Spirt ishlab chiqarish texnologiyasi

F
i
 =
А
i 
х 100 
; 
G
 
Bu erda: А
i
–fraksiya og’irligi, g; 
G – maydalangan donning o’lchovi, g;
F
i
– fraktsiyaning foiz tarkibi. 
Tahlil natijasi sifatida ikkita parallel ta'rif natijalarining arifmetik o'rtacha 
qiymati olinadi, ular orasidagi nisbiy tafovut ruxsat etilgan tafovutdan oshmaydi, 
hatto 20% ishonchli ehtimollik bilan P = 0,95 ga teng. 
 
3 – Laboratoriya ishi.
DON TARKIBIDA KRAXMAL MIQDORINI ANIQLASH 
Ishning maqsadi: Pivo ishlab chiqarish korxonalarida g‘alladagi kraxmal 
miqdorini aniqlash.
Kerakli asboblar: Saxarimetr, 100 ml Kolraush o‘lchov kolbasi, 5 va 25 ml 
pipetkalar, 150 ml konussimon kolba.
Reaktivlar: 1,124% li HSl, 10% li ammoniy molibdat
eritmasi.
Kraxmal asosan g‘alla va kartoshkada bo‘ladi. Kartoshkada uning miqdori 12-
22%, bug‘doyda 60-70% ni tashkil etadi. Kraxmalni aniq miqdorini aniqlash uchun 
uni maydalangan don xolida olinadi.
Kraxmalni polyarizatsiya burilish burchagini aniqlash uchun uni HCl eritmasi 
yoki kalsiy xlorid eritmasi bilan suyultiriladi, bu Everst usuli. Bu usul kraxmalni HCl 
eritmasi bilan qaytarish reaksiyasiga asoslangan.
Aniqlash usuli: 30-40 g g‘alla miqdori tozalanadi va maydalanadi. 
Maydalangan g‘allani doskaga to‘kib yaxshilab aralashtiramiz. Bir tarkibda 
joylashtirilgan maydalangan g‘alladan xar xil joydan 5 g un shpatel orqali oldindan 
torozida tortilgan massasi aniq bo‘lgan stakanga solamiz. Uni quruq Kolraush 
kolbasiga joylashtiramiz. Kraxmalni g‘allada aniqlash uchun uni 2 ta probirkaga 
solamiz. Pipetka yordamida 25 ml HCl eritmasini olib uni oz-ozdan kolbadagi un 
ustiga tomchilatib aralashtiramiz. Yana 25 ml HCl eritmasidan olib kolba devoridagi 
parchalarni yuvib tashlaymiz, asta-sekin aralashtirib turamiz va kolbani qaynab 
turgan suv xammomiga joylashtiramiz. 3 daqiqa davomida kolbadagi suyuqlikni 

---

6 
to‘xtatmasdan aralashtirib turamiz va kolbani shunday joylashtiramizki, 
xammomdagi suv uning og‘zigacha etib turishi kerak. So‘ng 15 daqiqadan keyin 
kolbani suvdan olamiz, unga 25-30 ml sovuq distillangan suv qo‘shamiz va kran 
tagida 20 °C xaroratgacha sovutamiz. Oqsil cho‘kmalarini xosil qilish uchun kolbaga 
5 ml ammoniy molibdat eritmasini qo‘shamiz, eritmani xajmini distillangan suv bilan 
kolbani chizig‘igacha etkazamiz, aralashtiramiz va eritmani quruq filtr yordamida 
boshqa quruq kolbaga filtrlaymiz. Suv bug‘lanib ketmasligi uchun voronkani ustini 
oyna bilan yopib turamiz.
Birinchi 10-20 ml chiqqan loyqa filtratni olib tashlaymiz. Tiniq filtrat bilan 2-3 
marotaba polyarimetrik trubkani chayib olamiz va tezda uni to‘ldirib polyarimetrda 
polyarizatsiya burchagini o‘lchaymiz, tez o‘lchanmasa filtrat yana loyqalanib ketishi 
mumkin, unga yo‘l qo‘ymasligi kerak.
Kraxmal miqdorini oziq-ovqat maxsulotlarida topish uchun (quruq moddalar 
xisobida) quyidagi formuladan foydalanamiz.
W- un namligi, %
Ke –Everst koeffitsenti, ilovadagi jadvaldan topiladi.
Everst bo‘yicha 200 ml trubka uzunligida koeffitsent Ke:
Guruch uchun
1,866
Bug‘doy
1,898
Kartoshka
1,775
Jo‘xori
1,879
Arpa
1,914
Saxarimetr SU-3

---

7 
Troversa
1- Polyarizator
2- Regulirovka vinti
3- YOrug‘lik uzeli
4- Qoplangan sevetofiltr oboymasi
5- Kamera
6- O‘lchov golovkasi
7- Shkala o‘rnatadigan vint
8- Lupa
10-Kondensator buriladigan vinti.
Nazorat savollari 
Yana qaysi maxsulotlarda kraxmal bor va qanday miqdorda?
1. Yana qanday usullar kraxmalni aniqlashda qo‘llaniladi?
2. Saxarimetr orqali yana qanday moddalarni aniqlash mumkin? (masalan, piva 
suslasida).