Айэцн Щясяноьлу е р м я н и с и н д р о м у


-ъы ил тявяллцдлц Няъяфов Етибар Яли оьлу



Yüklə 3,3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/34
tarix25.03.2017
ölçüsü3,3 Mb.
#12654
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   34

1960-ъы ил тявяллцдлц Няъяфов Етибар Яли оьлу: «Атышма

за ма ны  ратсийада  мцхтялиф  данышыглар  ешидилирди.  Данышыглар  ща -

мысы  рус  дилиндя  апарылырды.  Щямин  данышыглардан  йадымда  бир

сюз  дя гиг  галыб:  «Санya,  мы  начинали  операсийу  (Санйа,  биз

ямялиййата башладыг)». Сонра ися она рус ди линдя ъаваб верди

ки, «Мы го товы (Биз щазырыг)».  Мян даща даны шыглара ящя миййят

вер  мя дим.  Бизимля  олан  Илйасов  Ящмяд  бир  гулдуру  эцлля  иля

ба шындан вур ду. Йахынлашанда щямин гул дурун зян ъи олду ьу -

ну эюрдцк. Онун силащы вя диэяр сурсаты хариъи иди, бур нунда вя

гулаьында са ры рянэли металдан сырьа варды. Сачлары гыврым иди.

Яйнин дяки  зирещ  дя  бизимкиндян  де йилди.  Бу  вахт  гар нымдан

йа рала н мышдым,  мяни  ган  апа рырды.  Йол даш ларым  Ящ    мяд  вя

Сол   та на де дим ки, мяни гойуб эет синляр. Ла кин онлар мя  ни атыб

эет  мя диляр,  голума  эириб  юз ля ри  иля  апар маьа  баш ладылар.  Биз

анам эили  тапдыг  вя  Тофиг  адлы  дю йцш чц нцн  кю мяк  лийи  иля  мц -

щасирядян чыхмаьа чалышдыг. Биз кюрпцнц ке чян дян сон ра ар -

тыг щава ишыг лашмагда иди. Бу вахт гар шыдан бир дяс тя ада мын

бизя ял ет дийини эюрцб севиндик. Онлар Азяр байъан ди лин дя да -

нышырдылар.  Йа хынлашанда  ися  башымызын  цс тцн дян  атяш  ача раг

би  зи ясир ал дылар. Онларын чо ху Азярбайъан дилиндя тямиз билир ди -

ляр. Бизи сюй мяйя, язиййят вер мяйя баш ладылар. Сонра бизи Щя -

мид адлы адамын щяйятиня эятирдиляр. Сонра бири йа ны мыза эял ди

вя деди: «Хоъалынын алын ма сы шяряфиня бир тцрк гурбан кя сил мя -

ли дир». Щямин ермяни йер дя отуран ащискалы Ящмядя галх  маьы

иша ря  етди,  Ящмяд  айаьа  галхан да  ермяни  ялиндяки  автомат

гун даьы  иля  онун  эиъэащындан  вур ду.  Ящмядин  башы  йарылды,

ган  цзцня  сцзцлдц.  Сонра  ермяни  бир  дя  вурду  вя  Ящ мяд

йыхылды. Ящмяд йыхылан кими ики ермяни онун айаг ларынын цс тцня

чыхдылар,  цчцн ъцсц  ися  бюйрцндян  асдыьы  хян   ъярля  Ящ мя дин

башыны бя дянин дян айырды вя гулаьындан ту тараг башы 1-2 метр

аралыйа туллады. Бцтцн бунлар эиров эю тцрцл мцш яща линин эюз  ляри

гаршысында  баш  верди.  Ящмядин  башы  иля  бя дяни  бир-би риндян

аралы вязиййятдя атылыб-дцшцрдц. 

1969-ъу ил тявяллцдлц Хоъалы сакини Ъяфярова Сяидя Ряфийят

199

Ермяни синдрому

Сойгырым


гызы: «Ушагларын, гадынларын, гоъаларын ващимяли гышгыртылары одлу

силащларын вя щярби техниканын сясиня гарышмышды. Шящяр яща ли -

синя амансызъасына диван тутулурду. Башымызын цстцндян эцлля

йа  ьырды. Биз Язизова Зяриф, Ширинова Севинъ, Абышов Шукяддин,

Яляк бярова Сянубяр, Ъяфярова Сяидя, Ялякбярова Щиъран вя

ад ларыны унутдуьум бир дястя адамла яввял Хоъалы орта мяк-

тябинин йанына эялдик. Тяхминян эеъя саат 1 радяляриндя шя -

щярин ашаьы тяряфиндяки Аьдам-Шуша асфалт йолу вя дямир йолу -

ну кечиб щямин истигамятдя ермяниляр йашайан Кятик кяндинин

йахынлыьындакы  мешяйя  гачдыг.  Хейли  йухары  галхандан  сон ра

Аьдам шящяри тяряфя мешя иля эялмяйя ба ш ладыг. Тях минян 8

радяляриндя  Нахчываник  кяндиня  йахын лашан да  ер мя ниляр  бизи

эцллябаран  етдиляр.  Щаъыйев  Ялиф,  Аббасов  Та лещ,  Та лещин  2

йаш    лы оьлу, Язизова Зяриф, Ябцлфят, Тапдыг, Тапдыьын 8 йаш  лы гы -

зы, Абышова Мярузя, Асланов Игбал, Ялякбярова Зей  няб, Ъя фя -

рова Ряфигя, Мамедов Вагиф вя гейриляри щялак ол дулар. На миг,

Исмайыл, Ялякбярова Щиъран вя мян йараландыг. Эцл   ля саь тя -

ряф дян  гарын  нащийями  дешиб  кечди.  Мян  дясмалла  йа  рамы

мющ    кям сарыдым, чятинликля Шелли кян     диня эялиб чыхдым.

1938-ъи  ил  тявяллцдлц,  6  ушаг  анасы  Гарайева  Нарханым



Сц лейман гызы: «Кюрпя ушаьы олан аналар онларын аьламамасы

цчцн аьызларына гар басмалы олурдулар. Мешядян чыхмышдыг ки,

бизи тутдулар. 40 няфяря гядяр идик. Бизи апарыб ермяниляр йа ша -

йан Пиръамал кяндиндяки тювляйя салдылар. Бизим ъаванлардан 4

няфяри  сечиб  тювлядян  чыхардылар,  автоматла  эцллялядиляр,  мейит-

лярини  тювлянин  габаьына  узатдылар.  Онларын  цстцндян  мал-гара

ке чир, мейитляри мурдар едирдиляр. Тез-тез мцхтялиф ермяниляр эя -

либ бизи щядялийир, дейирдиляр ки, гранат атыб щамынызы гыраъаьыг. Ики

эцндян сонра оьланларын мейитлярини трактора гойуб апар дылар».

Аллащйаров Теймур Фярщад оьлу: «Чайы кечиб мешя иля

Нах чываник йолуна тяряф эетмяйя башладыг. Бизя бялядчилийи За -

мин ад лы бир оьлан едирди. Ъамаатын йарысыны иряли апарыр, йени дян

га  йыдыб ъамаата бялядчилик едирди. Замин ясл гящряманлыг эюс -

тярирди. Сящяр ачыланда 400-500-я гядяр Хоъалы сакини иля Нах -

200


Сойгырым

Ермяни синдрому

чыва ник йолуна чатдыг. Бизи щяр тяряфдян мцхтялиф техника вя си -

лащларла атяшя тутдулар. Ъамаат пярян-пярян дцшдц. Гырылан гы -

рыл ды, гачыб йолу кечя билян кечди. Бир гисм адамлар мешяйя тя -

ряф  чякилди.  Биз  дя  мешяйя  чякилянлярин  ичярисиндя  идик.  Мян

юлян  лярдян ашаьыдакылары таныйырам: Аллащйаров Етибар Балоьлан

оь лу, Аллащйарова Шяфигя Зейнал гзы, Аллащйарова Гямзя Га -

раш  гызы,  Нябийев  Савалан  Гараш  оьлу,  Мцршцд  Сямяд  оьлу,

Ел дарын 14-15 йашында гызы, Ялийев Якбяр, Шяфа киши, оьлу Му -

рад вя Мурадын 3 йашлы ушаьы, Щясянов Шющлят… Мейит чох иди,

мян онлары таныйа билмядим. Даща доьрусу, буна имкан йох

иди. Хейли мешялярдя долашдыг, чох чятинликля чыха билдик. Чцнки

Хо ъа лыдан чыха биляъяк бцтцн йоллар яввялъядян баьланмышды».

8-ъи  синиф  шаэирди Мащмудов  Мцбариз  Мящяррям  оьлу:

«Яв  вял истядик бир аз мешядя эюзляйяк, атышма кясся, Хоъа -

лыйа  га йыдаг.  Бу  мягсядля  оъаг  галадыг.  Щава  гаралмышды.

Анам ялин дя кютцк эятирди, оъаьын ишыьына чатанда эюрдцк ки,

анам кютцк явязиня адам башы эятириб. Анам тез башы туллайыб

гач ды.  Кимин  ба шы  олдуьуну  билмядик.  Цч  эцн  мешядя  фыр лан -

дыг. Йолу та па бил  мир дик. Щара эедирдикся, мейидя раст эялирдик.

Нящайят 4-ъц эцн 20 няфярля эялиб Шелли кяндиня чатдыг. Айаг -

ларымы дон вур муш ду». 

1937-ъи ил тявяллцдлц Аьайев Сяттар Мухтар оьлу: «Постдан

эери чякилдик. Евимя эяляндя эюрдцм ки, гапымыз баьлыдыр, ам ма

кцчядя 11 йашлы оьлум аьлайыр. Тез онун голундан тутуб ме   -

шяйя  тяряф  гач  дым.  Ушаьы  белимя  эютцрмцшдцм.  Бир  хейли  эет     -

мишдим ки,  гарда айаггабыларымы итирдим. Мешялик дярин гар иди,

ща   ва да чох сойуг, щара эетдийими билмирдим. Айагйалын гал мыш -

дым. Ушаг мя ня деди ки, ата, чюряк истяйирям, донмушам. Де -

дим ки, бала, бир аз да дюз, чатмышыг. Амма бир дя эюрдцм ки,

ба  лам буза дю нцб, кечиниб. Ушаьы йеря гойдум, яйнимдяки пал   -

тону чыхарыб мейиди бцкдцм. Отуруб бир аз аьладым. Мейиди ме -

шядя гойуб йола дцзялдим. Бир хейли эедяндян сонра мяни эи ров

эютцрдцляр. Эиров эютцрцлян эцнц мяндян сорушдулар ки, Милли

Ордуда оь лун вармы? Дедим ки, щеч кясим йохдур. Бу вахт бир

ермяни  ялин дя  паспорт  эятирди,  бу,  оьлум  Аьайев  Защидин

201


Ермяни синдрому

Сойгырым

паспорту иди. Сорушду ки, бяс бу сянин оьлун дейил? Дедим ки,

йох.  Мяни  сал дылар  тяпикляринин  алтына  вя  хейли  дюйдцляр.

Аьзымдакы  протез  диш-лярими  сындырдылар.  Сонра  мяни  оьлум

Защидин  ъясядинин  йа нына  эя тирдиляр,  дедиляр  ки,  будур  сянин

оьлун.  Мян  аьламаг  истя дим,  йеня  дюймяйя  башладылар.

Мейитля бир эцн галандан сонра мяни баш га бинайа эятирдиляр.

Орада  300  няфяря  гядяр  Хоъалы  сакинини  эюрдцм.  Онларын

ичиндян 13 няфяр милли орду фор ма сында олан лары сечдиляр, ки, бир

няфяримизи  юлдцрмцсцнцз,  явя зиня  он  цчц нц  юлдцряъяйик.

Онлары  щара  апардыгларыны  билмядим.  Фев ра лын  29-да  мянимля

бирэя 19 няфяри сечиб Ханкяндиня апар дылар. Бурада мяни вя

50  азярбайъанлыны  сойуг  бетонун  цстцндя  сахлайырдылар.

Айагларым артыг чцрцйцб эедирди». 

1970-ъи ил тявяллцдлц полис ишчиси Сялимов Хягани Сяйавуш



оьлу- «Февралын 25-дя ахшам анам, бир гардашым вя баъымла

евдя идим. Атышма башлайанда фикирляшдим ки, бир аз атыб дайа -

на ъаглар. Тяхминян сящяр саат 6 радяляриндя атышма шиддят -

лянди.  Кц чяйя  чыханда  эюрдцм  ки,  шящярин  йухары  тяряфиндяки

фин ев ляри йаныр. Ахшам атяш башлайандан анамэил зирзямидя

эиз лянмиш диляр.  Мян  тез  автоматымы  эютцрцб  шящярин  мяр кя -

зин дяки  ма ьа зайа  тяряф  эялдим.  Маьазайа  чатанда  ермяни

дилиндя данышан адамларла растлашдым. Онлар щамысы силащлы иди -

ляр. Тез йахынлыгда олан дцканын архасында эизляндим. Щя мин

силащлылар евляря эи рир, яшйалары эютцрцб чыхырдылар. Мян Рамизин

евиндян чы хан 7-8 ня фярлик дястяйя автоматдан атяш ачдым вя

тез йе рими дя йиш дим. 2-3 дягигя сонра бир евя эирдим. Евдя 2

ермяни силащлысы ятрафа атяш ачыр, еви ахтарырдылар. Мян эцлля иля

онлары вурдум. Сон   ра байыра чыхмаг истяйяндя 3 няфяр сила щлы -

нын пил лякянля мя ня тяряф эял дийини эюрдцм. Тез эери гайытдым,

отаьын би риндя эиз ляндим. Он лар башга отаьа эирдиляр. Гяф лятян

онлар олан ота ьа эириб цчц нц дя вурдум. Бу вахт бюйцк алов

кцряси гапынын йа нындан дур дуьум отаьа сцрятля дахил ол ду.

Яй ним дя олан пал тар йан маьа башлады. Башымдакы папаг да

алышды  вя  тез  яйнимдян  буш латы  вя  папаьы  чыхардым.  Юзуму

итириб дюшя мяйя йыхылдым. Ял лярим, цзцм йанмышды. Юзц мц яля

202


Сойгырым

Ермяни синдрому

алыб  щя йят дя  щеч  кимин  ол мадыьына  ямин  олдугдан  сон ра

евдян чы хыб тюв ляйя эирдим. Тюв лядя тяхминян 10 дягигя оту -

руб юзцмц топ ладым. Сонра бюйцк чятинликдя юз евимизя эял -

дим. Ев йа нырды, щеч ким йох иди. Баша дцшдцм ки, анамы, гар -

да шымы вя ики ба ъымы ер мя ниляр апа рыблар. Щяйятя чыханда гон -

шу муз  Закирин  евинин  ятра фында  тях ми нян  30-35  ермяни  эюр -

дцм.  Мян  онлара  атяш  ачдым.  Сонра  га чараг  яввял  эиз лян -

дийим  тюв ляйя  эялдим.  Бу  вахт  яр зиндя  мян  ики  ПДМ  (Пийа -

даларын дюйцш машыны) вя бир ЗТР (Зирещли дюйцш машыны) эюр -

дцм. Бунлар нюм рясиз идиляр. Щяр би тех никанын нюм ря олан йери

парча  иля  юр тцлмцшдц.  Бу  вахт  шя щярин  милис  бюл мяси  тяря фин -

дян  атышма  сяси  эя лирди.  Мян  мц га вимятин  мцмкцн  олма -

дыьыны эюр дцкдя шя  щяр дян чыхмаьы гя рара алдым. Тювлядян чы -

хыб Ясэяран району исти га мятиндя эетмяйя баш ладым. Тяхми -

нян 100-150 метр эетмишдим ки, гаршыда 2 щяр  би эейимли, фураж -

ка сында танкчы ни шаны олан ики рус забити эюр дцм. Бири майор, о

бири  баш  лейтенант  иди.  Юз  араларында  рус  ди лин дя  данышырдылар.

Онлар да мяни эюрдц ляр, амма диггят йетир мядиляр. Йягин мя -

ни дя ер мяни щесаб етдиляр. Забитляр евя эир дикдян сон ра щя -

мин  йердян  узаг лашдым.  Тяхми нян  саат  14  оларды.  Бу  вахт

Хо ъалыйа ермя ни ляр ахышыб долурду. Кими ев яш йаларыны да шыйыр,

кимиси  га раж лардан  машынлары  йыьырды.  Бу  заман  2  щярби  вер -

толйот Хоъалы аеро портунда йеря енди. 2-3 дя ги гя дян сон ра бу

вер толйотлар  йенидян  щавайа  галхдылар,  Ясэяран   тя ряфя  уч -

дулар. Мян Аьдамын Шелли кяндиня чат маг мяг сяди иля ер мя -

нилярин йаша ды ьы Нахчываник кянди исти га мятиндя эет мяйя баш -

ла дым. Ме шя дя Хо ъалыдан олан Асла нов То  фиг, онун ики гызы вя

Ялийев  Яляк  бяря  раст  эялдим.  Саат  23  оларды.  Бирликдя  Яс эя -

ран-Нах чываник  йолу на  чатдыг.  Мян  бу  дюрд  няфярин  щеч  ъцр

йерийя  бил   мядийини  эюрдцк дя  онлары  кол луг да  эизлятдим,  юзцм

чя тин ликля 27 феврал 1992-ъи ил тарихдя сящяр саат тяхминян 6 ра -

дя лярин дя  Аь дамын  Ящмя  далылар  кяндиня  эялдим.  Кянддя

мян кол лугда га лан дюрд ня фяр щаг гында дедим. Эедиб онлары

эятирдиляр.

203

Ермяни синдрому

Сойгырым


Мартын 6-да ермяниляр ики баъымы бурахдылар. Онларын деди йиня

эюря,  Хоъалыда  эиров  эютцрцлцб  Нораэущ  кяндиня  апарыл мышлар.

Ора дан гардашым Сялимов Хязяр вя анам Сялимова Та миланы

Хан кян диня апармышлар. Баъыларымы азад едяркян Хя зяри бурах -

маг ис тя  мямишляр, анам гардашымы бурахмасалар, эетмяйяъя -

йини сюй     лямишдир. Анамла гардашым Хязяри Ханкян ди ня апар мыш

вя ушаг бахчасында сахламышлар. Онларын Хан кян диндя ол ма  сыны

ясир ликдян бурахылан Йашардан вя Щаъыйев Гянащятдян юй  рян -

дим. Ялимяммядов Йашар Шащмалы оьлу Хан кян    диндя эиров ол -

ду ьу вахт анамы вя гардашымы орада эюр мцш  дцр. Ондан сонра

анам вя гардашым барядя мялуматым йох дур. 

Аьайарова  Зцлейха  Йунис  гызы рущи  хястя  олдуьу  цчцн

ща ди ся заманы евдян чыха билмямишдир. Хоъалы сакини Сялимов

Хя га ни  Сяйавуш  оьлу  Зц лей  ханын  ермяниляр  тяряфиндян  гятля

йетирил  мясинин шащиди ол мушдур. 



Мурадова  Гяндаб  Рящим  гызынын ифадясиндян:  «Бизим

дяс тя миз  дя  40  няфяря  кими  адам  варды.  30-дан  артыг  ермяни

щярбчиси бизи щаглайыб русъа деди ки, йеря узанын. Биз йеря уза -

нан  кими  атяш  ачмаьа  башладылар.  Дястядян  10-12  няфяр  са -

ламат галды». 

Ушагларын цряйини чыхармышдылар

Щейдяров  Шащин  Зцлфцгар  оьлунун  ифадясиндян:  «Аьдам

мяс   ъидиндя Сяфярова Пяринин мейидини эюрдцм. Талыш адлы Хо -

ъалы сакини донуб юлмцшдц. Бибим Пярийя баш щис ся синдян эцлля

дяймишди. ПДМ мярмиси айагларыны дибиндян та мам гопар мыш -

ды.  Оьлу  Бя ши  ров  Камал  ися  гялпядян  йара лан мышды.  Февралын

29-да мейит    ля ри эютцрмяйя эедяркян Нах чы ваник йахынлыьында

Га ра гайа  яра зи синдя  ян  азы  80  мейит  эюр дцм.  Мейитляр  ара -

сында ушаг, га дын вя гоъалар чох иди. Ер мяниляр мейитляри та  нын -

маз дяря ъя дя ей бяъяр щала салмышдылар. 

Щейдяров Камал Ябдцлщцсейн оьлунун дедикляри: Фев ралын

29-дя мян, Гулийев Ъялал, Гулийев Защид, Гулийев Зцлфц, Гу ли -

204

Сойгырым

Ермяни синдрому


йев Бахышла Шелли кянди истигамятиндян мейитляри эятирмяйя эет -

дик. Орада чохлу гадын вя ушаг мейитляри варды. Бязи гадын вя

кишиляр гуъагларындакы ушагла бирликдя гятля йетирилмишди. Ушаг  ла-

рын  бязиляринин  мейитляри  исти  иди,  йягин  тязя  юлмцшдцляр.  Ушаг -

ларын мейитляринин йарыб цряклярини чыхармышдылар. Мейитлярин чо ху

ейбя ъяр  щала  салынмышды.  Гардашым  гызы  Зющря  Гулийеванын

айа  ьыны мярми дибиндян тамам цз мцш  дц. Башына дяйян эцл -

лядян бил дим ки, Зющряни ермяниляр йаралы щалда вурмушдулар. 



Онлар «Гарабаь бизимдир» дейяряк шящид олдулар

Ермяниляр ясир эютцрцлмцш Ямиров Тявяккцлц гызлары 8 йашлы

Йе эанянин вя 10 йашлы Хязанэцлцн эюзляри гаршысында аьа ъа

баьлайыб «Гарабаь ермяниляриндир» демяйи тяляб етмиш ляр. Тя -

вяккцл «Хейр, Гарабаь бизимдир» дедикдя цстцня бензин тю кя -

ряк яввял айагларыны, сонра ися бцтцн бядянини йандырмышлар. 

Сялимов Араз Бащадур оьлуну гызы Айэцнцн эюзц гар шы сын -

да арматурла дюйяряк ишэянъя иля гятля йетирмиш, дюрд йашлы Ай -

эцнц айагйалын гарын цзяриндя сахламышлар. Аразын щяйат йол -

дашы Сялимова Аидя Ялякбяр гызынын билдирдийиня эю ря, ермя ни -

лярдян алынмыш ъясядин цзяриндя эцлля йарасы олмамышдыр. Ла кин

бя  дя ниндя арматур изляри олмуш, башы тамам язилмиш, сифяти та -

нынмаз щала салынмышдыр.

Аразын  ясир  эютцрцлмцш  гардашы  Фяхряддин  дюйцля-дюйцля

юл дцрцлмцш,  Микайыл  мешядя  эцллялянмиш,  атасы  Бащадур  ися

шя щя ри тярк едяркян гятля йетирилмишдир.

Фаиг  Шащмалы  оьлу  Ялмяммядов  икинъи  курс  тялябяси  иди.

Тящсилини йарымчыг гойуб доьма Хоъалыны горумаьа эял миш ди.

Фаигля  бирликдя  ясир  сахланылан  Хоъалы  сакинляри  билдирирляр  ки,  ер -

мя  ниляр  ондан  «Гарабаь  ермяниляриндир»  демяйи  тяляб  едяр-

кян синясини ачараг «Юлдцрцрсцнцз, юлдцрцн! Гарабаь бизимдир,

би зим дя олаъаг!» демишдир. Эянъяйя «Кировабад» вя «Гара -

баь ермя ни ляриндир» демядийиня эюря, Фаиги эцлля лямиш ляр. 

205


Ермяни синдрому

Сойгырым

Хоъалы ушаглары

Онлар ушаг идиляр вя дцнйанын бцтцн ушаглары кими щяр йени

ил дя Шахта бабадан щядиййя эюзляйир, Новруз байрамында йу -

мур та дю йцш дцрцр, «Аьырлыьым-уьурлуьум бу одда йансын» де -

йя од цстцндян атылырдылар. Онлар да бцтцн йашыдлары кими, ана -

ларыны щамыдан эюзял, ата ларыны ися ща мыдан эцълц билирдиляр. Он -

лар цчцн эцняш парлаг, дцнйа ишыглы иди… 

Амма  онларын  ишыьы  сюндцрцлдц…  биръя  эеъядя  сюн дц -

рцлдц! Хоъалынын ишьал едилдийи эцн бцтцн хоъалылар кими онларын

да тякъя оъагларынын йох, щям дя црякляринин ишыьы сюндцрцлдц.

Он лары да ща “Хортдан”ла, “Дамдабаъа” иля горхутмаг олмаз,

он лар цчцн щеч “Аьзы гара ъанавар”, “Тяпяэюз дивляр” дя гор -

хунъ дейил, он  лар бцтцн бунлары эюзляри иля эюрдцляр… Щяр уша -

ьын юз ады вар, онларын щамысынын ады ися бирдир: Хоъалылар!

Ялийев Йавяр Елхан оьлу (7 йашында): «Евимизин ишыьы кеч -

мишди. Йа та билмирдим. Атышма башлайанда яввял гон шунун зир -

зямисиня, сонра да мешяйя тяряф гачдыг. Бизи йо лда тут дулар.

Сон ра башладылар эцллялямяйя. Щамы йеря узан ды, он лар дедиляр

ки, ким саьдырса, айаьа дурсун. Айаьа дурдуг, би зи сырайа дц -

зцб  Хан  кян диня  апардылар.  Милис  ишчиси  Ящмяд  да й ынын  башыны

ора да кяс  диляр. Яллярини йухары галдырыб баьладылар, сон   ра да ба -

шыны кя сиб тяпикля топ кими ойнатдылар. Ханым халанын гызы На  тя -

ваны ав то матла юлдцрдцляр, Мялащяти, Мяляйи дя эцл ля  иля вур ду -

лар. Мя ла щятин он беш, Мяляйин ийирми дюрд, На тяванын ики йашы

вар ды…» 

Сялимова Сара Сяйавуш гызы: «Ялиш мцяллимин дарваза сы -

нын аьзында ики ушаг, бир гадын юлдцрцлмцшдц. Он ики йаш лы гы зы

бюйрцндя, дюрд йашлы оь  лу ися кцряйиндя гятля йе ти рил мишди».

Ялийева Нясибя Щцсейн гызы (Йавярин анасы): «Хоъалы кюр -

пцсцнцн йа нын  да тикили варды. Орада бизи 50 няфяря йахын ясэяр

Азяр байъан ди лин дя чаьырды. Севиня-севиня онлара тяряф гачдыг,

эюр  дцк ер мя   нилярдир. Биз эери гачмаг истяйяндя архадан эцл -

206

Сойгырым

Ермяни синдрому


ля йя тутду лар. 40 няфярдян 14 няфяр саь галды. Бизи эиров эютцр -

дцляр. Со  йуг вя рц тубятли бир йер дя сахлайыр, йемяк вермирдиляр.

Йаны-мызда анасы юл мцш беш айлыг кюрпя зарыйырды. Мян бир гырыг

чю ряк та па билмир дим ки, ушаьа ве рим. Галдыьым йерин йанында

бир  зи бил хана  вар  иди.  Биртящяр  иъазя  алыб  зибилханайа  бахдым,

кялям шор басынын гырыьыны тапдым, эятириб ушаьа вердим»…



Оруъова Хатиря Яли гызы (8 йашында): «Биз йатмышдыг. Бир дян

эюр дцк  “эумбулту”  эялир.  Онда  эюрдцк  ки,  о  тайда  евляр  йа ныр.

Гач дыг  тунелин  алтына.  Анам,  атам  вя  дюрд  ушаг  идик.  Бу рада

га  ландан  сонра  гачдыг  мешяйя.  Эеъя  мешядя  галл дыг.  Мян

цшц    йцрдцм, сойуг иди, щям дя ачмышдым. Сящяр ачы лан   да биринъи

ана   мы вурдулар. Сонра халамы атдылар. Онун он йед    ди йашы вар -

ды».  (Хатирянин  баъысы  Хяйаля  дя  эцлляляниб.  Юзц нцн  ися  чийни,

дюш гяфяси, одлу силащларла йараланыб, аь ъийяри зядяляниб, плевра

бошлуьуна ган сызыб. Эцлляляр габырьасыны сын  дырыб)

Талыбов  Сямяд  Рящим  оьлу  (62  йашында): «Шящяря  щяр

йандан алов йа  ьырды. Адамлар горхудан баш эютцрцб эеъянин

га ранлыьында ща   ра эялди гачырдылар. Биз дя бир дястя адамла ме -

шяйя гач дыг. Адам   ларын чоху айагйалын, башыачыг иди. Бюйцкляр

со йу ьа, шах та йа, аэыр лы ьа дюзя билирдиляр. Амма ушагларла чох

чя тин  иди.  Аь ла йыб  гышгырырдылар  ки,  чюряк  верин,  чюряк  верин!  Цч

эцн  аъ-су суз  галдыг  ме шядя.  Бир  дя  эюрдцк  ермяниляр  бизи

дюв ря йя алыб лар. Би зи дюйя-дюйя, тяпикляйя-тяпикляйя эятириб сал -

дылар мал тюв ля  синя. Бурада 50-60 адам да варды. Бир аздан ер -

мя ни ляр  йени дян  ичяри  эириб  ки ши  ляри,  арвад-ушаглары  автоматын

гун   даьы иля ву руб язмяйя, шил-кцт ет мяйя башладылар. Вуранда

ки    мин  ня  щц ня ри  варды  ки,  сясини  чыхар сын,  о  дягигя  эцлля ля йир -

диляр».

Ялийев Елбрус Яли оьлу: «Телман аиляси иля бирликдя колун

да  лында  эиз     лянмишди.  Ермяниляр  пийадаларын  дюйцш  машыны  иля

не ъя ат дылар са, колун далында эизлянян бцтцн аиляни парча-пар -

ча етди. Аиля дян йал ныз бир гыз тясадцфян саламат галыб… Ме -

шядя беш-алты йаш лы бир ушаг ата-анасынын мейиди цстцня ся рилиб

щюн кцр-щюнкцр  аь лайырды.  Ер мяниляр  ушаьы  эюрцрдцляр,  ам ма

207

Ермяни синдрому

Сойгырым


гяс дян  вурмур ду лар,  чцнки  о,  аьлайыр,  язаб  чякирди.  Бу н дан

ися ер  мяниляр ляз зят алырдылар».



Щятямова  Назиля  Щилал  гызы  (39  йашында):  «Сяккиз  йашлы

Ха тирянин анасы йанымда юлдц. О, йаралы икян палтосуну чыхарыб

13  йаш лы  оьлу  Раминя  вериб  йалварды  ки,  щеч  олмаса  сян  са -

ламат гал, ъамаата гошул эет. Балаъа Хатиря айаьа галхыб «Ай

Назиля ха ла, ана ма кюмяк еля!» дейя йалварырды. Хатиря юз пал -

тосуну чы   харыб ки  чик баъысы Хяйаляйя эейиндирмишди. Ермяниляр

мейит ляря йа хынлашыб гызылларыны, пулларыны, палтарларыны сойурдулар.

Мян Ра ми ня вя Хяйаляйя дедим ки, узаныб юзцнцзц юлцлцйя

ву рун. Гой ермяни еля билсин ки, юлмцшцк. Атышма башланды, ер -

мяниляр  гач дылар.  Милли  ордумузун  ясэярляри  эяляндя  горху -

муз дан ба шымызы гал дыр мырдыг ки, ермяни олар».

Ялякбярова  Нуридя  Мящяммяд  гызы:  «Мян  кюрпялярими

хи лас етмяк цчцн иряли атылмышдым. Оьлум Сяхавятя эцлля дяйди.

Гыш гыра-гышгыра ъамаатдан кюмяк истядим ки, оьлуму архама

гал дырсынлар.  Ушаьы  кюмякляшиб  белимля  галдырдылар.  Йазыг  кюр -

пям щей гышгырырды ки, мяни йеря гой, аьрыйырам. Эцлля онун кц-

ря  йиндян дяйиб синясиндян чыхмышды. Ган белим бойу сцзц лцр -

дц. Йарым саатдан сонра балам белимдя кечинди. Мян башы мын

йай лыьы  иля  мейиди  кцряйимя  баьлайыб  ики  кюрпя  дя  йанымда

сцрцня-сцрцня Гара га  йа тя ряфя эялирдик. Эцлляляр ися арасыкя -

сил мя дян ба шымы за йаьырды».



Yüklə 3,3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   34




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin