Redaksiya heyəTİ: Baş redaktor: K. M. Tahirov

7
Milli Qəhrəman

200
Milli Qəhrəmanlar
55 
illiyi
SENYUŞKİN SERGEY 
ALEKSANDROVİÇ 
1957-1992
SENTY
ABR
Senyuşkin  Sergey  Aleksandroviç 
1957-ci il sentyabr ayının 15-də Sama-
ra vilayətinin Sızran şəhərində doğul-
muşdur. 1974-cü ildə 21 saylı Sızran 
şəhər orta məktəbini bitirdikdən sonra, 
Sızran Politexnik İnstitutuna daxil ol-
muşdur. 1975-ci ildə təhsilini Ali Hərbi 
Təyyarəçilər Məktəbində davam etdir-
mişdir,  1979-cu  ildə  həmin  məktəbi 
bitirərək,  Belorusiya  Hərbi  Dairəsinə 
göndərilir.  1989-cu  ildə  Zaqafqaziya 
Hərbi  Dairəsindəki  hərbi  hissələrdən 
birinə  komandir  müavini  vəzifəsinə 
təyin edilir. 1992-ci ildən isə xidmətini 
Azərbaycanda davam etdirir. 
843  saylı  hərbi  hissənin  Təlim 
məşq mərkəzinin təyyarəçi təlimatçısı 
vəzifəsinə təyin olunmuşdur. Qarabağ-
da aparılan döyüş əməliyyatlarında fəal 
iştirak  etmişdir.  Əhalinin  təhlükəsiz 
yerlərə 
daşınmasında 
müstəsna 
xidmətləri olmuşdur. 
Senyuşkin  Sergey  Aleksandroviç 
1992-ci il ayının 29-da qəhrəmancasına 
həlak olur.
Ailəli idi. İki qızı var.
Azərbaycan  Respublikası  Prezi-
dentinin 14 sentyabr 1992-ci il tarixli 
204 saylı Fərmanı ilə Senyuşkin Ser-
gey Aleksandroviçə ölümündən sonra 
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” fəxri 
adı verilmişdir.
Öz vətənində - Samara Vilayətinin 
Sızran şəhərində dəfn edilmişdir. Ba-
kının Xətai rayonunda adına küçə var.
Ə d ə b i y y a t
Ənsər, B. Səma qartalların-
dan biri [Mətn] /B.Ənsər //
Azərbaycan ordusu.- 1993.- 
24 iyul.- S.2.
Əsgərov, V. Senyuşkin Sergey 
Aleksandroviç [Mətn] // 
Əsgərov, V. Azərbaycanın 
Milli Qəhrəmanları.- Bakı , 
2005.- S.196.
Faxralı, R. Sergey Senyuşkin 
[Mətn] // Faxralı, R. Ömrün 
üfüqləri.- Bakı , 1996.- 
S.128.
Zeynalov, R. Senyuşkin 
Sergey Aleksandroviç (1957-
1992) [Mətn] // Zeynalov, 
R. Azərbaycanın Milli 
Qəhrəmanları.- Bakı , 1996.- 
S.13.
İ n t e r n e t d ə
www.az.wikipedia.org
www.google.az
15
Milli Qəhrəman

201
Siyasət. Hərbi iş 
190 
illiyi
İBRAHİM BƏY 
ASLANBƏYOV 
1822-1901
SENTY
ABR
İbrahim  bəy  Allahverdi  oğlu 
Aslanbəyov 1822-ci il sentyabr ayının 
10-da Bakı şəhərində zadəgan ailəsində 
doğulmuşdur. Tədqiqatçıların fikrincə, 
onun atası Allahverdi bəy Bakı xanları 
nəslinə mənsub olmuşdur.
Oğlunu hərbçi görmək istəyən Al-
lahverdi bəy onu Peterburqa aparır və 
Hərbi Dəniz Korpusuna qəbul etdirir. 
Bu  məktəbdə  Rusiya  imperiyasının 
ən  mötəbər  ailələrinin  uşaqları  ,  o 
cümlədən imperator nəslindən olanlar 
təhsil alırdı.
 İbrahim bəyin adı 1837-ci ildə kor-
pusun “ Qırmızı lövhə”sinə yazılmaq-
la  oranı  bitirir.  Peterburq  şəraitində 
müsəlman  gəncin  “  Qafqaz  tatarı” 
adlandırılan  azərbaycanlının  kurs 
müdavimlərini  qabaqlayaraq  hərbi 
məktəbi fərqlənmə ilə bitirməsi onun 
istedad və qabiliyyətindən xəbər verir.
 Təyinatını Baltik donanmasına alan 
Aslanbəyov  freqat  yelkənli,  sürətli 
hərbi gəmilərdə zabit kimi xidmət et-
mişdir.
1842-ci ildə o, donanmanın ən yaxşı 
zabitləri sırasında Dənizçilik Məktəbi 
zabit  sinfinə  göndərilir.  Buranı  da 
fərqlənmə ilə bitirən Aslanbəyov Qara 
dəniz hərbi donanmasında  “El-burus” 
hərbi  gəmisinin  kapitanı  vəzifəsinə 
təyin edilir. Bilikli dənizçi Aslanbəyov 
donanmanın  komandanı  məşhur  rus 
admiralı  P.Naximovun  diqqətini  cəlb 
edir. 
1853-cü ildə Krım müharibəsi baş-
layanda Aslanbəyov öz gəmisi ilə va-
cib  və  təhlükəli  tapşırıqları  layiqincə 
yerinə  yetirir.  Müharibədən  sonra 
1856-  cı  ildə Aslanbəyov  Qara  dəniz 
donanmasının Nikolayev limanındakı 
36- cı donanma ekipajının komandiri 
təyin edilir. 
1861-ci  ildə  o,  “Sokol”  kor-
vet  gəmisinin  kapitanı  kimi  Aralıq 
dənizində fəaliyyətə başlayır. 
1872-ci  ildə  Rusiyada  I  Pyot-
run  anadan  olmasının  200  illiyi  ilə 
əlaqədar keçirilən yubiley tədbirlərində 
Aslanbəyov  dəniz  paradında  impera-
torun  avarlı  gəmi  dəstəsinin  kapitanı 
kimi iştirak etmişdir.
1878-ci  ildə  İ.  Aslanbəyov  kontr- 
admiral rütbəsinə layiq görülür və 8- 
ci donanma ekipajına rəis təyin olunur. 
1879-  cu  ildə  isə  o,  beş  kreyserdən 
ibarət eskadranın komandiri təyin edi-
lir. “Minin”, “Knyaz Poyarski”, “Her-
soq Edinburqski”, “Asiya” və “Afrika” 
gəmilərindən ibarət bu eskadra 1879-
1882- ci illərdə dövr- aləm səyahətinə 
çıxır.
Səyahət  zamanı  Aslanbəyov  təc-
rübədən yeni-yeni taktiki fəndlər keçi-
rir və ilk dəfə olaraq “ uçan eskadra” 
ideyasını irəli sürür. Səyahətdən qayı-
dandan sonra Aslanbəyov məşhur rus 
admiralı A.A. Popovun əmri ilə ideya-
sını nəzəri cəhətdən əsaslandırmışdır. 
Sonralar  onun  ideyası  1904-1905- 
ci  illər  Rus-yapon  müharibəsində 
tətbiq  edilmişdir.  Məlumdur  ki,  bu 
müharibədə  ənənəvi  fəndlər  tətbiq 
edən rus hərbi donanması Port- Artur 
və Susima dəniz döyüşlərində məğlub 
edilmişdi. 
Zirehli  eskadranı  Sakit  okeana 
gətirən Aslanbəyov 1882- ci ildə bura-
da bir neçə kəşf etmişdir. Aslanbəyov 
tərəfindən  Saxalin  adasında  kəşf 
10
Siyasi xadim

202
edilən bir yarımada və Oxot dənizində 
bir  körfəz  indiyədək  də  onun  adını 
daşıyır.  Müasir  xəritələrdə  belə  onlar 
“Aslanbəyov  yarımadası”  və          “As 
lanbəyov körfəzi” kimi işarələndirilir. 
Donanmanı  komandanlığı  İbrahim 
bəy Aslanbəyovu 1884-cü ildə Baltik 
donanmasının  kiçik  flaqmanı  təyin 
edir. Ömrünün sonuna yaxın vitse- ad-
miral  Aslanbəyov  Sevastopol  dəmir 
yolunun çəkilməsi işlərinə başçılıq et-
mişdir.
Aslanbəyov  Rusiya  dənizçilərinin 
ən populyar jurnalı olan “ Dəniz top-
lusu” (“Morskoy sbornik”) jurnalında 
silsilə məqalələrlə çıxış edir. 
1889-cu  ildə  Sankt-Peterburqda 
“Vitse-admiral  Aslanbəyovun  ya-
rıməsrlik yubileyi”  adlı əsər çap edil-
mişdir. Fəaliyyətinə görə Aslanbəyov 
Rusiyanın  “  Ağ  qartal”,  “Müqəddəs 
Anna”, 
“Müqəddəs 
Vladimir”, 
“Müqəddəs  Stanislav”  ordenlərinin 
bütün dərəcələri, qızıl qılınc, həmçinin 
Serbiyanın  “Takova”,  Yaponiyanın 
“Günəşin doğması”, Havay dövlətinin 
“Kalakua” ordenləri ilə təltif olunmuş-
dur.
 İbrahim bəy Aslanbəyov 1901- ci 
il dekabrın 7- də Peterburqda vəfat et-
mişdir.  Ölümünə  qədər  müsəlman  və 
azərbaycanlı olması heç kimdə şübhə 
doğurmamışdır. 
Lakin  ölümündən  sonra  maraqlı 
hadisələr baş verməyə başladı. Belə ki, 
məşhur Brokqauz və Efron ensiklope-
diyasında Aslanbəyov soyadı “Aslan-
beqov” formasında göstərildi. 
Daha sonra Sevastopol şəhər muze 
yində  onun  portretini  asıb,  altında  “ 
Aslanbeqov A.B. 1820-1900- cü illər” 
yazıblar.  Tədqiqatçı  Ş.  Nəzirlinin 
araşdırmaları  sübut  etdi  ki,  sənədləri 
Sevastopol şəhər panoram- muzeyinin 
arxivində  saxlanılan  Aslanbəyovun 
tam  adı,  soyadı,  milliyyəti  və  dini 
əqidəsi  göstərilən  sənəddə  rəsmi 
məlumatların  üstündən  xətt  çəkilərək 
mürəkkəb qələmlə “ Aslambeqov Av-
ramiy Boqdanoviç, 1820-1900-cu illər, 
pravoslavnıy” sözləri yazılmışdır.
Bu  o  deməkdir  ki,  ermənilər 
azərbaycanlı  vitse-admiral  İbrahim 
bəy  Aslanbəyovu  erməniləşdirmək 
fikrindədirlər.
 
Ə d ə b i y y a t
Əhmədov, S. Azərbaycan 
tarixindən yüz şəxsiyyət 
[Mətn] /S.Əhmədov.- Bakı: 
Ayna Mətbu evi, 2006.- 267 
s.
 Nəzirli, Ş. Arxivlərin sirri 
açılır [Mətn] / Şəmistan 
Nəzirli .- Bakı, 1999.- S.22-
30.
 Nəzirli, Ş. İlk azərbaycanlı 
admiral [Mətn] / Şəmistan 
Nəzirli // Xalq qəzeti.- 
2008.- 24 iyun.-S.8.
 Sənətə həsr olunmuş ömür 
[Mətn] .- Bakı: Araz, 2003.- 
S.356.
Vəfa, Z. İlk azərbaycanlı 
vitse-admiral [Mətn] / 
Zeynal Vəfa // Azərbaycan.- 
2010.- 31 yanvar.- S.7.

203
Riyaziyyat.Fizika.Astranomiya
115 
illiyi
JOLİO-KÜRİ İREN 
1897-1956
SENTY
ABR
Jolio-Küri İren 1897-ci il sentyabr 
ayının  12-də  Parisdə  anadan  olmuş-
dur. 
O,  iki  Nobel  mükafatçısının  ailə-
sində  dünyaya  göz  açmışdı.  Amma 
tarixə öz adını yazdı. Elmi nailiyyətləri, 
misilsiz kəşfləri ilə...
O, həyat yoldaşı ilə birlikdə elmdə 
inqilab  etdi.  “Süni  radioaktivlik” 
adlanan  mühüm  kəşf  məhz  onlara 
məxsusdur.
Onun  həyat  yoldaşı  ilə  birlikdə 
tədqiqatları  alimlərə  atom  nüvəsini 
parçalayıb atom enerjisi almağın yolu-
nu göstərdi.
O, hələ 1947-ci ildə, əcnəbi olma-
sına  baxmayaraq,  SSRİ  Elmlər  Aka-
demiyasının xarici nümayəndəsi seçil-
mişdi!
Belçika Kral Akademiyasının, Hin-
distan  Elmlər  Akademiyasının  dip-
lomlarına,  Edinburq,  Oslo  və  başqa 
Universitetlərin fəxri doktoru adlarına 
layiq görülmüşdü.
1940-cı  ildə  mühüm  elmi  xid-
mətlərinə görə Kolumbiya Universite-
ti tərəfindən ona Barnard qızıl medalı 
təqdim olunub.
O,  qadınların  hüquqlarının  qorun-
ması  və  onların  layiq  olduqları  yeri 
tutması  işinin  fəal  mübarizlərindən, 
Fransanın  Fəxri  legion  ordenli  kava-
leri idi.
Bu  qadın  Nobel  mükafatı  laureat-
ları,  dünyaca  məşhur  alimlər  Mariya 
Skladovskaya  Küri  və  Pyer  Kürinin 
böyük  qızı,  Nobel  mükafatı  laureatı, 
böyük  alim  Frederik  Jolionun  həyat 
yoldaşı  və  Nobel  mükafatı  laureatı 
İren Jolio Küridir!
Kürilər ailəsi ən çox Nobel müka-
fatı qazanmış ailə kimi adlarını tarixə 
yazıblar.  Nobel  tarixində  bu  qədər 
məşhur ikinci ailə hələlik yoxdur. Nə 
az, nə çox – bu ailənin düz 5 üzvü No-
bel mükafatı laureatıdır!
Həyat  yoldaşı  Frederik  Jolio-Küri 
atom fizikası sahəsində işlərini davam 
etdirdi,  İren  isə  radiokimyaya  sadiq 
qaldı: onun çalışmaları yeni elm sahəsi 
– atom kimyasının problemlərini işıq-
landırırdı.
Radioaktivlik, radiokimya və atom 
fizikası  sahələrinin  görkəmli  alimi, 
50-dən artıq elmi əsərin müəllifi olan 
İren  Jolio-Küri  Fransada  və  başqa 
ölkələrdə kifayət qədər məşhur idi. Bir 
çox xarici akademiyalar, elmi institut-
lar onu üzv seçirdilər.
Anası  kimi,  İren  də  Paris  Elmlər 
Akademiyasına  üzv  seçilmədi.  Ana 
və  qızın  yaşadığı  tarixi  dövrləri  ayı-
ran  onilliklər  Fransanın  yüksək  elm 
təsisatındakı  ənənəni  –  akademik 
dərəcələrə layiq qadın alimlərə yanlış 
münasibəti dəyişdirə bilmədi.
İren  Jolio-Küri  kimi  insan-
lar  əməlləri,  araşdırmaları,  elmə 
gətirdikləri  yeniliklər,  kəşflər,  ixtira-
larla  bütün  sərhədləri  aşaraq  yalnız 
məxsus  olduqları  ailənin,  millətin, 
ölkənin  deyil,  bəşəriyyətin  fəxr 
edəcəyi,  qürur  duyacağı,  heç  zaman 
unutmayacağı şəxsiyyətə çevrilir! 
J.İ.Küri 1956-cı il mart ayının 17-
də Parisdə vəfat etmişdir. 
Ə d ə b i y y a t
Mirzəyev M.A. Nobelçi 
[Mətn] / M.A.Mirzəyev.- 
Bakı, “Nasir” nəşriyyatı, 
2004.- 96 s.
Ирен и Фредерик 
Жолио-Кюри [Текст] .- 
Москва,1963.-12 с.
İ n t e r n e t d ə
www.lent.az
12
Fransız fiziki

204
Riyaziyyat.Fizika.Astranomiya
155 
illiyi
KONSTANTİN EDUARDOVİÇ 
SİOLKOVSKİ 
1857-1935
SENTY
ABR
Konstantin  Eduardoviç  Siolkovs-
ki  1857-ci  il  sentyabr  ayının  17-də 
Ryazan  quberniyası  Spask  qəzasının 
Sjevski  kəndində  meşəçi  ailəsində 
anadan olmuşdur. 
Siolkovskinin  uşaqlıq  illəri  çox 
ağır keçmişdir. 9 yaşında ikən o, skar-
latina  xəstəliyinə  tutulmuş  və  eşitmə 
qabiliyyətini  itirmişdi.  14  yaşından 
başlayaraq  Siolkovski  atasının  kiçik 
kitabxanasından istifadə edərək təbiət 
elmlərini  və  riyaziyyatı  müstəqil 
öyrənməyə  başlayır.  16  yaşında  ikən 
Siolokovski  texniki  biliyini  tamam-
lamaq  sənaye  ilə  tanış  olmaq  üçün 
Moskvaya  gəlir.  3  il  Moskvada  qal-
dıqdan sonra o, kəndlərinə qayıdaraq 
xüsusi  dərs  verməklə  məşğul  olur. 
Siolkovski  1879-cu  ildə  müəllim  adı 
almaq üçün ekstern üsulu ilə imtahan 
verir  və  Moskva  quberniyasının  Bo-
rovski  qəzasında  hesab  və  həndəsə 
müəllimi təyin olunur. 
1881-ci  ildən  K.E.Siolkovski  
müstəqil  olaraq  qazların  ginetik  nə-
zəriyyəsini  işləyir.  Onun  bu  işi  dahi 
rus  kimyaçısı  D.İ.  Mendeleyevin 
rəhbərlik etdiyi Peterburq fizika-kimya 
cəmiyyətində  yaxşı  qiymətləndirilir. 
Siolkovskinin  yazdığı  “Heyvan  or-
qanizminin  mexanikası”  elmi  işi 
məşhur  fizioloq  Seçenov  tərəfindən 
bəyənilir  və  o,  bir  səslə  fizika-kimya 
cəmiyyətinə üzv seçilir. 
  K.E.Siolkovski  1885-ci  ildə  hava 
nəqliyyatı məsələləri ilə ciddi məşğul 
olmağa başlayır. Onun yazmış olduğu 
“Aepostaten nəzəriyyəsi və təcrübəsi” 
əsərində metal örtüklü drijablın quru-
luşu nəzəri olaraq əsaslandırılmışdır. 
1897-ci  ildə  Siolkovski  Kaluqa-
da,  Rusiyada  ilk  olaraq  alrodinamik 
boru  qurur.  O,  borunun  təsviri  və  ilk 
təcrübi  nəticələrini  Rusiya  Elmlər 
Akademiyasına  göndərir.  Akademi-
ya Siolkovskinin təcrübi nəticələrinin 
əhəmiyyətli olduğunu qeyd edir və ha-
vanın müqavimətinə aid təcrübələrini 
davam etdirilməsinini lazım sayır.
 K.E. Siolkovski 1935-ci il sentyabr 
ayının 19-da Kaluqada vəfat etmişdir.
 
Ə d ə b i y y a t
 İsmayılov M. Siolkovski 
və müasir raket texnikası 
[Mətn] /M.Y.İsmayılov.- 
Bakı, 1961.
17
Rus alimi

205
Musiqi. Opera. Balet 
120 
illiyi
ƏHMƏDXAN BAKIXANOV 
1892-1973
SENTY
ABR
Əhmədxan Məmmədrza oğlu Bakı-
xanov 1892-ci il sentyabr ayının 5-də 
Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 
1920-ci  ildən  pedaqoji  fəaliyyətə 
başlamışdır.  Bakıxanov  20-30-cu 
illərdə  bir  sıra  ansambllar  yaratmış, 
1941-ci  ildə  Azərbaycan  Xalq  Çalğı 
Alətləri  Ansamblını  təşkil  etmiş  və 
ömrünün sonunadək onun rəhbəri ol-
muşdur.  Azərbaycan  SSR  Nazirlər 
Sovetinin Dövlət Televiziya və Radio 
Verilişləri  Komitəsinin  1973-cü  il  ta-
rixli, 61 saylı əmrinə əsasən rəhbərlik 
etdiyi Xalq Çalğı Alətləri Ansamblına 
Əhmədxan  Bakıxanovun  adı  veril-
mişdir. Azərbaycan  xalq  musiqisinin, 
xüsusilə  muğamların  təbliğində  Ba-
kıxanovun  böyük  xidməti  olmuşdur. 
Bakıxanov  eyni  zamanda  respubli-
ka  musiqi  məktəbləri  üçün  muğamat 
proqramını tərtib etmişdir. Əhmədxan 
Bakıxanov  xalqımızın  zəngin  musi-
qiçi  nəslinin  yetişməsində  önəmli  rol 
oynayaraq  muğamların,  təsniflərin, 
rənglərin,  mahnıların,  rəqs  melodiya-
larının  nota  köçürülərək  ifa  olunma-
sına  xidmət  edərək  milli  musiqimizi 
təkmilləşdirərək  inkişaf  etməsində 
müstəsna rol oynamışdır. 
Onu  da  qeyd  etmək  lazım-
dır  ki,  Ə.Bakıxanov  bir  sıra  mu-
siqi 
əsərlərinin, 
dəramədlərin, 
rənglərin,  təsniflərin,  oyun  havala-
rının  müəllifidir.  “Azərbaycan  xalq 
rəngləri”  (1964),  “Azərbaycan  ritmik 
muğamları” (1968), “Muğam, mahnı, 
rəng” (1975) əsərlərinin müəllifidir. 
Əhmədxan  Bakıxanov  45  illik 
müəllimlik və 60 illik ifaçılıq fəaliyyəti 
zamanı böyük bir ifaçı nəsli yetişdir-
mişdir.  Ə.Bakıxanov  Bakı  Mərkəzi 
Musiqi  Məktəbi  Xalq  çalğı  alətləri 
şöbəsinin  müdiri  kimi  respublikanın 
müxtəlif regionlarında yerləşən musiqi 
məktəblərinə gedər və oradakı istedad-
lı şagirdlərə öz dəyərli məsləhətlərini 
verərdi. 
Ə.Bakıxanov  bir  sıra  teatr  tama-
şalarına  musiqi  tərtibini  verib.  O, 
1930-cu  illərdə  Azərbaycan  Dövlət 
Dram  Teatrında  tamaşaya  qoyulan 
“Şahnamə” pyesi üçün bir neçə musiqi 
parçası tərtib edib. Bunların içərisində 
“Salami”,  “Mahur”,  “Cahargah”  mu-
ğam  əsasında  bəstələnmiş  rəngləri 
və  bir  neçə  rəqs  havaları  var.  O, 
M.S.Ordubadinin  “Dumanlı  Təbriz” 
pyesinin musiqi tərtibatı işində yaxın-
dan iştirak etmişdir. 
Ə.Bakıxanov  tarzənlər  arasında 
müstəsna  olaraq  mizrabı  sol  əlində 
tutur  (“Solaxay  çalır”).  Böyük  sənət 
fədaisi  Ə.Bakıxanovun  ölməz  irsi, 
zəngin  Azərbaycan  mədəniyyətinə 
gətirdiyi  yeniliklər,  onun  yetişdirdiyi 
böyük bir ifaçı nəsli tərəfindən inkişaf 
etdirilərək yaşadılır. Ə.Bakıxanov xal-
qına  göstərdiyi  misilsiz  xidmətlərinə 
görə dövlətimiz tərəfindən fəxri adlara, 
Azərbaycan  SSR  Xalq  artisti  (1973), 
Azərbaycan  SSR  Əməkdar  müəllimi 
(1943),  Azərbaycan  SSR  Əməkdar 
incəsənət xadimi (1964) və “Şərəf ni-
şanı” ordeninə layiq görülmüşdür. 
Ə.Bakıxanov 1973-cü il mart ayının 
26-da Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
 Mahir muğam ustadı 
Əhməd Bakıxanov [Mətn] //
Respublika.- 2008.- 8 iyul.- 
S.7.
Rəhmətov, Ə. Əhməd Bakı-
xanov [Mətn] /Ə.Rəhmətov.- 
Bakı : İşıq, 1977.- 46 s. 
Səfərov, C. Azərbaycan 
xalq çalğı alətləri ansamblı 
[Mətn] /C.Səfərov.- Bakı , 
1971.
Sənətə həsr olunmuş ömür 
[Mətn].- Bakı : Avaz, 2003.- 
356 s. 
5
Tarzən

206
Musiqi.Opera.Balet 
95 
illiyi
FİRUZƏ ƏLİXANOVA 
1917-1994
SENTY
ABR
Firuzə 
Məmmədqulu 
qızı 
Əlixanova  1917-ci  il  sentyabr  ayının 
9-da  Ordubadda  doğulub.  Buradakı 
şəhər  səkkizillik  məktəbində  təhsil 
alıb  və  Naxçıvan  Kənd  Təsərrüfatı 
Texnikumuna daxil olub. Şəhərin bay-
ram  tədbirlərində  şən  mahnılar  oxu-
yan Firuzənin ifaçılıq istedadı Səməd 
Mövləvinin diqqətini cəlb edib. Onun 
səyi ilə tələbə qız 1932-ci ildə Naxçı-
van teatrına aktrisa dəvət olunub. Bu 
kollektivdə şərəfli və şöhrətli yaradıcı-
lıq yolu keçib. 
İlk  dəfə  səhnəyə  1932-cu  ildə 
Asya  rolunda  (“Arşın  mal  alan”, 
Ü.Hacıbəyli)  çıxmışdır.  Yaradıcılığı 
C.  Məmmədquluzadə  ad.  Naxçıvan 
Dövlət Musiqili Dram Teatrı ilə bağ-
lıdır. Dram tamaşaları ilə yanaşı, mu-
siqili  əsərlərdə  də  yaddaqalan  səhnə 
obrazları  yaratmışdır.  Rolları:  Almaz 
(“Almaz”, C.Cabbarlı), Şirin (“Fərhad 
və  Şirin”,  S.Vurğun),  Həcər  (“Qaçaq 
Nəbi”, S.Rüstəm), Kruçinina (“Günah-
sız müqəssirlər”, A. Ostrovski), Leyli 
(“Leyli  və  Məcnun”,  Ü.  Hacıbəyli), 
Gülçöhrə  və  Cahan  xala  (“Arşın  mal 
alan”, Ü.Hacıbəyli), Şahsənəm (“Aşıq 
qərib”, Z. Hacıbəyli), Cənnət (“Qayı-
nana”,  M.  Şamxalov),  Beatriça  (“İki 
ağanın bir nökəri”, K. Qoldoni), Tükəz 
(“Hacı  Qara”,  M.F.Axundov),  Hafizə 
xanım  (“Pəri-cadu”,  Ə.Haqverdiyev), 
Zəhrabəyim  (“Anamm  kitabı”,  C. 
Məmmədquluzadə) və s. 
Firuzə Əlixanovanın ifa etdiyi rollar 
xarakter əlvanlığı ilə də seçiliblər. Üze-
yir  Hacıbəylinin  “Leyli  və  Məcnun” 
(Leyli),  “Əsli  və  Kərəm”  (Əsli),  “Ər 
və  arvad”  (Minnət  xanım),  “Məşədi 
İbad”  (Gülnaz),  “Arşın  mal  alan” 
(Gülçöhrə),  Zülfüqar  Hacıbəyovun 
“Aşıq  Qərib”  (Şahsənəm),  Süleyman 
Rüstəm və Səid Rüstəmovun “Durna” 
(Lalə), Şıxəli Qurbanov və Süleyman 
Ələsgərovun  “Özümüz  bilərik”  (Şölə 
xanım)  opera  və  operettalarında  əsas 
partiyaların  mahir  ifaçısı  olan  akt-
risa  həmçinin  qəhrəman  və  əsasən, 
xarakterik  tiplərə  səhnə  həyatı  ve-
rib. O, hərəkət, sifət və danışıq ifadə 
vasitələrindən  həm  ayrılıqda,  həm 
də  sintez  şəklində  məharətlə  istifadə 
edərək yaradıcılıq salnaməsinə çeşidli 
obrazlar daxil edib.
Səhnə xidmətlərinə görə 17 oktyabr 
1964-cü ildə Azərbaycan Respublika-
sının  Əməkdar  artisti  və  15  noyabr 
1974-cü  ildə  Xalq  artisti  fəxri  adları 
ilə  və  “Şərəf  nişanı”  ordeni  ilə  təltif 
edilmişdir.
1994-cü  il  noyabr  ayının  23-  də 
Naxçıvanda vəfat edib.
Ə d ə b i y y a t
Firuzə Əlixanova [Mətn] //
Azərbaycan qadını Ensik-
lopediyası.- Bakı, 2002.- 
S.108.
Səfərov, C. Təbrik edirik 
[Mətn]: Qırx beş il səhnədə: 
[Azərbaycan Xalq artisti 
Firuzə Əlixanovaya açıq 
məktub] Cabir Səfərov //
Ədəbiyyat və incəsənət 
qəzeti.- 1978.- 1 yanvar.- 
S.6. 
İ n t e r n e t d ə
www.google.az
www.adam.az
www.kinozal.az
www.azerbaijan-news.az
9
Opera müğənnisi

207
OKTY
ABR
B.E. 
Ç.A. 
Ç. 
C.A. 
C. 
Ş. 
B. 
B.E. 
Ç.A. 
Ç. 
C.A. 
C. 
Ş. 
B. 
B.E. 
Ç.A. 
Ç. 
C.A. 
C. 
Ş. 
B. 
B.E. 
Ç.A. 
Ç.
C.A. 
C. 
Ş. 
B. 
B.E. 
Ç.A. 
Ç.
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27