İncelemeleri

bağırtı

. çoqı

ka. 

çaqı. çuqı. gürültü. savaş.  

baqırtmaq: 

bağırtmaq

ka

. münğrətmək. manğratmaq. banğıratmaq.  

baqıĢ

ka

 

: 

bağıĢ

. 

1. 

baqış. baqışma. görüş

ka

. qarış. 

2. 

ək yer. boğum. 

3. 

baqış. but

ka

. (

çay

 

pulu

). 

4. 

alqa. bağışlanmış

. - alqa bulaq: 

bağışlanmış kölə. 

5. 

açıq. açuq

ka. 

töhvə. sələ.  

baqıĢqan : 

baxıĢqan

ka

 

hərkəsə qöz ucu ilə baxan.  

baqıĢlalmaq: 

bağıĢlalmaq

ka. 

bağışlanmaq.  

baqıĢlamaq 

: 

bağıĢlamaq

. bədləmək. edişmək

ka

. verişmək. 

qılışmaq. ikram edmək. itsəmək. etsəmək. edsəmək. 

göndərmək. başarmaq. keçürmək

ka

. vazkeçmək. ərtürmək

ka

. 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

89 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qəbullənmək. keçirmək. səvritmək

ka

. yarqamaq. rəhmət 

eləmək yarturmaq. qırağa qoymaq. göz örtmək. səfnəzər 

edmək. 

- mənim yazığım artıran tanrım. 

 

baqıĢlayan 

: 

bağıĢlayan

. gəzürən. kəçürən. keçqürqən. 

köçqürən. güzəşdə gedən.  

baqıĢmaq  : 

baxıĢmaq

. qöz ucu ilə baxmaq.  

baqıĢmaq

ka

  

: 

(qöz ucu ilə) 

baxışmaq  

baqıtmaq: 

baxtırmaq

ka

. baxıtmaq. qaratmaq. qaraşıqa qoymaq.  

baqqıl  

: 

baxqıl

. bax ginən. diqqət ed, yönəl. 

- bilgə ərik bulursan, baxqıl 

ona tabaru: bilən, danışman kişi tapsan, ona sarı diqqət ed, yönəl. 

 

baqlacan: 

baxlacan

 paxlacan. badımcan. patlıcan. bütükə

ka

.  

baqlamaq

ka

: 

bağlamaq

. 

boğlamaq. 

1. 

tümək

ka

 - 

tü ağzın. - qapını tü. 

2. 

kültürmək

ka

. 

kültələmək. kütləmək. buxovlamaq. - 

ayağı 

kültürülmüĢ. 

3. 

sarmaq. yularlamaq. 

- sarmamıĢ sütdən qayaq: 

qaymaq bağlamadı. 

4. 

tuğlamaq

ka

. 

düğünləmək. qapatmaq. 

köstəkləmək. kişəmək

ka. 

 

baqlan

ka

: şişək. ətli canlı. baruq. 

- baqlan quzı

ka

: yeni, səmiz quzu.  

baqlanmaq 

: 

bağlanmaq. 

1. 

boğlanmaq

. banmaq

ka. 

- qoy bandı. 

2. 

yaprulmaq

ka

. yapışmaq. yıpranmaq.  

baqlantı  : 

bağlantı

. and. sözləşmə. bağaç. bağıc. bıçıq. və'də. əhd.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

90 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

baqlatmaq

ka

: 

bağlatmaq

. buxcalatmaq.  

baqna 

: 

bağna

. pillə. basamağ. 

- on bağnalı pillə.  

baqram 

: 

bağram

ka

. bayram. (

<

 baq. bəq. bək: kan. yekə). 

genişlik. 

böyüklük. açıqlıq. bolluq. 

- baqram qum

ka

: qumluq yer. 

 

baqrıĢmaq: 

bağrıĢmaq

. 

1. 

banğıraşmaq. manğraşmaq

ka

. munğraşmaq. 

2. 

sıxtaşmaq. ağlaşmaq. ıqlaşmaq. 

3. 

kükrəşmək.  

baqsaq 

: 

bağsaq

. barsaq. baqırsaq

ka

. bağırsaq

ka

. barığsaq. könül alıcı. 

mehriban. rahim 

baqu

ka

 

: 

baquq

. 

bağqu

ka

. baku. 

təpə. ucalıq. yüksəklik. yüksəkcə yer. 

yoxuş. bəkük. bəkü. bərkik. bərki. qala. qorunmuş yer. 

istehkam.  

baquq 

: 

baqu

. bəkük. bəkü. bərkik. bərki. qala. qorunmuş yer. 

istihkam.  

baqul 

: 

bağul

. bar

ka. 

bağ. böyük.  

baqumaq

ka

: bəkükmək

ka

. bərkimək. möhkəmləşmək.  

baqurmaq: 

baxurmaq

ka

 baxtırmaq. görsətmək. 

- bir mən baqur. 

 

balaxana: qalıma

ka

.  

bala

ka

 

: nərsəyə kömək olaraq yapışdırılmış, qoyulmuş tikə. yardımçı. 

köməkçi. çıraq. uşaq. balaq. bəllə. bəllək. bələk. balqu. bəlgü. 

nişan. quş. heyvan yavrusu. - 

doğşan balası: çavun. - bala bala: 

balu balu

ka. 

lay lay. - bala bacı: cınqıl. sınqıl. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

91 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

balaq

ka

 

: 

balıq

. 

bəlik

. 

bəllək

. 

1. 

mil. fitil. yara yoxlamaq üçün kullanılan 

mil. 

- bəliklik kəpəz: fitillik pambıq. 

2. 

pilik. piltə. 

- bəlikliq kəpəz

ka

: 

fitillik. fitil, piltə yapmaq üçün pambıq. 

3. 

sovqət. 

ərməğan

. töhvə. 

. 

bilək

. 

bələk

. ərməğan. dartıq. bala. bəllə. bəllək. bələk. balqu. 

bəlgü. nişan.  

balaqlamaq

ka:

 bələkləmək. ərməğan qılmaq. 

- ağırlayıb bəliklədilər.  

balçıq

ka

 

: 

palçıq

. sıvıq çamur.  

baldır

ka

 

: bıldır. 

1. 

ügey. üvey. 

- baldır oğul. ügey oğul. - baldır qız: ügey 

qız. 

2. 

dağın burun kimi çıxan yeri. 

- dağ baldırı. 

3. 

- 

ilk olaraq 

meydana gələn nərsə. işlədə birinci görüləni. - 

baldır tarıq

ka

: 

ilkbahar başında əkilən əkin. - baldır quzu

ka

: ilk doğulan quzu.  

baldız

 

: 

1. <

 

baldır qız: ügey qız. doğma olmayan qız. 

2

. arvadın kiçik 

bacısına, əji baldız söylər. 

- ərin kiçik bacısına, arvadı "singil" 

söylər. - ər arvadın böyük bacıları "əkə" çağrılır.  

baldu

ka

 

: balta. 

( < 

bal

) 

 

balıqçin

ka

: balıq tutan, yeyən quş. balıqçı quş 

balıq

ka

 

: 

balığ

. 

1. 

palıçıq

. 

balcaq

. 

çamur. 

2. 

yaralı. 

- balığ ağrınır: yaralı 

ağrır, sancılır, incir. 

3. 

yara

. 

yaralı

. - düşdü ərənlər balığ, indi ürək 

ağrınır. - balıqlanmaq: yaralanmaq. - balıqım iriləmiş: çirkləmiş. - 

balıqlar əmləşdi:çarlaşdı. dərman qoyuldu. - balq qılmaq: yaralamaq. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

92 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

4. 

çapaq

. 

suda üzən balıq. - 

balıq suda, gözü dışda: bilən nərsəni 

bilməzdən gəlmək. 

5. 

yetsik

. 

yetim

. 

ərsək

. 

ərsik

. 

ərişmiş. 

6. 

qala. 

 

- balıq yemək istəmək: balıqsamaq

ka

.  

- balıq avlanan bir çeşit ağ: izdərik

ka

.  

- balıq avlamaq üçün kullanılan ucu əğri dəmir: olta: arqaq

ka

.  

- balığı olan: balıqlıq

ka

. - balıqçıl quşu. balıqçı quş: balıqçın

ka

.  

- balıq yiyəsi olmaq. balığın çoxalması: balıqlanmaq

ka

.  

- balıqlı: balıqlıq

ka

.  

balıqlamaq 

: balıq, yara vurmaq. yaralamaq.  

balıqlanmaq

ka

: 

1. 

balığın çoxalması. 

- göl balıqlandı. 

2. 

bulanmaq. 

- su 

balıqlandı. 

3. 

şəhər salmaq.  

balıqlıq

ka

: 

1. 

palçıqlı, çamırlı yer. 

2. 

balığı olan.  

balıqmaq

ka

: yaralanmaq. 

- ər balıqdı. 

 

balıqsamaq

ka

: balıq yemək istəmək.  

balın 

: balqın. bulğa. ürküntü. qopuş. bəlva 

balıĢ 

: 

(

<

 bal: bölük). (balıq, baldır kimi) 

bütünlənmiş, kəsilmiş, 

doldurulmuş tikə. yastıq. püşti 

( Ģ <> k ) 

bükti.    

bal

ka

 

: bal. arı yağı. 

- bal arısına bənzəyən blr sinək: muquzqaq

ka

.  

balqat 

: batlaq. palçıq.  

balqın 

: 

1. 

quşuq. ürkük. 

2. 

ürküntü. qopuş. bulğa.  

balqınmaq : quşq olmaq. atılmaq. diksinmək. ürkmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

93 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

balq

ka

 

: çamur - balıq.  

balqu 

: bəllə. bəllək. bəlgü. bələk. bala. balaq. nişan.  

balmaq

ka:

 bağlanmaq. - banmaq.  

balsap 

: sapdal. sapbal. dalsap. saplaq. bəsbəl

ka

. sap. bir tel sap. 

söküm.  

balta 

: baldu

ka

.  

baltuq

ka

 

: balta. - 

qarı öküz baltuqa qorxmaz. 

 

balu balu

ka

: bala bala. lay lay. ninni söyləmək.  

bamaq

ka

: bağlamaq. - 

o atın ayağın badı. 

 

bamıq 

: pamıq.  

bancuq 

: mancuq. (

<

 

bağlamaq

). bağlı. xurcun. buxca.  

bancuqlamaq: mancuqlamaq. (

<

 

bağlamaq

). xurcunlamaq. buxcalamaq.  

bandeytaxt

2

: - 

bandeytaxt

2 

törəni: bandırı. mandırı

ka

. gəlin, qüveyin başına 

saçı, töhvə saçılan yer, törən.  

bandırayazmaq: manqırmaq

ka

  

bandırı 

: 

mandırı

ka

. gəlin, qüveyin başına saçı, töhvə saçılan yer, törən. 

bandeytaxt

2

 törəni.  

bandırmaq : mandurmaq

ka

. batırmaq. quşatmaq.  

bang 

: 

banğ

ka

 

1. 

bung. bönğ

ka

. ağır bir şeyin düşməsiylə çıxan səs. 

2. 

bağırma·.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

94 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

banılmaq: 

<>

 

manılmaq

ka

.  

banq 

: 

<

 

bənğ

ka

. 

vəng. vəngildəmə səsi.  

banqıramaq 

: 

banğıramaq 

. bağırmaq. manğramaq

ka

. 

munğramaq.  

banqıraĢmaq: 

banğıraĢmaq

. bağrışmaq. manğraşmaq

ka

. munğraşmaq.  

banqıratmaq: 

banğıratmaq

. bağırtmaq

ka

. manğratmaq

ka

. munğratmaq.  

banqraĢmaq: 

banraĢmaq. 

manraşmaq. bünrəşmək. münrəşmək. 

kükrəşmək.  

banqu 

: manqu. manğqu

ka

 əbədi. sonsuz. dayimi.  

banmaq

ka

: bağlanmaq. 

- qoy bandı.  

banzı

ka

 

: 

bənzə

. 

bənəz

. nərsənin qırılıb, kəsilib pozulduqdan sonra qala 

qalıntıları, qırıntıları, dənləri bənləri, tikələri, izləri.  

bar  

: - 

bar mu

ka 

?: var mış ?. 

 

baraç 

: barça

ka

. barıç. bütünü.  

baraqan

ka

: varğan. varan (

çox

).  

baraq

ka

 

: parraq, yunlu tüklü qöpək. 

- baraqlıq

ka

: köpəyi olan kişi.  

baran 

: gələn. 

- baranlar: gələnlər. - baran varmı: gələn varmı.  

barası

ka

 

: varısı, varılacaq, gediləcək, barası yer. 

- barası yerin yoxdu.  

barça

ka

 

: baraç. barıç. bütünü. 

- barçız gəlin: hamız gəlin.  

barçı 

: 

arçı

ka

. 

1. 

araç. tapış

ka

. təpiş

ka

. vəkil. 

2. 

xurcun. heybə. 

- bir baş 

min barçın tutdu, bir barçın iki baş tutmadı.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

95 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

barçın

ka

 

: 

parça. qumaş. turqu

ka

. 

yolaq barçın. yolaq parça. yol yol parça. 

yol yol çizgiləri olan. - töşəklik barçın. döşək bənzəri şeyləri yapmaq 

üzərə hazırlanıp ayrılmış olan. - boyalı barçını: boyalı parça. - barçın 

boyuğu onqdı: parçanın boyası atdi. - barçın geyir: parçaya bürü. - 

bir qolaç barçın. - türlü çiçək yarıldı, barçın yazım gərildi. - barçın 

yamağı barçına. - yaşıl yerlik barçın.  

bardaq 

: bart

ka

. ölçəv. buqaç. kasa.  

barduqı

ka

: vardığı.  

barğın 

: var yox. şey şüy. 

- evin barğın satığsadı: ev eşiyin.  

barıç 

: barça

ka

. baraç. bütünü.  

barıçtırmaq 

: barışdırmaq. aralamaq

ka

. arılamaq. arasını 

bulmaq.  

barıq

ka

 

: 

1. 

gediş. 

- o barığ berdi: o dopa doğru, heç bir saymadan geddi. o 

geddiki geddi. 

2. 

barlanmış. sasımış. 

barıq sasıq

ka

: qoğumuş, 

pozuq, xarab şey. 

3. 

qeyrət. bağır. 

 

barıqlı

ka

 

: 

1. 

varıqsı. gedikli. varmağa,. gedməyə diləkli, istəkli. 

2. 

yerikli. 

melli. əğimli. vurqun. düşgün. məczub. 

- mən sənə barıqlı, səndə 

mənə baruqli.  

barıqsaq: 

barığsaq

. baqırsaq

ka

. bağırsaq

ka

. bağsaq. barsaq. könül alıcı. 

mehriban. rahim 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

96 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

barıqsamaq

ka

: barsamaq. varmaq.  

barılmaq

ka

: varılmaq.  

barımsınmaq

ka

: qedəri yazımaq.  

barın 

: (

qadınlarda

) aybaşı. qaidə.  

barındı 

: gediləcək yer.  

barınmaq

ka

: qadınların aybaşı 

qanı

 

gedsəi,

 

boşanması. 

 

barınmaq

ka

: qidilmək. varılmaq.  

barıĢ 

: varış. elik. qavuş. bir araya gəlib oturmaq. sülh.  

barıĢdırmaq: barıçtırmaq. aralamaq

ka

. arılamaq. arasını bulmaq.  

barıĢıq 

: barışma. qavşut

ka

. baysallıq. qavşış gəlişiş.  

barıĢlıq

ka

: 

1. 

qonuq odası. 

2. 

varılan yer.  

barıĢma  : barışıq. qavşut

ka

. baysallıq. qavşış gəlişiş.  

barıĢmaq: eytişmək

ka. 

curlaşmaq. yarışmaq. birbirinə gedmək.  

barıĢtırmaq: ətişmək

ka

. edişmək.  

bar

ka

 

: 

1. 

var. . 

- ev bar: ev var: ev eşik. - evin barqın satığsadı: ev eşiyin 

satmaq istədi. 

2. 

bağ. bağul. böyük. 

- bar kiĢi: yekə ər. 

 

barq 

: 

bax

 

>

 

bar

.  

barqa 

: şallaq.  

barqaq 

: barlı. yüklü. dolu.  

barqalı qaldı

ka

: qedəyazdı.  

barqalmaq : barlanmaq. yüklənmək. dolunmaq. 

- damar barqalandı.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

97 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

barqan

ka

: 

bazqan

ka

. 

mərsin ağacının yemişi.  

barqas 

: qeyrət.  

barqın

ka:

 varqan. varan. gedən. gedicl. gedəri. gedməyə dayaqlı, istəkli. 

- 

barqın kiĢi

ka

: yolundan alıqalmayan kişi.  

barqıraç: 

bağırçaq

ka

. yük döşəyi. səmər. palan. .  

barqu

 

: 

gedmək

. - barquz yaqtı: gedməyiz yaxınlaşdı. 

 

barquçı

ka

: varıcı. gedici.  

barqu

ka

 

: varılacaq. - 

barqu yer. gediləcək yer. 

 

barlanmaq: 

1. 

qatlanmaq

ka. 

yüklənmək. 

2. 

yemişlənmək

ka

. barşılmaq.  

barlanmıĢ  : barıq

ka

. sasıq. sasımış.  

barlı 

: barqaq. yüklü. dolu.  

barlıq

ka

 

: mallı.  

barmaq 

:

 varmaq. 

1. 

əl

ka. 

ərənkək ərnək

ka. 

ərkən. ərngək

ka

. (

<

 

ərmək

). 

- 

beş barmağ bir dəğil: beş ərənək düz ərməs. - əliqin: barmağınan. - 

ay dolun olsa, əliqin imlənməz: ön dörd gecəlik ay barmağınan 

göstərilməz. 

- 

dördün barmaq. çıçamuq

ka. 

çıçaqım. çoçala barmağın 

yanındaki barmaq. üzüq parmağı. 

2. 

ərmək

ka

. olmaq. 

- indi görən nə 

ərdi. 

3. 

hazır olmaq. hizur tapmaq. 

4. 

tapılmaq

. 

pəyda olmaq.