Časopis podružnice srpskog lekarskog društva u leskovcu
APOLLINEM MEDICUM ET AESCULAPIUM
Yüklə 8,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Povezanost droge i kriminala kroz prizmu uticaja droge na ličnost
- Krivična odgovornost narkomana s gledišta njihove (ne) uračunljivosti Vinost
- Tabela 1
- Tabela 11
- Tabela 13
|
33 APOLLINEM MEDICUM ET AESCULAPIUM Vol. 12 - Broj 1 januar-mart/2014. Krivična dela koja su u vezi sa uzimanjem PAS su i: • krivična dela oduzimanja i prisvajanja tuđe imo
vine sa ciljem da izvršilac za dobijenu imo
vinu pribavi drogu ili novac. Najčešće for me delikventnog ponašanja, kod ovih kri - vič nih dela, su krađe i korišćenje ukradenih st vari, razbojništo, ucena, provala, prevara i falsifikat, • krivična dela uništavanja (destrukcije) tuđe imo vine sa vandalizmom kao najčešćom deli k ventskom ponašajnom manifestacijom. Uživaoci droga, takođe, su skloni i činjenju pre kršaja u vidu nabavke droge, što može biti po sledica apstinencijalne krize ili anksioznosti i panike pri nabavci neophodne količine droge za ličnu upotrebu, ali i delima i prekršajima iz ob - la sti porodičnog kriminala, poput psihičkog i fi - zi čkog maltretiranja koje sprovode nad čla no vi - ma porodice, vršeći pri tom porodično nasilje. U zlo
činima protiv druge ličnosti, poput vršenja kri vičnih dela protiv života i tela, nije evidentno da droga predstavlja neposredni uzrok zločina, već je njen uticaj sekundaran. 6
Istraživanja ukazuju da postoji povezanost an tisocijalnog ponašanja i kriminogenih ak tiv - no sti sa dužinom adikcionog staža, intenziteta i dužine uzimanja heroina. Bračni status, materi- jalno stanje, prisustvo anksioznih i/ili depresiv - nih manifestacija, pozitivan hereditet na psihija- trijske bolesti i bolesti zavisnosti, takođe pred- stav ljaju prediktore kriminogenih aktivnosti opi jatskog zavisnika. Ukoliko je osoba prvo de - lo izvršila pre početka konzumacije PAS, velika je verovatnoća da se radi o karakternim crtama bli
skim antisocijalnom poremećaju ličnosti, a uko liko je delo usledilo nakon početka koriš će - nja PAS, radi se o sekundarnom antisocijalnom poremećaju ličnosti. Brojne studije ukazuju da su izvršioci krivičnih dela iz redova opijatskih za
visnika uglavnom i poremećene strukture ličnosti. 7,8 Iz brojnih istraživanja generalno pro i - zilazi određen zaključak supstance tipa opijata, ređe dovode do nasilničkog ponašanja, ako je oso ba pod njihovim dejstvom. 9 Ali, s druge stra - ne, sudsko-psihijatrijske implikacije su pre pra - vi lo, a retko izuzetak, kada osoba nije pod dej st - vom droge, kada napetost kulminira, a sve zbog apstinencijalne krize ili bojazni od njenog nastu- panja, obzirom da je opijatski zavisnik kao oso - ba ego centrično usmeren prvenstveno na sebe, ni je spreman da toleriše neprijatnosti, i u tom kontekstu doživljava neprijatne simptome apsti- nencijalne krize (Self-centred orientation). Kada se tiče terapijskih modalteta u kojima je opijats- ki zavisnik bezbedniji u odnosu na krimiminalne aktivnosti, prvobitno se pretpostavljalo da me ta- donska terapija može biti prediktor u redukciji krimalnih aktivnosti opijatskih zavisnika. Na - kon početnih iskustava u radu sa pacijentima na dužem održavanju metadonom, čiji je be nefit
između ostalog i socijalna adaptacija ko m zu- menta i apstinencija od kriminala, u literaturi su i dalje prisutni oprečni stavovi po tom pi ta n-
10,11 Krivična odgovornost narkomana s gledišta njihove (ne) uračunljivosti Vinost je psihičko saglašavanje učinioca sa ra dnjom krivičnog dela, kao i određeni psihički od nos učinioca prema posledici krivičnog dela. Bez vinosti, nema krivične odgovornosti. Vinost je subjektivni element krivičnog dela i manifes- tu je se kroz dva oblika - umišljaj i nehat. Umišljaj (dolus) postoji kada je učinilac bio svestan svog dela i hteo njegovo izvršenje, ili kada je bio svestan da usled njegovog činjenja ili nečinjenja može nastupiti zabranjena posled- ica, ali je pristao na njeno nastupanje. Shodno to
me, krivično delo neovlašćene proizvodnje, dr žanja i stavljanja u promet opojnih droga, u sv im njegovim vidovima, može biti izvršeno sa - mo umišljajem, što proizilazi iz inkriminacije čl. 246. KZ Srbije. Kako nema krivičnog dela uko- liko ono nije predviđeno zakonikom, tako nema ni krivice ukoliko izvršilac nije bio uračunljiv. Ne uračunljiv je onaj učinilac krivičnog dela koji u trenutku vršenja dela nije mogao da shvati zna čaj svoga dela i upravlja svojim postupcima zb og postojanja duševne bolesti, privremene du - šev ne poremećenosti, duševne zaostalosti i dru - januar-mart/2014. Vol. 12 - Broj 1 34 APOLLINEM MEDICUM ET AESCULAPIUM ge teže duševne poremećenosti. Uračunljivost može biti očuvana, bitno smanjena, smanjena do stepena bitnog, ali ne bitno i isključena. 12 Pravni institut samoskrivljene neuračun lji - vo sti odnosi se na konzumente PAS koji nemaju obe ležja toksikomanskih zavisnika. Kod sa mo - skrivljene neuračunljivosti i konzumiranjem opo jnih droga s gledišta krivične odgovornosti, od nosno podobnosti za ocenu vinosti, posebnu ka tegoriju čine ona lica koja nisu zavisnici (na r - ko mani, alkoholičari...), ali su u vreme izvrše nja krivičnog dela bili pod dejstvom PAS. Ova vrsta učinilaca krivičnih dela može odgovarati samo preko inkriminisanih pravila actiones libere in ca usa. To znači da će odredbe pravila actiones libere in causa biti primenjivane samo onda ka - da izmedju krivičnog dela, koje mu se stavlja na teret i koje je učinjeno u neuračunljivom stanju i dela koje je učinilac imao u svesti dok je bio u uračunljivom stanju, postoji srodnost. U praksi su retki slučajevi primene ovog instituta. Sama ura čunljivost, koja je pravni pojam, prevedena na jezik psihijatra, podrazumeva dve komponete - spo sobnost shvatanja značaja dela koje pripada kognitivno intelektualnim psihičkim funkcijama i sposobnost upravljanja sopstvenim postupci- ma, što spada u domen motivaciono-nagonskih, odnosno konotativnih funkcija. Kod
oš te ćenje svesti jačeg stepena i u kvalitativnom i u kvantitaivnom smislu, te krivična odgovor - nost postoji, ali se prevođenjem ovog stanja na te ren prava, stiču uslovi za umanjenje kazne, od - no sno inklinirane kazne ka donjoj granici koju je propisao zakonodavac za određeno krivično delo.
Kada je uračunljivost smanjena do stepena bit nog, ali ne bitno i ovo jeste najzastupljenija kate gorija kod zavisnika od opijata. Isključena uračunljivost je prisutna u prak- si najčešće ukoliko je u trenutku vršenja dela iz - vr ši lac imao poremećaj psihotičnog kvaliteta.
skom krivičnom pravu, a koje se odnose na kri - vič na dela definisana u čl. 246. i čl. 247. KZ Sr - bi je su kazna lišavanja slobode, novčana kazna, us lovna osuda, mera bezbednosti. Mere bezbednosti medicinskog karaktera su : 1. Mera obaveznog psihijatrijskog lečenja i ču - va nja u zdravstvenoj ustanovi - čl. 81. KZ Srbije, 2. Mera obaveznog psihijatrijskog lečenja na slo bodi - čl. 82. KZ Srbije, 3. Mera obaveznog lečenja narkomana - čl. 83. KZ Srbije, 4. Mera obaveznog lečenja alkoholičara – čl. 84. KZ Srbije. Sve propisane mere se sprovode u skladu sa Za konom o izvršenju krivičnih sankcija. 13 U Službi za psihijatriju Opšte bolnice Les ko - vac sprovode se po nalogu suda sve zakonom pro
pisane mere bezbedonosnog karaktera, izuzev mere propisane čl. 81. KZ Srbije. Sopstveno istraživanje Grupa ispitanika koja se dobrovoljno javila na lečenje u vreme trajanja studije obuhvatila je 60 ispitanika. U zavisnosti od težine kliničke sli - ke, adikcionih varijabli, motivacionih potencija - la, kao i potreba samih pacijenata, nakon perio- da detoksikacije, ispitanici su trijažirani ka tera - pij skim modalitetima - duževremenom održava - nju na metadonu (Em) i opijatskom blokatoru Na lorexu (Em). Prosečna starost svih ispitanika iznosi 29,95 godina, sa standardnom devijacijom od 7,84. Is - pi tanik koji je najmlađi ima 20 godina i pripada eksperimentalnoj grupi Eb. Najstariji ispitanik u celokupnom uzorku ima 59 godina i pripada ek - spe rimentalnoj grupi Em. Eksperimentalna gru - pa Em je sa prosečnim životnim dobom od 31,87 godina i standardnom devijacijom 9,95. U Eb grupi prosečna starost ispitanika je 28,03 godina, sa standardnom devijacijom 4,30. Ispitanici koji pripadaju Em grupi u 86,7% imali su završenu srednju školu, u 10% slu ča je - va završenu osnovnu školu, dok je njih 3,3% bilo bez završene osmogodišnje škole. Kod ispi- tanika Eb grupe njih 96,7% izjasnilo se da ima završenu srednju školu, potom je najveći broj njih 3,3% kao i u grupi pacijenata na metadonu imao osnovnu školu. Eksperimentalna grupa Eb nije imala ispitanike bez škole. U odnosu na sve
ispitanike, srednjoškolsko obrazovanje ima 91,7% ispitanika, osnovnu školu 6,7% ispitani- ka, dok je 1,7% bez završene osnovne škole.
Poseban značaj tokom istraživanja dali smo bra čno-partnerskom odnosu ispitanika. Najveći br oj ispitanika, njih 23 ili 76,7% pripadali su gru pi neoženjenih. Rastavljena su bila 4, ili 13,3%, dok je broj onih koji su u braku 3 ili 10%. Kod ispitanika Eb grupe takođe je najveći broj neoženjenih - 24 ili 80%, potom slede u is - tom broju, po 3 ispitanika, tj. po 10% koji su u braku ili su rastavljeni. U celokupnom uzorku naj zastupljeniji su neoženjeni sa 78, 3%, potom rastavljeni sa 11,7% i u braku sa 10%.
Na pitanje kakva je materijalna situacija po - ro dica ispitanika u Em grupi njih 66,7% izjasni- lo se da je ispod proseka, 33,3% tvrdi da je ma - te rijalna situacija prosečna, dok se nijedan ispi- tanik nije izjasnio da ima natprosečnu materijal- nu situaciju u porodici. U Eb grupi najveći broj is pitanika izjasnio se da je materijalna situacija po rodice prosečna (53,3%), potom da je ispod pr oseka u 43,3%, dok je najređi odgovor bio da je natprosečna. Ovakav odgovor dao je samo je - dan ispitanik Eb grupe. U odnosu na kompletan uz orak, najučestaliji odgovor je zastupljen sa 55% i odnosi se na konstataciju da je materijal- na situacija porodice ispodprosečna. Potom sa 43,3% sledi odgovor da porodica ima prosečnu materijalnu situaciju, odnosno natprosečnu u 1,7%. Istraživanje je pokazalo da su se ispitanici Em grupe u odnosu na psihijatrijsku patologiju očeva u 20,7% izjasnili da otac ima problem sa al koholom, u po 6,9% da se otac lečio od ne u ro - ti čnih smetnji ili drugog oblika zavisnosti, u po 3,4% radilo se o psihotičnim problemima ili de - pre siji, dok se najveći broj ispitanika - 55,2% iz - ja snio da otac nema ili je negirao da ima psi hi č - kih problema. januar-mart/2014. Vol. 12 - Broj 1 36 APOLLINEM MEDICUM ET AESCULAPIUM Tabela 4: Prikaz materijalne situacije porodice ispitanika U grupi ispitanika Eb najveći procenat njih - 56,7% tvrdi da otac nema, ili da ne zna da ima psi hičke smetnje, potom sledi odgovor da otac ima problem sa alkoholizmom u 16,7%, zatim da ima psihotične smetnje u 13,3%, a u 10% slu - ča jeva da ima druge oblike zavisnosti - nikotin- sku, tabletomansku ili je pak uživalac ostalih PAS. U odnosu na celokupan uzorak zavisnika opi- jatskog tipa, najučestaliji odgovor koji smo do - bi li odnosi se na nemanje/negiranje psihijatrij - ske patologije kod oca, potom da je u 18,6% ot - ac sa problemom konzumacije alkohola, dok su os tali odgovori zastupljeni u mnogo manjem pro centu. Tabela 5: Prisustvo psihičkih pormećaja kod očeva ispi- tanika Majke ispitanika Em grupe, na osnovu od go - vo ra ispitanika u 16,7% imaju depresivne smet- nje, potom slede neurotične smetnje u 10%, dok su ostali psihički problemi zastupljeni u znatno ma njem procentu. Ipak, najveći broj ispitanika iz jasnio se za opciju nema /negira. Kod ispitani- ka Eb grupe takođe je najčešće prisutan odgov- or nema/negira u 50%, potom sledi odgovor da majka ima depresivne smetnje u 26,7% procena- ta, neurotične smetnje u 13,3% i alkoholizam u 6,7% slučajeva. U kompletnom uzorku od 60 ispitanika, najučestaliji odovor je da majka ne - ma/negira da ima psihičke izmene i njegova zas- tupljenost je prisutna u 53,3%, potom sledi od - go vor da majka ima depresivne smetnje i to u 21,7%.
Na pitanje da li su krivično kažnjavani pre osa mnaeste godine, ispitanici Em grupe se u 83,8% izjašnjavaju da su kažnjavani, dok se u gru pi Eb njih 60% izjašnjava takođe potvrdno. U celokupnom uzorku, 71,7% ispitanika dalo je po tvrdan odgovor na pitanje o maloletničkom ka žnjavanju, dok je u 28,3% odgovor bio od re - čan.
Prateći kriminogene varijable ustanovili smo da je u kompletnom uzorku 81,7% ispitanika bi - lo krivično kažnjavano do sada, odnosno da 18,3% ispitanika nije imalo krivično kažnjavan- je.
Tabela 7: Maloletničko kažnjavanje ispitanika U Em grupi 66,7% ispitanika je krivično kažnjavano, dok je broj ispitanika koji su kažn- javani u Eb grupi čak 96,7%. Tabela 8: Krivično kažnjavanje ispitanika Ispitanici Em grupe u 20% slučajeva izjasnili su se da su prvo krivično delo počinili pre uzi- ma
nja bilo kakvog psihoaktivnog sredstva. U 23,3% slučajeva krivično delo je počinjeno na - kon što se započelo sa upotrebom lakih droga, a u 40% ispitanici Em grupe su se izjasnili da su prvo krivično delo počinili tek nakon upotrebe heroina. Ispitanici Eb grupe su se u 10% slučajeva iz - ja snili da su prvo delo počinili pre upotrebe bilo kakve psihoaktivne supstance, 20% ispitanika tvrdi da je prvo krivično delo počinilo nakon po - če tka upotrebe lakih droga, a 40% ispitanika po - či
nilo je krivično delo nakon upotrebe teških dro ga. Sudske probleme nije imalo u Em grupi 16,7% ispitanika, a u Eb grupi 26,7% ispitanika. U celokupnom uzorku 40% ispitanika po či ni - lo je krivično delo nakon početka upotrebe težih droga. U 21,7% delo je počinjeno nakon upo tre - be lakih droga, a pre upotrebe bilo kakvih droga u 15%.
Tabela 9: Tabelarni prikaz povezanosti upotrebe PAS i prvog krivičnog dela U eksperimentalnoj grupi Em najveći broj is - pi tanika, njih 18, započelo je sa korišćenjem op - i jata u intervalu od 20-24 godine. U Eb grupi ta - ko đe je najveći broj ispitanika, njih 26, započeo sa konzumacijom opijata u ovom starosnom in - te rvalu. U odnosu na celokupan uzorak, čak 73,3% ispitanika je u periodu između 20. i 24. godine počeo da koristi opijate. U eksprimentalnoj grupi Em dva ispitanika su u periodu 30-34. godine započeli sa upotre- bom heroina, dok su po dva ispitanika obe ek s - pe rimentalne grupe, relativno kasno, posle 40. godine života počela da koriste opijate. Prikaz distribucije varijable starosno doba početka konzumacije opijata po starosnim inter- valima, dat je u tabeli 17, dok je distribucija var- i jabli po godinama, za obe eksperimentalne gru - pe, data u grafikonu 1. Chi-Square testom smo ustanovili da je signi - fi kantno najveći broj opijatskih zavisnika ce lo - januar-mart/2014. Vol. 12 - Broj 1 38 APOLLINEM MEDICUM ET AESCULAPIUM ku pnog uzorka započeo sa konzumacijom opija- ta u starosnom dobu između 20 i 24 godine. Tabela 10. Prva konzumacija heroina, distribucija po dob- nim intervalima Ispitanik koji je sa 13 godina probao prvi put heroin, pripada Em grupi. Radi se o osobi čiji otac, koji je inače medicinski tehničar takođe go dinama konzumira opijate. Ispitanik Em gru - pe koji je najkasnije probao heroin učinio je to u 42-oj godini života. U ovoj grupi takođe ima ispitanika koji su relativno kasno probali heroin - po jedan ispitanik u 40-oj i 33-oj godini života. Oni su naveli da su se godinama pre toga ba vili prodajom opijata. Najveći broj ispitanika Em grupe prvi put je probao opijate u 22-oj go di ni života (20%). U Eb grupi 1 ispitanik je pro bao opijate u 19-oj godini, ostali ispitanici kasnije. Najveći broj ispitanika - 36,7% započeo je sa konzumacijom opijata u 20-oj godini života. Dva ispitanika su otpočela upotrebu opijata rel- a tivno kasno, u 40 -oj godini života. Oni su dali po datak da su se kao i pripadnici prethodne gru - pe, koji su u zrelijim godinama započeli sa zlo - upo trebom heroina, takođe bavili preprodajom istog, godinama unazad pre nego su i sami za po - če li sa upotrebom opijata. U eksperimentalnoj grupi Em svih 30 ispi- tanika tvrdi da svakodnevno koristi heroin. Kontinuirano upotrebu heroina u Em grupi up ražnjava 73,3% ispitanika, dok je preostali br - oj od 26,7% ispitanika izjavio da nekoliko puta u nedelji koristi opijate. Ispitanici Em grupe na pitanje da li opijate uzi maju intravenski ili ušmrkavanjem u 96,7% iz jasnili su se da to čine putem šprica, dok pre- ostalih 3,3% to čini „snifovanjem“ inhalacijom preko nazalne sluzokože. Kod korisnika opijata Eb grupe podjednako je zastupljen broj ispitani- ka koji to čine intravenski i putem inhalacije. Tabela 11: Učestalost korišćenja opijata Tabela 12: Način upotrebe opijata Našim istraživanjem došli smo do saznanja da 56,7% ispitanika Em grupe nije imalo iskust- vo predoziranja, dok je 10,0% ispitanika imalo over dozu jednom. Međutim, čak 33,35 ispitani- ka iskustvo over doze ponovilo je više puta to - kom svog adikcionog staža. Ispitanici Eb grupe nisu imali iskustvo predoziranja u 93,9%, dok su samo 2 ispitanika over dozu uzela više puta.
Ovu procenu činili smo na osnovu psihijatri- jskog pregleda ispitanika po ugledu na Pompidou upitnik, rukovodeći se podacima iz literature da najveći broj opijatskih adikata ima poremećaj ličnosti kao osnovnu psihijatrijsku dijagnozu. Do bijeni su sledeći tezultati: Tabela 14: Zastupljenost psihijatrijskih problema kod ispi- tanika U tabeli 15. prikazani su rezultati dobijeni primenom Hamiltonove skale anksioznosti u sve tri grupe, tokom tri merenja: inicijalnog, sred- njeg i finalnog. Primenom ove skale utvrđeno je da je najveći stepen postignuća anksioznosti pri - su tan u sva tri merenja kod eksperimentalne gru - pe na metadonu (Em). Vremenom praćenja ek - spe rimentalnih grupa nivo anksioznosti u obe eks perimentalne grupe pokazivao je trend otapa - nja. U desnoj p koloni tabele, prikazani su ste- peni signifikantnosti međusobnim poređenjem eksperimentalnih i kontrolne grupe. Na inicijal- nom merenju u grupi Eb skor anksioznosti izno- sio je 19,45 sa standardnom devijacijom 3,13. To kom drugog merenja vrednost skora je opala na 16,25 sa standardnom devijacijom 2,64, dok je na finalnom merenju skor depresivnosti naj- manji i iznosi 14,67 sa standardnom devijacijom 2,15. U eksperimentalnoj grupi Em inicijalno merenje pokazuje visok skor od 24,30 sa stan- dardnom devijacijom 4,15. Tokom drugog me - re nja vrednost skora je neznatno opala na 23 sa standardnom devijacijom od 3,96, dok je na fi - nal nom merenju došlo do većeg pada skora an k - si oznosti koji iznosi 16,92 sa standardnom devi- jacijom 3. Tabela 16. prikazuje nivoe depresivnosti u obe eksperimentalne grupe Em i Eb kao i u kon- trolnoj grupi Ko. Kao i tokom merenja nivoa an - k sioznosti, zapaža se da su najveći skorovi de - pre sivnosti prisutni kod ispitanika Em grupe. I ov de se uočava trend opadanja depresivnosti u fun kciji vremena u obe ekspreimentalne grupe.
U koloni p prikazane su statističke zna čaj no - sti dobijene tokom ovog merenja. Inicijalni skor Eb grupe iznosio je 20,28 sa standardnom devi- jacijom 3,13. Tokom drugog merenja vrednost sko ra je 16,25 sa standardnom devijacijom 2,64, dok je finalnim merenjem dobijen skor od 14,67 sa standardnom devijacijom od 2,15. Tabela 16: Rezultati dobijeni primenom Hamiltonove skale depresivnosti (varijable HAMD) Kod inicijalnog merenja Em grupe skor de - pre sivnosti bio je veći u odnosu na inicijalni sk - or Eb grupe i iz no sio je 27,46 sa standardnom januar-mart/2014. Vol. 12 - Broj 1 Yüklə 8,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|