V.Ə. Qasımov

ASCII kodlar cədvəli……………………………….
82 
ƏDƏBIYYAT ………………………………………………... 84 
 

---

6 
GIRIŞ 
Müasir dövrdə insanların fəaliyyət sahələrindən asılı 
olmadan kompüter texnikasının istifadəsinə tələbat mövcuddur. 
Belə ki, kompüter texnikası ən mürəkkəb texnoloji sistemlərin 
idarə olunmasından başlayaraq kargüzarlığa qədər müxtəlif 
sahələrdə tətbiq olunur. 
Bu gün informasiyanın toplanması, saxlanması, emalı və 
ötürülməsi tələb olunan bütün fəaliyyət sahələrində kompütersiz 
keçinmək mümkün deyil. Ona görə də başlıca obyekti 
informasiya, əsas aləti isə kompüter olan informatika elminin ali 
təhsil müəssisələrində öyrənilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. 
Bu dərs vəsaiti «Informatika və kompüter texnikası» fənni 
çərçivəsində informatika elminin əsaslarının öyrənilməsinə həsr 
olunmuşdur. Ümumiyyətlə, fənnin tədris proqramına uyğun 
olaraq, bir neçə dərs vəsaitinin hazırlanması nəzərdə tutulmuşdur. 
«Informatikanın əsasları» dərs vəsaiti onlardan birincisidir. Dərs 
vəsaiti 4 fəsildən ibarətdir. Birinci fəsildə informatikanın ümumi 
anlayışları, ikinci fəsildə isə say sistemləri öyrənilir. Müasir fərdi 
kompüterlər, onların xarakteristikaları, quruluşu, aparat-texniki 
təminatı üçüncü fəsildə, kompüterlərin proqram təminatı, 
proqramların yaradılma mexanizmləri isə dördüncü fəsildə 
verilmişdir. 

---

7 
I fəsil.
INFORMATIKA ELMI VƏ INFORMASIYA
NƏZƏRIYYƏSININ ƏSAS ANLAYIŞLARI 
1.1.
 
Informatikanın predmeti 
Informatika 
öz 
başlanğıcını 
kibernetika 
elmindən 
götürmüşdür. «Kibernetika» sözü elmdə ilk dəfə XIX əsrin II 
yarısında fransız fiziki Andre Mari Amper tərəfindən işlənmişdir. 
Amper, idarəetmənin incəliklərini öyrənən xüsüsi bir elmin 
yaradılmasının zərurət olduğunu qeyd edirdi. O vaxtlar texniki 
sistemlər zəif inkişaf etmişdi, hətta mövcud deyildi. Ona görə də 
Amper idarəetmə dedikdə yalnız cəmiyyətin idarə edilməsini 
nəzərdə tuturdu. Amper bu elmi kibernetika adlandırmışdı. 
«Kibernetika» yunan sözüdür və mənası "mahir idarə edən" 
deməkdir.
Amerika riyaziyyatçısı Norbert Viner 1948-ci ildə ilk dəfə 
olaraq kibernetika elminə texniki sistemlərdə və canlı təbiətdə 
idarəetmə haqqında elm kimi tərif vermişdi. Onun riyazi məntiq 
sahəsindəki 
elmi 
işləri 
hesablama 
texnikasının 
və 
proqramlaşdırmanın elmi əsasını qoymuşdur. Kibernetikaya 
verilmiş təriflər cəmiyyətdə mübahisələr doğurmuş və bu 
səbəbdən bir neçə yerə bölünmüşdür. 
Hazırda kibernetika elmi psixologiya və riyazi məntiq 
arasındakı əlaqələrin öyrənilməsindən başlayaraq, süni intellekt 
üsullarının yaradılmasınadək çoxistiqamətli elmi tədqiqatları 
özündə birləşdirir.
Kibernetika elminin parçalanması nəticəsində yaranan 
elmlərdən biri də informatikadır.