Айэцн Щясяноьлу е р м я н и с и н д р о м у



Yüklə 3,3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/34
tarix25.03.2017
ölçüsü3,3 Mb.
#12654
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   34

Ганлы Йанвара апаран йол

Бакы  бейнялмилялчилик,  гардашлыг  вя  дини  дюзцмлцлцк  шя щя -

ридир. Бурада щеч вахт инсанлара милли-дини мянсубиййятиня эюря

айры-сечкилик гойул ма йыб. Яксиня, шящярин мяркязиндя, ян йах -

шы  евлярдя  мящз  ер мяниляр  вя  руслар  йашайыблар.  Бунун  бир

сябяби  1918-ъи  илдя  ермяниляр  тяряфиндян  Ба кы  яща  лисинин

яксяриййятинин  гятля  йетирил мяси  иля  бу  шящярдян  азяр  байъан -

лыларын сайынын азалмасы, о заман кцт ляви сурятдя эялян ермя -

нилярин вя русларын онларын евляриндя йер ляш мясидир. 

Сумгайытдан сонра ясас щядяф Бакы иди. Сумгайыт ща дися -

ля рини давам етдирмяк, азярбайъанлыларын вящши олдуьуна дцн -

йаны инандырмаг, нящайят, ор дуну йе   рит мяк цчцн Бакыда ящвал-

рущиййяни дяйишмяк, тама шанын нюв  бя ти щиссясини ойнамаг ла -

зым иди. Бирбаш Москвадан вя Йе ре вандан, о ъцмлядян ха риъ -

дяки  ермяни  лоббиси  тяря финдян  ща зырланан,  истигамятляндирилян

план щяйата кечирилмяйя баш лады.

1989-ъу ил декабрын 1-дя Ермянистан ССР Али Совети Даь -

лыг Гарабаьын Ермянистана бирляшдирилмяси щаггында гярар гя -

бул ет мякля яслиндя Азярбайъана гаршы мцщарибяни елан ет миш

ол ду. Ла кин Азярбайъан халгы щяля дя вязиййятин дцзяляъя йи ня

цмид едирди.

Дюрд  эцндян  сонра-декабрын  5-ня  кечян  эеъя  Бакынын

Азад  лыг  мейданында  динъ  нцмайишдя  юз  щаггыны  тяляб  едян

2000-я йахын адам совет ордусу тяряфиндян ящатяйя алынараг

вящши ъя синя дю  йцлдц, ушаглар, гадынлар, гоъалар арамсыз йаьан

дя йя няк зяр     бя ляриндян гана бойанмыш щалда йеря йыхылырдылар.

Яс эярляр  он   ларын  цстцндян  адлайыб  кечяряк  ялляриндяки  дяйя -

няк ляри саьа-сола чырпырдылар. 5 декабр ССРИ рящбярлийинин Азяр -

байъан хал гынын си фя тиня чырпдыьы илк аьыр вя ганлы зярбя иди. Мей -

дан  бошал дылды  вя  со вет  кцтляви  информасийа  васитяляри  «бойе -

вик», «екстре мист» гцв  вялярин мейдандан тямизляндийини тян тя -

ня иля бил дир ди. Бу ямялиййата рящбярлик едян Йазов Совет рящ -

бяр лийи тяря финдян маршал рцтбясиня лайиг эюрцлдц. 

126


Сойгырым

Ермяни синдрому

Мящз  декабр  айында  Даьлыг  Гарабаь  Мухтар  Вилайяти  бир -

баш Ермянистанын нязарятиня кечди. Азярбайъан байраглары го -

па рыб атылды, йериндя Ермянистан байраглары асылды. Вилайятин бц -

тцн  ида ря  вя  тяшкилатлары  Ермянистана  табе  едилди.  Азяр бай ъан

Рес  пуб ликасы иля рясми ялагяляр нцмайишкараня сурятдя кясилди.

1989-ъу илин 31 декабрында Азярбайъанла Иран арасында бир

милляти ики йеря айыран сярщяд дирякляри даьыдылды. 1828-ъи илдян

бя  ри  Русийа  вя  Иран  арасында  бюлцнмцш  юлкянин  баьрындан

кечян, ъя ми бир эцн яввялядяк гушларын беля гонмаьа ъясарят

ет мя дикляри  тиканлы  мяфтилляр  бир  эцнцн  ичиндяъя  гырылды,  дирякляр

йыхылды, бу нунла да аз гала ики ясря чатан айрылыьа сон гойул ду -

ьуну эцман едян инсанлар бир-биринин ялляриня тохунмаг цчцн

су йа атыл дылар. Анъаг бу адамларын чоху билмирди, бялкя дя со -

йуг  баш ла  дцшцнмяйя  вахты  олмадыьындан  щисс  етмирдиляр  ки,

щяр  шей  неъя  дя  асанлыгла  баш  верир…  Вахты  иля  бу  диряклярин

йанын дан ютя билмя йян адамлар инди ону итяляйиб йыхыр, мяфтилляри

доь райыр, севинъ  ля гышгырыр, эюз йашы тюкцрдцляр.

Бу айрылыьын 1828-ъи илдя баьланмыш «Тцркмянчай» мц га -

ви ляси иля башлайан аьры долу бир тарихи вар. Шящярляр ортадан бю -

лцндц, ики гардашдан бири о тайда, бири бу тайда галды, ана оьул-

дан, баъы баъыдан, гардашдан айры дцшдц. Бу tайда рус, о тай -

да  фарс  ре жи ми нин  зянъирляри  алтын да  инилдяйян  халга  бирляшмяк

баря дя  дц шцн мяк  дя  йасаг  едил ди.  Гарабаь  щадисяляри  баш -

лайанда Бакыда вя бцтцн Азяр бай ъан да «Бцтюв Азяр бай ъан»

идеалы да диля эя тирилди. Эцней Азяр байъанла бирляшмяк арзулары

эцнц-эцн дян шид дятлянир, ачыг-ашкар мейданларда сяс лянирди.

Ким ляр тяря финдянся «Гарабаьын хиласы Эцнейдян ке чир» шцары

атыл мышды вя бу шцарын кимин тяряфиндян ортайа атылдыьы сонралар

да мялум ол мады.Совет кяшфиййат органлары халгын щиссляриндян

истифадя  етди.  Сяр щядлярин  даьыдылмасы  заманы  сярщядчиляр  вя

щярбчиляр няинки адам лара мане олмадылар, щятта юзляри дя щя -

вясля онлара го шулуб кю мяк едирдиляр. Сярщядлярин даьы дылмасы

ССРИ  щюкумя тини  Азярбайъаны  дюв      лят  ялейщиня  ъинайятдя  итти -

щам етмяси цчцн ясас верди. 

127

Ермяни синдрому

Сойгырым


128

Сойгырым

Ермяни синдрому

129

Ермяни синдрому

Сойгырым

Лакин бу да кифайят дейилди. Йенидянгурма ады иля бцтцн дцн   -

йанын  диггятини  юзцня  ъялб  едян  ССРИ  демократик  вя  исла щатчы

эюрцнцшцнц  позмаг  истямирди.  Буна  эюря  дя  йени  бяща ня ляр

лазым иди ки, совет тящлцкясиз органлары буну да ишляйиб щазырладылар. 

1990-ъы ил йанвар айынын биринъи онэцнлцйцндя Бакыда ей ниля

Сумгайытдакы  кими  нюмрясиз  машынлар,  милли  щиссляри  гы зыш дыран

на  мялум адамлар пейда олдулар. Азярбай ъа нын дц шц нян бeйни

олан  Бакы  гайнайырды.  Вятяндашлар  мейдан лар да,  кц чя ляр  дя

топ   ла шыр, юз щаггыны тяляб едирдиляр. Мящз Мос кванын тап шыры ьы иля

Ер мянис тандан  дюйцлмцш,  тящгир  олунмуш,  айагйалын  вя зий -

йятдя го  вулмуш адамларын Гарабаь бюлэясиня эетмясиня им -

кан ве рилмямиш, онларын бюйцк щиссяси Бакыда йерляшдирил миш ди.

Шцб щя сиз ки, бу адамларын арасында Азяр байъан дилиндя тя миз

да ныша би лян ермяниляр дя йеридилмишди ки, бу да сон радан ща -

дися вя факт ларын тящлили нятиъясиндя цзя чыхды. 

Азярбайъанын али тящсил мцяссисяляринин 97%-и Бакыда йер -

ляширди, бурада бюйцк тялябя кцтляси топлашмышды. Бцтцн щяря -

кат ларда  тялябяляр  цстцн лцк  тяшкил  едирдиляр.  Диэяр  тяряфдян,

яща ли  чаш   гынлыг  ичиндя  иди.  Га рабаьда  вя  Йереванда  Азяр -

байъан  ялей   щиня  дящшятли  шцарлар  сюйлянир,  митингляр  давам

едир,  Мос ква  кцтляви  информасийа  ва ситяляри  бир-би ринин  ардынъа

йалан мя луматлар йайырдылар. Мясялян, кечмиш эи ров, Кялбяъяр

район  сакини  Ъяфяров  Щи да йят  Ящмяд  оьлунун  изащатында

эюстярилир ки, о, Кялбяъярин Отаглы кяндинин Дикйурд йай  лаьында

кянд  сакинля риня  мяхсус  75  баш  ири буй нузлу  мал-га раны

отараркян  ермяниляр  тяряфиндян  эиров  эютцрц ляряк  Ер мя нистан

Республикасы  Варденис  Район  По лис  Шюбя синя  апар мыш лар.

Орада  ишэянъяляря  мяруз  галмыш  вя  по лис  за битляри  ондан

Кялбяъярдя  олан  щярбчилярин  сайы,  тех никасы,  мювгейи  барядя

мялуматлар  алмаг  истямишляр.  Иъеван  Пайон  Полис  Шюбясиня

эятирилдийи эцн ермяни полисляри Щ.Ъя фя рова щярби палтар эейин ди -

рмиш,  цстцня  щярби  сурсат  (гумбара  вя  с.)  баьла йараг  ялиня

одлу  силащ  вермиш,  сонра  видеокаме ра  вя  фото апа ратла  чяк -

мишляр. Эи ров лугдан гайытдыгдан сонра Щидайят йа  хын го  щум -

130

Сойгырым

Ермяни синдрому


ларындан юй рянмишдир ки, ону щямин эцн Ру сийанын «Врем   йа»

хябярляр  прог рамында  ермяни  тяряф дя  тутул муш  «террорчу  бо -

йевик» кими тягдим ет мишляр. 

Иътимаи  ряй  беля  аздырылырды.  Азярбайъан лылар  бир-биринин  ар -

дынъа  йаьан  бющтан  вя  шайияляр  гаршысында  ча шыб  галмышдылар.

Ясябляр эярилмишди. Бунунла беля, щяля дя Мос квайа инаныр вя

проб лемин  ядалятля  щялл  олу наъаьына  цмид  бяс ля йирдиляр.  Гяфил -

дян вязиййят дяйишди. Вязиййят йер  ли Халг Ъябщя  синин дя ня за -

ря тиндян чыхмаьа башлады. «Ис те фа!» тяляби сяслян ди, мейданда

юлкя  рящбяри  Ябдцрящман  Вязи  ров  цчцн  рямзи  дар  аьаъы  гу -

рулду. Вязиров халгын психо ло эи йасыны вя щадисяляри дцзэцн гий -

мятляндирмяйи  баъармадыьындан  щеч  ки минля  дил  тапа  билмир ди.

Онун щяр сюзц эцлцш вя щиддят до ьурур, сатгын олдуьу барядя

тя сяввцр  ойадырды.  Емосийалар  чо хал маьа,  гызышдырыъы  ша  ийя ляр

йайылмаьа башлады. 1988-ъи илин фев ра лын да Сумгайытда баш вер -

миш хаос йанварын 13-дя Бакыда тякрар олун ду. Гяфилдян ер мя -

ниляря щцъум едилмяси барядя чаьырышлар еши дилди. Кимся деди ки,

ермя ниляри гов маг лазымдыр. (Вя бу «кимся» нин мящз ким ол -

ду ьуну сон ра дан хатырламадылар) Ара га рышды, адам ларын ичя ри -

синя  чах наш ма  дцшдц.  Йенийетмяляр  ермя ни ляря  нифрят  до лу

шцарлар сяслян дир  диляр. Бир дястя ъаван щан  сыса ев ляря щц ъум

чякдиляр.  Бир  не чя  евин  яшйалары  пян ъяряляр дян  атыл са  да  Халг

Ъяб щяси фя ал ларынын вя зийалыларын гяти тядбирляри ня ти ъя  синдя ер -

мяниляр  эиз лядил дийин дян  йени  Сумгайыт  щадисяси  цчцн  шяраит

йаранмады.  Ики  эцн лцк  гарышыглыгдан  сонра  щяр  шей  гай  дасына

дцшдц. Анъаг  бу  гарышыглыьы  саланлар  халг  щярякатынын  фяаллары

дейилди, сонрадан да кимсянин танымдаьы мялум олан намялум

шяхсляр иди.

15 йанварда ССРИ халг депутаты Анатоли Собчак Азярбай-

ъан да йашайан руслары фялакят эюзлядийиндян пафосла да  нышыр ды.

17 йанварда вязиййят артыг нязарятдя иди. Азярбайъан зи-

йалылары вя халг щярякатынын фяаллары эянъляри сакитляшдирмиш диляр.

Талан вя гарышыглыьын гаршысы алынмышды. 

18 йанварда Азярбайъан телевизийасында Совет гошун ла ры -

131

Ермяни синдрому

Сойгырым


нын Бакыйа эяляъяйи щаггында дейилянляри тякзиб едяряк бунун

цчцн ясас олмадыьы билдирилди. 

Диэяр тяряфдян, Бакы ятрафында 32 минлик гошун йерляшди рил -

мишди.  ССРИ-нин  ян  йцксяк  вязифяли  эенераллары  Бакыйа  топ -

лашмышдылар. Щямин гошуна 200 миндян артыг ермянинин йа ша -

дыьы Ставропол вя Краснодар дийарындан сяфярбяр едилмиш узун

сачлы, яъаиб эюркямли шяхсляр дя варды. Ясэярляр арасында хц -

суси антиазярбайъан тяблиьаты апарылмыш, Яфганыстанда рус яс -

эярлярини гыран “душман”лардан олдугларына инандырмышдылар. гыр -

ьын заманы рус ясэярляринин ишлятдикляри «Вот вам за Яф га ныс -

тан», «Вот тебе душман»  кими сюзляр дя буну тясдиг етдир. 

Йанварын 19-да Азярбайъан Коммунист Партийасы Мяркязи

Комитясинин икинъи катиби олан Полйаничконун «Гярар гябул еди -

либ» сюзляриндян сонра Азярбайъан Халг Ъябщясинин фяалларын -

дан олан Етибар Мяммядов халга мцраъият етмяк цчцн дювлят

телевизийасындан  ефир  вахты  истяди,  лакин  мураъият  баш  тут мады.

Саат  18.15  дягигядя  телевизийанын  енержи  блоку  рус  ясэярляри

тяряфиндян партладылды. 

1990-ъы ил йанварын 19-дан 20-ня кечян эеъя Бакы дюрд тя -

ряф дян атяшя тутулду. Шящяря дюрд тяряфдян орду йеридилди. Эу -

йа щансыса машындан шящяря дахил олан ордуйа атяш ачылыбмыш. 

Танклар гаршыларына чыхан щяр шейи тапбайыб кечир, кцчя ят -

рафында  олан  биналара  эцлля  йаьдырырдылар.  Ян  бюйцк  гырьын  шя -

щярин эиряъяйиндя- ХЫ Гырмызы Ордунун шяряфиня гойулан аби дя -

нин ятрафында тюрядилди. Бурада мейитляр цст-цстя галагланмышды.

Ша щид  лярин  билдирдийиня  эюря,  юндяки  танк  адамлара  атяш  йаь -

дырыб  ке  чир,  архадан  эялян  танклардан  дцшянляр  ися  мейитляри

танка атыр   дылар. Ушаьа, гоъайа, гадына мящял гойулма дан щяр

кяс вящ    шиъясиня гятля йетирилирди. Гырьын бцтцн эеъяни давам ет -

ди, ертяси эцн дя адамлар атяшя тутулду. Тяъили йардым машын ла -

рына да эцл ля йаьдырылды. 13 йашлы мяктябли гыз Лариса атя шя ту ту -

лан  авто бусда  гятля  йе тирил ди.  Илщам  адлы  эянъ  яллярини  галдырыб

тан   кын гаршы сына гачараг «Сиз ня едир  синиз?! Атмайын!» дейя

гыш   гы раркян  гят ля  йетирилди.  12  йашлы  Илгар  эцлля  йаьмурундан

132

Сойгырым

Ермяни синдрому


эиз  лян  мяк цчцн машындан дцшцб гачаркян гятля йетирилди. Ъа -

ван бир оьлан кц чя дя телефонла данышаркян гятля йетирилди, йашлы

гадын мятбяхт дя йе мяк биширяркян эцллялянди… бир гушъуьаз

юз йу ва сындаъа эцл  ляйя туш эялди... 

Илщамла Фяризя тязяъя аиля гурмушдулар. Илщамын дяфн олун -

ду  ьу эцн севэилисиндян сонра йашамаг ис тя мяйян Фяризя зя -

щяр ичя ряк интищар етди. Ики севэили Шящидляр хи йабанында йанашы

дяфн олунду… (Артыг бир нечя илдир ки, Илщамла Фяризянин той эц -

нц-30 ийун Азярбайъанда севэилиляр эцнц кими гейд олунур)

Эюзляри  кор  олан  Ефимичев  Борис  Василйевич  сцнэц  иля  юл -

дцрцлмцшдц. 76 йашлы Сцряййа Лятиф гызы Бабайева да евиндя

эцлля йарасы алараг гятля йетирилмишди. 

Рус щярбчиляри Няриман Аллащвердийеви кцчяйя даьылмыш ин -

сан  парчаларыны  йыьмаьа  мяъбур  етмишдиляр.  Бу  дящшятляря

дюз мяйян Няриманын щямин эцн цряйи партламышдыр.  

Щямин  эеъя  187  (135  nяфярин  шяхсиййяти  мцяййянляш дир -

мяк мцмкцн олду) няфяр юлдцрцлмцш, 800-дян артыг адам ит -

кин дцшмцшдц. Сонракы ики эцндя дя адамлара атяш ачылмышды.

Юлянлярдян 9 няфяри 18 йашына, 5 няфяри ися 16 йашына чат ма -

мыш ушаг, 8 няфяри гадын, 6 няфяри ися 60 йашындан йухары го -

ъалар  иди.  Азярбайъанлылардан  башга  5  няфяр  рус,  3  няфяр  йя -

щуди, 2 няфяр татар да олмушдур. 

Бакыда ган тюкцлдц. Лакин демократийа тяряфдарларынын щеч

биринин  сяси  чыхмады.  Йардым  эюстярмяк  цчцн  мцраъият  едян

Бейнялхалг Гырмызы Хач Комитясиня кюмяк етмяйя иъазя верил -

мямиш, бунунла да бейнялхалг тяшкилатларын вя дцнйа иъти маий -

йятинин обйектив мялуматланмасынын гаршысы алынмышды. 

20 йанвар эеъяси щялак оланлар 1918-ъи илин март гырьыны гур-

бан ларынын  дяфн  едилдийи  Чямбярякянд  гябиристанлыьында  дяфн

едил диляр. 

20 йанвар Азярбайъан халгынын Совет рящбярлийиня, Ком -

му  нист Партийасына, ян ясасы ися совет ганунларынын ядалятиня

олан  инамыны  юлдцрдц.  Йцзминлярля  партийа  билети  мейданда

йан   дырылды. Щалбуки, яввялляр бу адамлар ону црякляринин ба шын -

133

Ермяни синдрому

Сойгырым


да эяз ди ри р диляр.

Йалныз сящяр ъамаат билди ки, дцняндян Бакыда фювгял адя

вя  зиййят елан олунубмуш. Бу барядя щеч бир йердя елан верил -

мя миш ди.  Щягигятян  дя  Бакы  шящяриндя  фявгяладя  вязиййят

елан едилмяси Азярбайъан ССР Али Совети Ряйасят Щейятинин

гярары иля олмалы иди. Беля бир гярарын олмадыьыны ися Азярбайъан

Рес пуб лиукасы Али Совети Ряйасят Щейятинин сядри Елмира Га -

фарова  бяйан  етди.  Бунунла  да  со вет  рящбярляринин  даща  бир

йаланы цзя чыхды. Бакыйа йери дил мяк цчцн гцв вяляр ермянилярин

чохлуг тяшкил етдийи Ставропол, Краснодар вя Ростов вила йятин -

дян  сяфярбяр  олунмушду.  Шащид ляр  дейирдиляр  ки,  онлар  (щяр -

бчиляр)  шящярдя  еля  кцчяляря,  еля  даланлара  эирир диляр  ки,  буну

йал ныз Бакыны йахындан таныйан адам лар баъарарды.

Бакыда,  Лянкяранда  Сумгайытда,  Эянъядя-бцтцн  Азяр -

бай     ъанда ящалини тярксилащ етдиляр, щятта ов тцфянэлярини, тядрис

мцяссисяляриндяки щярби дярс вясаити олан силащлары да йыьыш дыр -

дылар. Гарабаьда тцьйан едян силащлылара ися «Эюзцн цстя га -

шын вар» дейян олмады. Бурадакы азярбайъанлылар там бло ка да

шя   ра итиндя йашайырдылар. Азярбайъанлы кяндляри щяр эцн атя шя ту -

тулур,  террор  актлары  давам  едирди.  Кюрпц  ляр,  йоллар,  ав тобуслар,

сяр   ни шин га тар лары партладылыр, йашайыш ев ля риня, си лащсыз адам лара

атяш ачы лыр, мал-гара оьурланырды. Даьлыг Гарабаь да кы щю ку мят

идаряляри  даш наклара  табе  олмушдулар.  Яразидя  щеч  бир  ганун

иш лямир,  щяр  шей  саггаллы  силащлыларын  щюк мц  иля  идаря  олунурду.

Ер мянистан яразисиндян кечян Азяр бай ъан няглиййат васитяляри

ермяни ящалиси вя силащлылары тяряфиндян даш-галаг олунур, атяшя

ту  тулурду. Гатарларыын релсляри сюкцлцр, йол лара ири даш   лар вя аьаъ -

лар атылырды. Нятиъядя азярбайъанлы машинистлярин щяйаты тящ лц кя -

дя галырды. Буна эюря дя Азяр байъан га тарлары щя рякяти дайан -

дыр малы олду.

Азярбайъанын о заманкы президенти, милли симасы олмайан,

йалныз  Москванын  ямрляриня  гулаг  асан  Айаз  Мцтял ли бов  ися

хал   га щядя-гор ху эялмякдя давам едирди. «Азярбайъан мцс -

тягил ола бил мяз!»-онун чыхышларынын мяьзи бундан ибарят иди. 

134

Сойгырым

Ермяни синдрому


Йеревандакы  Ермянистан  ССР  Йазычылар  Бирлийинин  еви  бц -

тцнлцкля «Гарабаь комитяси»нин ихтийарына верилдийи щалда, Ба -

кыда  истянилян  милли  чыхышлара  гятиййятля  сусдурулур,  «екстре -

мизм»  ад ландырылыр,  бейнялмилялчиик  вя  гардашлыг  еля  шякилдя

тяб  лиь  олунур ду  ки,  эуйа  бунлары  позан  азярбайъан лы лардыр.

Азяр    бай ъан лылар бцтцн бунлара щейрятля гулаг асыр, щиддятлянир,

«Ахы йаландыр!» де  йя мцдафия олунмаьа чалышырдылар. Лакин он -

лары ешитмяк ис тя йян йох иди. «Крунк» (Дурна) ермяни тяшкила ты -

нын Ханкяндиндя йарадылмыш юзяйи эет-эедя бюйцйцр, гцв вят -

ля нир, вила йя тин рящбяр вязифяляриндя ишляйян ермянилярин ще са бы -

на эе нишлянирди. Беля эярэин бир вахтда Горбачовун шяхси мяс -

лящятчиси ер мяни Эеорэи Шащназаров олараг галырды. 

1947-ъи ил тявяллцдлц Щцмбятов Йагуб Мяммяд оьлу ха тыр -

лайыр: «1991-ъи илдя Шуша районунун Дашалты кянди йахынлыьында

яс  эярляримизин вящшиъясиня юлдцрцлмяси хябярини ешидяндя шо -

ка дцш дцк. Ермяниляр йерли ящалидян вя щярбчилярдян иба   рят бир

груп  азярбайъанлыны  мц ща сиряйя  алыб  вящшиъясиня  юлдцрмцш,

ме  йит  ляри та  нынмаз щала салмышдылар. Ъясядлярин голларыны, айаг -

ла рыны  кяс миш,  эюзлярини  чыхармышдылар.  Щямин  яразидян  биз  50

ме йит чыхар дыг. Дюйцшдя иштирак едян шяхслярдян бир нечяси та -

пылмады. Бу ща   дисядян сонра Аьдамдан Шушайа эялян вер тол -

йот 1991-ъи илин ийун айын да Хялфяли кянди йахынлыьында вурулараг

йеря дцшдц. Ща дися йериня эетдикдя вертолйотда олан 41 няфяр

вя тян дашы мызын йаныб кцля дюндцйцнцн шащиди олдуг». 

Шуша  районунун  Мешяли  кяндинин  йахынлыьында  йерляшян

ме    шя дя ермяниляр Хялфяли кяндиндян олан 2 эянъ азяр бай ъан  лы

оьланы  вящшиъясиня  юлдцряряк  аьаъдан  асмышды.  Эянъ ля рин

эюзляри сигаретля йандырмыш вя чыхармышдылар. Бу ща дися 1991-ъи

илдя  баш  вермишди.  Щямин  дюврдя  Мешяли  кян диндян  Аь  дама

эе  дян йол да бир полис ишчисинин гаршысыны ер мяни гул дурлары кяс -

миш, онун бя  дянини хач шяклиндя автомат эцл лялярля дешик-де -

шик едя ряк юлдцр мцш дцляр. Щяр эцн ъинайят баш ве рир,  эц  нащ -

сыз  адамлар  йараланыр,  гятля  йетирилирдиляр.Ермяниляр  тяряфин дян

тю  рядилян бцтцн бу ъинайятляр Эе вор ковун вя Кочарйанын рящ -

135

Ермяни синдрому

Сойгырым


бярлик  етдикляри  групун  цзвляри  тяряфин дян  тюрядилирди.  О  вахтлар

сырави ермяниляр билдирирдиляр ки, бу ики шяхс тюрядилян бцтцн щади -

сялярин башында дайаныр. Эе ворков ДГ цзря ермяни рящбяри ки -

ми танынырды. Кочарйан истя онун кю мякчиси ишляйирди».

Москва  телевизийалары  ися  ермяни  лоббисинин  (щям  дя  юлкя

рящбярлийинин)  тясири  алтында  бцтцн  информасийалары  биртяряфли  шя -

килдя тягдим едир, юлкя ящалисини вя бейнялхалг иътимаиййяти аз -

ды рыр  ды.  Щягигяти  демяк  истяйянляря  дярщал  мане  олурдулар.

«Вес ти» програмынын редактору Анфисеров Азярбайъанын Шуша

ра йо ну нун тарихи вя мядяниййяти щаггында 10 дягигялик сцжет

вер дийиня эюря ишдян азад едилмишди. Обйектив информасийанын

гар шысы беля алынырды. Диэяр тяряфдян, щямин дюврлярдя Азяр бай -

ъан  кцтляви  ин фор масийа  васитяляринин  дцзэцн  истигамят лян мя -

йян  мювгейи  дя  адамларын  емосийаларыны  ъошдурмагла  бяра -

бяр  щям  дя  чох  за ман  гаршы  тяряфин  кифайят  гядяр  мялумат -

ландырылмасына,  бу нун  ла  да  дюйцш  ямялиййатларынын  позул ма -

сына эятириб чыхаран ин фор масийалар йаймасы вязиййяти даща да

аьырлашдырырды. ССРИ президенти М.Горбачов совет империйасыны

даьытмаг планыны миллятлярин ганы щесабына реаллашдырды вя йазылы

ямр ляр дян йайынмагла бцтцн бу щадисялярдя эцнащы табели йин -

дя олан шяхс лярин цстцня атараг демократик эюрцнцшлц прези -

дент кими судан гуру чыха билди. Лакин онун ермяни диа спо рун -

дан  асы лы лыьы  эюз  гаршысында  иди  вя  о,  бунун  нятиъясини  эюрцр,

сящв лярини дц зялт мяйя ъящд дя етмирди. Щадисялярин башладыьы

илк  иллярдя  Азярбайъанын  рящбярли йин дя  олан  шяхслярин-Ябдцр -

рящ ман Вя зи ро вун, Айаз Мцтял ли бо вун ся батсызлыьы, милли сима -

сызлыьы,  вя зий йят дян  дцзэцн  нятиъя  чы хара  бил мямяси  вя  Мос -

ква  нын дик тяси иля отуруб дурмасы, хал гын фа ъиляриня йалныз Мос -

ква нын  эюзц  иля  бахмасы  Азяр бай ъа нын  вязий йятини  даща  да

аьыр лашдырды вя тор пагларын ишьалы цчцн шяраит йа ратды. ССРИ-нин

даьылмасында  ма раглы  олан  хариъи  гцввялярин  ин сан  щцгуг лары -

нын горунмасы ады алтында ермяниляри дястякля мяси дя террорла

башламыш  бу  ишьал  вя  сепаратизмин  эениш ля няряк  силащлы  тяъа -

вцзя кечирилмясиндя бюйцк рол ойнады. 

136

Сойгырым

Ермяни синдрому


Тцркц, кцрдц щяр йердя юлдцр

1892-ъи илдя Дашнаксцтйун партийасынын Тифлисдя кечирилян

гурултайында гябул едилян шцар беля иди:”Тцркц, кцрдц щяр йердя

юлдцр, сянин сюзцндян дюнянляри, ермяни хаинлярини гятля йетир,

интигам ал!” 

8 ийул 19994-ъц илдя “Азярбайъан” гязетиндя дярс едилмиш

Азярбайъандакы Кцрд Мядяниййят Мяркязинин йайдыьы

мцраъиятдя дейилирди:  “Сон 50-60 илдя Ермянистан

Республикасында мцртяъе етник тя  миз лямя сийасяти щяйата

кечирилир. Щазырда Ермянистанда вах ти ля яща линин 70-80 фаизини

тяшкил едян азярбайъанлылардан бир ня фяр дя гал майыбдыр. 1930-

40-ъы иллярдя 50 миндян чох кцрд Орта Аси-йайа сцр эцн едилибдир.

1988-ъи илдя ися 250 мин азярбайъанлы иля йанашы, мц сялман

кцрдляри дя хцсуси амансызлыгла вя гяддар лыгла доьма тор -

пагларындан говулду. Аьыр эцнлярдя 20 мин дян артыг кцрд Азяр -

байъан Республикасына пянащ эятирди. Азярбай ъан хал гы онлары

доьма ювлады кими гябул етди, юзцнцн чятин лик ляриня бах -

майараг, доьма гардашы кими онларын гайьысына гал ды. 

1988-ъи  ил  щадисяляриндя  ермяни  миллятчиляри  юзляриня  мяхсус

ал да дыъы  тяблиьатын  тясири  иля  йезиди  кцрдляринин  бир  гисминин  Ермя -

нисан дан кючмясинин гаршысыны алдылар. Мякрли ермяни сийасят чи ляри

онлары  иш ьал  едилмиш  Лачын  бюлэясиндя  мяскунлашдырмаьа  ъящд

эюстяр диляр, онлара мухтариййат вяд етдиляр. Ясас мягсяд йе зиди

кцрдля рини Азярбайъан халгына гаршы гоймаг, бунунла да бир тя -

ряфдян Азяр байъанда Азярбайъан-кцрд гаршыдурмасы йа ратмаг,

диэяр  тя ряф дян  дя  дцнйа  иътимаиййяти  гаршысында  юз  мян фур  ний -

йятлярини  пяр дялямяйя  ъалышмаг  иди.  Йезиди  кцрдлярини  ял ляриндя

сийаси тяъавцз васитясиня чевиря бил мя йян, онлардан тяъавцзкар

ордулары цчцн щеч бир мадди вя мя няви кюмяклийя наил олмайан

ермяни  миллятчиляри,  нящайят,  юз  йыртыъы  сималарыны  эюс тярдиляр.  Бу

йахынларда ганичян ермяни щярб чиляри Ве ди (индики Ара рат району)

районунун йезиди кцрдляр йашайан Гара лар кяндиндя 50-дян артыг

динъ сакини вящшиъясиня гятля йетирмишляр.

Биз, Азярбайъан кцрдляри Ермянистан Республикасында тюря -

дил миш  бу  нювбяти  алчаг  ъинайятя  гяти  етиразымызы  билдиририк.  Биз

дцнйа  халгларына  цз  тутуб  хащиш  едирик  ки,  сусмаьыныза,  лагейд -

137

Ермяни синдрому

Сойгырым


лийинизя  сон  гойун,  тяъавцзкара,  гатиля  етиразынызы  билдирин,  кцрд

хал гыны  емяни  ъял ладларынын  ялиндян  хилас  един.  Эцнащсыз  йезиди

кцрдляринин ахы ды лан ганы бизи бир даща гятиййятля анд ичмяйя ва -

дар  едир  ки,  ер мя ни  тяъавцзкарларынын  доьма  Азярбайъан  тор -

паьымыздан говулма сында ъанымызы-ганымызы ясирэямя йя ъя йик. 

«Азярбайъан гязети, 8 ийул, 1994.

138


Сойгырым

Ермяни синдрому

Yüklə 3,3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   34




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin