«маgistratura məRKƏZİ»

Münaqişə vəziyyəti-münaqişənin əsl səbəbini içində saxlayan üst-üstə toplanmış ziddiyyətlərdir.

İnsident-konflikt üçün bəhanə olan şəraitin yaranmasıdır.

Münaqişə - maraqların və mövqelərin toqquşmasından meydana çıxan açıq qarşıdurmadır.

Formuladan da göründüyü kimi münaqişə vəziyyəti və insident bir birindən asılı deyildir. münaqişəni həll etmək birinci münaqişə vəziyyətini aradan qaldırmaq, ikincisi insidentdən qaçmaqdır. Həyatımızda bir çox hallar olur ki,o zaman obyektiv səbəblərdən münaqişə situasiyadan qaçmaq mümkün olmur. Formuladan da görünür ki, münaqişədən qaçmaq üçün maksimum diqqətli olmaq və insident yaratmamaq lazımdır.

Münaqişənin ikinci formulası

Münaqişə vəziyyəti+ münaqişə vəziyyəti+ ... = münaqişə

İki və daha artıq münaqişə vəziyyəti konfliktə gətirib çıxarır. Bu hallarda münaqişə vəziyyətlər müstəqil olurlar, birinin ardınca o birini həll etmək çətin olur. Verilən formula birincini tamamlayır. Buradakı hər bir münaqişə vəziyyəti özünün meydana çıxması ilə o birisi üçün insident rolunu oynayır. Bu formula ilə münaqişəni həll etmək konflikt vəziyyətlərin hər birini həll etmək deməkdir. Bunu bilmək vacibdir ki, münaqişə vəziyyəti- münaqişənin diaqnozudur. Yalnız “düzgün diaqnoz” müalicəni aparmağa imkan verər. Bu proseduru daha effektiv etmək üçün yadda saxlamaq lazımdır ki,

1. 
   Münaqişə vəziyyəti –aradan qaldırılması vacib olan situasiyadır
   
2. 
   Münaqişə vəziyyəti hər zaman konfliktdən əvvəl yaranır.
   

Hesab edilir ki, münaqişələr eyni anda üç şərtin olması ilə başlanır:

1. 
   İştirakçı şüurlu surətdə və aktiv şəkildə digər iştirakçıya zərbə vurur (fəaliyyət- fiziki hərəkət və ya informasiyanın ötürülməsindən ibarət ola bilər)
   
2. 
   Qarşı tərəf başa düşür ki, mövcud hərəkətlər ona qarşı yönəlmişdir
   
3. 
   Qarşı tərəf birinci tərəfə eyni hərəkətlərlə cavab verir.
   

Əgər birinci tərəf aqressiv fəaliyyətə başlamışsa, ikinci tərəf isə passiv mövqe tutursa bu halda konflikt olmur. münaqişənin bitməsinin müxtəlif formaları ola bilər, istənilən halda iştirakçıların bir-birinə qarşı yönəlmiş fəaliyyəti dayandıqda münaqişə bitmiş sayılır.

Beləliklə, münaqişənin baş verməsi üçün bir sıra komponentlərin olması vacibdir: 1) verilən konflikt sistemində münaqişə obyekti tərəfindən yaradılmış potensial gərginliyin olması 2) potensial gərginliyin real gərginliyə çevrilməsi 3) onun əsasında münaqişə vəziyyətinin yaranması 4) sosial qruplar tərəfindən öz maraqlarında olan ziddiyyətin dərk edilməsi və münaqişə subyektinin formalaşması 5) insidentin yaranması 6) qarşılıqlı real münaqişənin başlanması

Əhəmiyyətli sayda olan konflikt vəziyyətləri yalnız tərəflərin maraqlarının balansı pozulduqda və müəyyən şərtlər daxilində münaqişəyə çevrilirlər.Beləliklə, Münaqişə vəziyyəti- konfliktin yaranması üçün şərtdir. Belə vəziyyətin konfliktə gətirib çıxarması üçün xarici təsirlər- təkan və ya insident olmalıdır. İnsident (bəhanə) tərəflərdən birinin fəaliyyətinin aktivləşməsini xarakterizə edir. İnsident şüurlu surətdə yaradılmaya da bilər, lakin o həmişə qarşı tərəfin diqqətini cəlb edir. İnsidenti üçüncü tərəflərin fəaliyyəti də yarada bilər. Məsələn, sizin rəhbərlə olan xoşagəlməz söhbətinizə kolleqanızın rəy bildirməsi.

İnsident təsadüfən, iştirakçıların arzusu olmadan obyektiv səbəblərdən ( zay məhsulun buraxılması) və ya savadsız fəaliyyətin nəticəsi olaraq (digər tərəfin psixoloji xüsusiyyətləri nəzərə alınmasa) da meydana çıxa bilər.

Ən ümumi halda təşkilatda yaranan münaqişələr növbəti üç səbəbdən meydana çıxa bilir:

• 
  əmək prosesində;
  
• 
  insanların qarşılıqlı münasibətlərinin psixoloji xüsusiyyətlərinə əsasən. Başqa sözlə simpatiya və antipatiya, insanların mədəni və etik davranışlarındakı fərqlərdə, rəhbərin hərəkətlərində;
  
• 
  Qrup üzvlərinin şəxsi keyiyyətlərində, məsələn özünün emosional vəziyyətini idarə edə bilməmək, aqressiya və nəzakətsizlik və s.
  

Münaqişələr özünün spesifikasına və müxtəlifliyinə baxmayaraq, müəyyən sxemə uyğun inkişaf edirlər və ümumilikdə özlərinin inkişaf mərhələləri vardır:

• 
  Əks olan maraqların, dəyərlərin və normaların potensialının formalaşması;
  
• 
  Potensial konfliktin real konfliktə çevrilməsi;
  
• 
  insident;
  
• 
  Münaqişə fəaliyyəti;
  
• 
  Münaqişənin həll edilməsi;
  

Münaqişənin inkişafı