O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi s. A. Usmanov

I 
II 
III 
keyeysya 

---

158 
Firmalar o‘z xodimlarini turli qiyinchilik bo‘lganda ham (ish hajmining 
kamayishi, moliyaviy qiyinchiliklar va hakazo) mablag‘siz tashlab qo‘ymaydilar. 
Umuman yapon menejmentidan o‘rnak oladigan narsalar ko‘p, ba‘zi tomonlari 
faqat yapon millatligagina mansub, uni ko‘chirib bo‘lmaydi. 
3.8.
MAGISTR, BAKALAVR, MUHANDIS TUSHUNCHASI, ULARGA 
ISHLAB CHIQARISHDA QO‟YILADIGAN TALABLAR 
 
Bakalavriat — ko‘p mamlakatlarda oliy ta‘limning dastlabki bosqichi. 
O‘zbekistonda bakalavriat mutaxassisliklar yo‘nalishi bo‘yicha fundamental va 
amaliy bilim beradigan tayanch oliy ta‘limdir. O‘qish muddati kamida 4 yil. 
Bakalavrlik dasturini tugallagandan so‘ng bitiruvchilarga bakalavr darajasi berilib 
davlat attestatsiyasi yakunlariga ko‘ra davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi 
oliy ma‘lumot to‘g‘risidagi diplom topshiriladi. 
Bakalavr (lot. baccalaria — vassalning er-mulki) — ko‘p mamlakatlardagi 
dastlabki ilmiy daraja. O‘rta asrda G‘arbiy Evropa universitetlarida ta‘limning 
birinchi bosqichini tugallagan talabalarga berilgan. O‘zbekistonda "Ta‘lim 
to‘g‘risida"gi qonun va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" (1997) ga muvofiq oliy 
o‘quv yurtlarining 1 bosqichi — bakalavriatni tugatganlarga bakalavr akademik 
darajasi beriladi hamda Davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi kasb-hunar 
faoliyati bilan shug‘ullanish huquqini beradigan diplom topshiriladi. Ba‘zi xorijiy 
mamlakatlarda (mas, Fransiya) o‘rta ma‘lumotga ega bo‘lib, oliy o‘quv yurtiga kirib 
o‘qish huquqiga ega bo‘lgan shaxs ham bakalavr. deb ataladi [44, 37 b]. 
O‘zbekiston Respublikasining "Ta‘lim to‘g‘risidagi" qonuniga asosan ta‘lim 2 
bosqichda olib boriladi. Birinchi bosqichda bakalavr, ikkinchi bosqichda esa 
magistrlar tayyorlanadi [12]. 
Bakalavr quyidagi talablarga javob berishi zarur: ijtimoiy iqtisodiy va 
insonparvarlik fanlari sohasidagi asosiy tafsilotlar bilan tanish bo‘lish, ijtimoiy 
muammolar va jarayonlarni ilmiy tahlil qila olish, ijtimoiy va kasb faoliyatining turli 
sohalarida ayni fanlar uslublaridan foydalana olish: inson-insonga, jamiyatga va 

---

159 
atrof-muhitga bo‘lgan munosabatini tartibga soluvchi axloqiy va huquqiy qoidalarni 
bilish, ularni ekologik va ijtimoiy loyihalarni ishlab chiqishda hisobga ola bilish; jonli 
va jonsiz tabiatda ro‘y beradigan jarayon va hodisalar haqida yaxlit tushunchaga ega 
bo‘lish, tabiatni bilishning hozirgi zamon ilmiy uslublari, imkoniyatlarini tushunish 
va ularni tabiiy-ilmiy mazmuniga ega bo‘lgan hamda kasb ishlarini bajarishda 
uchraydigan muammolarni echish uchun zarur bo‘lgan darajada egallash; 
O‘zbekiston Respublikasi Davlat tili hamda bir va bir necha chet tillarini bilish; 
sog‘lom hayot tarzi haqida ilmiy tasavvurga ega bo‘lish jismoniy kamolotga etish, 
malaka va ko‘nikmalarga ega bo‘lish; tafakkur madaniyatiga ega bo‘lish, uning 
umumiy qonuniyatlarini bilish va ular natijalarini yozma shaklda yoki og‘zaki nutqda 
to‘g‘ri (mantiqli) rasmiylashtira olish; o‘z mehnatini ilmiy asosda tashkil qila olish 
kasb faoliyatida qo‘llaniladigan axborotlarni kompyuter usluli orqali yig‘a olish, 
ularni saqlash va tahlil qilish; texnik, moliyaviy va insoniy omillarni hisobga olgan 
holda ishlab chiqarish munosabatlari va boshqaruv asoslarini bilish; turli tizimlar 
parametrlarining eng muvofiq qiymatlarini aniqlashga doir masalalarni echish 
usullaridan foydalana bilish; ijtimoiy amaliyot va fan taraqqiyoti sharoitida 
egallangan tajribani qaytadan baholash, o‘z imkoniyatlarini tahlil qila olish, axborot-
ta‘lim texnologiyasidan foydalanib yangi bilimlarga ega bo‘lish; bo‘lajak kasbining 
mohiyati va ijtimoiy ahamiyatini, uning faoliyat sohasini ravshan aniqlaydigan 
fanlarning asosiy muammolarini tushuna bilish, ularni bilishning yaxlit tizimidagi 
o‘zaro bog‘liqligini ko‘ra olish; kasb sohasida tizimli yondoshish asosida loyihalash 
qobiliyatiga ega bo‘lish, turli hodisalarni tasvirlash uchun oldindan bashoratlash 
modellarini yaratish va foydalana olish, ularning sifat va miqdoriy tahlilini amalga 
oshira bilish; kasb ishlarini amalga oshirish bilan bog‘lik bo‘lgan maqsad va vazifani 
qo‘ya bilish, ularni echishda o‘qib o‘rganilgan fanlar uslublaridan foydalana bilish. 
Bakalavr quyidagilarni bilishi zarur: yo‘nalish bo‘yicha ilmiy-texnik masalalar 
asoslarini, fan taraqqiyoti va yondosh sohalar bilan o‘zaro bog‘langanligini; maxsus 
tayyorgarlik bo‘yicha ma‘lum sohadagi hodisa va jarayonlarning asosiy ob‘ektlarini 
va ulardagi ilmiy izlanish usullaridan foydalanish; texnik ob‘ektlarga asosiy texnik-

---

160 
iqgisodiy talablar asosini ifodalay olish va mavjud ilmiy texnik vositalar yordamida 
ularni amalga oshirish. 
«Er usti transprot tizimlar va ularning ekspluatatsiyasi" yo‘nalishi bakalavr 
bazasida "Avtomobillar va avtomobil xo‘jaligi" mutaxassisligi bo‘yicha magistr 
quyidagi mutaxassisliklar bo‘yicha faoliyat ko‘rsatishi mumkin -