İncelemeleri

yap 

: 

yap

ka. 

1. 

yapıq, quruq qurulmuş, çevrələnmiş, girdə nərsə. açıq. 

doğru. çin. - yapraq: 

<

 yap + raq: nərsənin düz olduğuna, vurqu, 

tə'kid simgəsi): 

2. 

çin çin. lap doğru. 

3. 

meydan. çəkinmədən, 

açığına işə danışığa, açıq olan nə, ərsə. 

4. 

hilə. al. 

- yap yup: 

gizli püslü.  

- yap yup qılmaq

ka

: 

1

. kələk qılmaq. al edmək. 

2

. yubılamaq. 

yuplamaq. burbatmaq

ka

. geciktirmək.  

- yap yup

ka

: yapıq yupuq. gizli mizli. hilə. al.  

yap 

: yup

ka. 

hilə. al.   

yapa 

: 

yaba

ka

. yumşaq, əprik olan, yaş, ıslaq olan.  

yapaqulaq

ka

: quburğa

ka

. bağırqa. boğurqa. bayquş. üki. ühi.  

yapan 

: yapqar. gizlətən. sınqar. sindirən.  

yapanğ

ka

: qumluq. bataq. yerimyi çətin olan yer.  

yapçan

ka

: yavçan

ka

. yavşan.  

yapçınmaq: yavçunmaq

ka. 

yapçunmaq. yapıştırılmaq.  yapşunmaq.   

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

985 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yapçırmaq: yavçurmaq

ka. 

yapıştımaq. yapçurmaq.  yapşurmaq. yapşırmaq.  

yapçunmaq

ka

: 

<>

 

yapçınmaq

. yavçunmaq

ka. 

yapçınmaq. yapıştırılmaq. 

yapşunmaq.   

yapçurmaq: 

1. 

təpçürmək. yapşurmaq. yavçurmaq. yapıştırmaq. vəsl 

edmək. rəbt edmək. 

- oxa yun yapçur. 

2. 

yavçurmaq

ka. 

yapıştımaq. yapçırmaq. yapşurmaq. yapşırmaq. 

 

yapı 

: 

1. 

yabı

ka. 

örtük. 

2. 

qılma

ka. 

yapma.  

yapıqlı 

: yaprıq. yapıqlıq

ka. 

qapalı. qapanmış.  

yapıqlıq

ka

   : yapıqlı. yaprıq. qapalı. qapanmış.  

yapılaq 

: 

( l <> t )

 

yapıtaq

. 

yabıtaq

ka

 

(yapı: qurum. taxım + laq: sız). 

yapıtsız. 

çıplaq. əğərsiz. əkərsiz. yəhərsiz. 

- o atı yapıtaq mindi.  

yapılmaq: etilmək

ka. 

edilmək. düzəlmək. hazırlanmaq.  

yapın 

: yapqar. iş bilən. işin püfün qılığın bilən. uzman. 

- qılını bilən 

qızıl geyər, yapının bilən yaşıl geyər: xoşa gəlmək istəyən qırmızı 

geyər, iş yapmaq istəyən yaşıl geyər. (qızıl iş can aparır, yaşıl iş 

aparır)  

yapınmaq

ka

 

: örtünmək. qapanmaq.  

yapır

ka

 

: 

yapur

. 1. 

yumşaq. düz. saf. hamar. 

1. 

əğri. sallaq. 

- yaprı qulaq: 

əğri, sallaq qulaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

986 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yapırmaq: 

yapurmaq. 

1. 

yumşatmaq. hamarlamaq. - 

yer yapurdı. 

1. 

gizlətmək. örtmək. 

- o sözün yapurdu. 

 

yapıĢ 

: qılış. qılqu

ka. 

qılqı. qılı. adət.  

yapıĢan 

: ısın. ısı. xoş. gözəl.  

yapıĢdırmaq: tapşırmaq

ka. 

təpcərmək.  

yapıĢıq 

: arqaş. davamlı. 

 

yapıĢqan: qatut

ka. 

çiriş. siriş. yalım

ka. 

yəlim. çəsb. tutuş

ka

.  

yapıĢmaq: yılpışmaq

ka. 

ılpışmaq. yaprulmaq

ka

. yıpranmaq. bağlanmaq. 

ilgişmək. sırılmaq

ka

. bulaşmaq. 

- nə mənə yılpışırsan.  

yapıĢtımaq: yavçurmaq

ka. 

yapçırmaq. yapçurmaq.  yapşurmaq. yapşırmaq.  

yapıĢtırılmaq : yapçınmaq. yapşunmaq. yavçunmaq

ka. 

yapçınmaq. 

yapçunmaq. yapşurmaq. yav çunmaq.  

yapıtaq 

: 

yabıtaq

ka

. 

( t <> l )

 

yapılaq

. 

(yapı: qurum. taxım + laq: sız). yabıtaq

. 

yapıtlaq

. 1. 

yapıtsız. çıplaq. əğərsiz. əkərsiz. yəhərsiz. yəhərsiz 

- o atı yapıtaq mindi. 

1. 

çıplaq. əğərsiz. əkərsiz. yəhərsiz. 

- o atı 

yapıtaq mindi.  

yapqaq

ka

: 

yapğaq

ka. 

duzaq.  

yapqar 

: 

1. 

yapan. gizlətən. sınqar. sindirən. 

2. 

yapın. iş bilən. işin püfün 

qılığın bilən.  

yapqç 

: 

yapquç

. heyvan sürməkdə kullanılan dəğnək.  

yapquç

ka

: 

yapuç

. heyvan sürməkdə kullanılan dəğnək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

987 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yapqut

ka

: döşək. yün, qıl doldurulmuş mindər.  

yaplamaq

ka

 

: 

yuplamaq

. kələk gəlmək. al edmək. burbatmaq. 

yap yup qılmaq. yubatmaq. yubılamaq.  

yapma 

: qılma

ka. 

yapı.  

yapmaq

ka

: 

1. 

yapurtmaq

ka. 

gizlətmək. örtmək. qapamaq. qurmaq. yapmaq. 

2. 

pişirmək. 

- çörək yapmaq. 

 

yapraq 

: 

<

 yap + raq: nərsənin düz olduğuna, vurqu, tə'kid simgəsi): 

1. 

çin 

çin. lap doğru. 

2. 

meydan. çəkinmədən, açığına işə danışığa, 

açıq olan nə, ərsə. 

3. 

dirçəliş. gəlişmə. cücərmə. inkişaf. gizli. 

sini. yapruq. yapruş saf. düz. tənik.  

yapraq 

: yapurqaq

ka

 (

aqac. bitgi. varaq). 

  

yapramaq  : yavramaq

ka

. dikrək, sərt, qatı olmaq. tıqdamaq. tıqramaq. 

bərkimək 

yapratmaq

ka

: dikmək. dikətmək. şüşətmək. 

- at qulağın yapratdı.  

yaprı

ka

 

: düz. ənli (yer). sarqıq (qulaq).  

yaprıq 

: yapıqlı. yapıqlıq

ka. 

qapalı. qapanmış.  

yapru 

: yama. rufu.  

yapruq 

: yapraq. yapruş. saf. düz. tənik.  

yaprulmaq

ka

: yapışmaq. yıpranmaq. bağlanmaq.  

yapruĢ 

: yapraq. yapruq. saf. düz. tənik.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

988 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yapruĢmaq

ka:

 düzləşmək. hamarlanmaq.  

yapsamaq

ka

 

: (

örtmək

. 

qapamaq

. 

yapmaq

) istəmək. 

- qarlap acun 

yapsamaq. 

 

yapĢırmaq: yavçurmaq

ka. 

yapıştımaq. yapçırmaq. yapçurmaq.  yapşurmaq.  

yapĢunmaq

ka

: yavçunmaq

ka. 

yapçınmaq. yapçunmaq. yapıştırılmaq.  

yapıştırılmaq. yapçınmaq.  yapşurmaq.  

yapĢurmaq: yavçurmaq

ka. 

yapıştımaq. yapçırmaq. yapçurmaq.  yapşırmaq.  

yaptac

ka

  : (

<

 

yapturmaq qapatmaq). 

yağmur. kəpənək. kəpə.  

yaptırmaq: qılturmaq

ka

.  

yapulmaq  : yavulmaq

ka. 

olquşmaq. yetişmək. 

- bəğni yavuldu: boza, şərab 

yetişdi.  

yapur 

: yapır

ka. 

yumşaq. düz. saf. hamar.  

yapurqaq

ka

 

: yapraq (

aqac. bitgi. varaq). 

  

yapurqan

ka

: yaşurqan. qizləyən. saxlayan. örtülü, gizli qoyan. 

(# yarupqan: 

açan. saçan). 

 

yapurmaq : 

yapırmaq

. 

1. 

yapurtmaq. parlatmaq. 

2. 

süpürtmək. gizləmək. 

3. 

yumşatmaq. hamarlamaq. - 

yer yapurdı. 

1. 

gizlətmək. örtmək. 

- 

o sözün yapurdu.  

yapurtmaq

ka

: 

1. 

yapmaq. gizlətmək. 

- sözüvü yapurtma. - bizi görüb yapındı. 

2. 

safatmaq. düzləmək. hamartmaq. 

- yeri yapurt. - paltar 

qırışların yapurt. 

3. 

yapışdırmaq. 

- bu tikələri yapurt.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

989 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yapuĢqaq

ka

 

: 

1. 

tikənli bir ot. pıtraq. 

2. 

hər söylənən işə qarışan 

kimsə. fizul. imalə.   

yapuĢqan

ka

: 

1

. yapışqan. yapışan. 

2

. fizul. hər nəyə burnun soxan.  

yapuĢmaq

ka

 

: yapışmaq.   

yar 

: 

yar

ka. 

1. 

bozaq. 

- onun yarı axdı. 

2. 

lüab. 

3. 

car. cay. yarıq. ara. 

çağ. zaman. 

4. 

yaran. yarqan. çuxurdan. 

5. 

 yarı. kar. ası. asıq. 

fayda. - yarmaz: yaramaz: faydasız. 

6. 

yatut. yətut

ka

. yetut. 

yədək. kömək. 

7. 

salya. 

8. 

yar. suların açtığı uçurum.  

- yar qaĢı: hoğuz, çay yanı.  

- yar yoldaĢ : qonum

ka

. qohum qonşu. yaxınlar tanışlar.  

yara 

: 

1. 

açıl nərsə. çala. 

tutuşdur: ( yaraq: bir "yarıqdan" çıxmağın aracı) 

- çala: cola. oyuq. tutuşdur: ( çara. çaraq: bu çaladan" çıxmaq aracı). 

1. 

didik. dərd. titik. didik. acı. acıma. ağrı. 

1. 

qart

ka

. baş

ka

. 

1. 

yarar. 

şayistə. cayiz. münasib. 

 

yaraq

ka

 

: 

1. 

firsət. imkan. tav. 

2. 

yarıq. gədik.  

yaraqlanmaq: tolumlanmaq

ka

: silahlanmaq.  

yaraqlı  

: 

yaraqlıq

. 

1. 

yar

. 

mümkün. 

- yaraqlı iş. - yaraqsız: imkansız. - 

yaraqa pulun al, damara bax qanın. 

2. 

zirehlı. cəbəli. cübbəli. 

3. 

hazır olan. anutqan

ka

. anıtqan. - 

işə anıtan kişi. -

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

990 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yaralamaq

ka

: balıqlamaq. balq qılmaq. bərtmək

ka. 

qırcatmaq

ka

. siyirmək. 

sıyırtmaq. nərsəni dəlip keçmək.  

yaralanmaq 

: bərtinmək

ka. 

bərələnmək. zədələnmək.  

yaralı 

: başlı

ka

.  

yaramaq

ka

 : 

1. 

uyqun gəlmək. yaraşmaq. uğramaq. 

- bu qılıq sizə yaradı. - 

yol yarasın: yolun açıq, iyi, yaxcı, rahat olsun. - ata donu oğula 

yarasa, atasın diləməz. 

2. 

mümkün olmaq. - 

hər nə yarar: hər şey 

mümkündür. 

1. 

qarşı qoymaq. uzaqlaşmaq.  yıramaq. 

1. 

yarmaq. 

 

yaramaz  : yarmaz. faydasız.  

yaramazlaĢmaq: sevimsizləşmək. isizlənmək

ka

.  

yaramsınmaq

ka

: yaltaqlanmaq. dalqavuqluq edmək.  

yaran 

: 

1. 

öğrəti. tə'lim. 

2. 

yarqan. yar. çuxurdan.  

yaranmaq  : 

1. 

öğrənmək. tə'lim görmək. 

2. 

yaltaqlanmaq

. 

 

yaranmaq

ka

 

: yaranmaq. yaltaqlanmaq. qoşaqta qoşturularaq 

alıştırılmaq.  

yaraĢ 

: 

1. 

görə. təvafüq. tətabüq. 

- buyruq yaraşı qıldıq. - dediklərizə 

yaraş. - olana yaraş: imkana görə. 

1. 

güdəm. gözləm. muraat. 

muğayat. 

- yaraĢsız kişi. 

1. 

təfahüm. 

1. 

yarış. islah. 

1. 

tətabüq. 

təfahüm. 

 

yaraĢçı 

: yarışçı. islahçı.  

yaraĢqılmaq: gözləmək. muraat edmək. 

- yoldaş belə yaraĢqıl.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

991 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yaraĢmaq

ka

 

: 

1. 

uyuşmaq. anlaşmaq. tutuşmaq. barışmaq. 

təvafüq, tətabüq edmək. 

- qızla oğlan yaraĢdılar. - iki devlət 

yaraĢdı:

 

barışdı. 

2. 

görüşmək. calaşmaq. 

- qızla oğlan yaraĢsın, 

tanışsın. 

3. 

yollaşmaq. tutuşmaq. gözləmək. müraat edmək. 

- 

qoldaşınla yaraĢqıl 

yaratqan

ka

: yaratan.  

yaratmaq

ka

: yarıtmaq. 

1. 

kəsip biçib oranlamaq. ölçüb, oranlayıb yapmaq. 

- 

don yaratmaq. 

curlamaq. düzəltmək. törətmək. törütmək

ka

. 

türütmək. islah edmək. 

- mənim işimi yaratdı. 

2. 

neçə yarıq, ayrı 

şeyi birnirinə tikib, toxuyub bir başqa şey çıxarmaq. yoxdan

 

çıxarmaq

. 

kəndindən uydurmaq. yalan yonmaq. 

- özündə söz 

yaratma.  

yarav  

: (

>

 

yavər

). 

1. 

turab. yardımcı. mavin. uytun. 

2. 

basut

ka. 

yardam. 

kömək. qoldav. himayət.  

yarçı 

: yarşı. münsif. davər.  

yardam 

: basut

ka

. 

acıyan. qoldav. kömək. himayət.  

yardaĢ 

: sağdıc. ortaq

6

. dost.  

yardım 

: kömək. yoğuş

. 

basut

ka

. 

- yardım edmək: qayturmaq

ka

.  

yardım 

: yetüt

ka

. kömək. imdat.  

yardımcı: yarav (

>

 

yavər

). turab. mavin. uytun. turbı

ka

. yavər. uyuntu. tosun.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

992 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yardımlaĢmaq: artışmaq. ərtişmək

ka

. 

- o mənə artıĢdı. 

 

yardımlaĢmaq: yüvmək

ka. 

yiktürmək. yüftürmək.  

yarı 

: 

yarıq

. qapı. bəxd. şans

. 

yar. kar. ası. asıq. fayda. 

- yarın 

tikilsin: qapın bağlansın. 

- 

yarıĢmaq

: yarı yarı bplüşmək. 

- bu 

davarı yarıĢın.  

yarıq

ka

 

: 

çərik

. 

çarıq. kərik. 

1. 

rəhmət. 

- yarıq dilə ondan: rəhmət dilə 

ondan. 

2. 

mərhum

. - yarıq qardaşım. 

3. 

yaraq. hər çeşit döğüş 

ayqıtına deyilir. 

- vücuda geyilən zireh, say yarıq. dəmir göğüslük: 

say

ka

. 

4. 

qovşaq. iki budun ortası. 

5. 

balıq

. - yarıq yalım: balıq 

çirişi. 

6. 

bıçqıl

ka

. çat. çatlaq. bıçılqın. bıçılqan. gədik: yaraq

ka

. 

7. 

car. cay. yar. ara. çağ. zaman. 

8. 

ışıq. 

- bardı gözüm yarıqı : 

gözümnən ışıq aldı \\ aldı özüm qonuqı: aldı mənim ruhumu. \\ qanda 

ərinc qanığı: harda dincliyimin kanı. 

9. 

imkan. 

- yarıq olsa iş olar. 

1. 

nəcat. qutaq. qurtuluş. 

- yarmaqı tapın, yarıq bulun: paravı işləd, 

qutaq, nəcat tapmaq üçün. 

10. 

qənimət. giro. 

1. 

yaruq

. yarı. qapı. 

bəxd. şans. 

- yarın tikilsin: qapın bağlansın. - doğdu yaruq ulduzu. 

11. 

yırıq. sızıq. sıyıq. sıdıq. cırıq. sırıq. 

12. 

yarpaq. 

13. 

nərsənin 

ayırmaq, çevrəyə üçün, çəkilən cızıq. 

14. 

yartım

ka

. quruh. 

- bir 

yartım boyun: bir quruh xalq. 

15. 

kaftan. coşun. zireh. 

 

yarıqlanmaq

ka

: 

yaraqlanmaq. 

zirehlanmaq.  

yarıqlıq 

: - yağıtlıq olsa, yarıqlıq düşər.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

993 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yarıqsamaq 

: qurtulmaq. nəcat tapmaq. 

- yoluq verib yarıqsayın.  

yarılamaq  : yarımlamaq

ka

.  

yarılan 

: yirilqən

ka. 

yirilən.   

yarılmaq

ka

 : 

1. 

yarsıqmaq

ka. 

ayrısmaq. ayrı düşmək. yarılmaq. yirilmək. 

açılmaq. 

2. 

sınmaq

. 

basınmaq. 

- budax yarıldı. 

3. 

yarımaq. 

yıramaq

ka

. ıraqlaşmaq. uzaqlaşmaq. 

4. 

bükülmək. çatlamaq. 

irpəlmək

ka. 

biçilmək. teşilmək

ka

. dağilmək.  

yarım yamalaq: axsuq

ka

. e'tibarsız.  

yarımaq  : açmaq. doğmaq. yarılmaq. yıramaq

ka

. ıraqlaşmaq. 

uzaqlaşmaq. 

- gün yarıdı. 

 

yarım

ka

 

: 

1. 

yarım. bir şeyin yarısı. hərhanki bir şeyin iqiyə ayrılmış olan 

parçalardan hər birisi. 

2. 

hər şeyin bölüyü, tikəsi. 

- yarım budaq. 

bir tikə çubuq.  

yarımlamaq

ka

: yarılamaq.   

yarımlamaq

ka

: yarılamaq. yarya çatmaq. 

- yolu yarımladıq.  

yarın 

: çiyin sümüyü. 

- yarınlamaq: çiynindən vurmaq.  

yarındaq

 : - yarındaq dilişmək: qayış kəsmək. 

 

yarın

ka

  

: kürək, çiğin gəmiği·.  

yarınmaq

ka

: yarmaq. 

- budaq yarınmaq.  

yarıĢ etmək: öcəşmək

ka

.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

994 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yarıĢ 

: