ABĠd tahġRLĠ



Yüklə 4,4 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/43
tarix31.01.2017
ölçüsü4,4 Mb.
#6963
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   43

 
 
 
 
 
 
 
 
 
     
DüĢündürən və qürur verən «ilk»lər  
 
Məlum həqiqətdir ki, problemin, məsələnin mahiyyətinə varmaq, daha dərin 
qatlara  nüfuz  etmək,  ilk  məxəzdən,  mənbədən  qidalanmaq  tədqiqatçıya  nüfuz, 

 
133 
tədqiqata  sanbal  gətirir.  Akademik  Hüseyn  Əhmədovun  və  mərhum  professor 
Xeyrulla  Məmmədovun  timsalında  arxiv  sənədləri,  mətbu  orqanlarla  –  qəzet  və 
jurnalların  dəstləri  ilə  işləmək  ehtirasının,  həvəsinin,  eyni  zamanda  bu  sərvətə 
münasibətdə diqqət və həssaslığın, qayğının parlaq nümunəsini görmək olar və bu, 
qibtəediləndir. Akademik H.Əhmədov keçmiş SSRİ-nin Moskva, Sankt-Peterburq, 
Kazan,  Həştərxan  və  sair  kimi  iri  şəhərlərinin  kitabxana  və  arxivlərindən  gen-bol 
istifadə  ilə  kifayətlənməmişdir.  O,  həmin  mərkəzlərdən  əldə  etdiyi  minlərlə 
sənədin  surətini  hər  biri  500-600  səhifə  olmaqla,  50  (!!)  cilddən  ibarət  toplu 
halında hazırlamışdır. Yolu Respublikanın Dövlət arxivlərinə düşən hər kəs orada 
prof.Xeyrulla  Məmmədovun  izini  görəcəkdir.  Tanınmış  tədqiqatçı  qəzet-jurnal 
dəstləri, arxiv sənədləri ilə işləməkdən yorulmazdı. 
Minirə xanım Dilbazinin qələmə aldığı «XIX əsrin ikinci yarısı – XX əsrin 
əvvəllərində  Bakının  musiqi  həyatı»  adlı  kitabı  ilə  ilk  tanışlığım  mənə  qeyri-
ixtiyari yuxarıda adlarını çəkdiyim alimləri xatırlatdı. M.Dilbazi də eyni həvəs və 
maraqla  arxiv  və  kitabxanalarda  işləmiş,  minlərlə  sənədin  içərisindən  ən 
dəyərlisini,  faydalısını,  ümumiləşdirmələr  üçün  xarakter,  tipik  olanı  seçmiş, 
qruplaşdırmış  və özünün  fikir və  mülahizələrini,  qənaətlərini  əsaslandırmaq  üçün 
onlardan  bacarıqla  istifadə  etmişdir.  Professor  M.Dilbazi  XIX  əsrin  ikinci  yarısı, 
XX  əsrin  əvvəllərində  Bakının  musiqi  həyatının  tam  mənzərəsini  əks  etdirmək, 
qastrol  səfərləri,  simfonik  və  opera  mövsümləri,  şəhər  musiqiçilərinin  maarifçilik 
fəaliyyəti, musiqi təhsili, yerli sazəndə və xanəndələrinin mədəni həyatdakı yeri və 
rolu, milli musiqi ilə rus-avropa klassik musiqisinin qarşılıqlı təsiri haqqında geniş 
təəssürat  yaratmaq  üçün  arxiv  sənədləri  və  qəzet,  jurnal  materiallarından  yerli-
yerində  istifadə  etmiş,  öz  mülahizə  və  mühakimələrini  əsaslandırmaq,  mövcud 
tədqiqatlara 
münasibətini  bildirmək  üçün  tutarlı,  sanballı  sitatlardan 
faydalanmışdır.  Bütün  bunlar  problemlə  bağlı  qəti  rəyin  formalaşmasına, 
tədqiqatın elmi çəkisini və dəyərini artırmağa xidmət etmişdir. Mədəni həyatın bir 
parçasını öyrənmək baxımından bu əsərin qiyməti böyükdür, ölçüyəgəlməzdir. 
Mən prof.M.Dilbazinin  əsərinin başqa bir cəhəti üzərində xüsusi dayanmaq 
istərdim. Bu gün – müstəqillik dövründə milli-mənəvi-mədəni sərvətimizin müasir 
tələblər  baxımından,  obyektiv  araşdırılması  son  dərəcə  aktualdır,  əhəmiyyətlidir. 
İctimai-siyasi,  ədəbi-mədəni,  mətbu,  hərbi,  iqtisadi,  fəlsəfi  fikir  tariximizin 
dərindən,  geniş  tədqiqinə,  həmin  sahələrin  sovet  dövründə  saxtalaşdırılmış 
səhifələrinin  işıqlandırılmasına  böyük  ehtiyac  vardır.  Fikrimcə,  istedadlı  alim 
M.Dilbazinin bu əsəri digər sahə tədqiqatçıları üçün gözəl nümunə, yaxşı örnəkdir. 
Monoqrafiyada  müraciət  olunan  dövrdə  Bakının  musiqi  həyatı  ilə  bağlı,  demək 
olar ki, heç bir qaranlıq, gizli məqam qalmamışdır. 
Bu əsər, heç şübhəsiz, Bakının musiqi həyatı ilə bağlı ensiklopedik nəşrdir. 
Burada «ilk dəfə» sözləri ilə başlayan onlarca suala, o qədər də «ilk dəfə» ifadəsi 
ilə başlayan cavab da tapmaq olar. Bakıda ilk operanın səslənməsi, ilk opera teatrı, 
ilk simfonik orkestr, ilk simfonik konsert, ilk musiqi sinifi, ilk musiqi məktəbi, ilk 
teatr  binası,  ilk  sirk  binası,  ilk  istirahət  parkı,  rus  dilində  ilk  qəzet,  ilk  dövlət 
məktəbi,  ilk  qadın  müsəlman  məktəbi,  ilk  şəxsi  kitabxana,  ilk  kitab,  ilk  musiqi 
mağazaları,  ilk  teatr  tamaşası,  kamera  musiqisindən  ibarət  ilk  konsert,  ilk  Şərq 
konserti,  ilk  Azərbaycan  musiqili  səhnəciyi,  ilk  orkestr  konserti,  ilk  xor, 

 
134 
Çaykovskinin skripka konsertinin ilk ifaçısı (və bu qəbildən olan onlarca «ilk»…), 
ilk  musiqiçilər  cəmiyyəti,  musiqi  və  teatr  həvəskarlarından  ibarət  ilk  özfəaliyyət 
dərnəkləri,  ilk  operetta,  ilk  dram  tamaşaları,  Azərbaycan  dilində  ilk  operanın 
tamaşası,  ilk  azərbaycanlı  aktyorlar,  opera  parçalarını  nümayiş  etdirən  ilk 
kinoteatrlar,  Azərbaycan  musiqisindən  ibarət  ilk  konsert,  ilk  xanəndə  və 
sazəndələrimiz,  ilk  milli  opera  müəllifi,  ilk  opera  rejissoru,  ilk  opera  dirijoru, 
operada ilk qadın rolunun ifaçısı, ilk milli opera truppası, ilk musiqili komediya, 
ilk kino, ilk müsəlman qadın fortepiano müəllimi, Moskva Konservatoriyasının ilk 
azərbaycanlı  qadın  məzunu,  konsertdə  çıxış  edən  ilk  azərbaycanlı  qadın  pianoçu, 
ilk  azərbaycanlı  professional  qadın  müğənni,  ilk  Azərbaycan  mahnı  məcmuəsi, 
musiqi  məsələlərindən  bəhs  edən  ilk  traktat,  RMC  BŞ-nin  ilk  konserti,  ilk  balet 
qastrolları,  ilk  tələbə  xoru,  ilk  tələbə  konserti,  dünya  şöhrətli  bəstəkarların 
operalarının Bakıda premyeraları… - bütün bunlar haqqında M.Dilbazinin əsərində 
yazılmışdır.  Buradaca  qeyd  etmək  yerinə  düşərdi  ki,  M.Dilbazi  əsərinin  birinci 
cümləsində  Bakını  Avropa  və  Asiyanın  qovuşacağında  yerləşən  böyük  və  qədim 
mədəniyyət  mərkəzi  kimi  təqdim  edir.  Bu  nöqteyi-nəzərdən  Bakının  mədəni 
mühitində  baş  verən  əlamətdar  və  ilk  hadisələri,  elə  Şərq,  türk-islam  dünyasının 
ilki  kimi  qəbul  etmək  lazımdır.  Başqa  sözlə,  «Bakıda»  əvəzinə  «Şərqdə»,  yaxud 
«türk-islam dünyasında» yazsaq, yanılmarıq. 
Bir  məsələni  də  vurğulamaq  vacibdir.  Tədqiqatçı  M.Dilbazi  faktları 
sadalamaqla,  hadisələri  təsvir  etməklə  kifayətlənmir.  O,  fakt  və  hadisələri  təhlil 
edir,  ümumiləşdirir,  onlara  münasibət  bildirir,  müəyyən  elmi-nəzəri  qənaətlərə 
gəlir.  İctimai  mühitdə  gedən  proseslərlə  mədəni  həyatda  baş  verən  dəyişiklikləri 
əlaqələndirir,  prosesləri  dərindən  və  diqqətlə  izləyir,  ən  xırda  detalları  belə 
nəzərdən  qaçırmır.  Tutarlı  fakt,  möhkəm  məntiq,  doğru  mülahizə,  məharətli 
ümumiləşdirmələr,  sanballı  nəticələr  –  professor  M.Dilbazinin  kitabının  başlıca 
xüsusiyyətlərini məhz bu ifadələrlə xarakterizə etmək olar. 
Və  sonda,  professor  M.Dilbazinin  uzun  illərdən  bəri  məhsuldar  və  gərgin 
fəaliyyətinin  nəticəsi  olan  bu  əsərin  intişarı  ölkədə  mədəniyyət,  konkret  musiqi 
sahəsində  aparılan  siyasətin  məhsulu,  parlaq  təzahürüdür.  Muğam  müsabiqələri, 
müxtəlif  musiqi  festivalları,  xanəndələrlə bağlı  irimiqyaslı proyektlərin  (məsələn, 
«Qarabağ  xanəndələri»  albomu)  həyata  keçirilməsi  heç  şübhəsiz  ki,  Bakının 
musiqi  həyatının  daha  dərindən  tədqiqini  də  zəruri  edirdi  ki,  bu  işin  öhdəsindən 
professor M.Dilbazi bacarıqla gəlmişdir. 
 
 
 
 
 
 
 
Prof. Minirə Dilbazinin  «Bakının 
 
 
 
 
 
 
musiqi tarixi» (Bakı, «Mütərcim»   
 
 
 
 
 
 
nəĢriyyatı, 2007) adlı kitabına ön söz 
 
 
 
 
 
 
 
      14 aprel 2007 
 
 
 
 
 
 

 
135 
Ġranda etnopolitik hərəkatlar haqqında  
 
 
 
İstənilən  ölkənin  etnik  mənzərəsi,  toplumların  həyat,  düşüncə  tərzi, 
milliyyətçilik,  onun  təzahürat  formaları,  cəmiyyət  və  dövlət  quruluşunda  etnik 
faktorun  rolu  və  yeri  ciddi  maraq  doğuran  məsələlərdir.  Bu  nöqteyi-nəzərdən  bir 
tərəfdən  coğrafi,  tarixi,  mədəni,  dini  baxımdan  bizə  yaxın,  doğma  olan,  digər 
tərəfdən  isə  ərazi  və  əhalisinin  mütləq  üstünlük  təşkil  etdiyi  Cənubi  Azərbaycanı 
iki əsrdən də çox bir dövrdə əsarətdə saxlayan, azərbaycanlıları dildən, məktəbdən 
–  adi  insan  haqlarından  məhrum  edən  İranda  etnopolitik  hərəkatların  tədqiqi  son 
dərəcə aktual və əhəmiyyətlidir. Nəzərə alsaq ki,  rejim və ideologiyanın tələbləri, 
yasaqları  ucbatından  Sovet  hakimiyyəti  illərində  (1920-1991)  bu  mövzu 
tədqiqatdan  kənarda  saxlanılmış,  yaxud  saxtalaşdırılmış,  fakt  və  hadisələr  qərəzli 
münasibətə  tuş  gəlmişdir,  o  zaman  problemin  araşdırılmasının  zərurəti  daha 
qabarıq görünər.  
Bütün  deyilənlər  onu  söyləməyə  əsas  verir  ki,  doktor  Gülarə  Yeniseyin 
«İranda  etnopolitik  hərəkatlar  (1922-2004)»  əsəri  (İstanbul,  2008,  «Ötüken 
nəşriyyat.  A.S.»  256  səh.)  həm  praktik,  həm  də  elmi-nəzəri  baxımdan  böyük 
əhəmiyyət  kəsb  edir  və  elmi-tədqiqat  işində  qonşu  ölkədə  etnopolitik  hərəkatlar 
fundamental  şəkildə  bir  sıra  aspektlərdən  –  tarixi,  ictimai-siyasi,  mədəni-sosial 
istiqamətlərdən araşdırılmış, dəyərləndirilmişdir. 
Maraqlı  və  diqqətçəkəndir  ki,  tədqiqat  İranda  etnopolitik  hərəkatların  son 
100  ilə  yaxın  bir  dövrünü  əhatə  etsə  də,  müəllif  tarixə  ekskurs  edir,  etnopolitik 
hərəkatın rüşeymlərinə, formalaşması və inkişaf mərhələlərinə nəzər salır, prosesi 
ardıcıllıqla  izləyir,  ciddi  mühakimələr  irəli  sürür,  fikirlərini  tutarlı  dəlillərlə 
əsaslandırır. 8 bölmədən ibarət əsərdə türk, rus, fars, ingilis, tacik, qırğız, Amerika, 
Azərbaycan,  İsveç,  ərəb,  erməni  müəlliflərinin  mövzu  ilə  bağlı  200-dək  kitab, 
məqalə,  internet  materiallarından,  zəngin  etibarlı  mənbələrdən  gen-bol  istifadə 
olunmuşdur.  
Doktor  G.Yenisey  tədqiqat  obyektinin  araşdırılma  tarixini,  işlənmə 
dərəcəsini,  mövzunun  aktuallığını,  əhəmiyyətini  ətraflı  göstərir,  elmi-nəzəri 
qənaətlərini məharətlə ümumiləşdirir. 
Kitabı  cəsarətlə  müasir  iranşünaslığa  parlaq  töhfə  kimi  də  dəyərləndirmək 
olar. Fikrimizcə, elmi-tədqiqat işi Azərbaycan üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir və 
bu  tədqiqat  problemə  yeni  yanaşma  tərzi,  örnək  kimi  də  cəlbedicidir.  Əsərin 
respublikada nəşri bu gün həmişəkindən daha çox aktual görünən etnik problemin 
ən  müxtəlif  baxış  bucaqlarından  dəyərləndirilməsi  və  doğru  nəticələr  çıxarılması 
baxımından da vacibdir. 
Bu  kitabın  müvafiq  elmi  institutlarda  mütəxəssislər  tərəfindən 
qiymətləndirilməsi  eyni  zamanda  mövzu  ilə  bağlı  yeni  konfrans,  simpoziumların 
keçirilməsinə,  beləliklə,  problemin  yeni  istiqamətlərdə  və  daha  geniş  dairədə 
araşdırılmasına təkan ola bilər. 
Fikirlərimi  kitaba  yazılmış  qısa  annotasiyada  verilmiş  iki  sualı 
dəyərləndirməklə  bitirmək  istərdim.  Suallar  belədir:  «Etnik  milliyyətçilik 
baxımından İranda vəziyyət necədir? Bu inkişaf Orta Şərqə və qlobal siyasi həyata 

 
136 
necə və hansı  ölçüdə  təsir göstərə bilər?» Əsərdə  müəllif  bu  suallara tam, dolğun 
və əhatəli cavab verə bilmişdir. 
 
 
 
 
 
 
 
  «525-ci qəzet», 30 oktyabr 2008 
 
 
 
Könüllərə məhrəm, yaralara məlhəm kəlamlar 
 
Türkiyənin  iş  adamı  Əli  Poladın  tərtib  etdiyi  «Üç  min  ilin  hikməti»  adlı 
möhtəşəm kitabla (Bakı, «Yurd» Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2002, 719 səh.) elə 
ilk təmas «Sözlə yarananlar, sözü yaşadanlar» adlı kitaba (Bakı, «Əbilov, Zeynalov 
və  oğulları»  nəşriyyatı,  2001,  307  səh.)  yazdığım  «Müəllifdən»  adlı  ön  sözdəki 
cümlələri  xatırlatdı:  «Müsəlmanların  müqəddəs  kitabı  Quranın  Əl-Bəqərə  (İnək) 
surəsinin  117-ci  ayəsində  deyilir  ki,  göyləri  və  yeri  icad  edən,  yoxdan  yaradan 
Odur. Bir işin yaranmasını istədiyi zaman ona – o işə yalnız: «Ol»  - deyər, o da 
fövrən  olar.  Deməli,  bəşər  övladı  da  daxil  olmaqla  onun  gördükləri  və 
görmədikləri,  duyduqları  və  duymadıqları,  dərk  etdikləri  və  etmədikləri, 
toxunduqları və toxunmadıqları, eşitdikləri və eşitmədikləri nə varsa, hamısı «ol» 
sözü ilə yaranmışdır. Bibliyada da deyilir ki, əvvəl söz olub. 
Sözdən  yaranan  insan  həmişə  sözlə  yaşamağa  səy  edib,  təxəyyül  və 
təfəkkürünün  imkan  verdiyi  çərçivədə  də  sözlə  ecazkar  bir  «dünya»  yaradıb. 
İnsanın ən böyük qüdrəti, möcüzəsi sözlə yaratdıqlarındadır». 
«Üç  min  ilin  hikməti»  adlı  kitabı  mübaliğəsiz  insan  təfəkkürünün  əsrlər 
boyu  yaratdığı  möcüzələr  xəzinəsi  adlandırmaq  olar.  Bəşər  övladının 
gerçəkləşdirdiyi  bütün  ideyalar  öz  başlanğıcını  sözdən  götürür.  İbtidai  insanların 
yaratdığı  daş  alət,  ox-kamanlardan  üzü  bu  tərəfə  elmin,  informatikanın  son 
nailiyyətlərinədək  söz  insanın  ən  böyük  silahdaşı  olmuşdur.  İnsan  sözdən  güc 
almış, qidalanmışdır. Söz bəzən atəş olmuş, yandırmış-yaxmış, bəzən çiçək olmuş, 
ətrafa  ətir  saçmışdır.  Söz  məhəbbət  yaratmış,  söz  nifrət  püskürtmüşdür. 
Müharibələr, fəlakətlər sözlə başlamış, sözlə bitmişdir. Əli Polad bu deyimində nə 
qədər haqlıdır: «Müqəddəs kitablar – Söz, dövlətləri çiynində saxlayan qanunlar – 
Söz,  hikmət,  fəzilət  –  Söz.  Dünyanın  adı  bilinən  və  bilinməyən  hər  ölkəsindən, 
tarixin hər dövründən süzülüb gələn işıq – Söz. Suallara cavab verən də, cavablara 
ayna tutan da – Söz» («Ön söz»dən). 
Böyük  Sözü  seçib  toplamaq,  yaymaq,  təbliğ  etmək,  fikrimizcə,  elə  böyük 
Söz  yaratmaq  qədər  çətin,  şərəfli  və  müqəddəs  işdir.  Axı,  hər  insan  Əli  Poladın 
təbirincə desək, bir gün vəfa və sədaqət hissi ilə, bir gün eşq-məhəbbətlə, bir gün 
də  dövlət  və  qanunla,  yaxud  da  cəmiyyət  həyatı,  ailə  ilə  bağlı  kəlama  ehtiyac 
duyur. Bax, bu zaman illərin, əsrlərin və əsərlərin süzgəcindən keçib gələn, tarixin, 
təbəddülatların sınağına sinə gərən Söz əldən tutur, yardımçı olur. 
Kitab 8 fəsildən, 99 bölmədən ibarətdir. Kəlamlar mövzusuna, mahiyyətinə, 
məna  çalarlarına  görə  uğurla  təsnif  edilmişdir:  həyat-insan,  dövlət-cəmiyyət,  iş-
zəhmət-hünər,  idrak,  münasibət,  ailə,  mənəviyyat,  yaradıcılıq.  Müəllifləri  məlum 

 
137 
və  naməlum  olan  6473  kəlamın  toplandığı  kitab  coğrafi,  dini,  irqi,  milli  sərhəd 
tanımır. Burda əsas meyar kəlamın təsir gücü, qüdrəti, götürdüyü yükdür. Kitabda 
müqəddəs  səmavi  kitablar  –  Tövrat,  İncil  və  Qurandan,  elmi-fəlsəfi,  ədəbi-tarixi 
qaynaqlardan,  o  cümlədən  türk  dünyasının  şah  əsəri  «Kitabi-Dədə  Qorqud»dan 
hind eposu «Vikramaçarita»dan, «Qabusnamə»dən, «Kəlilə və Dimnə»dən, atalar 
sözlərindən, bəşər övladının yaratdığı qanunlardan dəyərli deyimlər, sitatlar verilir. 
Burada  qədim  yunan  riyaziyyatçısı  Arximed,  filosofu  Aristotel,  tarixçisi  Deodor, 
şairi  Homer,  alman  mütəfəkkiri  Höte,  fransız  filosofu,  yazıçısı  Volter,  ingilis 
dramaturqu,  şairi  Şekspirdən  tutmuş  ən  müxtəlif  peşə  sahiblərinin,  dövlət  və 
ictimai  xadimlərin  ehkama  çevrilmiş,  dillər  əzbəri  olmuş  kəlamları  öz  əksini 
tapmışdır.  Yeri  gəlmişkən  qeyd  edək  ki,  Əli  Poladın  qırx  ilə  yaxın  bir  müddətdə 
seçib topladığı kəlamlardan ibarət bu kitab Türkiyədə beş dəfə nəşr olunmuş, dörd 
nəşrin  tam  sayı  qardaş  məmləkətdə  və  dünyanın  digər  ölkələrində  oxuculara 
təmənnasız  paylanmışdır.  Təqdirəlayiqdir  ki,  sonuncu  dəfə  Azərbaycanın  ictimai-
siyasi,  ədəbi-mədəni  həyatında  parlaq  iz  qoymuş  bir  sıra  görkəmli  xadimlərin  də 
kəlamları  verilmişdir.  Kitab  «çağdaş  demokratik  Azərbaycanın  memarı»  Heydər 
Əliyevin  portreti  və  qısa  tərcümeyi-halı  ilə  açılır,  əsərin  içərisində  də  onun 
kəlamlarından  istifadə  olunur.  Azərbaycan  mədəniyyətinin  parlaq  simalarından 
M.F.Axundzadə, 
H.Zərdabi, 
Ü.Hacıbəyov,  A.Səhhət,  Məhəmməd  Hadi, 
M.Ə.Rəsulzadə,  Mirzə  Cəlil,  S.Vurğun,  Şəhriyar,  İlyas  Əfəndiyev,  Rəsul  Rza, 
Bəxtiyar  Vahabzadə,  Elçin,  Anar,  Əkrəm  Əylisli  kimi  qələm,  söz  sahiblərinin  də 
müdrik  hikmətamiz  fikirləri  öz  əksini  tapmışdır.  «Zəngin  dövlət,  zəngin  vətən, 
zəngin vətəndaş» prinsipini özü üçün həyat kredosu seçən iş adamı, maarifçi-ziyalı 
Əli Poladın deyimləri də diqqəti çəkir. 
Kitabın  dəyəri  ölçüyə  gəlmir.  Bəzən  güldürən,  bəzən  fikrə  daldıran, 
düşündürən bu kitab milyonlarla insanın, onlarca xalqın  əsrlər boyu miras qoyub 
getdiyi, köhnəlməyən, təzə-tər, təravətli, təsirli mənəvi sərvətdir. Son dərəcə böyük 
işin  öhdəsindən  fədakarlıqla,  məharətlə  gələn  Əli  Polad  təvazökarlıqla 
toplananların  artırılmasının  və  azaldılmasının  mümkünlüyünü  hesab  edir  və 
gələcəkdə  daha  təkmil  nəşr  üçün  oxuculardan  dəyərli  təkliflər  gözləyir.  O,  yazır: 
«Əgər bu kitabdan tək bir kəlam yaralara məlhəm, könüllərə məhrəm olacaqsa, biz 
də özümüzü məqsədimizə çatmış sayacağıq». 
P.S.  Fikrimizcə,  Elçinin  «Ədəbi  düşüncələr»indən  (QAPP-Poliqraf,  Bakı, 
2002, 249 səh.) sonra «Üç min ilin hikməti» son illərin bu qəbildən olan ən uğurlu 
nəşridir. 
P.P.S.  Bu  yazının  son  nöqtəsini  qoyanda  ANS  telekanalı  ilə  çıxış  edən  bir 
azərbaycanlı  iş  adamının  çıxışı  diqqətimi  çəkdi.  O,  bəzi  yerli  icra  hakimiyyəti 
orqanlarının  sahibkarlara  qarşı  mövqeyindən  şikayətlənərək  deyirdi  ki,  onlar 
sahibkarların  fəaliyyət  göstərdiyi  ərazidəki  problemləri  bizim  vasitəmizlə  həll 
etmək istəyirlər. Bu qafa və düşüncə tərzi ilə o, çəkinmədən xeyriyyəçi Əli Poladı 
da  Elmlər  Akademiyasının, Mədəniyyət  Nazirliyinin, bir sıra institutların, onlarca 
sahə mütəxəssisinin işini yerinə yetirdiyinə görə qınaya bilər… 
 
 
 
 
 
 
 
 
«Xalq qəzeti», 5 fevral 2000. 
 

 
138 
 
Yerdən qaldırmaq missiyası 
 
Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında öz sözü, yeri və çəkisi olan Hüseynbala 
Mirələmovun  ədəbi  uğurları,  toxunduğu  mövzular,  problemlər,  əsərlərinin 
aktuallığı,  əhəmiyyəti,  ideya-istiqaməti,  yazıçının  irsində  sənətkarlıq  məsələləri 
barədə sanballı, nüfuzlu tədqiqatçılar KİV-də dərc etdirdikləri çoxsaylı məqalə və 
resenziyalarda  öz  fikir  və  mülahizələrini  bölüşmüşlər,  heç  şübhəsiz  ki,  bu 
istiqamətdə  araşdırmalar  bundan  sonra  da  davam  etdiriləcəkdir.  İstedadlı  və 
məhsuldar  yazıçının  əsərlərinə  ədəbi  mühitin,  oxucu  auditoriyasının  artan  marağı 
fikrimizi təsdiqləyir. 
Bu  gün  mən  söz  sərrafı  H.Mirələmovun  ədəbi  yaradıcılığı  haqqında  yox, 
onun  «Kredo»  qəzetində  (8  oktyabr  2005-ci  il,  №  73  (349)  dərc  etdirdiyi, 
«Demokratik  seçkilər  Azərbaycanın  sağlam  gələcəyidir,  yaxud  cəmiyyəti 
aldadanlar özlərini aldadırlar» adlı publisistik yazısı barədə danışmaq istərdim. Bu 
yazı layiq olduğu millət vəkilliyinə bir namizədin sadəcə platforması, seçkiqabağı 
təbliğatı,  seçki  kampaniyası  prosesi,  gedişatı  ilə  bağlı  düşüncələri  deyil,  bu, 
vətənini,  dövlətini, 
millətini 
tükənməz  məhəbbətlə  sevən,  Azərbaycan 
cəmiyyətinin bütün təbəqələri ilə sıx təmasda, ünsiyyətdə olan, təcrübəsi, səriştəsi 
ilə iqtisadi, mədəni, ictimai-siyasi və ədəbi həyatda fərqlənən bir ziyalının müstəqil 
respublikamızın  indiki  inkişaf  mərhələsində  ictimai-siyasi  mühitə  baxışıdır.  Bu 
baxış nüfuzedicidir, dəmir məntiqə, ciddi təhlilə, hərtərəfli müşahidələrə əsaslanır. 
Müəllifin  qənaətləri  obyektiv  və  real,  mühakimələri,  mülahizələri  inandırıcıdır. 
Ölkədə seçkiqabağı gedən prosesləri H.Mirələmov incəliklərinə qədər izləmiş, baş 
verən  hadisələri  təfərrüatı,  təfsilatı  ilə  qələmə  almış,  bir  sözlə,  ictimai-siyasi 
mühitin bütün mənzərəsini məharətlə qələmə almışdır. Mənəvi zənginliyi, yüksək 
mədəniyyəti,  ədaləti  bəşər  övladının  ali  dəyərlərindən  hesab  edən  H.Mirələmov 
yazır: «Kimin mənəvi aləmi zəngindirsə, həqiqi və sağlam mübarizə üçün mənəvi 
gücü  tükənməyibsə,  o  da  seçicilərin  gözündə  yüksəlir.  Ancaq  kimin  imkanı 
tükənibsə  və  sağlam  mübarizəyə  mənəvi  gücü  çatmırsa,  o  daha  çox  yalan  vədlər 
verir, mübarizənin mənəvi-əxlaqi prinsiplərinə arxa çevirir, nəyin bahasına olursa-
olsun, hətta cəmiyyətə ən ağır zərbə vurmaq bahasına belə qalib gəlməyə çalışır». 
Müəllifin  –  millət  vəkilliyinə  namizədin  bu  fikri  sadəcə  bir  qənaət  deyil,  bu, 
xəbərdarlıqdır,  həyəcan  təbilidir,  narahatçılıqdır.  Özü  də  bir  fərdin  özü  üçün 
nigarançılığı deyil, bu, bütün cəmiyyətə, bütün seçicilərə ünvanlanmış bir mesajdır. 
İnformasiya  kanallarının  artdığı,  söz,  mətbuat  azadlığının,  digər  demokratik 
dəyərlərin  bərqərar  olduğu  bir  cəmiyyətdə  bir  sıra  insanlar  hay-küyün-  yalançı 
vədlərin,  populist  çıxışların  əsirinə  çevrilirlər.  Təbii  ki,  bu  da  «tarixin  dərslərini 
kifayət qədər bilən, günün reallıqlarını görən, «Azərbaycanın daha firavan olması, 
gələcək  nəsillərin  daha  yaxşı  yaşaması  üçün  çalışan»  bir  ziyalının  diqqətindən 
yayına  bilməzdi.  Odur  ki,  H.Mirələmov  özünəməxsus  tərzdə,  cəsarətlə  dünəni 
ləkəli,  kölgəli,  gələcəyi  qaranlıq  və  perspektivsiz  radikal  müxalifətə  sərt  sözünü 
deyir.  Müəllif  müxalifətin  anatomiyasını  məharətlə  açır,  onun  nümayəndələrinin 

 
139 
indiyə  kimi  heç  bir  fayda  vermədiklərini,  bundan  sonra  da  heç  bir  xeyir  verə 
bilməyəcəklərini inandırıcı şəkildə əsaslandırır. 
Ədəbi  yaradıcılıqda  olduğu  kimi,  H.Mirələmov  burada  da  öz  prinsiplərinə 
sadiqdir,  o  gerçəyi  təhrif  etmədən  təqdim  edir.  O,  təkcə  «xalqın  ayağından 
çəkməklə  onu  siyasi,  mənəvi,  iqtisadi  girdaba  salan»,  «sözlə  möhtəvirlik  edən» 
radikal müxalifətin nümayəndələrini yox, həm də «ağlına gələni dilinə gətirməklə, 
sözü  saf-çürük  etmədən  boşboğazlıqla  nəyəsə  nail  olmağa  cəhd  göstərənləri»  də 
haqlı olaraq qınayır. 
Siyasi  publisistikanın  parlaq  nümunəsi  olan  bu  yazıda  H.Mirələmov  bir 
tərəfdən öz oxucusunu inandırmaq, fikirlərini əsaslandırmaq, digər tərəfdən yazını 
daha  oxunaqlı,  mənalı,  maraqlı  etmək,  oxucunu  yormamaq  üçün  klassiklərin 
kəlamlarına, xalq deyimlərinə müraciət edir. 
Hüseynbala  Mirələmovun  müdriklərdən  gətirdiyi  bir  gözəl  deyim  onun 
özünə  də  eyni  dərəcədə  aiddir:  insan  dilinin  arxasında  dayanıb,  danışdır,  onun 
kimliyini  gör.  Bəli,  bu  siyasi  oçerki  oxuduqca  H.Mirələmovun  qəlbi,  nəbzi 
torpaqla, vətənlə, millətlə vuran obrazı göz önündə canlanır; tutarlı, təkzibolunmaz 
faktlara  istinad  edir,  hadisə  və  prosesləri  hərtərəfli  təhlil  etməyə  üstünlük  verir, 
toxunulan məsələyə münasibət bildirir, mövqeyini açıq və prinsipial şəkildə ortaya 
qoyur. O, «qışqır-bağır ustalarının» istər Qarabağ problemi, istərsə də xalqın rifah 
halının  yüksəldilməsi  ilə  bağlı  səbatsız  mövqe  və  yalançı  vədlərini  yalnız 
hakimiyyət,  kreslo,  vəzifə  davası  kimi  xarakterizə  edir  və  xalqı  ayıq  olmağa, 
qurduğumuz dövləti, əmin-amanlığı qorumağa, dağıdıcı qüvvələrə «yox» deməyə 
səsləyir. H.Mirələmov Azərbaycan xalqının haqqın, ədalətin tərəfində duracağına, 
sabitliyə,  əmin-amanlığa,  firavan  həyata,  onun  qurucularına,  səs  verəcəklərinə 
əmindir,  o,  buna  inanır.  Adı  çəkilən  publisistik  nümunə  yerində  işlədilən  obrazlı 
ifadələri, canlı, oynaq dili, sanballı faktları, dərin təhlili ilə öz təsir gücünü artırır. 
Oxucular  sosial  vəziyyətinə,  siyasi  mənsubiyyətinə,  yaşına,  həyat  və 
düşüncə  tərzinə  görə  bir-birindən  fərqlənir.  Odur  ki,  onları  şərti  olaraq  iki  qrupa 
bölmək  olar:  təqdir  edənlər,  tənqid  edənlər.  Əminəm  ki,  bu  yazı  qəlblərə  və 
beyinlərə  nüfuz,  təsir  etmiş  müəllifin  mövqeyi  ilə  razılaşmayanların,  onu  qəbul 
etməyənlərin  sırası  seyrəlmişdir.  Bu  mənada  H.Mirələmov  öz  məqsədinə, 
məramına  çatmış,  büdrəyib  yıxılmış,  yaxud  da  yıxılmaqda  olan  bir  çox  adamı 
yerdən qaldırmağa növbəti dəfə müvəffəq olmuşdur. Bunu o, bir qəzet məqaləsi ilə 
bacarırsa,  deməli  o  millət  vəkili  tribunasından  daha  çox  və  daha  faydalı  işlər 
görməyə qadirdir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
      «Kredo» qəzeti, 2005. 
 
Yüklə 4,4 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   43




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin