Sifilisdə yanlış-müsbət seroloji reaksiyalar (YMR
+
)
7
orqanizmin xüsusiyyətlərilə və ya tədqiqatlar aparıldığı zaman
texniki xətalarla əlaqədar olaraq seroloji testləri pozitiv olan, lakin
sifilisə yoluxmayan şəxslərdə müəyyən edilir və aşağıdakı hallarda
ehtimal oluna bilər:
bir-birinə zidd olan, çox vaxt zəif-müsbət nəticəli seroloji
reaksiyalarda
digər mənfi testlərin arasında bir test pozitiv olduqda
təkrar test nəticələri dəyişkən olduqda
pasiyentin anamnezində sifilisi inkar etdikdə, cinsi
partnyorlarında sifilisin obyektiv əlamətləri olmadıqda
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
21
YMR
+
, şərti olaraq, kəskin (6 aydan az müsbət qalır) və xronik
(6 aydan çox müsbət qalır) növü müəyyən edilir:
kəskin YMR
+
hamiləlik və menstruasiya zamanı, vaksinasiyadan
sonra, yaxın vaxtlarda infarkt miokard keçirdikdə, bir çox
infeksion xəstəliklərdə, məs., cüzam, malyariya, borrelioz, qrip,
suçiçəyi, virus hepatit, İİV-infeksiyası, endemik treponematozlar
zamanı müşahidə oluna bilrər
xronik YMR
+
– autoimmun xəstəliklərdə, birləşdirici toxumanın
sistem xəstəliklərində, antifosfolipid sindromunda, onkoloji
xəstəliklərdə, qaraciyər və öd yollarının xronik patologiyasında,
ürək-damar və endokrinoloji patologiyalarda, qan xəstəliklərində,
ağciyərlərin xronik xəstəliklərində, inyeksion narkotik
istifadəçilərində,
İİV-infeksiyası olanlarda, alkoqol
istifadəçilərində və yaşlılarda təsadüf edilir. Xronik YMR
+
praktik
sağlam şəxslərdə müşahidə edilə bilər və ağır xəstəliklərin
preklinik təzahürü kimi özünü göstərir.
YMR
+
treponem testlərdə (STHS, FTA-abs, İFA) və qTT
(SPR/VDRL) hamiləlik zamanı, endemik treponematozlarda
(frambeziya, pinta, bejel), borreliozda, leptospirozda, infeksion
mononukleozda, autoimmun xəstəliklərdə, İİV-infeksiyasında
müşahidə oluna bilər. Endemik treponematozu olan ölkədən gəlmiş
s i f i l i s s e r o l o j i r e a k s i y a s ı m ü s b ə t o l a n ş ə x s (əvvəllər
sifilisə görə adekvat müalicə alması istisna olmaqla) m ü a y i n ə
e d i l m ə l i və ehtiyat üçün ona sifilis əleyhinə sınaq müalicəsi
aparılmalıdır
7
.
YMR
+
TT İgG-İB testilə təsdiq və ya istisna edilə bilər
8
.
Əgər
xəstəlik tarixində sifilis inkar edilirsə və ya anti-treponem İgM testi
müsbətdirsə, yalnız tək bir treponem antigen testin daimi və ya
müvəqqəti reaktivliyi YMR
+
kimi qəbul edilməlidir
7
.
Neyrosifilisin laborator diaqnostikası
Neyrosifilisin diaqnozu klinik təzahürlərə, müsbət seroloji
testlərə və OBM t ə d q i q a t l a r ı n ı n p a t o l o j i n ə t i c ə l ə r i n ə
ə s a s ə n q o y u l u r
5
.
Neyrosifilisin təsdiqi və ya istisnası üçün müsbət seroloji testi
olan pasiyentlərdə bel punksiyası vasitəsilə OBM-in müayinəsi
aşağıdakı hallarda tövsiyə edilir
(A)
19
:
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
22
sifilisin hər hansı bir mərhələsində nevroloji simptomlar olduqda
8
sifilis səbəbindən yaranan klinik göz (irit, uveit) və ya qulaq
(sifilitik otit) simptomlarında
7
sifilisin gecikmiş formaları olan pasiyentlərdə (qummoz, ürək-
damar, gizli, dəqiqləşdirilməmiş, gecikmiş anadangəlmə), eləcə
də keyfiyyətsiz müalicə alanlarda
5
sifilis İİV-infeksiyası ilə yanaşı getdikdə, əgər CD4 <350 µ/L
və/və ya VDRL/SPR titri >1:32 olduqda
5,7
tam spesifik və əlavə terapiya aldıqdan sonra 1-2 il ərzində
qTT-nin ləng neqativasiyası qeyd olunan pasiyentlərdə
əvvəllər tam spesifik və əlavə terapiya almış klinik və ya seroloji
residivli pasiyentlərdə
penisillinlə müalicə almayan pasiyentlərdə
5
OBM göstəricilərinə əsasən neyrosifilisin diaqnostik
meyarları
7,10
müsbət SPR(MPR)/VDRL və ya
müsbət STHS (STZA/ MHS-ST/FTA-abs
+mononuklear hüceyrələrin sayının artması (>5-10 hüceyrə/mm
3
)
8
+zülal səviyyəsi >0,45 q/l (normada ≤0,45 q/l)
19
qlükoza səviyyəsi <2,72 mmol/l
19
(normada >0,4-0,5 mmol/l)
Qeyd:
OBM-in 1mm
3
-də hüceyrələrin 5-dən 10-a qədər olması
funksional dəyişikliklərə, hüceyrələrin 10-dan daha çox olması –
sinir sistemində üzvi pozuntulara işarə edir
29
. Lakin bu göstərici
İİV-infeksiyalı xəstələrdə istifadə oluna bilməz, çünki onlarda
hələ tədqiqatın əvvəlindən müəyyən dərəcə pleositoz
(6-200 hüceyrə/mm
3
) mövcuddur
5,12
OBM-də mononuklear hüceyrələrin miqdarı normada ola bilər
xüsusilə parenximatoz neyrosifilisdə (tabes dorsalis, proqressiv
iflic)
29
gecikmiş neyrosifilisdə OBM-də qeyri-treponem
SPR(MPR)/VDRL testləri mənfi nəticə verə bilər
OBM-də müsbət STHS/MHS-ST/STZA və ya FTA-abs testinin
hər birisi özlüyündə neyrosifilisi təsdiqləmir, lakin OBM-də
mənfi TT neyrosifilisi istisna edir
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
23
OBM-də STHS titri <320 və ya zərdabda STHS titri
<640 olduqda neyrosifilis çətin ehtimal oluna bilər
15
OBM-də SPR(MPR)/VDRL testləri keyfiyyətli müalicədən sonra
mənfi ola bilər və ya müsbət qala bilər.
Neyrosifilisin diaqnostikası üçün OBM-in əlavə meyarları Əlavə
2-də verilib.
Sifilisi olan xəstələrin digər mütəxəssislərdən məsləhət
almaları üçün göndərişlər
Neyrosifilisə, kardiovaskulyar sifilisə, daxili orqanların və dayaq-
hərəkət aparatının digər sifilitik zədələnməsinə şübhəli bütün
pasiyentlərə nevropatoloq, kardioloq, oftalmoloq, otolarinqoloq,
terapevtin məsləhəti olmalıdır və instrumental müayinə metodları
(USM, EEQ, MRT, KT, döş radioqrafiyası) aparılmalıdır.
Anadangəlmə sifilisi olan uşaqlarda uzun borulu sümüklərin
rentgenoloji müayinəsi və lazım olduqda onurğa-beyin punksiyası
edilməlidir; klinik təzahürlərlə əlaqədar oftalmoloq, nevropatoloq,
otolarinqoloq, pediatr kimi mütəxəssislərin məsləhəti aparılmalıdır.
Sifilis diaqnozu təsdiq olunan xəstələrin stasionar müalicə
almasına göstərişlər
10,11,28
sifilislə xəstə hamilələr
sifilisin erkən və gecikmiş formalarının ağırlaşmış gedişi
neyrosifilis
daxili orqanların və dayaq-hərəkət aparatının sifilitik zədələnməsi
anadangəlmə və qazanılmış sifilislə xəstə uşaqlar
antibakterial preparatlarına qarşı dözümsüzlüyə göstərişli sifilisli
xəstələr
yaşayış yeri qeyri-müəyyən olan sifilisli xəstələr
sifilitik infeksiya ilə yanaşı olan İİV-infeksiyalı xəstələr
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
24
SİFİLİSİN MÜALİCƏSİ ( Əlavə 3)
Ümumi qeydlər
7,8,10
Zərdabda antimikrob treponemosid səviyyəsi (penisillin səviyyəsi
>0,018 mq/l) yaradılmalıdır; neyrosifilis olduğu halda isə bu
səviyyə OBM-də əldə edilməlidir
Erkən sifilisdə antimikrob treponemocid səviyyəsinin
davamiyyəti ən azı 7-10 gün olmalıdır
10,15
Uzun müddətli təsirə malik olan 2,4 mln.vahid benzatin
benzilpenisillin treponemosid penisillinemiyanı 3-4 həftəyə qədər
təmin edir. “Təhlükəsiz sərhəd”in yaranması üçün erkən sifilisdə
10-14 gün və gecikmiş sifilisdə 10-21 gün gündəlik davam edən
müalicə prokain benzilpenisillinin parenteral daxil edilməsilə
təmin olunmalıdır
Penisillinlə parenteral müalicə zəmanətli bioloji etibarlılıqla
nəzarət edildiyi üçün peroraldan daha üstün seçim üsuludur.
Fenoksimetilpenisillinin daxilə qəbulu mümkündür, hətta daha
çox amoksisillinin probenesidlə
birlikdə daxilə qəbulu
effektivdir və OBM-də treponemosid səviyyəsilə nəticələnir
Qiymətləndirilmiş qeyri-penisilin antibiotiklərdən olan
doksisiklin tetrasiklinə nisbətən OBM-ə daha yaxşı nüfuz edir
Daxilə qəbul edilən eritromisin tetrasiklindən nisbətən az
effektlidir, cünki qan-beyin və cift baryerindən zəif keçir
Penisillinə qarşı allergiyası olan erkən sifilisli xəstələr üçün
gündəlik doksisiklinin daxilə qəbulu ə/d seftriaksona alternativ
ola bilər
Ə/d və ya v/d yeridilən seftriakson OBM-ə yaxşı nüfuz edir, lakin
müalicə üçün tələb olunan seftriaksonun çoxsaylı uzunmüddətli
və yüksək dozalı inyeksiyaları benzatin benzilpenisillinin vahid
dozasına üstün gələ bilmir
Seftriakson gündə 1 q ə/d və ya v/d 10-14 gün ərzində erkən
sifilisin müalicəsində effektlidir (B)
12
Lakin hamilələrin
müalicəsində və anadangəlmə sifilisin qarşısının alınmasında
istifadəsi barədə kifayət qədər məlumat yoxdur (C)
12
Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitələri
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
25
Azitromisin erkən sifilisdə effektlidir, lakin bəzi treponem
ştammlarının ona qarşı daxili müqaviməti mövcuddur:
azitromisin yalnız penisillin və ya doksisiklin ilə müalicə
mümkün olmadıqda ehtiyatla istifadə olunmalıdır
(B)
12
Penisillinə qarşı anafilaktik reaksiya xəstədə olduqda
seftriaksonun tətbiqi qəti əks-göstərişdir (sefalosporinlərlə
penisillin arasında çarpaz reaksiya olduğuna görə) (B)
7
Probenesid
sulfanilamid preparatlara allergiyası olanlara qəti
əks-göstərişdir. Bu kimi xəstələrdə amoksisillin və prokain
benzilpenisillinin probenesil
*
ilə kompleks istifadəsi sxemi üzrə
aparılan sifilisin müalicəsi tövsiyə edilmir (B)
12
Sifilisin müalicəsinə spesifik, preventiv, profilaktik və sınaq
müalicə metodları daxildir
10
.
Spesifik müalicə pasiyentlərin mikrobioloji sağalması məqsədilə
qan zərdabında, toxumalarda və neyrosifilis hallarında isə OBM-də
penisillinin konsentrasiyasını treponemanın aradan qaldırılması üçün
treponemosid >0,018 mq/l səviyyəsindən maksimal tez qovucu
effektinin alınması səviyyəsinədək – 0,36 mq/l çatdırmaqla tətbiq
edilir
7,8,10,15
. Spesifik müalicə təyin edilir:
sifilisə yoluxmuş xəstə ilə cinsi və ya sıx məişət təmasında olan
və sifilisin klinik, seroloji və ya yalnız seroloji təzahürləri olan
şəxslərə
sifilisə yoluxmuş xəstənin qanı köçürülmüş və sifilisin klinik,
seroloji və ya yalnız seroloji təzahürləri olan resipiyentlərə
Preventiv müalicə sifilisin qarşısını almaq məqsədilə aparılır
10
:
klinik və seroloji təzahürü olmayan sifilisin erkən forması ilə
xəstələrlə cinsi və ya sıx məişət təmasında olan və əlaqə
müddətindən 2 aydan artıq keçməmiş şəxslərə
sifilisli xəstənin qanı transfuziya edildikdən sonra 3 aydan çox
keçməmiş və sifilisin klinik və seroloji təzahürü olmayan
resipiyentlərə (preventiv müalicə erkən sifilisin müalicə
metodlarının biri ilə aparılır)
Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitələri
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
26
Profilaktik müalicə aparılır
10
:
anadangəlmə sifilisin qarşısını almaq məqsədilə hamiləlikdən
əvvəl və hamiləlik dövründə sifilisə görə müalicə almış
hamilələrə
sifilisə görə spesifik və profilaktik müalicə almayan və ya
keyfiyyətsiz müalicə alan sifilisli xəstə anadan doğulan, lakin
sifilisin klinik və seroloji təzahürləri olmayan yenidoğulmuşlara
Sınaq (ex juvantibus) müalicəsi spesifik həcmdə aparılır
10
:
əsaslı seroloji və klinik göstəricilərlə sifilis diaqnozunu təsdiq
etmək mümkün olmayan, daxili orqanların, sinir sisteminin və
dayaq-hərəkət aparatının spesifik zədələnməsinə şübhəli
pasiyentlərə
cinsi partnyorlarında sifilisə mənfi seroloji reaksiyaları olan,
anamnezində sifilisi inkar edən, sifilisin obyektiv klinik
təzahürləri olmayan sifilisə görə müsbət seroloji reaksiyalı
pasiyentlərə
Sifilisin dərman vasitələri ilə müalicəsi spesifik və qeyri-
spesifik olur.
Spesifik müalicə antibakterial preparatlarla aparılır:
B i r i n c i s ı r a p r e p a r a t l a r – benzilpenisillin:
yüksək dürantlıqlı (daha uzun müddətli terapevtik təsir göstərən):
benzatin benzilpenisillin (retarpen
, ekstensillin)
benzilpenisillin dibenziletilendiamin duzu (bisillin 1)
benzilpenisillin dibenziletilendiamin, novokain və natrium
duzları (bisillin 3)
benzilpenisillin dibenziletilendiamin, novokain duzları (bisillin 5)
orta dürantlıqlı:
prokain benzilpenisillin
benzilpenisillin novokain duzu
suda həll olunan:
benzilpenisillin kristallik natrium duzu
Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitələri
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
27
A l t e r n a t i v p r e p a r a t l a r :
Tetrasiklinlər - doksisiklin, tetrasiklin
Makrolidlər - eritromisin, azitromisin
Sefalosporinlər - seftriakson
Penisillin – yarım sintetik – amoksisillin, ampisillin, oksasillin
Penisillinə allergiya olduqda sifilisin müalicəsi alternativ
preparatlarla (doksisiklin, tetrasiklin, eritromisin, azitromisin,
seftriakson, amoksisillin) aparılır. Lakin desensibilizəedici terapiya
fonunda (antihistamin preparatları, kortikosteroid hormonları)
müalicə benzilpenisillin ilə aparıla bilər (B)
12
Qeyd:
Benzatin benzilpenisillin effektivliyinə və müalicə asanlığına
görə geniş istifadə edilir.
Bisillin 1, 3 və 5 – 2 yaşına qədər uşaqlara əks-göstərişlidir
Sifilisin seftriaksonla müalicə sxemi original seftriaksonun –
Rosefinin
və seftriaksonun preparat-generiki – Megion
farmakokinetikasının öyrənilməsinə
əsasən işlənib
hazırlanmışdır. Seftriaksonun digər generik preparatlarının
effektivliyinin öyrənilməsi üzrə tədqiqat aparılmamışdır
Yay aylarında doksisiklin və tetrasiklin ilə müalicə zamanı bu
preparatların fotosensibilizəedici yan təsirini nəzərə alaraq xəstə
düz düşən günəş şüalarının uzun müddətli təsirindən
qorunmalıdır
Tetrasiklin qrupu preparatları (doksisiklin, tetrasiklin) hamilələrə
və 8 yaşına qədər olan uşaqlara əks-göstərişlidir, belə ki, onlar
sümük sisteminin inkişafına mənfi təsir göstərir
29
Penisillin və ya doksisiklinlə müalicə mümkün olmadığı halda
azitromisin erkən sifilisli İİV-li xəstələrdə tövsiyə edilmir
12
Azitromisin homoseksual insanlarda və hamilələrdə istifadə
olunmamalıdır (A)
12
Probenesid
*
– 2 yaşına qədər uşaqlara tövsiyə edilmir
Sifilisin müalicəsi keyfiyyətsiz və xəstə müalicə almamış hesab
olunur, əgər müalicənin (spesifik, preventiv, profilaktik, sınaq)
1 günü buraxılmış olsa belə və ya aparılan müalicə rejimi
Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitələri
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
28
(preparatlar, onların dozası və çoxsaylı yeridilməsi) verilmiş
protokol göstərişlərinə uyğun deyildir. Belə vəziyyətdə müalicə
kursu yenidən başlanmalıdır.
Erkən sifilisin spesifik müalicəsi aşağıda sadalanan dərman
vasitələrinin birilə aparılır.
B i r i n c i s ı r a p r e p a r a t l a r :
Benzatin benzilpenisillin – 2,4 mln.vahid ə/d (2,4 mln.vahid
birdəfəlik doza və ya hər sağrı payına 1,2 mln.vahid) birdəfəlik
dozada (A)
7
və ya 2,4 mln. vahid ə/d 7 gündən bir, cəmi
2 inyeksiya (1 və 8-ci günlərində)
29
Həlledici məhlulun yarısı 1%-li lidokainlə əvəz edildikdə
inyeksiya ilə bağlı olan ağrı azaldıla bilər.
İnyeksiyadan sonra
xəstə 30 dəqiqə klinik nəzarət altında olmalıdır
7
Bisillin 1 – 2,4 mln.vahid ə/d (2,4 mln.vahid birdəfəlik doza və
ya hər sağrı payına 1,2 mln.vahid) 5 gündən bir, cəmi
3-6 inyeksiya
10,29
Bisillin 3 – 1,8 mln.vahid ə/d (1,8 mln.vahid birdəfəlik doza və
ya hər sağrı payına 900 min.vahid) həftədə 2 dəfə, cəmi
5-10 inyeksiya
10,29
Bisillin 5 – 1,5 mln.vahid ə/d (1,5 mln.vahid birdəfəlik doza və
ya hər sağrı payına 750 min.vahid) həftədə 2 dəfə, cəmi 5-10
inyeksiya
10,29
Bisillin 1, 3 və 5 – 2-3 ml izotonik məhlulunda və ya inyeksiya
suyunda həll edilərək yalnız ə/d yeridilir! (v/d və endolyumbal
yeridilmir!).
Prokain benzilpenisillin – 600 min vahid ə/d gündə 1 dəfə,
10-14 gün ərzində hər gün (B)
8
Benzilpenisillin novokain duzu – 600 min vahid ə/d gündə 2 dəfə
(hər 12 saatdan bir), 10-20 gün ərzində hər gün
10
Benzilpenisillin kristallik natrium duzu – 1 mln. vahid ə/d gündə
6 dəfə (hər 4 saatdan bir), 10 -20 gün ərzində hər gün
29
Qeyd:
Xəstəlik müddəti 6 aydan artıq və çəkisi 80 kq-dan çox olan
xəstələr üçün prokain benzilpenisillinin bir dəfəlik dozasını
1,2 mln.vahidə qaldırılması tövsiyə edilir
10
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
29
Erkən sifilitik visseral təzahürlü xəstələrə isə prokain
benzilpenisillinin, dozasını 1,2 mln.vahid çatdırmaqla yanaşı,
yeridilmə müddətinin 20 günə qədər uzadılması tövsiyə edilir
10
A l t e r n a t i v p r e p a r a t l a r (penisillinə allergiyası olan,
gündəlik çoxsaylı penisillin qəbulunu və ya parenteral müalicədən
imtina edənlərə):
Doksisiklin – 0,1 q daxilə, gündə 2 dəfə (hər 12 saatdan bir)
və ya 0,2 q daxilə gündə bir dəfə, 14 gün ərzində hər gün (B)
12
Tetrasiklin – 0,5 q daxilə gündə 4 dəfə (hər 6 saatdan bir),
14 gün ərzində hər gün (C)
8
Azitromisin – 2,0 q daxilə birdəfəlik doza (B)
15
və ya 0,5 q
daxilə gündə 1 dəfə, 10 gün ərzində hər gün (B)
15
Eritromisin – 0,5 q daxilə gündə 4 dəfə (hər 6 saatdan bir),
14
gün ərzində hər gün (C)
15
Amoksisillin – 0,5 q + Probenesid
– 0,5 q daxilə, hər ikisi
gündə 4 dəfə (hər 6 saatdan bir), 14 gün ərzində hər gün (C)
15
Ampisillin – 1 mln. vahid ə/d gündə 4 dəfə (hər 6 saatdan
bir), 14-28 gün ərzində hər gün
29
Oksasillin – 1 mln.vahid ə/d gündə 4 dəfə (hər 6 saatdan bir),
14-28 gün ərzində hər gün
29
Seftriakson
– 1
q ə/d (lidokaində həll edilir!) və ya v/d
(inyeksiya üçün suda həll edilir!) gündə 1 dəfə, 10-14 gün
ərzində
hər gün
(B)
12
640>320>350> Dostları ilə paylaş: |