İncelemeleri

1. 

qudrəti olmaq. gücü yetmək. 

2. 

geciktirmək. 

  

uman 

: umduc. umdac. dilənçi. yolçu

2

.  

umay 

: 

uma

. gözlər. müntəzir. 

- qoyma uma: qoyma gözlər. - qaldım 

uma: gözlər qaldım

. -  

umay

ka

 

: cüt.  

umda 

: istəyən. mütəqazi.  

umdac 

: umduc. uman. dilənçi. yolçu

2

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

913 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

umduc 

: umdac. uman. dilənçi. yolçu

2

.  

umduçı

ka

: umacı. dilənçi.  

umdu

ka

 

: istək. dilək. tamah. xahiş. təvəqqü.  

umdurmaq: gözlətmə. ümid vermək.  

umdurmaq

ka:

 gözlətmək. bəklətmək.  

umduru

ka

 : gözləyu. bəkləyu. gözü yolda. 

- qoydu məni umduru.  

umınc 

: umunc. ümidvarlıq. təvəqqü.  

umınc 

: umunc. ümidvarlıq. təvəqqü.  

umqay 

: 

bax

 

>

 

uma

.  

umlamaq: 

yumlamaq

. geyinmək. örtünmək. 

- yumləyu qaçdı: geyinib qaçdı. - 

çoğan oynar yumləyu: paltardan çoğan yarışı edmək.  

umma 

: umunc

ka. 

umut etmə. ümid.  

ummaq

ka

: umunmaq

ka

. umtunmaq. umtulmaq. umnalmaq

ka. 

ümid edmək. 

düşünmək. güman edmək. 

- qoydu eli umduru. - qaldıq baxa 

umduru.  

umna 

: güman.  

umnalmaq

ka

: ummaq. ümid edmək. düşünmək. güman edmək.  

umtulmaq : umunmaq

ka

. umtunmaq. ummaq.  

umtunmaq : umunmaq

ka

. umtulmaq. ummaq.  

umulan 

: umunclu

ka

. umutlu.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

914 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

umunc  

: - 

umunc tanrıya tut: umudun ona bağla.  

umunc tanrıya tut:: umudun ona bağla.  

umunca  : 

<

 

umunc

 

ona

: umunc tanrıya. ümid onadı.  

umunc

ka

 : umma. umut etmə. ümid.  

umunclu

ka

: umulan. umutlu.  

umunmaq

ka

 : umtunmaq. umtulmaq. ummaq. -

 umunmadın sən mənə. - 

umunqınan tanrıya. - mən tanrıya umundum.  

umurday: qəza xətanı qaytaran onqun, inanılan nə. ümüd kanı. güvənc.  

umutlu 

: umunclu

ka

. umulan.  

umzuq 

: yumzuq. omzuq

ka. 

nərsədə dönük, girdə bölük. yəhərin ön, 

arxa yanı.  

un 

 

: kimi. - 

süsi otun oruldu: qoşunu ot kimin qırıldı. - otun 

gəldi: od kimi gəldi.  

unamaq

ka

: razı olmaq. qəbul edmək.  

unaĢmaq

ka

: onaşmaq

ka

. uyuşmaq. qəbullanmaq.  

unaĢmaq

ka

: onaşmaq

ka

. uyuşmaq. qəbullənmək.  

unatmaq

ka

: razı edmək.  

unıtqan

ka

: unutan. unqutan.  

unıtmaq

ka

: unutmaq.  

unqamuq

ka

: solaq. çolaq.   

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

915 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

unqıra 

: 

- onqıra yatmaq tunğra tüşmək

ka

. üz üstü düşmək. üzü yumulu 

yatmaq.   

unqıra

ka

 : - 

onqıra yatmaq

ka

 sırt üstü yatmaq. tunğra tüşmək. 

 

unqun 

: onqun. öngün. ünvan.  

unqutan: unıtqan

ka

. unutan.  

unqutmaq: unutmaq. unıtmaq

ka

.  

unutan  

: unıtqan

ka

. unqutan.  

unutan 

: yanğılqan

ka

. yanılan.  

unutmaq   :unıtmaq

ka

. unqutmaq.  

unutmaq

ka

: unıtmaq.  

unutmıĢ

ka

: unutulmuş.  

uraq 

: urqa

ka

. ürkə. yekə.  

uraqan

ka

: uran. hürən. hürəgən.   

uraqut

ka

  : qadın. avrat. arvad.  

urama

6

 

: quşaq. qurşaq. belbağ. bağ. kəmər.  

uran 

: hürəgən. uraqan

ka

: hürən.  

urdı toqıdı

ka

 

: vurdu. dövdü.  

urdutal

ka

: ardutal. ordutal. hamamotu.   

urı qığı

ka

: hay küy. qürültü. hayqırı. qıqı.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

916 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

urı

ka

 

: 

1. 

dərə. yol. 

- tərinğ urı: geniş dərə. 

2. 

səs. qürültü. 

3. 

oğul. - 

urı 

oqlan. ərkək cocuq. 

 

urılamaq  : şişirmək. goplamaq. 

- ər urıladı. 

 

urımaq

ka

 : taxmaq. urmaq.   

urıĢmaq

ka

: vuruşmaq. uruşmaq.  

urq 

: 

urq

ka. 

ip. urqan. uruq.  

urqa 

: 

urqa

ka

. uraq. ürkə

. yoğun hündür, yekə nərsə, ağac.  

urqaçı  

: dişi. - 

urqaçı buta, butalaq: tişi torum: dişi törum. 

 

urqa

ka

 

: böyük ağac·.  

urqan 

: örqən

ka

 

urqan 

: urq

ka. 

ip. uruq.  

urqu

ka

  

: kəndisiylə bir şeyə vurulacaq nəsnə, ayqıt.  

urlamaq: hurralamaq. hurra çəkmək.  

urmaq 

: urımaq

ka. 

taxmaq.  

urmaq

ka

 

: 

1. 

ürimək. vurmaq. dövmək. qoymaq. yapmaq. taxmaq. 

2. 

otlamaq. 

- qoyun urdi: otladı. 

3. 

çıxmaq. 

- bulut urdu. 

 

urra

ka

 

: ərkəklərdə olan qasıq yarıqlığı. qavlıç·.  

ursamaq

ka

: vurmaq istəmək.  

ursuqmaq

ka

 

: 

vurulmaq

. dövülmək. yenilmək1. yemək. 

- savaşa 

girən ursuğar: yiyər.  

urt 

: 

urt

ka

 

yurt. dəlik. 

- iğnə yurdu:. iğnə dəliyi. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

917 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

uru  

: (

<

 

vurmaq

). çarpı (

<

 

çarpmaq

). sarı (

<

 

sarmaq

). salı (

<

 

salmaq

). 

örtü.  

uru yazmaq

ka

: vurayazmaq. dövəyazmaq·.  

uruq turıq

ka

 : tayfa tırıq. qohum yaxın.  

uruq 

: urq

ka. 

ip. urqan.  

uruq

ka

 

: 

1. 

urqan. urq. uzanan nərsə. ip. 

2. 

dövmə. kötək. 

- uruq 

urmaq

ka

: kötək vurmaq. 

3. 

dənə. tuxum. evin.  

uruqlamaq

ka

: 

(< 

ur

. 

uruq

) 1. 

uruqun

, 

çərdəğini (

çəkirdəğini

), tuxumun 

çıxarmaq, ayırmaq. dənələmək. 

- kəpəz uruqlamaq: pamığı 

qozasından ayırmaq. 

- 

ərik uruqlamaq. 

2. 

cücərtmək. gülləmək. 

tomurcuqlamaq. tuxuma oturtmaq.  

uruqlanmaq

ka

: tuxumlanmaq. döllənmək. dənə tutmaq. 

- əkin, tarıq, kəbəz 

(pambıq) uruqlandı. - əlçə uruqlandı. - kəpəz uruqlandı: pambıq 

qozalandı.  

uruqlu

ka

  : 

(

<

 oq. uq). 

1. 

tuxumlu. bollu. bərəkətli. 

2. 

soylu.  

uruqluq

ka

  : tuxumluq. 

- uruqluq buğda. - uruqluq yünğ

ka

: ip yapmaq üçün 

hazırlanmış yün. - uruqluq altun

ka

: para vurmaq ötrü qızıl. - uruqluq 

yun: çalınmağa, əğirməyə anıt (hazır) yun.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

918 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

urulamaq  : 

urılamaq

ka

. 

1. 

kəndini övmək. çox şişirmək. 

- kişi urıladı. - özün 

öğüb uauladı. 

2. 

urlamaq. yurlamaq. orılaşmaq. urılaşmaq. 

orlaşmaq. bağırmaq. səsini yüksəltmək.  

urulqan 

: ürülqən

ka. 

orulqan. şişən. qabaran.  

urulmaq

ka

 : 

<>

 

orulmaq

 

<>

 

vurulmaq

. 

1. 

biçilmək. tarılmaq. dərilmək. 

2. 

dövülmək. 

3. 

qurulmaq.  

urulmaq

ka

 : örülmək. hörülmək.  

urumday

ka

: bu daşla ağını etgisi gidərilər.  

urunc 

: orunc

ka

. ışıq. açaq. kəvik. rüşvət. 

- qara bulutu yel açar, urun 

bilə il açar: rüşvət düğün açar.  

urunmaq

ka

  

: peşman olup vurunmaq, dövünmək, sarınmaq, 

örtünmək.  

urunmaq

ka

: tikilmək. qalxmaq.  

uruĢ toquĢ

ka:

 uğraşma. savaşma.  

uruĢ

ka

  

: urma. savaş. vuruş. vuruşma.   

uruĢmaq

ka

: 

urıĢmaq

ka

.  

uruĢmaq

ka

: vuruşmaq.  

urut  

: qurut. quru ot. 

(keçən yıldan qalma ot için). 

  

us 

: 

us

ka

 

1

. 

ayırd. təşxis. 

2

. 

kərkəs quşu.  

usal

ka

  

: 

uysal

. 

1. 

qafil. qəfil. iş bilməyən. 

2. 

uyaq. üzü yola. söz 

dinləyən. sözə baxan. yumşaq. 

3. 

mədəni. ədəbli.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

919 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

usanmaq  : aymanmaq

ka. 

utanmaq. çəkinmək. 

- o məndən bu işdə aymandı.  

usanmaq: böqmək

ka

.  

usanmaq: turulmaq

ka

. durulmaq. yorulmaq. tuqunmaq. tükünmək. bıqmaq. 

bezmək.  

usanmaq: ulınmaq

ka. 

ulunmaq. bıqmaq. qıvrılmaq. doymaq.  

usanmaq: utanmaq. armaq.  

usayuq   : uyasuq. uysal. qafil.  

usıtqan

ka

: susatan.  

usıtmaq

ka

: susatmaq.  

uslamaq

ka

: anlamaq. xeyri şərdən ayırt edmək, təşxis vermək. - 

o nəyi 

usladı.  

uslayu

ka

 : kərkəs quşu qibi.  

uslu 

: uca. ulac. alça. yumuşaq xuylu. incə. yüküm. həlim. bilən.  

usluq 

: uzuqluq

ka. 

usuqluq. oyaqlıq. huşluq. huşluluq. 

(# uyqluq: 

qəfillik).  

usmaq

ka

   : 

1. 

susamaq. 

- yaman usmusun. 

2. 

sanmaq. 

- mən ayla usdum: 

mən öylə düşündüm: 

 

usmaq

ka

: susamaq.  

usnatmaq

ka

 : bənzətmək. üsnəmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

920 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

usta  

: qılavuz. yorçı. mahir. uz kiş. uz. əli uz əli işə yaraşıqlı. udumlu 

kişi.  

ustalaĢmaq: uzlanmaq.  

ustun 

: sutun. üstə saxlayan (

>

 

situn

fars

). dirək. ox. sırıq.  

usuq uyuq : bilən bilməyən.  

usuqluq  : uzuqluq

ka. 

oyaqlıq. usluq. huşluq. huşluluq. 

(# uyqluq: qəfillik).  

usuqmaq

ka

 : susamaq.   

usuqmuĢ

: 

susamış

. - usuqmuşa, sağış qamu, su görünür. 

 

usutan

ka

: susutan. 

- usutan sıcaq. - şor çor yemək ustur. - usutan güyəş 

qapsadı.  

usuz

ka

 

: 

uysuz

. yuxusuz. uykusuz. yuxlu.  

uĢ 

 

: 

uĢ

ka

 

1. 

kimi. 

- axar gözüm uĢ dəniz. 

2. 

iştə. şimdi. elə. 

indi. - 

doğmuş günü uĢ batar. uş bura gəl. - uş gəldin. - uş geddi uş 

gəldi. - uş qonağ, uş qonğçı. - uş qadaan alım: ay sənin ağrın alım. - 

uş xuraman gəzən gözəl. - uş qıldığın doğru. - bala yoxumdu, uş 

verdiyim bu. 

3. 

heyvanı bir nəyə qurşatmaq. 

- hürrrr. . üş. . . üş. 

oxxəəəhhhhhhh. . . 

4

. 

aqaç, dal. buynuz kimi şeylərin özü. - 

münğüz uşı. buynuz özü. 

5

. 

iştə. 

 

- uĢ uĢ: uĢ uĢ

ka

 öqüzü suvarmaq üçün söylənən.  

uĢaq 

: yavru. töl

ka

. döl. 

- uĢaq muĢaq: çar çarmq

ka. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

921 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

uĢaq

ka

 

: 

1

. 

kiçik. ufaq. 

- uĢaq oğlan: kiçik cocuq. - uĢaq otunq: oğraq odun. 

tıraşa. uşaq iş: xırda təfəq iş. - uşaq söz: yalın, köksüz, boş söz. - 

uşaq kişi: səfeh kişi. 

2

. 

qoğu. dediqodu. 

- uĢaqçı: qoğucu·. - uĢaq 

söz. qoğu olaraq söylənən söz.  

uĢaqlamaq

ka

 : qoğlamaq. qoğaralamaq.  

uĢaqlıq

ka

: 

1

. 

işdə göstərilən cocuqluq. 

2

. 

qoğuculuq. sər səffe sözlər 

söylənmək.  

uĢalamaq: uşatmaq. üşələmək. uvşatmaq

ka

. ufalatmaq.  

uĢalmaq: üşəlmək

ka. 

ufalanmaq. uvşalmaq.  

uĢalmaq

ka

: ufalanmaq. oğulmaq. ovşamaq. üşəlmək.  

uĢatmaq: uşalamaq. üşələmək. uvşatmaq

ka

. ufalatmaq.  

uĢatmaq: üşətmək

ka. 

ufalatmaq. uvşatmaq.  

uĢatmaq

ka

 : uşalmaq. oğşatmaq. oğsalamaq. uvşatmaq

ka

. üşəlmək. 

üşətmək. oğmaq. ufalatmaq. - 

çörək uĢat.  

uĢqun 

: quşqulu. quşlu. öşərqən

ka

. nigəran.  

uĢqun 

: 

quĢqun

ka

. 

əkşi bir çeşit dağ otu.  

uĢqun

ka

 

: 

ıĢqun

ka

. 

quĢqun

ka

.  

uĢqurmək

ka

 

: 

1. 

üşürmək. qışqırtmaq. ıslıq çalmaq. fışqalamaq. 

- 

ilan üĢgürdü: fışqırdı. 

2. 

usqırmaq. xatırlamaq. 

- o unutmuş sözün 

uĢqurdu: yadına saldı. - uşqur bir az keçən günləri. 

3. 

quşqurmaq. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

922 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

yügürmək. atılmaq. tizikmək. 

- iti üstümə uĢqurtdu: quşqurtdu. 

4. 

nəfə salmaq. 

- us üĢgürsə ölür: qara quş soluq salsa, kişni öldürür.  

uĢqurtmaq

ka:

 

1. 

xatırlatmaq. 

2. 

quşqurtmaq. yügürtmək. 

- iti üstümə 

uĢqurtdu: quşqurtdu

 

uĢun

ka

  

: omuz başı. çiğin başı.  

ut 

: 

ud

. 

uy

. 

1

. 

həya. - 

çaxşaq üzrə ot bitməz, çağra ilə ut olmaz. (ut: üz. 

həya). 

2

. 

sığır. öküz. 

3

. uy. 

uyqu.   

utamaq

ka

: 

<>

 

ütəmək

. 

bax

 

>

 

ütmək

.  

utanan 

: utanqaç. uyatsılıq

ka

. uysal. uyatsqıl

ka

. uyaslıq. həyalı.  

utananan: uyaz. həyalı.  

utanc 

: ötüv. ötük. turqu. durqu. həya. 

. 

 

utancaq  : turqun

ka

. durqun. çəkincək.  

utandırmaq 

: tanlamq. tanqlatmaq. sanğlatmaq. şaşırtmaq.  

utandırmaq 

: uvurqarmaq

ka

:  

utanqaç  : uyatsılıq. uyatsqıl

ka

. uysal. uyaslıq. utanan. həyalı. utun.  

utanmaq: 

1

. 

təvinmək

ka

. təğinmək

ka

. dəğinmək. tasalanmaq. sıxılmaq. 

2

. 

qızqutlanmaq

ka. 

qısqutlanmaq. suçlanmaq. özün günahlı 

saymaq. çəkinmək. 

3

. 

uyazımaq

ka

. usanmaq. armaq. irlənmək. 

ırlanmaq

ka

. ərinmək. ır bulmq

ka

. tərləmək. əymenmək

ka

. 

çəkinmək. aymanmaq

ka. 

xəcalət çəkmək. 

- o məndən bu işdə 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

923 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

aymandı. - bu işlərdən utanmazmı, ırlamazmı. tərləməzmi. 

4

. 

uyazmaq. oyazmaq. 

- ağız yeyir, göz utanır: uyazır. 

 

utanmaq: uyalmaq

ka

. çəkinmək.  

utanmalı: ərinc

ka

. arnıc. arsıq nə.  

utanmaz: aykırı. tərs. inad. arğuq

ka

. manqus

6

. manus

6

.  

utatnma: turquq

ka

. həyâ. şərm.  

utımaq  

: 

udımaq

. uyumaq.   

utım

ka

  

: 

udım

.