İncelemeleri

1. 

kupal. gobut. sasrıq. sassıq

6

. sarsıq

ka

. 

1. 

pis. 

bəğənilməz. kifir.  

yaqın

ka

 

: 

yağnı

. 

yaknı

. yaxın. 

1. 

şeytan. 

2. 

düşman. 

3. 

yaxın. yaxıq. 

mərhəm. 

- yaxın tanıĢ: qonum

ka

. yar yoldaş. qohum qonşu. 

yaxınlar: qayınboyun. dünürlər. tayfauruq. tayfatırıq.  

yaqınlaĢmaq: 

yaxınlaĢmaq

. qavuşmaq

ka

. yaqumaq. yaxlaşmaq. yaxuşmaq. 

- yağudu diləyim. 

 

yaqınmaq

ka

 

: yaxınmaq. yaxınlaĢmaq. - birbirizə yağıqmayın, 

yaxının. 

 

yaqır  

: 

yağır. yağrı

ka

. 

1. 

sırt yarası. 

- yağırlı at: beli yaralı at. - yağırı 

sağaltmaq. iyi etmək: yaqırlamaq

ka

. 

- 

yağırı çoğalmaq: 

yaqırlanmaq

ka

. - yağırdan qaĢınmaq: yaqırlanmaq

ka

. - yağırlı. sırtı 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

966 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yaralı: yaqırlıq

ka

. 

2. 

yağ. iç yağı. piy. 

3. 

yarın

ka

. kürək, bel gəmiyi. 

çiğin gəmiğı. 

 

yaqırlamaq

ka

: yağırı sağaltmaq, iyi edmək.  

yaqırlanmaq

ka

: 

yağırlanmaq

. 

1. 

kürəklənmək. bellənmək. kürəyi yağlanmaq. 

2. 

yağırı, kürəyi qaşınmaq. 

- heyvan yağırar, yerdə ağnıyar. 

3. 

heyvanın kürəyi yaralanmaq, zədələnmək. 

- dəvə yağırlandı. 

4. 

heyvanın kürək, beld yarasının düzəlməsi.  

yaqırlatmaq

ka

: 

yağırlatmaq

. heyvanın kürəyi yaralanmaq, zədələnmək. 

- 

dəvə yağırlandı.  

yaqırlıq   : 

yağırlıq

. 

1. 

yağırlı. sırtı yağlı, qalın. 

2. 

sırtı yaralı.  

yaqısmaq  : 

yağısmaq. yaqsımaq. yağsımaq. 

yağ dadmaq. yağ dadınmaq.  

yaqıĢ

ka

 

: 

yağıĢ

. qurban. qurbanlıq.  

yaqıĢmaq

ka

: 

1. 

yaxlaşmaqyaxına gəlmək. 

- onun gəlməyi yaxıĢdı. 

2. 

yaxı 

(

mərhəm

) yaxmaq. 

3. 

toxunmaq

. - elə iti danışır ki, dodaqları 

yavıĢmır: birbirinə dəğmir.  

yaqıtqan

ka

 : 

yağıtqan

ka

. yaxıtqan

. 

1. 

düşmanlıq edən. kinli. 

- bu kişi, nə 

yağıtqan. 

2. 

yağdıran. 

1. 

yaxıtqan.  

yaqıtlıq   : - 

yağıtlıq olsa, yarıqlıq düşər. 

 

yaqıtmaq

ka

: 

yağıtmaq. 

1. 

tökmək. 

- arpa saman yağıtqıl, olsun atı yaruqluq: 

arpa saman tökginən, atı tapsın güc

 

quvət

. 

2. 

düşmanlıq edmək. 

yağılamaq. yağuşmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

967 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yaqız 

: 

yağız. 

qızıl ilə qara arası rəng:.  

yaqqu

ka

 

: 

yağqu

ka

. yağu

ka

. yağmur. yağmırlıq.  

yaqlamaq  : 

yağlamaq

. yovsamaq.  yavsamaq

ka. 

könül almaq istəmək.  

yaqlanmaq 

: 

yağlanmaq

. yağrılanmaq

ka

. ətlənmək.  

yaqlanmaq

ka

: yağlanmaq. yaqrılanmaq

ka

.  

yaqlaĢmaq 

: 

yaxlaĢmaq

. yaqumaq. yaxuşmaq. yaxınlaşmaq. 

- 

yağudu diləyim. 

 

yaqlaĢtıran: 

yağlaĢtıran. 

yaqutqan

ka. 

yağlayan. igitqan. igidlik edən.  

yaqlatmaq

ka

: yağlatmaq.  

yaqlayan: 

yağlayan. 

yaqutqan

ka. 

yağlaştıran. igitqan. igidlik edən.  

yaqlı  

: 

yağlı

. 

yaqlıq

ka

. 

özlük

ka

. üzlü. özül. çivqin

ka

 ( # qəvqin). 

yağlı. 

doyurucu. bəsləyici.  

yaqlıq

ka

 

: yağlı.   

yaqma  

: 

yağma

ka

 

qarma

ka

. 

- yağma edilmək: üpləlmək

ka

. üplətmək

ka

. - 

yağma etmə. çalma: qapış

ka

. - yağma etmək: yağmalamaq. 

zorlamaq. gücətmək

ka

. gücləmək. güclə, zorla almaq. əldən çıxarmaq. 

tutmaq. özünə mal edmək. qapınmaq

ka

. üpləmək

ka

. qapmaq. 

yağmalamaq. qarmalamaq

ka

. - yağma ettirmək: yolıtmaq. yoluşmaq. 

yolutmaq. yulutmaq

ka

. qücətmək

ka

. - yağma ediĢmək. yağmalaşmaq. 

üpləşmək

ka

. - yaqmalanmaq

ka

: yağma qılığına girmək. - yağmada 

yardım edmək: qücəĢmək

ka

. - yağmalanmaq: üplənmək

ka

. - 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

968 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yağmalaĢmaq. yolıtmaq. yoluşmaq. yolutmaq. yulıtmaq. yulumaq. 

yulutmaq: yuluşmaq

ka

. yağmalaĢmaq: qarmalaşmaq. qarmaşmaq. 

birbirinə baxıb baxmadan biçip kəsip yığıb götürmək. 

1. 

yağmac. 

çalmaş. qapış

ka

. qabış

ka

. 

 

yaqmac 

: yağma. çalmaş. qapış

ka

. qabış

ka

.  

yaqmaq  : 

yaxmaq

. 

yağmaq

. 

1. 

(

qıl

). ütmək

ka. 

ötmək.  örtəmək

ka

. odlamaq. 

2. 

yaxınlaşmaq. - baruğ yaxdı: gediş, hərəkət çağı çatdı. 

1. 

yaqlaşmaq. toxunmaq. 

2. 

dəğmək. sürtmək. ləms edmək. 

- əl 

yaxmaq: əl sürtmək. 

 

yaqmalamaq: 

yağmalamaq

. qücəmək. üplətmək

ka. 

öplətmək

ka

. üzmək. 

üzürmək. qarət edmək. 

- altun gümüş üzürdüm. - onun malın 

gücüyüb aldılar. 

 

yaqmalaĢmaq: 

yağmalaĢmaq. 

yoluşmaq

ka. 

yolışmaq.   

yaqmalatmaq: 

yağmalatmaq

.  yolutmaq

ka. 

  

yaqmaĢmaq: 

yağmaĢmaq. 

qücəşmək

ka. 

soyuşmaq.  

yaqmır: 

yağmır

. (

yağmurluq

). yalma

ka

. kaftan. kəftə. 

- irkin yağmır: arasız 

yağış. 

 

yaqmırlıq: 

yağmırlıq

. yaqu

ka

. yağqu

ka

. yağmur.  

yaqmur : - 

yağmurluq

: kədüq

ka

. yağqu. yağu

ka

. - 

yağmurluq yapmaq üçün 

ayrılmış, hazırlanmış keçə: geyüklük geyiz

ka

. - yağmurluq yiyəsi: 

kədüklük

ka

. - yağmuru çox olan yer: yağmurçıl

ka

. - yağmurun 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

969 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

sağnaq halında yağmasından çıxan səs. hərhanki bir axarın çıxardığı 

səs. çar çar: Ģar Ģar

ka

.  

yaqmur 

: 

yağmur 

yamqur

ka. 

  

yaqnı 

: 

yağın

. 

yağnı

. 

yaknı

. 

1. 

şeytan. 

2. 

düşman.  

yaqrı 

 

: yarqı

ka

. 

yağır. yağ. iç yağı. piy. 

- kəriş yağrı, oğula qalar: atın 

kürək yarası oğula andıra qalır. 

 

yaqrıqan : yağıran. yağran. yağlatıb yumşatan.  

yaqrılanmaq

ka

: 

yağrılanmaq

ka

 yağlanmaq. ətlənmək.  

yaqrımaq : 

yağrımaq

ka

 yağır olmaq. yağrınlamaq. yarğnına, sırta vurmaq.  

yaqrıtmaq

ka

: 

yağrıtmaq

. 

yarqıtmaq

. heyvan yağırın, kürəyin yaralamaq, 

zədələmək. 

- ol dəvəni yağrıttı.  

yaqru  

: 

yağru

ka

. yağur. yoğur. yaxlıq. yağılıq. yağday. dövrə bər. 

çevrə. mihit. 

- buna yağru yürimə: onun döğrə bərinə dolanma. 

 

yaqsımaq : 

yağsımaq. yağısmaq

. yağ dadmaq. yağ dadınmaq. 

- yağru yağı, 

yağısmaz: piy yağı, yağ (kərə) dadı verməz.  

yaqsınmaq

ka:

 yaxsınmaq

ka

. (

yak. yaq: tən. bədən gövdə). 

paltarı əğininə 

(

sırtına

) almaq, çiğninə salmaq. bürünmək. çərşovlanmaq. -

 

eşik soyuqdu, bir şal yaxsın çıx. - çoban kaftanın geyməz, yaxsınar.  

yaqĢı 

: 

yaxĢı

. 

1. 

mehriban. məhəbbətli. 

1. 

iyi. 

- yaxĢı iş.  

yaqĢıca 

: 

yaxĢıca

. 

büsbütün. iyi. iyicə. çinğ

ka

.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

970 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yaqĢıqlı 

: 

yaxĢıqlı

. 

ayqu. əyku. eyqu. əzqu. iyi. gözəl.  

yaqĢılıq 

: 

yaxĢılıq

. 

iyilik.  

yaqtı 

: yaxınlaşdı. - 

barquz yaqtı: gedməyiz yaxınlaşdı.  

yaqturmaq: 

1. 

toxundurmaq. yaxınlatmaq. 

- onu mənə yaxutma: yaxınlatma. 

2. 

(

od

. 

yaxı

) yaxtırmaq. 

3. 

saxlatmaq. yatturmaq

ka

. yittirmək

ka

. 

qeyb ettirmək.  

yaqu

ka

  

: 

yağqu

ka

. 

yağmur. yağmırlıq.  

yaquq  

: 

yağuq

. yaxın. qonum. qohum. tanış. 

- yağuq ulamaq: görüş, 

seləyərham edmək. - yaq yaquq: yap yaxın. 

. 

- yağuq ulamaq: sileyi 

rəhm edmək.  

yaquqluq: yağuq ulamaq işi. qonum, qohuma yoluğmaq işi. görüş. 

seləyərham.  

yaqumaq : 

yağumaq

. yaxlaşmaq. yaxuşmaq. yaxınlaşmaq. 

- yağudu 

diləyim. - bəy gəlməyi yağudi: bəyin girişi yaxlaşdı. 

 

yaqumaq

ka

: yakumaq. yaquşmaq

ka

. birbirinə yaxlaşmaq.   

yaqurmaq : 

yağurmaq

ka. 

1. 

ah çəkmək. sıx sıx solumaq. yüksək bir 

solumaya tutulmaq. 

1. 

yaxlaştırmaq.  

yaquĢmaq

ka

 

: yakumaq. birbirinə yaxlaşmaq.   

yaquĢmaq

ka

: yağılmaq. yağılıq edmək. yaqılamaq. yaxıtmaq. düşmanlıq 

edmək.   

yaqut 

: 

yağut

. edqü. comərt.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

971 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yaqutqan

ka

: yağlaştıran. yağlayan. igitqan. igidlik edən.  

yaqutluq: 

yağut

. edqulük. comərtlik.  

yaqutmaq : (

<

 

yax

). 

yaxarmaq

. yaxutmaq. yaxdurmaq. yaxlaşdırmaq. 

yaxılatmaq. yoxunlatmaq.  

yal 

: 

yal

ka

 

yalıq. at yələsi. - 

yal tükü: sırt

ka. 

qalın qıl. 

 

yalabıtmaq: yalratmaq

ka

. parlatmaq. yalrıtmaq.   

yalaçı

ka

 

: 

1. 

qaraçı. iftiraçı. itham edən. şərr. 

- yalaçı bəylər. - yalaçı qadın. 

2. 

- yalaçı yoğa

ka

: incə, kəvrək əkmək.  

yalafar

ka

  : insanlar arasında elçi. xaqanın, devlətin əlçisi. tanrı elçisinə 

yalavac deyilir.  

yala

ka

 

: 

1. 

töhmət. ittham. iftira. köksüz. havayı. 

- yala sözlər. 

2. 

incə. 

yala yuğa: yala yufa: nazik, incə, xasa çörək. 

3. 

nazlı. - yala qıız. 

4. 

dəğmə düşər kişi. 

- nə yala kişisən oğul. 

5. 

zayıf. 

- yala yağı: 

zayıf düşman.  

yalaq 

: yalağ. boş.  

yalalmaq

ka

  

: töhmətlənmək.  

yalalmaq

ka

: 

yalanmaq

ka

. 

töhmətlənmək. itham edilmək.  

yalamaq

ka

 : 

1. 

töhmətləmək. yamamaq

. - 

quru yala yaladılar. - oğruluq 

yaladılar. 

2. 

yalqamaq

ka. 

yalvarmaq.  

yalaman: kərkük. gərilmiş. açıq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

972 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yalan 

: ikit

ka

( 

ikili, ki üzlü söyləyən

). alsıq. arsıq. aldaq. tovlaq. duzaq. 

tələ. arğuc

ka

. aldatan. 

- arğuc ajun. yalancı, aldatıcı dünya. 

 

yalançı 

: ütrük

ka. 

hiləci. kələkbaz. ütücü adam.  

yalanmaq

ka

 

: 

yalalmaq

ka. 

1. 

töhmətlənmək. itham edilmək. 

2. 

yalqanmaq

ka:

 

yalaĢmaq: yalqaşmaq

ka

.  

yalatmaq: yalfatmaq

ka

. yalqatmaq. yalqatmaq

ka. 

yutturmaq. utturmaq. 

yalfatmaq.  

yalavac

ka

   : elçi. pəyqəmbər.  

yalbı 

: 

yalpı

. 

1. 

ka

. 

yassı, enli, gen olan nərsə, tabax. məjmeyi. 

2. 

təxdə. 

- yalpıdaĢ: taxdadaş. təxdəsəng.  

yaldıramaq 

: yoldıramaq.  yoldramaq

ka

. parlamaq.  

yaldıruq: bəzəkli şığallı. pozlu süslü. parlaq. 

- yaldıruq əşlər.  

yaldramaq: 

yaldrımaq

ka

.  

yaldruq 

: yoldruq

ka. 

parlaq. süslü.  

yalfatmaq: yalqatmaq

ka. 

yalatmaq. utturmaq. yutturmaq.  

yalxalanmaq: 

yayqalmaq

ka

. 

yayxalanmaq

. çalqanrnaq. hər şeyə qönlü 

məyil göstərmək həvəslənmək, hövüklənmək.  

yalıq

  

: yalığ

. 

1. 

qayış. 

- yalığı köklət: qayışı bərkit. 

2. 

pipik. xoruzun tacı. 

ibik. pipiyi. 

3. 

yıl

. at yələsi. yal. 

3. 

yəhər qaşı. 

- öndüni yalıq, geyin 

yalıq: ön qaş, arxa qaş. 

4. 

yanaq. hər nəyin üzü dikəsi, ucu.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

973 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

yalıq yılıq: insan heyvan.  

yalıqlanmaq: horoz ıbiqlənmək. at yələlənmək. yallanmaq.  

yalım  

: 

1. 

təxdə. 

2. 

sarp, dik, yalçın. - 

yalım qaya: {

1. 

sarp dağın ətəği. 

2. 

təxdəsəng}

. 

3. 

odğuc. oduc. alov.  

yalıman 

: 

yelimən

ka. 

dağınıq biçimdə yapılan çapul. yalıb yoluq dağıdıb. 

dağınıq şəkildə yapılan çapul.  

yalım

ka

  

: siriş. çiriş. yapışqan. çəsb. 

- yarıq yalım: balıq çirişi.  

yalım

ka

 

: yəlim. yapışqan. çəsb. tutuş

ka

. tutqal. kəndisiylə tük.  

yalın  

: 

yalım

. alov. odğuc. oduc.  

yalınçqa

ka

  : yılınçqa. yavan. dadı, duzu, yağı olmayan yemək. -  

yalındaq

ka

 : çıplaq.  

yalınq 

: 

yalınğ

. çıplaq. qından çıxmış.  

yalınquq   : 

yalınğuq

ka

. 

yalqınquq

. 

1. 

yalqun. insan. 

2. 

adəm. həzrəti adəm. 

- yalınquq oğlı yoqazur, əyku adı qalır. 

 

yalınqus

ka

 : 

yalnğus

ka

. yalnız. kimsəsiz. 

- yalınqus qaz ötməz. 

 

yalınmaq

ka

: 

1. 

soğunmaq

ka. 

soğqunmaq

. 

soyunmaq. silkinmək. lütlənmək. 

2. 

yalmaq

ka. 

yanmaq. göynəmək. alovlanmaq.  

yalıĢmaq

ka

: töhmətləmək. itham edmək.  

yalıt

ka

  

: təxdə. enli, hamar, bütün olan nərsə. 

- yalıt qaya: səxrə.  

yalıtqa

ka

  : alay. şuxluq. 

- yalıtqa qılmaq

ka

: alay edmək. lağa qoymaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

974 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yalıv 

: yalvı

ka. 

yalva. yada. büyü. cadu. gözü bağlılıq. sehir.  

yalqa 

: gədik. 

- qara mun gəlməyincə, qara yalqaya qaçma.  

yalqaq 

: yoxacıq, dəriciq, qabıq. qandır

ka

. zar. pöz. car. çar.  

yalqamaq

ka

: yalamaq. yalvamaq.  

yalqandurmaq

ka

: 

yalğandurmaq

ka. 

yalanlamaq. təkzibləmək.  

yalqan

ka

  : yalan.  

yalqanmaq

ka:

 yalanmaq.  

yalqaĢmaq

ka

: yalaşmaq.  

yalqatmaq : yalfatmaq

ka

. yalatmaq.  

yalqatmaq

ka:

 yalatmaq. yutturmaq. utturmaq. yalfatmaq.  

yalqıl

ka

 

: yələsi ağ. ağ yələli.  

yalqın 

: 

yalnıq

ka

. 

1. 

kişi. insan. bəşər. adam. 

- yalqın oğlu: bəni adəm. - 

öt keçər kişi duymaz, yalqın oğlu mənqu qalmaz.