrdə desensibilizəedici terapiya fonunda penisillinlə müalicə aparıla bilər (B) 12
Penisillinə allergiyası olan sifilisli İİV-infeksiyalı xəstələrdə desensibilizasiyanın aparılması mümkün olmadıqda, alternativ müalicə doksisiklin və ya seftriakson ilə sifilisin mərhələsinə uyğun olan doza və qəbul rejimində aparılır 12
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 47 Sifilisin müalicəsi zamanı müşahidə olunan reaksiyalar Yariş-Herksheymer (A.Jarisch, K.Herxheimer) reaksiyası (YHR) 20
görə hər hansı bir terapiya başladıqda 24 saat ərzində dərman preparatlarının yeridilməsinə cavab olaraq hərarətin artması və patoloji prosesin kəskinləşməsi kimi orqanizmin müdafiə- uyğunlaşma reaksiyasıdır. Sifilisli xəstələrin sonrakı müalicəsi üçün əks göstəriş deyil və bir qayda olaraq 1-2 gün ərzində öz-özünə keçir.
Sifilisin gecikmiş formasında YHR-yə az təsadüf edilir, lakin belə reaksiya kardiovaskulyar, baş beyin və onurğa beyin qummalarında baş verdikdə xəstənin həyatı üçün təhlükə yarada bilər, neyrosifilis zamanı nevroloji və psixotik simptomatikanın kəskinləşməsinə səbəb ola bilər və hamiləlik zamanı dölün həyat fəaliyyətinin pozulmasına və ölü doğulmasına gətirib çıxara bilər.
Belə hallarda müalicə 24 saat müddətində dayandırılmalıdır, hərarəti salan preparatlar, kortikosteroid hormonları (40-60 mq/gündə prednizolon (D) 9 və ya 4-8 mq/gündə deksametazon 3 gün ərzində ə/d) təyin etmək və bir sutkadan sonra sifilis əleyhinə terapiya və ya tətbiq olunan preparatın alternativ preparatlarla əvəz olunması lazımdır 6 . Anafilaktik şok – inyeksiya zamanı və ondan dərhal sonra inkişaf edən arterial təzyiqin aşağı düşməsilə səciyyələnən sürətli allergik reaksiyadır. Anafilaktik şoka qarşı aparılan müalicə:
0,5 ml 0,1%-li adrenalinin məhlulu ə/d
antihistamin preparatı ə/d və ya v/d
qlükokortikoid hormonu ə/d və ya v/d 60-90 mq prednizalona görə hesablanması
tənəffüs çətinləşdikdə – 10 ml 2,4%-li eufillin asta-asta v/d Prokain benzilpenisillinə reaksiya (prokain psixozu, Xayne sindromu – Hoignes syndrome) preparatın hər hansı inyeksiyasından sonra yarana bilər: penisillin duzunun iri kristallarının venoz sisteminin kiçik damarlarına düşməsi nəticəsində damarların okklüziyasına və ya beyinin limbik strukturuna prokainin təsiri bu reaksiyaya səbəb ola bilər.
Reaksiya
inyeksiyadan dərhal sonra
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 48 yaranır, 20 dəqiqə ərzində davam edərək əsasən arterial təzyiqin yüksəlməsilə səciyyələnir. Antitreponem müalicə başlandıqda təyin edilir 14 :
diazepam 5-10 mq rektal olaraq, konvulsiya olduqda – ə/d və ya v/d 6,13
prednizolon 40-60 mq gündəlik 3 gün ərzində ə/d və ya v/d hər 24 saatdan bir (D) 14
antihistamin preparatı ə/d və ya v/d
dibazol ə/d
tam rahatlıq, sakitlik, pasiyentin bədəninin horizontal vəziyyəti
lazım gəldikdə psixiatrın məsləhəti, sedativ və antipsixotik vasitələrin istifadə edilməsi 29
artırmaq məqsədi ilə və immunitetin, regenerativ və metabolik proseslərin stimulyasiyası üçün sifilisin aşağıda sadalanan vəziyyətlərində aparılır:
sifilisin gizli və gecikmiş formalarında
sinir sistemi və daxili orqanların sifilisi zamanı
seroloji reaksiyaların serorezistentliyi və ləng neqativasiyası zamanı
seroloji və klinik residivlər zamanı
yanaşı patologiyalar zamanı Qeyri-spesifik terapiya pirogen (pirogenal, prodigiozan), immunomoduləedici (metilurasil, taktivin, immunokompleks, tsikloferon) təsirli preparatlarla, ampulyar vitamin kompleksləri (benevron, dematon, vitiks), sistem enzimoterapiyası preparatları (vobenzim, bioferment), regenerasiyaedici təsirə malik (solkoseril, aktovegin) preparatlarla aparılır:
– 2-3 gündən bir dəfə ilkin doza 5-10 mkq (50-100 MPD) ə/d tədricən 20-30 mkq-dək qaldırılır və orqanizmin reaksiyasından asılı olaraq 120-150 mkq-ya çatdırılır, 5-10 inyeksiya;
Prodigiozan * – 25-100 mkq ə/d həftədə 2 dəfə, 5 inyeksiya;
Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitələri
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 49
Metilurasil – 0,5 q gündə 3-4 dəfə daxilə 10-14 gün ərzində;
Taktivin 0,01% – 1 ml dəri altı, gündə 1 dəfə, 3 gün bir- birinin ardınca, sonra həftədə 2 dəfə, 5-10 inyeksiya;
* – 1 həb daxilə gündə 1 dəfə dil altına, səhər yeməyindən 30 dəqiqə əvvəl 20-30 gün ərzində;
Tsikloferon – 2 ml ə/d günaşırı 10 inyeksiya;
Vobenzim – 3-5 həb daxilə gündə 3 dəfə 20 gün ərzində;
Bioferment * – 1 kapsul gündə 2-3 dəfə daxilə 20-25 gün ərzində;
B qrupu kompleks vitamin preparatları – (dematon, benevron, vitriks) 2-3 ml ə/d gündə 1 dəfə və ya 5 ml ə/d günaşırı, 10 inyeksiya;
Aktovegin – 2 ml (5 ml) ə/d (v/d) gündə 1dəfə, 10 inyeksiya;
Solkoseril – 2 ml (5 ml) ə/d (v/d) gündə 1dəfə, 10 inyeksiya. Sifilisli xəstələrin və onlarla təmasda olanların klinik-seroloji nəzarəti Erkən sifilisli xəstələrlə 2-4 ay müddətində cinsi və sıx məişət təmasında olan və sifilisin klinik və seroloji təzahürləri müşahidə olunmayan şəxslərə 2 aylıq intervalla iki dəfəlik klinik-seroloji nəzarət (KSN), 4 aydan çox vaxt keçmişdirsə bir dəfəlik KSN aparılır. Sifilisli xəstələrin qanı köçürülmüş resipiyentlərə transfuziyadan 3-6 ay keçmişdirsə, lakin onlarda klinik və seroloji təzahür yoxdursa 2 aylıq intervalla iki dəfəlik KSN; transfuziyadan 6 aydan çox vaxt keçmişdirsə bir dəfəlik KSN aparılır. Preventiv müalicə almış şəxslərə müalicə bitdikdən 3 ay sonra bir dəfəlik KSN aparılmalıdır. Sifilis əleyhinə spesifik müalicə almış şəxlərdə KSN qTT (SPR (MPR)/VDRL) vasitəsilə aparılır: birinci il – birinci 3 ay ərzində hər ay, sonra 6-cı və 12-ci aylarında 7 . Sonrakı illərdə isə hər 6 aydan bir SPR (MPR)/VDRL aparılır. TT (STHA/İFA/FTAabs) ildə bir dəfə (hər il) aparılmalıdır:
6-12 ay ərzində KSN altında olurlar. KSN-in müddəti və qeydiyyatdan çıxarılması müalicənin nəticələrindən asılı olaraq fərdi müəyyən edilir
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 50
Erkən sifilisdən müalicə alan İİV-infeksiyalı xəstələrə daha çox KSN edilir: 1, 2, 3, 6, 9, 12, 18, 24 aydan sonra 12
Gecikmiş sifilisli xəstələrə 3 i l d ə n a z o l m a y a r a q KSN aparılır. KSN-in müddəti və qeydiyyatdan çıxarılması müalicənin nəticələrindən asılı olaraq fərdi müəyyən edilir
mərhələsindən asılı olmayaraq bu müddət ərzində onlarda hər 12-24 ayda 1 dəfə OBM mütləq tətqiq edilməlidir: OBM-in patoloji dəyişikliklərinin saxlanması əlavə müalicəyə göstərişdir (bax: “Əlavə müalicə” bölməsinə). Klinik təzahürlər saxlandıqda belə OBM-in sabit normallaşması xəstənin qeydiyyatdan çıxarılması üçün göstərişdir
ə r z i n d ə KSN-də olurlar, həkimin qərarına əsasən nəzarət müddəti uzadıla bilər
Əgər uşağın:
İgM testi mənfidirsə, lakin digər testlər reaktivdir,
həmçinin titri yüksək olan ana titrindən 4 dəfə azdırsa
və anadangəlmə sifilis əlamətləri yoxdursa reaktiv testlər uşağın 3, 6, 12 aylığında və ya bütün testlər mənfi olana qədər (adətən 6 aylığında) təkrarlanmalıdır. Əgər cavab ləngiyirsə İgM testini uşağın 3 aylığında təkrarlamaq lazımdır
OBM-i normada olmayan uşağa alınan nəticə normaya düşənə qədər bel punksiyası h ə r 6 a y d a n b i r təkrarlanır (A) 14
KSN-də olurlar. İlk KSN müalicə bitdikdən 3 ay sonra aparılır. Seroloji müayinənin nəticəsi mənfi olduqda və xəstəliyin klinik əlamətləri olmadıqda xəstənin müayinəsi qeydiyyatdan çıxarılmazdan əvvəl – aparılan müalicədən 1 il sonra və ya fərdi qaydada, qeydiyyatdan çıxana qədər hər 3 aydan bir təkrarlanır.
Klinik və ya seroloji residiv baş verdikdə, serorezistentlik, eləcə də seroloji reaksiyaların ləng neqativasiyası halları əlavə müalicənin aparılmasına göstərişdir. Əlavə müalicədən qabaq pasiyent həkim- mütəxəssislər (dermatoveneroloq, nevroloq, oftalmoloq, terapevt,
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 51 otolarinqoloq) tərəfindən müayinə edilməlidir və hətta klinik- nevroloji simptomatikası olmadıqda OBM-in tədqiqi aparılmalıdır.
Sinir sistemininin və daxili orqanların spesifik patologiyası olmadıqda bir qayda olaraq birdəfəlik/ikidəfəlik əlavə müalicə aparılır. Sinir sisteminin və daxili orqanların spesifik patologiyası aşkar edildiyi halda neyro- və visseral sifilis diaqnozu təyin edilir, bu formaların terapiya metodikası üzrə s p e s i f i k m ü a l i c ə a p a r ı l ı r . Əlavə müalicə 7
seroloji reaksiyaların dinamikasını nəzərə almaqla aşağıdakı sadalanan göstəricilərə əsasən aparılır: 1.
mükəmməl spesifik müalicədən sonra anticisim titrinin 4 və daha çox dəfə azalmasına meyili olmadan qTT 1 il ərzində davamlı müsbət qalmasıdır. 2.
qTT ləng neqativasiyası:
sifilisin erkən formaları olan xəstələrdə mükəmməl spesifik müalicədən sonra əvvəl qTT titrinin 4 dəfə azalması fonunda 1,5 ildən sonra qTT titrinin və müsbət dərəcəsinin azalmasına doğru meyil göstərməməsi
müalicədən sonra 2 il müddətində qTT titrinin 4 və daha çox dəfə azalması və ya pozitivlik dərəcəsinin azalması fonunda tam neqativasiyasının olmaması 3.
əvvəl aparılmış müalicənin keyfiyyətsiz olması 4.
klinik/seroloji residiv – mükəmməl müalicədən sonra klinik remissiya fonunda təzə klinik təzahürlərin əmələ gəlməsi; mükəmməl müalicədən sonra qTT-nin əvvəl baş verən neqativasiyası fonunda a/c titrinin və ya pozitivlik dərəcəsinin artması 5.
neyrosifilisin keyfiyyətli spesifik terapiyasından sonra OBM-də patoloji dəyişikliklərin, əsasən bu kimi hallarda saxlanması:
normaya qayıtmır və ya normaya qayıdıb yenidən artır
keyfiyyətli müalicədən sonra 12 ay ərzində OBM-də qTT-nin müsbət dərəcəsinin azalması baş vermir
azalması baş vermir
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 52
İİV-li neyrosifilisi olan xəstələrdə OBM göstəricilərinin normallaşması İİV-i olmayan xəstələrə nisbətən yavaş gedir. Bununla əlaqəli olaraq tam müalicə aldıqdan 2 il sonra onlara əlavə müalicə aparılır, əgər OBM göstəricilərinin normallaşması baş vermirsə 12
Qeyd:
Spesifik müalicədən sonra OBM-də sitoz və seroloji reaksiyaya nisbətən zülalın səviyyəsi ləng dəyişir və bəzən normallaşması üçün 2 ilə qədər vaxt tələb olunur.
Spesifik müalicədən sonra OBM-də sitozun normal göstəriciləri və seroloji testlərin mənfi nəticələri çərçivəsində zülalın artmış səviyyəsinin saxlanması, lakin normayadək davamlı azalması
Əlavə müalicə aşağıda sadalanan preparatlardan biri ilə aparılır: B i r i n c i s ı r a p r e p a r a t l a r :
Benzilpenisillin kristallik natrium duzu
Prokain benzilpenisillin
Benzilpenisillin novokain duzu A l t e r n a t i v p r e p a r a t :
Xəstədə penisillinə qarşı anafilaktik reaksiya olduqda seftriaksonun tətbiqi qəti əks-göstərişlidir (sefalosporinlərlə penisillin arasında çarpaz reaksiya olduğuna görə) (B) 6
Qeyd:
Spesifik müalicədən sonra 2 ilə qədər müddətdə yuxarıda 1-3 bəndlərdə göstərilən vəziyyətlərin aşkar edilməsi zamanı bir kurs əlavə müalicə erkən gizli sifilisin sxemi üzrə aparılır. 2 ildən sonra gecikmiş gizli sifilisin sxemi üzrə iki kurs əlavə müalicə aparılır
Klinik/seroloji residivin əmələ gəlməsi zamanı (4-cü bənd) əlavə müalicə residivin başvermə müddətindən asılı olmayaraq, gecikmiş gizli sifilisin sxemi üzrə aparılır
OBM-in patoloji dəyişiklikləri qaldıqda (5-ci bənd) əlavə müalicə neyrosifilisin müalicə metodikası üzrə aparılır
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 53
Uşaqların əlavə müalicəsi yaş həddi və bədən çəkisi nəzərə alınmaqla böyüklərin terapiyasına analoji olaraq aparılır Sifilisli xəstələrin qeydiyyatdan çıxarılması Sifilisin hər bir növünə dair spesifik müalicə almış xəstələr KSN- in vaxtı bitdikdən sonra tam klinik-seroloji müayinədən keçməlidirlər: SPR(MPR)/VDRL, STHA, İFA, lazım gəldikdə İB, FTAabs testləri daxil edilməklə və terapevt/pediatr, nevroloq, oftalmoloq, otolarinqoloq kimi mütəxəssislərin məsləhətindən sonra xəstələrin qeydiyyatdan çıxarılması fərdi olaraq qərara alınır. Konkret bir xəstənin sağalması fərdi həllini tələb edir ki, burada da çoxsaylı faktorların, müxtəlif göstəricilərin həkim tərəfindən qeydiyyata alması lazımdır. Sağalma kriterisi təyin edilir:
klinik təzahürlərinin əlverişli dinamikası ilə (dəri örtüyü, selikli qişalar, daxili orqanların və sinir sisteminin vəziyyəti)
laborator tədqiqatların əlverişli nəticələri ilə (seroloji, OBM) Serorezistentliyə və ya qTT-nin ləng neqativasiyasına görə əlavə müalicə almış və qTT-nin (SPR(MPR)/VDRL) müsbət nəticəsi davamlı olan pasiyentlər aşağıdakı şərtlərə riayət edilməklə qeydiyyatdan çıxarıla bilər:
keyfiyyətli spesifik və əlavə müalicə aldıqda
3 ildən az olmayan KSN olduqda
qeydiyyatdan çıxmazdan əvvəl OBM tədqiqinin yaxşı nəticəsi olduqda
8
mütəxəssislərin (nevroloq, oftalmoloq, otolarinqoloq, terapevt/pediatr) məsləhətlərinin nəticəsinə görə spesifik klinik patologiya müəyyən edilmədikdə 8
ürəyin və aortanın ultrasəs və rentgenoqrafik tədqiqi zamanı kardiovaskulyar sifilisə şübhə olmadıqda Spesifik müalicə almış sifilisli xəstələrdə klinik simptomların reqresi müəyyən edildikdə uşaq və ictimai qida müəssisələrində işləməyə icazə verilir. Sifilisə görə spesifik müalicə almış uşaqlar klinik təzahürləri itdikdən sonra uşaq müəssisələrinə buraxıla bilərlər.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 54 Təcrübə göstərir ki, sifilis keçirmiş, keyfiyyətli müalicə almış, lakin müsbət treponem reaksiyası qalmış şəxslərə, onlarda aktiv infeksiyanın olmamasını təsdiq edən xüsusi yekun nəticə haqqında sənəd verilməsinə ehtiyac var. Pasiyentlər xəstəxanaya yerləşdirilərkən və ya müxtəlif somatik, cərrahi xəstəliklər və müəyyən vəziyyətlərdə (hamiləlik) olarkən tibbi yardım göstərmək lazım gəldikdə bu cür sənədin zəruriliyi meydana çıxır. Belə olduğu halda sənəd aşağıdakı qaydada tərtib edilir:
Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|