Айэцн Щясяноьлу е р м я н и с и н д р о м у


Исмайылов  Исрайыл  Сариф  оьлунун  дедикляри:  «



Yüklə 3,3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/34
tarix25.03.2017
ölçüsü3,3 Mb.
#12654
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   34

Исмайылов  Исрайыл  Сариф  оьлунун  дедикляри:  «1993-ъц  ил

Фц  зули районунда дюйцш заманы контузийа алараг ясир эютцрцл -

171

Ермяни синдрому

Ясир вя эировлар 


дцм. 1996-ъы илядяк Даьлыг Гарабаьын мцхтялиф йерляриндя ясир

сах  ланмышам. Ясирликдя олдуьум мцддятдя ермяни фашизминин

яйа  ни  шащиди  олдум.  Мяни  о  гядяр  дюймцшдцляр  ки,  вердикляри

эцз     эцйя баханда юзцмц таныйа билмядим. Сонра йаралы йер ля -

ри  мя дуз басыб язаб вермяйя башладылар. Илк он беш эцнц ял-

айа ьым сеткайа баьланмыш щалда бир метр щцндцрлцкдя йат ды -

рыр дылар. Сящярин ачылмасыны сябирсизликля эюзляйирдим. Амма ся -

щяр  дя  хейирлийя  ачылмырды.  Бизи  тяпикля,  йумругла,  дубинка  иля

дю йцр дцляр. Хоъа вянддя цч азярбайъанлы эирову ермяни гябри

цстцндя  гур бан  кяс   диляр.  Ермя ниля рин  ян  вящшиляри  «Арайикин

дястяси»  адлы  гул  дур    лар  иди.  Хоъавяндин  Чартар  кяндиндя  сах -

лан дыьым  мцд дятдя  мяни  зирзямидя,  ири  су  чяниндя  сах лайыр -

дылар.  Эеъяляр  дюзцлмяз  сойугдан  тир-тир  ясирдим.  Йемяйи  дя

итля бир габда ве рирдиляр. Ханкянди тяъридханасында сахлан ды ьы -

мыз заман эировлардан йашлы бир киши арамсыз дюйцлмяляря вя

аълыьа таб эятирмя йя ряк вяфат етди. Бир оьланын цзяриндя биоложи

сынаглар апа рыр дылар. Тибб факцлтясинин тялябяляри елми юй рян мяк

цчцн  ясирлярин  цзя   рин дя  тибби  тяърцбя  кечирдиляр.  Щямин  вахт

Хан кяндиндян вя Щад  рутдан хейли ясири Ермянистандакы атом

стансийасында  иш лят мяк  цчцн  айырыб  апардылар.  Сонралар  он -

лардан бир сяс-сораг ешит   мя дик. Шуша щябсханасы лап дящ шятли

иди. Еля вязиййятя сал мыш дылар ки, щятта сыныг голла ишляйян ясирляр

голларынын сыныг ол масыны да щисс етмирдиляр».

Ялийев Байрам Рящим оьлу 1992-1993-ъц иллярдя ер мяни

ясир лийиндя олмушдур. Ясирликдя верилян ишэянъяляри беля ха  тыр ла -

йыр: «Ермянистанын Гафан район полис идарясиндя сах ланыл дыьым

заман яс      лян Сум   гайытдан олан полис ишчиси Серэей мяня аьыр

иш эян ъяляр ве ря ряк дюймцш вя мисмарла аьзымдан ики гызыл ди -

шими  чы хармыш дыр.  Сержант  Артур  башымы  дямир  арматурла  вуруб

йармыш вя ба шымда бюйцк чапыглар ямяля эялмишдир. Башымдан

вурулан  зяр  бяляр  нятиъясиндя  бейин  функсийам  позулмуш  вя

цряккечмя хяс  тялийиня мцбтяла олмушам». 

1993-ъц илдя ясир эютцрцлмцш Гулийев Пянащ Закир оьлу

бил   дирир: «Ханкянди щябсханасында  «Жирик» лягябли нязарятчи би -

172


Ясир вя эировлар

Ермяни синдрому

зи  мющкям  дюй дц,  63  йашлы  Елмар  Щцсейновун  башыны  йарды,

Шц кцров Шц кц рцн чянясини сындырды». 

1995-1996-ъы иллярдя ермяни ясирлийиндя олмуш Зайидов Ил -

гар Мящяммяд оьлу билдирир: «Шуша щябсханасында мяни ня -

за  рятчиляр баш лейтенант Емил, лейтенант Карен дяфялярля дюй   -

мцш ляр. Илгар адлы ясиримиз ися Славик адлы баш лейтенант тя ря фин -

дян  дюйцлмцшдцр.  Сонрадан  ешитдим  ки,  Илгар  орада  вяфат  ет -

мишдир». 

1993-ъц илдя Фцзули району ишьал олунаркян юз евиндя эи ров

эютцрцлмцш Гулийев Маркс Ейниш оьлу билдирир: «Шуша щябс -

ха насын  да  Славик,  Робик,  Гаго,  Размик,  Арма,  Артур,  Ра чик

ад лы ермя ниляр бизя ишьянъя верир, бир-биримизи дюймяйя вя ит ки -

ми щцрмяйя мяъбур едир, бундан ляззят алырдылар. Ямим оьлу

Ва гифи Щяся н абад кяндиндя ишлядян заман Славик адлы ермяни

дю йцб юлдцр  мцшдц. Ханкяндиндяки тяъридханада Вачо, Хачи,

Ар тур, Славик, Карен адлы ермяниляр бизи дямирля, дубинка иля дю -

йцрдцляр. Нязарятчи Мурадын Загаталадан олан бир ясиримизи дю -

йцб юлдцрдцйцнцн шащиди олдум. Бизи мцлки адамларын евин дя

ишля  дяндя ермяни гоъа-ъаван гадынлар, ушаглар сюйцр, тящ гир

едир, тяпикля вурурдулар». 

1993-ъц илдян 1994-ъц илядяк ермяни эировлуьунда олмуш



Ялийев Гящряман Щясян оьлу билдирир: «Фцзули району, Гара -

ханбяйли кяндиндя 12 няфяр ермяни щярбчиси шяхси щяйятимя бир

танк вя бир йцк машыны иля эиряряк мяни эиров эютцрцб тяпикля,

ав томат гундаьы иля дюйя-дюйя йцк машынына миндирдиляр. Мя -

ним евими автомат силащдан атяшя тутараг талан етдиляр. Мян -

дян башга 13 йашлы оьлум Рювшяни, гардашым Ящлиманы, гай -

натам Усубу да эиров эютцрдцляр. Диэяр гардашым Рящман ер -

мяни ля ря табе олмадыьына эюря ону эцллялядиляр, оьлу Фикряти ися

би зимля бярабяр эиров эютцрдцляр. Дишляри гызыл оланларын щяр би -

ринин  аьзындан  чилинэяр  кялбятини  иля  язаб  веря-веря  дартыб  чы -

хардылар. 

Шуша  щябсханасында  сах ланылан  эировларын  щамысыны  яса -

сян  эеъя  вахты  щябсхананын  щя йятиндя  сырайа  дцзцб  сящяря

173


Ермяни синдрому

Ясир вя эировлар

гя дяр ит кими щцрдцрцр, ямри йе ри ня йетирмяйяни дюйцрдцляр. Ер -

мяниляр  Бакыдан  Тофиги,  Аь дам дан  Ъащанэири,  Мящяммяди,

Кар лики вя адыны хатырламадыьым бир няфяри дюйцб юлдцрдцляр. Бизи

Хан кянди  ушаг  баьчасына  тящвил  веряндя  Едик,  Эена,  Шурик

бизи тя пикля, автомат гундаьы иля дюй   дцляр. Ермяни нязарятчиси

Йурик  бюйцк  одун  парчасы  иля  мя ним  чянями  вуруб  сындырды.

Фцзули ра йону нун Щорадиз кян дин дян 30-35 йашлы Сяадят адлы

бир  гадыны  ермя ниляр  дюйцб  юлдцрдцляр.  Сяадят  дяфн  едилян

заман Або ад лы ер мяни онун гызыл дишлярини сюкдцрцб эютцрдц». 

Фцзули районунун ишьалы заманы эиров эютцрцлмцш 1923-ъц

ил  тявяллцдлц  Нурийев  Мирйусиф  Умуд  оьлу  билдирир:  «Шушада

щяб с ха нанада сахланылдыьым 15 эцн мцддятиндя бизи вя диэяр

эи ров лары сырайа дцзцб ит кими щцрдцрцрдцляр. Имишли районундан

олан Ибращим адлы ясир гачмаг истяркян минайа дцшцб юлдц йцн -

дян  ер  мяни  забити  Ванйа  тяхминян  12  ясири  йеря  узадыб  йцк

ма   шыны иля цзяримиздян вар-эял етмяк истяйирди. Биз биляндя ки,

ма шын цс тцмцздян кечмяк истяйир, онда юзцмцзц кцнъ-бу ъа -

ьа сал дыг. Мещди адлы ясир ися язилди вя бир щяфтя сонра юл ду.

Щясянабадда  олдуьум  заман  Аргазийа  адлы  бир  ермяни

Кар лени 15-20 дягигя сойудуъуда сахламыш, семент йе мяйя

мяъбур етмишди. Сонра Карленин щалы писляшдийиндян ону Хан -

кян дин дя ки  хястяханайа  апардылар.  Аргазийа  бир  чохларына,  о

ъцмлядян дя Лятифя олмазын иш эян ъя ляр верирди. Будаг вя Бин -

нят  адлы  йашлы  эи ров  лары  гыш  айында  лцт  со йун дуруб  щовузда

суйун ичин дя сах ла мышдылар. Онларла бирликдя Ля тифи, Ящлиманы, о

ъум лядян  иш  эян ъяляря  мяруз  галанларын  бир  не  чясини  дя  сон -

радан хяс  тя ха найа апардылар».

1993-ъц илдя йаралы щалда ясир эютцрцлмцш Щцсейнов Шащ -



буз Йусиф оьлу билдирир: «1993-ъц илдя йаралы щалда ясир эю тцрцл -

дцм.  Мяни  машында  Мартунийя  апараркян  айылдым.  Машында

олан цч ермяни щярбчиси йолбойу мяни автомат гундаьы иля, тя -

пик  ля  дюйцр,  цзяримдя  вя  сифятимдя  сигарет  сюндцрцрдцляр.

Эеъя саат 3 р-дя Едиллийя чатдыг. Едиллидя сахландыьым заман

Фяр ман ад лы ясир ишлямякдян имтина етдийиня эюря Алйоша адлы

174

Ишэянъя

Ермяни синдрому


бир ермяни автоматын гундаьы иля вуруб онун чийин сцмцйцнц

гырмышды.  35-40  йашларында  олан  Фярман  ики-цч  эцн  гышгыра-

гышгыра эязди, кю мяк диляди. Она тибби йардым едилмяди вя цч

эцндян сонра о, вя фат етди. Цлэцъля голларымы, синями йарыр, цл -

эцъц йаралы айа ьы мын ятинин ичиндян кечирирдиляр. БГХК-нин цзв -

ляри бизи йох ла маьа эяляндя Новрузов Лачын онлара мялумат

вермиш, ермяни тяр ъцмячи ися ермяниляри хябярдар етмишди. Бу -

на эюря ермяниляр бизи там бир щяфтя эеъя вя эцндцз дюйдцляр.

Бу заман онлар нюв  бяляря бюлцнцр, ишэянъялярин арасынын кя -

силмясиня йол вер мирдиляр.

1993-ъц илдя эиров эютцрцлмцш Гарашов Ялзамин Тел ман

оьлу билдирир:  «Ханкяндиндя  хцсуси  тяйинатлы  щярби  щисся   нин

тяъридханасында щярбчиляр Ашот, Максим, Армен вя баш га лары

ясир  вя  эировлара  ишэянъяляр  верирдиляр.  Бир  Азярбайъан  яс  эя -

ринин кясилмиш башыны эировлара эюстяряряк психоложи тясир едир ди -

ляр. Закир хястя олдуьу цчцн ишляйя билмядийиндян ону дю йуб

юл дцрдцляр.  Максим  вя  Ашотун  арматур  зярбяляриндян  ба шым

щя ля дя аьрыйыр вя эцнлярля йатагда галмалы олу рам». 

1994-ъц илдя ясир эютцрцлмцш Гямбяров Вагиф Ялиъан оь-



лу билдирир: Ермянистан яразисиндя ясир сахландыьым заман би зи

дю йя-дюйя ишлядир, ишэянъяляр верирдиляр. Сол голума ийня вур -

ду лар. Бюйрякляримя вя бел нащийямя о гядяр вурдулар ки, га -

йыт ма ьымдан 6 ил кечир, мцалиъя дя олунурам, ушаьым олмур. 



Мяммядов Сющраб Сярхан оьлу- 1993-ъц илдя ясир эю -

тцрцлмцшдцр. Ясирликдя эюрдцйц дящшятляри щяля дя унуда бил -

мир:  «1994-ъц  илдя  18  йашлы  бир  ясиримизин  башыны  кясмишдиляр.

Ясир вя эировлары сырайа дцзяряк щямин кясилмиш башы бизя эюс -

тярдиляр. Сонрадан дедиляр ки, буну йуйун вя басдырын. Ра мизля

Кярям башы йуйуб басдырдылар». 



Нцсейнов  Ъавид  Аьа  оьлу 1975-ъи  илдя  анадан  олуб.

1994-ъц  илдя  Аьдамын  Эцллцъя  кянди  уьрунда  эедян  дюйцш -

лярдя  йаралы  вязиййятдя  ясир  дцшцб.  Дедикляриндян:  «Яввялъя

Степа на кертдя алты дишими ади мисмар кялбятини иля дартыб чыхар -

дылар, мцхтялиф алятляря мяни мющкям дюйдцляр, цз-эюзцмц ву -

175


Ермяни синдрому

Ишэянъя

руб  парт лат дылар,  тяпикля  чянями  сындырдылар.  Аьыр  зярбялярдян

щушуму итир дим, айыланда эюрдцм ки, мяни танкын архасына баь -

лайыб сц рц йцрляр. Еля сцр ц йя-сцрцйя дя Аьдамын Хыдырлы кянди

иля бир ляшдийи йердя щяйят евиня апардылар, дярщал юлдцрмяк ис -

тядиляр. Сящярядяк ора эя лян йерли ермяниляр мяни вящ ши ъясиня

дюй дцляр. Сонра Хан кян диня эятирдиляр. Бурада мцн тя зям дю -

йцл мякдян голум вя га быр ьа ларым сынды. Бизи ян аьыр ишлярдя иш -

ля дир,  мазут  дашытдырыр,  ев лярин  диварларыны,  дамларыны  сюкдцрцр,

щя йят ляр дян мишар дашларыны йыь дырырдылар. Бир дяфя щяйятдя иш ля -

дийим  за ма ны  бир  силащлы  ермяни  га дыны  мя ня  йахынлашды,

азярбайъанлы  ол дуьуму  билян  кими  ав томатын  гун даьы  иля  цз-

эю зцмя, ба шы ма вурараг мяни тящгир етди. Бой нумун арха сын -

дан  неъя  вур дуса,  эюзляримя  гаранлыг  чюкдц,  эюрмя  га -

билиййятими итирдим. Йалныз бир мцддят мцалиъя едилдикдян сонра

азаъыг эюр мяйя башладым. Йаралы вязиййятдя дя ав томатла, тя -

пикля дюйцр, йан дыр магла щядяляйирдиляр. Бир дя фя дя мяни йан -

дыр маг ады иля аккумулйатор сехиня апардылар. Ири чя киъи гыздырыб

голума бас дылар, цстцндян дя кислота тюкдцляр.

Бизи дайанмадан ишлядир, иш заманы гясдян ясирляри дю йцр,

вуруб шикяст едирдиляр. Ясирляря мишар дашларыны машына йыьдырыр -

дылар. Мян ашаьыда ишляйирдим, о бирияр йухарыда. Артур адлы бир

ер   мяни  би зим  ясирлярдян  Пянаща  деди  ки,  дашы  Ъавидин  белиня

ат.  О  ра зы  олмайанда  юзц  эютцрцб  кубики  машынын  цстцндян

дцз бе лимя атды. Щушуму итирдим, бир дя камерада юзцмя эял -

дим. Не чя эцн тярпяня билмядим. Цч фягярям сынмышды, хейли

ган итир дим. Щеч бахан да олмады, сыныг юз-юзцня яйри битишди. 

Щяр эцн автоматын гундаьы иля бизи йорулана гядяр дюйцр -

дцляр,  дейирдиляр  ки,  сизи  комбината  йоллайыб  ятиниздян  итляримиз

цчцн йем щазырладаъаьыг. Хоъавянд мешясиндя одун гырма -

ьа апарырдылар. Кимин щядди ня иди ки, бир азъа дайана иди, йа да

йаваш  ишляйяйди,  юлцмъцл  вязиййятя  салырдылар.  Чанахчы  мешя -

син дя  ермяни  мяня  деди  ки,  ялини  гой  кютцйцн  цстцня.  Ялими

гойан кими неъя вурдуса, бармагларым гырылды. 

Бир эцн Артур вя Максим адлы ермяниляр мяни сыранын гаршы -

176

Ишэянъя

Ермяни синдрому


сына чыхарыб о гядяр дюйдцляр ки, габырьам гырылды. Тяпикля ву -

руб йухарыдакы габырьамы да гырдылар. Бцтцн ясирляри еля вящ ши -

ъясиня дюйцрдцляр ки, биринин цряйи, биринин бюйряйи, ъийяри парт -

лайыб юлцр дцляр. Ейваз кишини о гядяр дюймцшдцляр ки, айаглары

тутул муш ду, эюзляриня дя су эялирди. 

Демяк  олар  ки,  щяр  эеъя  нязарятчиляр,  онларын  гощумлары

ка  мералара эириб ясирляри дюйцр, йатмаьа гоймурдулар. Чюля чы -

ха  рыб ишэянъяляр верир, тящгир едир, щяр ъцр алчаг ишэянъяляр ве -

рирдиляр.  Дюйцшдя  юлдцрцлмцш  бир  ер мя ни  гул ду рунун  ва ли де -

йнляри Елсевяр адлы оьланы апарыб дири-дири йан дыр дылар. Йан варын

бириндя  эеъя  саат  цч дя  Максим  адлы  ермяни  ня зарят чиси  ща -

мымызы чюля чыхарыб деди ки, сизя йени ил пайы эя тирмишик. Сон ра

мяня деди ки, ялини сал бах эюр нядир. Ялими долу торбайа са лан -

да эюрдцм ган дяйди, бахдым ки, бизим яс эярлярдян биринин ба -

шыдыр, гулагларыны, яллярини, айагларыны кя сиб тор байа йыь мыш дылар. 

Одун  йыьанда  ири,  аьыр  кютцкляри  бир-биринин  цстцня  гойуб

да  шымаьа мяъбур едирдиляр. Бир дяфя эцъцм чатмады, йеря йы -

хылдым. Ашот адлы нязарятчи кютцйц галдырды, йухарыдан айаьы мын

цстц ня салыб айаьымы сындырды. Сонра о вязиййятдя мяни йе ни -

дян кю тцйц гадырыб апармаьа мяъбур етди. 

Шуша  тцрмясиндя  оланда  мяни  тцрмянин  кечмиш  ряисинин

гяб ри цстцня апарыб кясмяк истядиляр. Сонра фикирляриндян дашы -

ныб башымы вуруб йардылар, ганыны тюкдцляр. Новруз байрамы эц -

нц ясирляри лап бярк дюйцрдцляр. Гарик адлы бириси йаралы олдуьу -

ма  бахмайараг  яллярими  дямир  бармаглыьа  баьлайараг  ду -

бинка иля дюймяйя башлады. Сайдым, дцз 76 зярбя вурду, ахы -

рынъы  дяйя няйи  сол  эюзцмя  ендирди,  эюрмя  габилиййятими  йе ни -

дян итир дим. Бир мцддят Бейнялхалг Гырмызы Хач Комитя син дян

мяни эиз лядиб дцз беш эцн карсердя суйун ичиндя сах ладылар.

Дейирдиляр ки, БГХК-йа де йярсян ки, одун йыьанда йы хылмышам,

эюзцмя  кютцк  эириб.  Ахырда  БГХК-нин  нцмайян дя ляри  мяни

эюрцб хяс тяханайа апардылар, орада мцалиъя етдиляр, йалныз он -

дан  сонра  эюр мя  габилиййятим  бир  аз  бярпа  олунду.  Хан кян -

диндяки ушаг хяс тяханасына эя тириляндян сонра да о вя зий йят -

177

Ермяни синдрому



Ишэянъя

дя дюйцр, тящгир едирдиляр. Бир дяфя гоъа бир ермяни гадыны эялиб

оьлунун  гябри  цстцндя  гур бан  кясмяк  цчцн  бир  ясир  истяди.

Амма  ону  Мц вяггяти  Сахлама  Тяъ рид ха насына  эюндярдиляр.

Гырмызы  Хач  Ко ми тясиндян  гор хурдулар.  Ан дра никин  юлцм

эцнцндя бизи дя апа рыб гурбан кяс мяк ис тя йир диляр, БГХК-нин

нцмайяндяляри им кан вермядиляр. Хяс тяха нанын щяр тяряфи ер -

мянилярля долу иди, БГХК нцмайян дяляри ол ма сайды, бялкя дя

щамымызы  юл дц ря ъякдиляр.  Ермяниляр  юзляри  де йирдиляр  ки,  Сум -

гайытдан  олан  Ла ура  адлы  бир  ермяни  гызынын  то йун да  ики  ясири

гурбан кими кясиб ганыны ичмишляр. 

Бир аз юзцмя эялян кими мяни йенидян щябсханайа-Шуша

тцрмясиня гайтардылар. Гар тямизлямяйя апарыланда Щябиб ад  лы

оьланын дири-дири гарын ичиня басдырдыгларыны эюрдцм, ялими уза     дыб

ону гардан чыхартдым. Бир дя эюрдцм ки, архадан вар гцв    вя иля

дямир турбаны башыма неъя ендирдилярся, йыхылдым. Сат гын Илщам

вя  ермяниляр  мяни  вящшиъясиня  еля  дюйдцляр  ки,  щу шуму  итир -

дим. Айыланда эюрдцм ки, мян дя еля щямин вязий йят дя га ра

басдырылмышам.  Ял-айаьымы  мющкям  дон  вурду,  гар   дан  чы ха -

ран дан сонра эязя билмирдим. Эцллялямясинляр де йя би зим ясир -

ляр  мя ни  сцрцйя-сцрцйя  биртящяр  эери  гайтар дылар.  Ял-айа ьым

ишля  мирди.

Бизи  мцхтялиф  бящанялярля  дюйцр,  тящгир  едир,  алчалдырдылар.

Бир  ясиримизин  диряйя  баьлайыб  дири-дири  йандырдылар.  Башга  бир

яси  ри мизи дя дюйя-дюйя юлдцрдцляр. Бир дяфя ермяни кешиши ялин -

дя хач эялиб бизя китаб пайлады, хач чевирмяйи, христианлыьы гя -

бул етмяйи тяклиф етди. Щеч кяс разы олмады».



Ялийев  Щябиб  Ялибала  оьлу  да ясирликдя  кечирдийи  эцнляри

щя йяъансыз хатырлайа билмир: «1992-ъи илин нойабр айында Лачын

ра йонундакы Гочаз даьынын йахынлыьында айаьымдан йара ла на -

раг  ермяни  щярби  бирляшмяляри  тяряфиндян  ясир  эютцрцлмцшям.

Мя ним ля  бирликдя  Ризван  адлы  дюйцш  йолдашым  да  бойнундан

йа ралы щалда ясир эютцрцлдц. Ахшам бизи мешядя ялляримиз йу -

хары уза дылмыш вязиййятдя аьаъа сарыдылар. Сящяри эцн пи йада

10-12 км. аралыда йерляшян Колатак кяндиня апардылар. Йол бо -

178

Сойгырым

Ермяни синдрому


йу 32-35 йаш лы ермяниляр автоматын гундаьы иля чийин ляримя вя

голларыма вурур, мяним вя Ризванын боьазына тез-тез бычаг ди -

ряйиб  «Сизи  апарыб  юз  гябиристанлыьымызда  гурбан  кясяъяйик»

де йирдиляр.  Эе ъя  саат  2-3  радяляриндя  бизи  «Газ-53»  маркалы

машынын  йцк  йе риня  миндириб  Ханкяндиня  апар дылар.  Цч  саат

мцд дятиндя бизя отур    маьа иъазя вермядиляр, бцтцн эеъя аъ-

сусуз сахладылар. Сон ра айры-айры машынлара миндириб эюзцбаьлы

щалда Хан кян диндяки тяъ  ридханайа апардылар. Бурада айры-айры

камералар да тях ми нян 10 эцн сахладылар. Арада Ризванын гыш -

гырыгларыны еши дирдим, ону дямир дяйянякля дюйцрдцляр. Щяр эцн

сорьу-су ал  апа рыр,  бизя  йемяк  вермирдиляр.  Бир  эеъя  йухудан

айыланда Риз ваны эюрмя дим, ону щараса апармышдылар. Бир дя

айыланда  эюр дцм  ки,  Риз ван  ня  ися  йазыр.  Чий  ниндя  автомат

олан эюзятчи онун йанында дайанмышды. Нюв  бяти дяфя мяни ав -

томатдан ачы лан 3 атяш сяси айылтды. Риз ва ны юлмцш вязиййятдя

эюр дцм.  Ону  оде ала  бцкцб  «Ка маз»  ма шынын  кузовуна  ат -

дылар, мяни дя ора миндирдиляр. Тях минян 5 саат йол эетдикдян

сонра йолун кяна рындакы чалайа Ризванын щя ля сойумамыш ме -

йидини гойдулар, цстцня хейли гуру чырпы, от йыьдырыб бензин тю кя -

ряк од вурдулар. Мян йолдашымын ъясядинин йандыьыны эю ряндя

бюйцк  рущи  сарсынты  кечирдим.  Ермяниляр  бу  ну  эюряндя  мяня

йахынлашыб  авто матын  гундаьы  иля  вящшиъясиня  дюйдцляр  вя

зорла торпаг йедирдиляр.

Сонра мяни йашайыш мянтягяляриндян бириня эятирдиляр. Мяни

эюрян ятрафда йашайан мцлки ермяниляр йахынлашыб юз дил ляриндя

гязябля  ня  ися  дейир,  тяпикляйир,  истещза  иля  эцлцр дцляр.  Сонра

мяни шящярин кянарына эятирдиляр. Лафетли трактор би зя йахынлашды.

Лафетдян дцшян гадынлар вя ушаглар мяним сач ым дан вя пал -

тарымдан дартыб вурмара вя тящгир етмяйя баш ладылар».

1993-1996-ъы  иллярдя  ермяни  ясирлийиндя  олмуш  Сяфяров



Бях тийар Азай оьлу ясирликдя эюрдцклярини беля хатырлайыр: «Мя -

ни  ясир  эютцрян  заман  адыны  билмядийим  4  няфяри  эцлляляйяряк

гят ля  йетирдиляр.  Сонра  мяни  Хоъавянд  районуна  апардылар.

Ора  да  бизи  ики  ай  ярзиндя  сойуг  бетон  олан  йердя,  аъ-сусуз

179

Ермяни синдрому

Сойгырым


сах лайыр вя аьыр ишлярдя ишлярдя ишлядирдиляр. Орадан 16 няфярля

би рликдя мяни дя Шуша щябсханасына апардылар. Орада бизи Сла -

вик (орта бядянли, сарышын, 45-46 йашларында), Артур (орта бой  лу,

кюк,  гарайаныз,  37-38  йашларында), Емин  (ортабойлу,  га  райа -

ныз, 39-40  йашларында),  Валера (арыг,  узунбойлу,  30-33  йаш ла -

рын да),  Лйоха  (узунбойлу,  орта  бядянли,  сарышын, 37-38  йаш ла -

рында), Арам (гарайаныз, гысабой, арыг, 29-30 йашларында), Кол -

йа (алчагбой, кюк 35 йашында), Рачик (узунбойлу, гара йа ныз)

адлы ермяниляр бизи кцт алятлярля вящшиъясиня дюйцрдцляр. Илгары,

Илщам адлы ясирляри вя адыны билмядийим бир йашлы кишини щябс хана

ряисинин  гардашы  Артур  вя  Славик  адлы  нязарятчиляр  дюйя-дюйя

юлдцрдцляр». 1994-ъц илин йанварын 12-дя Фцзули районунда ясир

эютцрцл-мцш, доггуз ай ясирликдя сахланылмыш Байрамов Ширин

Ялиящ мяд  оьлу  билдирир:  «Ермяни  щярбчиляри  бизи  ишьал  олунмуш

яра зи лярдяки евлярдя вя диэяр тикилилярдя ишлядирдиляр. Эцнцн 15-

20 са атыны ишлямяйимизя бахмайараг, биз ермяни щярбчиляри вя

мцл ки  шяхс ляри  тяряфиндян  дюйцлцр,  тящгир  едилир,  ишэянъяляря

мяруз га  лырдыг. Бизя ясасян Славик, Максим, Рыжы, Армен, Артур

адлы щяр  б чи ляр ишэянъя верир, кцт алятлярля кцряк, бел нащийяляримя

ву рур дулар. Онлар голумузда, синямиздя, ялимизин цстцндя йа -

нан  си гарети  сюндцрцрдцляр.  Ишя  апарылдыьымыз  заман  мцлкц

шяхс лярин даш-галаьына мяруз галырдыг. Мянимля сахланылан За -

кир вя Ра фиг адлы ясирляр мцхтялиф вахтларда вяфат етдиляр. Закир да -

хили ор ганларынын дюзцлмяз аьрыларындан тез-тез данышыр вя ер мя -

ни  щярб  чиляри  Артур  вя  Арменин  она  ишэянъя  вер дийини  де  йир ди.

Рафиг  ися  ермяни  щярбчиляри  тяряфиндян  дюйцляндян  сон ра  ган

гу сурду. Ермяниляр йахын вахтларда бцтцн тцркляри мящв едяряк

«Бюйцк Ермянистан» йа рада ъа гларыны билди рир диляр». 

180


Сойгырым

Ермяни синдрому

КЦТЛЯВИ ГЯТЛЛЯР

Ясир вя иткин дцшмцш, эиров эютцрцлмцш вятяндашларла яла -

гядар  Дювлят  Комиссийасында  олан  тякзиболунмаз  фактлар  сц -

бут едир ки, Ермянистан Щярби гцввяляри Азярбайъан яразилярини

ишьал едяркян щярбчилярля йанашы, динъ ящалийя гаршы да сойгы -

рым тюрятмиш, кцт ляви шякилдя эиров эютцряряк гятля йетирмишляр.

1913-ъц ил тявяллцдлц Хоъалы сакини Талыбова Аьъа Алхан гы -

зынын дедийиня эюря, февралын 26-да сящяр тездян Хоъалыны тярк

едяркян  Ханкяндиня  тяряф  эедян  йолда  адларыны  билмядийи  10

няфяр азярбайъанлынын башынын кясилдийини эюрмцшдцр. 

1992-ъи илдя ермяниляр тяряфиндян ясир эютцрцлмцш Кя ри мов

Ярястун Щясян оьлу билдирир: «Ханкяндиндя сах ла ныларкян мя -

ни Ханкянди щярби щиссясинин йахынлыьындакы зирзямийя апар дылар

вя бурада 15-20 няфяря гядяр мцлки вя щярби эейимли азяр бай -

ъанлынын ме йидини эюрдцм. 25-27 йашлы бир эянъин ме йи ди ися

та вандан асыл мышды».

1993-ъц илдя ясир эютцрцлцмцш Рящимов Халяддин Шащ мар

оьлунун сюйлядийиня эюря, 1993-ъц илин августунда Щад рут ра -

йо   нунун Едилли кяндиндяки щярби щиссянин гаражында сах ландыьы

за ман ермяниляр орайа 10 азярбайъанлынын мейи дини эя тирмиш

вя ясирляря басдыртмышлар». 

1993-ъц илдя эиров эютцрцлмцш Сяфяров Бяхтийар Азай оьлу

билдирир: «Щорадиз кяндиндян Бящмянли кяндиня эедян заман

Йаьлывянд кянди йахынлыьында мяни эиров эютцрдцляр. Орада 4


Yüklə 3,3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   34




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin