İncelemeleri

ürqüĢmək: örküşmək.  

ürqütmək: 

ürkütmək

. 

kürətmək

ka

. ötqgərmək. ütgərmək. qaçırtmaq. 

quşqutmaq. qudurtmaq. sıçratmaq. sucıtmaq

ka

. saçratmaq. 

qaldırmaq. 

( q <> y ) 

qoğutmaq. qoqutmaq. quyutmaq

ka

. 

qaçıtmaq. qızdırmaq. quşqutmaq. qorxudub qaçıtmaq.  

ürqütütmək: 

ürkütütmək

. tazıtmaq. təzitmək

ka

. tezitmək. tazıqdırmaq. 

qaçırmaq.  

ürləyəcəğinə: ürküncə

ka

. üfləyəcəğinə.  

ürmək  

: hürmək. havlamaq. hovlamaq. püləmək. püfləmək. üfləmək. 

- 

odu ürlə: odu ür: püflə. .  

ürnğək

ka

 : 

ürənğərk

. 

örnək. örüngk. örüngəri. qirəş. qirəç. gəc.  

ürnğərmək

ka

: ürüngərmək. örnəmək. örüngəmək. örüngərmək. ağarmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

944 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

ürpək  

: tüklər biz biz, miz miz şişmiş, qarışıq, buruşqan durm (

>

 

pərişan

ars

) 

ürpəkmək: 

1. 

(

tük

) ürpərmək. ürpəşmək. orpalmaq. orpamaq

ka

. örpəşmək. 

dağılmaq. - örpəlmək. 

2. 

birbirinə qarşı qabarmaq. orpalmaq. 

örpəşmək.   

ürpəmək  : 

bax

 

>

 

ürpəkmək. 

 

: - yeynim ürpərdi: 

1. 

canım acışdı. 

2. 

tüklərim biz 

durdi

. 

 

ürpəĢmək

ka

 

: ürpəmək. orpamaq

ka

. örpəşmək. (

saç

) dağılmaq. 

yoluşmaq. qarışmaq.  

ürtəm 

: ütrəm. örtgün

ka

. örqütün. biçin. dərim. örtəm. xərmən.  

ürülqən

ka

 : 

urulqan

. 

orulqan

. şişən. qabaran.  

ürülmək

ka

: hürülmək. hovlanmaq. pülənmək. qabarmaq. üflənmək. 

yellənmək. şişmək. şişirilmək. 

- ər öpgəsindən ürüldü: yelləndi. az 

qala patladı. - tuluq ürüldü: yelləndi. şişdi. - odu urlə: pülə. püflə. - 

yalınquq ürülmüş tuluq ol, ağzı yazıb alqınur: insan tutluq kimidir, 

ağzı açılsa qapılır, alınır, boşalır.  

ürülmüĢ: püflənib şişmək. şişmiş. 

- ürülmüĢ qab: dolub, tıxanıb, pülənmiş 

tuluq. - ürülmüĢ od: pülənib qızarmış od. - yalınquq, ürülmüş qab o, 

ağzı yazılıb alqınur

ka

: insan püflənmiş qab kimidi, ağzı açılsa, tökülüb 

bitər.  

ürüngərmək: ürnğərmək

ka. 

örnəmək. örüngəmək. örüngərmək. ağarmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

945 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

ürünq  

: 

örünğ

. ağ olan nəsnə. ağ. bəyaz. dırnaq üzərində bulunan 

ağlıq. - 

tırınqaq ürünq: dırnaq ağlığı. - ürünğ qaraq: qöz ağı. - ürün 

quĢ: ürünğ quĢ. ağdoğan.  

ürüĢmək

ka

 : hürüşmək. havlaşmaq. hovlaşmaq. püfləşmək. üfləşmək. 

- od 

yandırıb ürüĢdük.  

üsqü 

: üstkü. üstki. üstlük(

<

 

üstlük

). üsdən geyilən paltar. rupuş.  

üsnəmək

ka

: üznəmək. bənzəmək. oxşamaq.  

üsnətmək

ka

 

 üznətmək. bənzətmək. oxşatmaq.  

üst 

 yuxar. yuxarı. ülya. (# quyu. aşağ. aşağı. alt. sufla)  

üstək  

: üstəlik. artıq. çox. ziyadəlik. 

- mən üstək verdim.  

üstələmək : 

1. 

qapatmaq. basturmaq

ka. 

batsırmaq. bastırmaq. sındırmaq. 

2. 

(ü <> i ) 

istələmək. üstün gəlmək. 

3. 

üstərmək

ka

. üstün gəlmək. 

basturmaq

ka. 

batsırmaq. bastırmaq. qapatmaq. sındırmaq. 

qələbə çalmaq. 

- sular üstəldi. 

 

üstəlik 

: üstək. artıq. çox. ziyadə. 

- mən üstək verdim.  

üstəlmək

ka

: artmaq. çoğalmaq. artırılmaq.  

üstəmək: istəmək. üstün düşmək.  

üstəm

ka

 

: qaş. yəhərlərə, kəmərlərə, toqqalara işlənən altın, gümüş 

bəzək.  

üstər 

: 

üstəri

. danmaq, inkar işi.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

946 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

üstəri 

: 

üstər

. danmaq, inkar işi.  

üstərmək

ka

: 

1

. 

üstələmək

. 

üstün gəlmək. qələbə çalmaq. - 

yağı çərisin 

üstərdik. 

2

. 

danmaq

. 

inkar edmək. 

- o hər nəyi üstərir.  

üstki 

: üsgü. üstlük (

<

 

üstlük

). üsdən geyilən paltar. rupuş.  

üstlük  

: (

<

 

üstlük

). üsgü. üstki. üsdən geyilən paltar. rupuş.  

üstükmək  : üstünə düşmək. istəmək. arzulamaq. 

- nədən bu işi üstəmirsin.  

üstükmək: üstünə düşmək. istəmək. arzulamaq. 

- nədən bu işi üstəmirsin.  

üstün gəlmək: üstələmək

. 

üstərmək

ka

. qələbə çalmaq.  

üstünə süĢmək: üstükmək. istəmək. arzulamaq. 

- nədən bu işi üstəmirsin.  

üstün

ka

 

: - 

andan üstün. ondan üstün. 

 

üsürmək  : uçurmaq. çatdırmaq. qalxıtmaq. - 

göylərə üsən ahım.  

üsyan edmək: talqırmaq

ka. 

dalqırmaq

ka. 

qarıştırmaq.  

üĢələmək: uşalamaq. uşatmaq. uvşatmaq

ka

. ufalatmaq.  

üĢəlmək

ka

: 

1. 

aranmaq. 

2. 

ufalanmaq. uşalmaq. uvşalmaq. 

1. 

uşalmaq

ka. 

ufalanmaq. oğulmaq. ovşamaq. 

2. 

eşilmək. əndər döndər 

edmək. axtarmaq.  

üĢəmək

ka

  : eşəmək. eşmək. axtarmaq. deşib aramaq.  

üĢən 

: 

bax

 

>

 

yuĢan

.  

üĢənq 

: yüşənğ

ka

. düz parlaq, şmal taş  

üĢənmək  : 

1. 

ərinmək

ka

. çəkinmək. təmbəllik edmək. 

- ər işə ərindi. 

2. 

saqlanmaq

ka

. saxlanmaq. çəkinmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

947 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

üĢəriq taĢ

ka

: düz qaya. yüşərik.  

üĢətmək

ka

  : 

1. 

ufalatmaq. uşatmaq. uvşatmaq. 

2. 

araştırmaq. əşltmək.  

üĢik

ka

 

: 

üĢük

ka. 

soğuq. yemişləri qavuraraq böyüməkdən alıqoyan 

soğuq.  

üĢimək

ka

: üşümək.   

üĢqürtmək : üşqürtürmək

ka

. xatırlatmaq.  

üĢqürtürmək

ka

: xatırlatmaq. üşqürtmək.  

üĢmək

ka

  : 

1. 

ütmək. ötşürmək. yontmaq. 

- o ox üĢdi: o ox yondu, ititdi. 

2. 

öqşürmək. yoğqışmaq. yığışmaq. 

- öküş, təlim kişi üĢdi: çoxlu kişi 

toplaşdı. - üĢüb toplaşdılar: yığışıb toplaşdılar. 

3. 

üşüşmək. 

toplanmaq. 

4. 

dəlgic ilə dəlmək. 

 

üĢtürmək

ka

: dəldirmək. dəlik dəlməyi buyurmaq. dar dəliği genişlətmək.  

üĢüc 

: buz dolabı.  

üĢük

  

: 

don

. 

qırıcı, dondurucu. soğuq

. - üĢük qan: donuq, ləxtələnmiş 

qan. 

 

üĢümək

ka

 : üqşümək. üşimək. yığışmaq. 

- üşük qan: ləxtələnmiş qan.  

üĢüĢmək: avalamaq

ka. 

avmaq. avlamaq. avdarmaq

ka. 

yığmaq. toplaşmaq.  

üĢüĢmək: üşmək

ka

. toplanmaq.  

üĢütmək

ka

: soğutmaq.  

ütəmək

ka

: biçmək. kəsmək. 

- darı ütəmək. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

948 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

ütən 

: 

ütgən

. dalaşqan. çalqaşqan. savaşçıl kişi.  

ütərmək

ka

  : 

üdərmək

ka

. uymaq. izincə gedmək.  

ütgən 

: 

ütən

. dalaşqan. çalqaşqan. savaşçıl kişi.  

ütik

ka

 

: 

üdiq

ka

. 

ötik

. 

özik

. aşq. səvqi coşması. səvda. həsrət.  

ütimək

ka

: (

qıl

) ütüləmək.  

ütqərmək: ütgərmək. ötqgərmək. ürkütmək. qaçırtmaq.  

ütlənmək

ka

: 

üdlənmək

ka. 

kösnəmək. ərkək istəmək.  

ütləĢmək

ka

: 

ötləĢmək

. 

otlaĢmaq

. 

üdləĢmək

ka. 

birbiri ardınca yürüş mək. 

udlaşmaq. birbirinə girişmək. yaxalaşmaq. 

- alplar ütləĢdilər.  

ütmə 

: ötüş

ka

. ütüş. utuş. utma. oyunda, yarışda utmaq, aparmaq.  

ütmək

ka

 : 

ütəmək

. 

utamaq

ka

. 

1. 

nərsəni kəsmib qırmaq. əkin ot biçmək. 

budamaq. artığı şeylərdən arıtlamaq, təmizləmək. tükü 

yandırıb dəridən atmaq. 

- darı ütmək: darı biçmək. - əkin ütüldü. - 

başım üttü. 

2. 

ötmək. (

qıl

) yaxmaq. 

 

ütrək

ka

 

: 

üdrək

ka

. artan. az ikən artan şey.  

ütrəm 

: ürtəm. örtgün

ka

. örqütün. biçin. dərim. örtəm. xərmən.  

ütrəmək

ka

: 

üdrəmək

ka

. ürəmək. çoğalmaq.  

ütrəĢmək

ka

: 

üdrəĢmək

ka

. artmaq.  

ütrətmək

ka

: 

üdrətmək

ka

. çoğaltmaq.  

ütrü 

: üzə. qarşı. önə. -  

ütrük

ka

 

: hiləci. kələkbaz. yalançı. ütücü adam.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

949 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

ütrülmək

ka

: kəsilmək. qırqılmaq. qısaltılmaq.  

ütrüĢmək

ka

: utruĢmaq

. 

1. 

kəsişmək. qırışmaq. biçişmək. 

- kəsmə ütrüĢdi: tel 

kəsildi. 

2. 

icəşmək. icrəşmək (

c

 

<>

 

t

 ) itrəşmək. 

3. 

gərişmək. 

qaraşmaq. qarşı qarşıya durmaq. qarşı qoymaq. duruşmaq. 

muqavimət göstərmək. 

4. 

kəsişmək. qırışmaq. biçişmək. 

- 

kəsmə ütrüĢdi: tel kəsildi. 

5. 

icəşmək. icrəşmək (

c

 

<>

 

t

 ) itrəşmək. 

6. 

qərişmək. qaraşmaq. qarşı qarşıya durmaq. qarşı qoymaq. 

duruşmaq. muqavimət göstərmək. 

 

ütük 

: 

ütük

ka

. 

üzük

. 

1. 

utuq. yutuq. tamahkar. acgöz. 

2. 

üzlü. həyasız. 

3. 

üzük. hica. hərf.  

ütüləmək: ütimək

ka

 (

qıl

)  

ütülmək  : 

üzlünmək

ka

. 

üzülmək

ka

. 

üzdən qırılmaq, kəsilmək. qopmaq. 

kəsilmək. qırılmaq. 

- urq üzlündü: ip üzüldü: qırıldı. 

 

ütülmək

ka

  : 

üzülmək

. 

1. 

üzdən qırılmaq, kəsilmək. 

- ütülüb deĢilmək: 

ötləşmək

ka

. 

2. 

yanmaq. (

qıl

) ütülənmək. 

 

ütümək 

: ötümək. 

1. 

silmək. təgirləmək. safatmaq. bir şeyin üstündən 

keçib, qıvrıqların açmaq. 

- paltar ütümək. 

1. 

yolmaq. qırmaq. 

silib süpürmək. 

- var yoxumu ütüb aldı.  

ütürmək: 

üdürmək

ka

. ödürmək

ka

. uturmaq

ka

. udurmaq

ka

. üzürmək. səçip 

ayırmaq. adırmaq. ədirmək. ödürmək. ödürmək. 

1. 

kəsmək. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

950 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

ətəyindən başından qırmaq. 

saç ütmək. 

1. 

seçmək. üstün 

tutmaq. ağırmaq. ədirmək. ödürmək. udurmaq.  

ütüĢ

ka

 

: 

1. 

ötüş

ka

. utuş. ütmə. utma. oyunda, yarışda utmaq. aparmaq. 

2. 

bir çeşit cocux oyunu. bu oyunda utmə. yutma·ı - ötüş.  

üvey 

: 

bax

 

>

 

ügey

.  

üv

ka

 

: üy

ka

 

ev. ef. ev. əv. öv.  

üy 

: 

üy

ka

 

ev. ef. ev. əv. öv. üv.  

üyə 

: uymaq. oymaq. üzv. mürid.  

üyüq

ka

 

: təpə. yığın.  

üyürtləyən: ötürgən

ka. 

ödürgən

ka. 

ösürgən. hər şeyi səçən,  

üz 

 

: 

ut

. 

öz

ka

. 1. 

ut

. 

utanc

. 

həya. 

2. 

bəniz. mənğiz

ka

. qörüş. 

zahir. 

3. 

mənğiz

ka. 

məniz. bəniz. 

4. 

yağ. 

5. 

rəhruf. qırtış

ka

. 

- üzlü: 

qırtışlı

ka

. 

6. 

sıyrım. dəri. qabıq. 

7. 

yin

ka. 

əyin. 

- yin başına bax sən: 

əyin başına bir bax. 

8. 

yüz

ka

. 

çehrə. vichə. 

9. 

sağır. - 

üz kiĢi: sağır 

adam. 

 

- 

üz üzə gəlmək: utrulanmaq

ka

:

 

- üz verən: ağşuk. ağıb gələn, üz verən nərsə. arizə.  

üzdürmək: yüztürmək

ka

:  

üzə 

: 

üzə

ka. 

1. 

üstündə. üzərində. üzərə. üzərinə. görə. nisbət. 

mərbut. üstünə. 

- onun üzə: ona görə. ona nisbət. - 

üzərindəki. 

- 

bir bir üzə alqaĢuy: birbirini afərinlir. - bir nə bir üzə öglüşdü: bir şey 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

951 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

bir şeyin üstünə yığışdı. - iş mənim üzə örtüldü: mənə gizli qaldı. 

2. 

 

çox. üzə çıxmış. 

 

- üzə çıxmaq: yüzqəşmək

ka

.  

üzək

ka

 

: 

özüək

. 

özək

. 

1. 

uxaq

ka. 

ügək. meyvəlarin sıxılmış suyu. 

1. 

hər 

nərsənin kök damarı, şahdamarı.  

üzəklik

ka

: 

uzaqlıq

. işdə ağırlıq, yavaşlıq, ərincəklik. susluq.  

üzəlmək : 

üzülmək

. 

1. 

usanmaq. yorulmaq. sıxılmaq. - canım üzəldi. 

2. 

öqüc, çətin işə düşmək. 

3. 

qırılmaq. can vermək. 

- iklik üzəldi: 

xəsdə can verməyə düşdü. keçindi. dözə, dayana bilmədi. 

4. 

üzülmək

. 

ölmək

 (# düzəlmək: qalxmaq). - iqlik üzəldi: xəsdə can 

verdi.  

üzətmək: üzrətmək. çoxaltmaq. üzə çıxartmaq. artıqlatmaq.  

üzitmək

ka

: üzmək. aparmq. daşıtmaq. - bəsdi qulağımı üsütmə: aparma. - 

sirkə dilimi üzütdü: apardı, yedi. - sirkə qüpü üzütdü: aşıttdı, yedi.  

üzlənmək

ka

: 

1. 

birindənbir şey istəmək. müraciət edmək. 

2. 

sayqı dəğər 

qazanmaq. iyiliyə adlanmaq. 

- el içrə üzləndi. 

1. 

(yeməkdə yağ 

üstə)

 çıxmaq. üz bağlamaq. 

- aş üzləndi. 

2. 

qabarmaq. şişmək. 

- 

qalıq üzlənmiĢ: hava dəmlənib bükmək.  

üzləĢmək: qarşılaşmaq. qarışmaq. raslaşmaq. tuşlaşmaq.  

üzlü 

: 

1. 

ütük. həyasız. 

2. 

yağlı. özlük

ka. 

özül.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

952 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

üzlünmək

ka

  

: 

bax

 

>

 

üzülmək

.  

üzlüĢmək

ka

  

: üzüşmək. qopmaq. ayrılmaq. alacaqlı borcludan 

ilişilgi kəsmək. üzmək 

(ip. bənzəri şeyləri)

 kəsilmək. 

- bəylə kişi 

üzlüĢdü: ərkək dişi ayrışdı. - üzlüĢmü topraq: üzülmüş, qopmuş 

topraq. - alımlıq, verimlidən üzlüĢdü: alacaqlı, verəcəklidən ayrıldı.  

üzmək 

: 

1

. vurmaq. çapmaq. 

- qoyun üzmək. 

2

. dağılmaq. yayılmaq. 

- 

irin üzdi: çirk dağıldı. 

3

. olduğu bayağı, adi bir durumu dəğişmək. 

- səsin çoxluğu qulağımı üzdi: kar elədi. - az danış başımı üzmə: 

başı aparma. - sikə küpdən üzdi: qaynayıb daşdı. 

4. 

dərmək. 

- üzüm 

üzmək. 

5. 

qırmaq. 

- ip üzüldü. 

1. 

dağılmaq. sərilmək. - 

irin üzdü. - 

mikrob üzdü. 

2. 

qırıb, kəsib soymaq. 

- toxum üzmək: becərilmiş 

davar kəsmək. 

1. 

üzürmək. yağmalamaq. qarət edmək. 

- altun 

gümüş üzürdüm. 

 

üznəmək

ka

: 

uznamaq. (

<

 üz. üzə durmaq. üz qırmaq) ( 

<

 uz. uznamaq. uzaq 

gedmək. dik başlılıq edmək). 

1. 

 

qarşı

 

durmaq

. söz dinləməmək. - 

oğul atıya uznadı. 

1. 

üzə qalxmaq. daşlanmaq. 

- atıya üznəmə. 

1. 

üsnəmək

ka. 

bənzəmək. oxşamaq. 

 

üznətmək: üsnətmək

ka. 

bənzətmək. oxşatmaq.  

üzrəĢmək: 

utraĢmaq. uzraĢmaq. 

itiləşmək

. - gəngəşli bilik utraĢur, gəngəşsiz 

bilik opraşur.