İncelemeleri

uyım

. arxa sıra. ard. arxa. mütəaqib.  

utlatmaq

ka

: 

udlatmaq

ka

. uydurmaq. arxasına düşürmək.  

utluq

ka

 

: 

udluq

ka

. 

uyluq

. sığır kimi heyvanların axırda yattığı yer.  

utma 

: ötüş

ka

. ütüş. utuş. ütmə. oyunda, yarışda utmaq, aparmaq.  

utmaq

ka

  : 

<>

 

ötmək

. 

1

. 

aparmaq. sındırmaq. - 

andağ əri kim ötər. 

2

. 

ozmaq. 

osmaq. ötmək. uzmaq

ka

. keçmək. başqasından iləri keçmək. - 

onun atı ozdi. 

3

. 

sınqırmaq. sınrmaq. içəmək. 

4

. 

oyunda yutmaq. 

oyunda ütmək. 

5

. 

sındırmaq. yenmək. 

- andax əri kim utar: kim 

yenər, sındırar. 

 

utran 

: ozan. uzan. aparan. qalib.  

utraĢmaq

: uzraĢmaq. üzrəĢmək. 

itiləşmək

. - gəngəşli bilik utraĢur, gəngəşsiz 

bilik opraşur.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

924 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

utru 

: 

utru

ka

 

1. 

o yana. 

- otru utru: bu yan o yan. 

2. 

yuxarı. dik. dikə. 

- 

utru dur: qalx. dik dur. - utru durub, yağdı ona, kiş ox, çığılvar, 

dedim asığ əməs, sən daxı yalvar. 

3. 

ütrü. otra. otru. (

<

 

üz

) üzrü. 

üzə. önə. qarşı. 

- ilan yarpuzdan qaçar, hara gedsən, yarpuz ütrü 

çıxar.  

utrulanmaq

ka

: 

1. 

üzə qalxmaq. udaqlanmaq. 

2. 

üz üzə gəlmək. 

3

. 

üzüz üzə, 

ut uta gəlmək. qarşılanmaq.  

utrunmaq

ka

  

: otrunmaq. dayatmaq. qarşı qoymaq istəmək. 

yönəlmək.  

utruĢmaq

ka

  

: 

<

 

>

 

ütrüĢmək

.  

utsuqmaq

ka

: utulmaq. utuzmaq. 

- sınamasa arsıqar, saqınmasa utsıqar: 

dənməsə aldanar, gözləyib diqqət edməsə utuzar. -

 

sınamasa, ər 

sınar, sağınmasa utsuqar.  

utturmaq: yalfatmaq. yalqatmaq

ka. 

yalatmaq. yutturmaq.  

utu 

 

: 

udu

ka

. 

utu

ka

 uzu

ka

. 

uyu

. 

uyım

. (

uymaq. yumulmaq

). 

1. 

art. arxa. dal. 

- sən kimin uyu gedirsin: sən kimin dalısıcan 

gedirsən. - mənim uyu gələn yoxdu: dalmdan. - bu çay uyu gedin. 

2. 

mürid. şayırd

. 

peyrov

. - mən sizə uyu. 

3. 

üyə. üzv. 

- bu qujum 

uyuları: bu təşgilat üzüvlər. 

dalba dal. arxası sıra. mütəaqlp. 

arqasında. üzündən. dolayı. 

4. 

təpə. 

- qum uyu: qum təpə. 

5

. 

uyqu. 

6

. 

qum yığını.  

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

925 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

utuq 

: 

1. 

yutuq. ütük. tamahkar. acgöz. 

2. 

ötük. ozuq

ka

. uzuq. iti olub 

qabaqlayan. 

- ozuq  

utuqluq

ka

: 

uduqluq

ka

. uyuqluq. qafillik.  

utulamaq

ka

: 

uyulamaq

ka

. uymaq. dalsıcan gedmək. 

- ökli olan (ağlı olan) kötü 

yolu uyulamaz.  

utulmaq: utsuqmaq

ka

. utuzmaq. 

- sınamasa arsıqar, saqınmasa utsıqar: 

dənməsə aldanar, gözləyib diqqət edməsə utuzar.  

utum 

: damcı. toncu. donuc. danuc. tançu

ka

. tıqım. tıxım. luqmə. tikə. 

dürmək. qalbuz

ka

.  

utum 

: 

udum

. öpüm

ka

. yeyim. içim. 

- bir utum çaxır: bir udum çaxır.  

utun 

: 

1. 

utanqaç. həyalı. 

(# ötün: utanmaz). 

1. 

dözün. dözümlü. sərin. 

səbirli. yumşaq. qotuq. qoyuq. mütəvazi. 

- utun birlə vuruş, ötün 

birlə dirəşmə: həyalı kişiylə söz çıxsa, yol tapılar, həyasızla 

sözləşsən, qavqa yapılar. 

 

utunc

ka

 

: utanc. utanmalı. uyaladiqan

6

. 

- utunc iş.  

utun

ka

 

: 

1. 

dəğərsiz. alçaq. 

2. 

güstax.  

uturmaq

ka

: 

udurmaq

ka

. üzürmək. səçip ayırmaq. adırmaq. ədirmək. 

ödürmək. ödürmək. üdürmək.  

utuĢ 

: 

uduĢ

. ötüş

ka

. ütüş. ütmə. utma. oyunda, yarışda utmaq, 

aparmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

926 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

utuĢmaq

ka

  : mərcləşmək. bağlaşmaq. yarışmaq. qumar oynamaq. - 

onunla 

utuĢma. 

 

utuĢmaq

ka

: uduşmaq

ka

. udışmaq. uyuşmaq. uyuşmaq. qatılaçmaq.  

utuĢmaq

ka

: 

uduĢmaq

ka

. udışmaq. uyuşmaq. uyuşmaq. qatılaçmaq. 

pıxtalanmaq.  

utuz

ka

 

: 

uduz

ka

. uyuş.  

utuzlamaq

ka:

 

uduzlamaq

ka

. uyuzuna dərman, əlac yapmaq.  

utuzluq

ka

: 

uduzluq

ka

. uyuzlu  

utuzmaq: utsuqmaq

ka

. utulmaq. 

- sınamasa arsıqar, saqınmasa utsıqar: 

dənməsə aldanar, gözləyib diqqət edməsə utuzar.  

uva 

: 

uva

ka. 

uva

ka

. 

ava ava. həvə həvə. 

1

. 

çağıran, danışan kişiyə 

yanıt üçün "

nə

 

buyuruyorsun

?" " eşidirəm" "bə'li" deməkdir. 

2

. 

içinə şəkər ufalanan bir çeşit yemək -  

uvmaq

ka

: övmək

ka

. ovmaq. uvmaq. oğalamaq. ovalamaq. ufalamaq.  

uvĢalmaq: üşəlmək

ka. 

ufalanmaq. uşalmaq.  

uvĢatmaq: üşətmək

ka. 

ufalatmaq. uşatmaq.   

uvĢatmaq

ka

  

: ufalatmaq. uşalamaq. uşatmaq. üşələmək.  

uvulmaq

ka

 : ufalanmaq. əzilmək·.  

uvunmaq

ka

 : kəndi kəndinə ufalamaq.  

uvurqarmaq

ka

: utandırmaq.  

uvuĢ

ka

  

: ufalanmış nəsnə. 

- uvuĢ etmək

ka:

 ufalanmış əkmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

927 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

uvuĢmaq

ka

: ufalaşmaq.  

uvutqarmaq

ka

: utandırmaq. usandırmaq. 

- uvutqarma məni. 

 

uvutlanmaq 

: ufut bolmaq

ka

. utanmaq.  

uvutlanmaq

ka

: utandırılmaq. usandırılmaq. 

- uvutlandırma məni. 

 

uy 

 

: 

uy

ka. 

uz

. 

1. 

uyun

. 

uzun. davamı olan. 

- yollar uyu: 

yollar uzunu, davamı. - uyu yollar: izli yollar, uzun yollar. 

1

. 

arxa. dal. 

dalı. 

dalba dal. - yığlab, uyu artadım: ağlayıb dalınca qaldım, 

aldırıldım. - nələr uyu: şeylər, mallar dalsıca. - mənə uyu: mənim 

dalımca. mənə yan, mənə tərəf. - çığrı uyu təzkinür. -

 

uyu bardım 

öküş ivdim: dalıca geddim, çox tələsdim. 

 

uya 

: 

uya

ka. 

1

. 

hısım. qardəş. 

- uya qab: həmzad. taydaş. 

2

. 

quş yuvası. 

3

. 

uyqa. uyaq. həya. şərm.  

uyaq

ka

 

: 

1

. 

uya. uyqa. həya. şərm. 

1

. 

uysal. usal

ka. 

 

uyaladiqan

6

 

: utunc

ka

. utanc. utanmalı. 

- utunc iş.  

uyalamaq

ka

 

: yuva yapmaq.  

uyalıĢ

6

 

: utatnma. turquq

ka

. həyâ. şərm.  

uyalmaq

ka

: çəkinmək. utanmaq.  

uyan 

: 

1

. 

uyat. ısıq. isik. həyalı. 

2

. 

uyqa. peyrov. müqəllid. 

3

. - uyan 

!

: 

uylan. tabe' ol.  

uyanıqlıq: sağlı

ka

.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

928 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

uyaslıq 

: uyatsılıq

ka

. uyatsqıl. uysal. utanan. utanqaç. həyalı.  

uyasuq 

: usayuq. uysal. qafil.  

uyat 

: uyan. ısıq. isik. həyalı.  

uyatmaq

ka

: utanmaq. uyadmaq. - 

o məndən uyatti. 

 

uyatsılıq

ka

: 

uyatsqıl

. uyaslıq. uysal. utanan. utanqaç. həyalı.  

uyatsqıl  : uyatsılıq

ka

. uyaslıq. uysal. utanan. utanqaç. həyalı.  

uyaz 

: utananan. həyalı.  

uyazımaq

ka

: utanmaq. xəcalət çəkmək. - 

ağız yeyir, göz uyazır.  

uyazmaq: 

oyazmaq

. utanmaq. 

- ağız yeyir, göz uyazır: utanır. 

 

uydurmaq: utlatmaq

ka

 : udlatmaq

ka

. arxasına düşürmək.  

uyxu

 

: - yuxu davası: uyuq ot.  

uyıq ər  

: yuxlayan kişi·i.  

uyıqlamaq: uyuqlamaq.  

uyım 

: utım

ka. 

udım. arxa sıra. ard. arxa. mütəaqib.  

uyınmaq : sönmək. (# odunmaq: odlanmaq). 

- uyunub odlanmaq: sönüb 

yanmaq.  

uyıtqan   : çox yatan, uyan. həp uyan. uya yazan.  

uyıtma 

: pənir.  

uykusuz: usuz

ka

. yuxusuz. yuxlu.  

uyqa 

: 

1

. 

uya. uyaq. həya. şərm. 

2

. 

uyan. peyrov. müqəllid.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

929 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

uyqarmaq : 

oyqarmaq

 ( y <> z ) 

ozqarmaq

. 

uzqarmaq

. 

1. 

düşünmək

. 

anlamaq. 

- o məni geyin oyqardı: o məni sonra başa düşdü

. 

- işləmək biləkdən, 

oyqarmaq bilikdən. 

2. 

uyqurmaq. 

oyardırmaq. 

- gün çıxana 

uqurməni: oyat məni.  

uyqun 

: 

1

. 

ərkün. yarkün. münasib. 

2

. 

oyqun

. 

imkan. fırsat. uğur

. 

 

uyqur tatı: türk gavırı. türklərlə yaşıyan fars.  

uyqurmaq

: ( y <> z )

 

uzqurmaq

ka

. oyandırmaq. 

- məni uzqur: oyad.  

uyqusuz: usuz

ka

.  

uylan 

: uyan. tabe' ol.  

uylaĢ 

: təqlid.  

uylaĢmaq

ka

: 

1

. 

uymaq. dalıcan düşmək. 

1

. 

birbiri ardınca yürümək.  

uylatmaq: öyrətmək. göndərmək. tabe' edmək.  

uyluq

ka

 

: 

1

. 

hünər. sənət. 

2

. 

təqlid olunan kimsə. 

3

. 

dayaq. hər nəyin 

dayancaq yeri. 

4

. 

otluq

ka. 

oyluq. qol qəmiğinin qalın yeri.  

uyluq

ka

 

: 

udluq

ka

. 

utluq

. sığır kimi heyvanların axırda yattığı yer.  

uymaq

ka

  : 

uyulamaq

ka. 

1

. 

uylaşmaq. dalıcan düşmək. 

2

. 

birinə bağlı 

olmaq. 

3

. 

oymaq. üyə. üzv. mürid. 

3. 

umub dalıca düşmək. 

- 

mən sizi uyuladım: mən sizə uydum. 

 

uymaqlanmaq: 

oymaqlanmaq

: üyələnmək. qollanmaq. gəlişib çoxalmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

930 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

uysal  

: 

usal

ka

. 

1. 

qafil. qəfil. iş bilməyən. 

2. 

uyaq. üzü yola. söz 

dinləyən. sözə baxan. yumşaq. 

3. 

mədəni. ədəbli. 

4

. 

uyasuq. 

usayuq. qafil. 

5

. 

utanqaç. uyatsılıq. uyatsqıl

ka

. uyaslıq. utanan. 

həyalı.  

uytun 

: turab. yardımcı. yarav (

>

 

yavər

). mavin.  

uyu

ka

 

: 

1. 

arxa. dalı. - 

uyu varmaq: izləmək. dalsıcan gedmək. 

2. 

mürüd. 

müqtədi. müqəllid. peyrov. 

3. 

yum. yığın. təpə. 

- qum uyu. 

3

. 

üzücə

. 

dalıca. sarı. arxasıca. -

 ərən qamuğ, artadı nələr uyu: 

hammı mal dalıca geddi. 

4

. 

ılış. iliş. həmrah. - 

bir özü iki ılışı, uyuĢü, 

yoldaşı. 

 

uyuq

ka

 

: qafil. 

- uyuqluq

ka

: qafillik.  

- uyuq ot: yuxu davası. uyutan ot.  

- uyuq usuq: bilən bilməyən.  

uyuqluq

ka

: kəmərli.  

uyuqmaq

ka

: ardına düşmək. qovalamaq.  

uyulamaq

ka

: 

uyulamaq

ka

. 

1. 

uymaq. dalsıcan gedmək. 

- ökli olan (ağlı olan) 

kötü yolu uyulamaz. 

2. 

uymaq

. umub dalıca düşmək. 

- mən sizi 

uyuladım: mən sizə uydum.  

uyumaq  : utımaq. udımaq.  

uyumsuz: bacarıqsız. yöntəmsiz. uquvsuz.  

uyur 

: uyuz

ka. 

yuxulu.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

931 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

uyuĢ 

: tutaş. tutac. tutuş

ka

. cürlaş. təvafüq.  

uyuĢ 

: utuz

ka. 

uduz

ka

.  

uyuĢmaq: utuşmaq

ka

. uduşmaq

ka

. udışmaq. uyuşmaq. qatılaçmaq. 

pıxtalanmaq.  

uyuĢmaq: utuşmaq

ka

. uduşmaq

ka

. udışmaq. uyuşmaq. qatılaçmaq. 

pıxtalanmaq.  

uyuĢmaq

ka

 : 

1

. 

yoğruşmaq. (

maya

) tutmaq. dolmaşmaq. bitmək. 

- yoğurt 

uyuĢdu: yoğruşdu. 

2

. 

sarqmaq

ka. 

3

. 

yuğlaşmaq. qatılaşmaq. 

pıxtılaşmaq. uduşmaq. 

4

. 

qurlanmaq

ka

. bərkimək. tutmaq. 

- 

yoğurt qurlandı. 

5

. 

yığmaq. 

- unu qaba uyuĢ. 

(# 

oyuĢmaq

: 

açmaq

)

 

uyuĢmazlıq 

: ixtlaf. döğüş. qaçış

ka

.  

uyut

ka

 

: uqut. oğut. uğut. utanma. həya.  

uyutluq

ka

: 

uyqulut

. uvqutlu. utanan. utanqaç. məhcub.  

uyutma

ka

: 

pənir. yaş pəynir. təzə peynir. - 

o uyutma uyutdu: o pənir çaldı.  

 

uyutmaq: yatqurmaq

ka. 

yatırmaq.  

uyutmaq

ka

: 

- o uyutma

ka

 uyutdu: o pənir çaldı. - odu uyut: odu keçit, söndür.  

uyutmaq

ka

: 

1

. 

qatılaştırmaq. qatıtmaq. 

2

. 

peynir yapmaq. yoğurmaq. 

3

. 

söndürmək.  

uyuz

ka

 

: uyur. yuxulu.  

uyuzlu 

: utuzluq

ka. 

uduzluq

ka

.   

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

932 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

uz 

: 

uz

ka. 

usda. çəpər. mahir. 

- uz kiĢi: əli uz, əli işə yaraşıqlı, udumlu 

kişi. 

- 

uz olsun düz olsun: bacarıqlı, doğru adam. - uzlu, düzlü, duzlu: 

çıxarlı, doğru, dadlı. - uz oğlan. 

- 

uz dilli. yorıq

ka. 

 

uza 

: 

uza

ka

 

uzaq. uzanmış keçmiş zaman. ötük. ütük. 

- uzağı bilgə 

ancaq aymış: o ötük bilgin böylə demiş. - ərdi uza ərənlər: yetdi ötük 

ərmişlər.   

uzağı

ka

 

: keçmiş. ötən. 

- uzağı biliklər: ötən bilginlər.  

uzaq 

: 

uzaq

ka

 

1. 

uzun. əsgi. - 

uzaq iş: uzayan bitməyən iş. - uzaq 

barmaq: uzaq gedmək. yubanmaq. 

2. 

bevax. gec. 

- uzaq qaldıq: 

gec qaldıq. - uzaqdı, dur ged: bevaxdı. - uzaqmadan gəldim. - uzaq 

gilıçmə: gec inkişaf. . 

3. 

nəhayət. uzağı: nəhayətdə. 

- uzağı nə 

olacaq: nəhayətdə nə olacaq. 

4

. 

ıra. yıra. ıraq. 

5

. 

ayır. qıraq. 

 

uzaqlaĢmaq: yırqamaq. yıramaq.  

uzaqlaĢtırmaq: yıratmaq

ka

. ıratmaq. ıraqlaşdırmaq.  

uzaqlat 

: gidər.  

uzaqlıq 

: uzunluq. ıraqlıq. yıraqlıq.  

uzaqlıq

ka

: yubanma. gecikmə. kütlük. işdə ağırlıq, yavaşlıq, ərincəklik. 

tə'xir.  

uzamaq : sobımaq

ka. 

söbüləşmək. incəlmək.  

uzan 

: