Xarici siyasət və beynəlxalq münasibətlər seriyasından Elşən Misir oğlu Nəsibov
Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsi
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsi Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsi dedikdə, dövlətlərin özlərinin xarici siyasətlərindən irəli gələn vəzifələrinin qarşılıqlı vəhdətlik təşkil edən məzmunu başa düşülməlidir. Hər bir dövlət xarici siyasət üzrə vəzifəsini beynəlxalq münasibətlərin baza prinsiplərindən irəli gələrək müəyyən edir 112 və nəzəri baxımdan rəsmi sənədlərdə (məsələn, qurumların əsasnamələrində) əks etdirir. Vəzifələrə uyğun olaraq funksiyalar müəyyən olunur. Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsi dövlətlərin xarici siyasətlərinin vəzifələrindən formalaşır. Eyni zamanda xarici siyasətin vəzifələrinin istiqamətlərinin formalaşmasına da təsir göstərir. Vəzifələr tərkib etibarilə özlərində məqsədləri, müəyyən məqsədlərə çatmanı daşıyır. Beynəlxalq münasi- bətlərin vəzifəsi özündə xarici siyasətin baza vəzifələrini birləşdirməklə bərabər, bir qədər qlobal və geniş əhəmiyyətə malikdir. Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsi beynəlxalq münasibətlərdə qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmaq yollarını tapmaqdan, müəyyən etməkdən ibarətdir. Regional və qlobal formalı və məzmunlu beynəlxaq münasibətlərin vəzifəsi ilk növbədə regionlarda və regionların birləşmələrində əhatə olunan məkanların sabitliyini təmin etmək, sülhə nail olmaq və sülh şəraitində maraqları təmin etmək yollarını axtarmaqdan ibarətdir. Bu, prinsip olaraq universal və baza məzmunu kəsb edir. (Qeyd: beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsində həm də dövlətlərin gizli maraqlarını təmin etmək funksiyası dayanır. Dövlətlər özlərinin beynəlxalq münasibətlərdə olan vəzifə- lərindən, səlahiyyət və hüquqlarından istifadə edərək beynəlxalq münasibətlərdən öz maraqları naminə istifadə edirlər. Beynəlxalq münasibətlər burada bir istifadə məkanına da çevrilir. Beynəlxalq münasibətlər dövlətlərin geosiyasi məkanlar üzrə sistemləşmiş mənafelərini ortaya çıxarır. Beynəlxalq münasibətlərin vəzifələri öz-özlüyündə pozitivdir və müsbətdir, faydalıdır. Bununla bərabər, həm də razılaşmaları özlərində əks etdirəndir. Beynəlxalq sistemlərin tərkib ünsürünə çevrilmək onun dalğasında iştirak etmək və dalğasının axarınca getməkdən ibarətdir. Beynəlxalq münasibətlərin mənfi tərəfləri isə ondan ibarətdir ki, dövlətlər özləri bir-birilərinə bağlanırlar və bu bağlılıq da gücün (güclü tərəfin) ortaya çıxmasını və gücün gücsüzlər üzərində 113 təsirlərini formalaşdırır. Ümumiyyətlə, istənilən bir sistemin faydalılığına müsbət, mənfi və bu iki vəziyyət arasında keçiciliyi və dəyişkənliyi yaradan vəziyyətlər prizmasından yanaşmaq lazımdır. Bu keçiciliyin özü də mütləqliklər cəmindən, mütləq vəziyyətlərin bir-birini əvəzləməsindən ortaya çıxır. Beynəlxalq münasibətlər sistemində dövlətlərin sürətlə (burada hakimiyyətləri) hərəkət etmələri onların zəifləməsinə də təsir göstərə bilər. Dövlət, əgər, öz resurs- larından tez-tez istifadə edərək xarici məkana dağıdarsa, bu anda nüvə zəifləyər, yəni dövlətin öz “çəkisi, kütləsi” azalar. Çəkiisi azaldıqca cazibə qüvvəsi də azalır). Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsi dövlətləri bir aktorlar kimi beynəlxalq birliyin qurulmasında iştirak yollarını müəyyən etməkdən ibarətdir. Beynəlxalq münasibətlərin inkişaf yollarının tapılması və dövlətlər arasında güc fərqinə baxmayaraq vahid qaydaların yaradılması və onlara əməl edilməsi beynəlxalq münasibətlərin əsas vəzifəsi kimi müəyyən olunmalıdır. Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsinə həm də ayrı-ayrı regionlarda yaşayan xalqların mədəni birliyinə nail olmaq üçün fəaliyyətinin həyata keçirilməsini təmin etmək aiddir. Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsinə bir tərəfdən dövlətlərin bu sahədə iştirak yollarının axtarılıb tapılmasını təmin etmək, digər tərəfdən isə ümumi olaraq beynəlxalq münasibətlər sferalarının təhlükəsizliyini təmin etmək aid olunmalıdır. Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsi həm də lokal məzmun kəsb etmir və ümumi beynəlxalq ictimai birliyin fəal üzvünə çevrilmək əsas şərtdir. Dövlətlər çalışırlar ki, beynəlxalq münasibətlərdə iştirak etməklə öz ətraflarında təhlükəsizlik qurşaqları yaratsınlar. (Hərbi-siyasi ittifaqların yaradılması da məhz buna sübutdur). Bu təhlükəsizlik qurşaqlarını onlar pilləli və bir-birini əhatə edən qurşaqlar formasında təşkl etsinlər. Beynəlxalq münasibətlərdə iştirak böyük dövlətlərə imkan verir ki, beynəlxalq hüquq normalarının özündən istifadə etməklə öz geosiyasi 114 şəbəkələrini genişləndirsinlər. Məsələn, beynəlxalq hüquqa görə, dövlətlər öz aralarında iqtisadi və hərbi sahədə, o cümlədən müxtəlif sahələrdə, digər tərəflərin maraqlarına zərər vurmadan əlaqələr yarada bilərlər. Bu anda böyük dövlətlər öz resurslarını digər böyük və kiçik gücə malik olan dövlətlərə göndərirlər, eləcə də həmin dövlətlərin resurslarını qəbul edirlər. Böyük dövlətlərin transmilli korporasiyaları kiçik dövlətlərin iqtisadiyyatında iştirak edirlər və onların makro iqtisadi mühitlərini formalaşdırırlar. Böyük dövlətlər kiçik dövlətlərdə hərbi bazalar yerləşdirirlər və bununla da geostrateji üstünlük qazanırlar. Bu qarşılıqlı vəziyyətlərdən güclü dövlətlərin üstünlükləri amili ortaya çıxır. Beynəlxalq münasibətlərin sistemləşməsi beynəlxalq aləmdə güclərin təsnifatını ortaya çıxarır. Beynəlxalq münasibətlərin sistemləşdirilməsinin özü elə beynəlxalq münasibətlərin vəzifələrinə aid olur. Xarici siyasətin vəzifəsi ilə beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsi uzlaşmış formanı meydana gətirir. Əslində elə xarici siyasətin vəzifələri özləri ilə beynəlxalq münasibətlərin vəzifələrini formalaşdırmış olur. Beynəlxalq münasibətlər öz qarşısına fərqli gücə malik olan dövlətlərin vahid birliyini yaratmaq kimi qlobal vəzifəni də qoyur. Beynəlxalq münasibətlərin vəzifəsi: regional və qlobal miqyasda müdafiə olunmaq, bu baxı- mından hərbi təcavüzlərin və hərbi işğalların qarşısını almaq; transmilli cinayətkarlığın qarşısını kəsmək; bu kimi cinayətkarlığın dövlətlərdən-dövlətlərə keçməsinin qarşısını almaq; beynəlxalq epidemik xəstəliklərdən birgə qorunmaq; dünya resurslarından birgə istifadə etmək üçün hərəkətləri birləşdirmək; hərəkətlər üçün normalar yaratmaq; beynəl- xalq birliyin təmin olunması istiqamətində dövlətlərarası münasibətləri və əlaqələri təmin etmək və vahid trayektoriya yaratmaq üçün beynəlxalq yığıncaqlar təşkil etmək; ikitərəfli və çoxtərəfli sənədlər hazırlamaq və onu qəbul etdirmək; iqtisadi əlaqələri təşkil etmək, bu baxımdan beynəlxalq 115 iqtisadi əlaqələr sistemini formalaşdırmaq, bu siyasətin tərkibi olaraq beynəlxalq ticarəti təşkil etmək, kapital axını sistemini yaratmaq, beynəlxalq valyuta və maliyyə sistemlərini təşkil etmək; beynəlxalq qlobal təhlükələrdən müdafiə olunmaq üçün gücləri birləşdirmək; kainatı və kosmik məkanı birgə öyrənmək; faciəvi hadisələrdən birgə müdafiə olunmaq; ümumiyyətlə, əlaqələri və münasibətləri sistemli şəkildə təmin etmək üçün informasiya sistemini yaratmaq; məlumatlar mübadiləsini həyata keçirmək; dünya vətəndaşlarının vahid birliyini təşkil etmək; vətəndaşlar arasında dini, irqi, siyasi, sosial mənşələrinə görə fərqlərə yol verməmək; sosial və məişət zorakılıqlarını, o cümlədən uşaq və qadın zorakılığını aradan qaldırmaq yolllarını müəyyən etmək; işgəncələrin ləğv olunmasının əsaslarını müəyyən etmək; dünya xalqlarının aclıq və susuzluq problemlərinin həlli üçün birgə yollar axtarıb tapmaq və s. kimi yolların müəyyən edilməsi və axtarılıb tapılmasından ibarətdir. Burada vəzifələrin yerinə yetirilməsi dövlətlərin imkanlarına bağlıdır. Böyük dövlətlər qarşısında daha böyük vəzifələr dayanır. Dünyanın vahidliyinin qolrunmasında onların vəzifə- lərinin böyüklüyü, onların həm də məsuliyyət və öhdəliklərinin böyüdülməsinin əsaslarını təşkil edir. Beynəlxalq münasibətlərin vəzifələrini (buraya məqsəd- ləri də aid etmək olar. Vəzifələr məhz məqsədləri həyata keçirmək üçün yolları müəyyən etməkdən və istiqamətləri reallaşdırmaq yollarından və vasitələrindən ibarətdir) nəzəri baxımdan bu kimi qaydada ümumiləşdirmək olar: -dövlətlər və xalqlar arasında sabitliyə söykənən münasi- bətləri və əlaqələri təşkil etmək; -regional və qlobal miqysalı beynəlxalq münasibətləri və beynəlxalq əlaqələri təşkil etmək; -beynəlxalq birliyin ümumi maraqlarını ödəmək üçün sabit və davamlı əlaqələri təşkil etmək; 116 -ümumdünya sülhünün qorunması üçün müvafiq siyasəti həyata keçirmək; -dövlətlər arasında rəvan əlaqələri tənzim etmək; -dünya resurslarından məkanlar və əhali məskənləri üzrə bərabər istifadəni təmin etmək; -dünyada ədalətli bölgünü təmin etmək; -dövlətlərin fərdi qaydada inkişafını təmin etmək və dünya resurslarından faydalanmaq üçün icra yollarını müəyyən etmək; -dünya xalqlarının mədəni irsini qorumaq; -dünya xalqları arasında mədəni birliyi yaratmaq və çoxşaxəli və inteqrasiyanı yaratmaq; -ayrı-ayrı dövlətlərə qarşı birgə qaydada ümumi nəzarəti və müşahidəni həyata keçirmək; -dünya sakinlərinin sağlamlıqlarının qeydinə qalmaq, ərzaq və dərman preparatları çatışmazlığını aradan qaldırmaq; -dünya üzrə ekoloji tarazlığı qoruyub saxlamaq; -dünyanın bütün problemlərinin həlli üçün gücləri birləşdirmək; -dünyada və onun ayrı-ayrı regionlarında transmilli cinayətkarlığıa qarşı birgə əməkdaşlıq yolu ilə, gücləri birləşdirməklə və fəaliyyəti koordinasiya etməklə nail olmaq; -dünya üzrə inkişaf uyğunsuzluğunu aradan qaldırmaq; -kasıbçılıqla və kütləvi xəstəliklərin yayılmasına qarşı birgə mübarizə aparmaq; -bütün ölkələrdə insanların hüquqlarını qorumaq və bunun üçün fəaliyyətiləri koordinasiya etmək; -dövlətlərin daxillərində çatışmayan resursların beynəlxalq aləmdən əldə edilməsi; -dövlətlər arasında müharibələrin, silahlı qarşıdurmaların və digər böhranların və gərginliklərin aradan qaldırılması üçün müəyyən preventiv tədbirlər görmək və baş vermiş qarşıdur- maları və böhranları sülh yolu ilə aradan qaldırmaq; 117 -dövlətlərin daxili siyasətləri ilə xarici siyasətləri arasında uzlaşmanı təmin etmək və bütün dövlətlərin siyasətlərini insanlara xidmətə yönəltməklə, qarşılıqlı uzlaşmanı və vahidliyi təmin etmək; -dövlətlərin dinc şəraitdə əməkdaşlığını təmin etmək və qlobal və regional səviyyədə sülhü təmin etmək və qoruyub saxlamaq; -bir ölkədə və ya da regionda baş vermiş beynəlxalq problemin həllində yardımçı olmaq üçün bütün ictimaiyyətin diqqətini həmin problemin həllinə yönəltmək (məsələn, beynəlxalq konfransları təşkil etmək, forumları təşkil etmək və s.) və s. Beynəlxalq münasibətlərin vəzifələri də dərəcələnir və subyektlər (burada dövlətlər və təşkilatlar müəyyən siyasəti həyata keçirmək üçün müxtəlif funksiya daşıyırlar) müxtəlif sahələr üzrə müəyyən həcmli işləri yerinə yetirirlər. Xarici siyasətin və beynəlxalq münasibətlərin funksiyası (dövlətlərin beynəlxalq arenada funksiyaları) Siyasətin (fəaliyyətin) bütün sahələrində olduğu kimi, beynəlxalq arenada da fəaliyyətin öz funksiyaları mövcuddur. Funksiyanı iştirak edən tərəflər yerinə yetirir. Beynəlxalq münasibətlərdə dövlətlər və onların yaratdıqları təşkilatlar iştirak etdiklərindən xarici siyasətin və beynəlxalq münasi- bətlərin funksiyaları meydana gəlir. Xarici siyasətin və beynəlxalq münasibətlərin funksiyaları təbii ki, xarici siyasətin və beynəlxalq münasibətlərin vəzifələrindən və beynəlxalq hüquq subyektlərinin hüquqlarından meydana gəlir. Beynəlxalq münasibətlərin və xarici siyasətin funksiyaları çoxtərəfli əsaslara malikdir və demək olar ki, dövlətlərin və təşkilatların imkanları ilə müəyyən olunujr. Bu funksiyaların icrası həm də dövlətlərin potensialına bağlı olur. Beynəlxalq münasibətlərdə dövlətlər beynəlxalq hüququn qaydaları və normalarına 118 müvafiq olaraq öz funksiyalarını yerinə yetirir. Beynəlxalq münasibətlərin funksiyası onun məqsədlərindən və öhdəlik- lərindən də formalaşır. Dövlətlərin beynəlxalq hüquqa görə öhdəlikləri onları beynəlxalq aləmdə müəyyən funksiyalar yerinə yetirməyə vadar edir. Funksiyalar müəyyən olunmuş qaydalar əsasında subyektlərin hərəkətlərinin əsaslarını təşkil edir. Beynəlxalq münasibətlərin baza funksiyası beynəlxalq hüququn on mühüm prinsipindən irəli gələrək, müəyyən prinsipial işləri yerinə yetirməkdən ibarətdir. Beynəlxalq aləmdə regional və qlobal miqyasda birlikdə iştirak etməklə inkişaf etmək; ümumdünya sülhünü qorumaq və təmin etmək; resursları tarazlı qaydada paylamaq kimi məqsədlərdən irəli gələrək çoxşaxəli funksiya müəyyən olunur. Beynəlxalq münasibətlərin baza məqsədinin birlikdə inkişaf etmək və mövcudluğu qorumaq kimi baza məqsədlərindən irəli gələrək, hesab etmək olar ki, beynəlxalq münasibətlərin baza funksiyaları da bu kimi məqsədlərin yerinə yetirilməsi üçün müəyyən olunan çoxtərkibli fəaliyyət istiqamətlərindən asılıdır. Xarici siyasətin və beynəlxalq münasibətlərin funksiyasına dövlətlərin hüquqla müəyyən olunmuş əsaslarla istənilən növ hərəkətləri aid olunmalıdır. Bütün funksiyalar pozitivliyə xidmət etməlidir və ədalətli davranışları özündə əks etdirməlidir. Beynəlxalq münasibətlərin funksiyaları dövlət- lərin bütün hərəkətləri üzrə şaxəli fəaliyyətlərinə əsaslanır və funksiyalar da şərtləndirici əsaslarla bir-biri ilə bağlı olur və müəyyən vəhdətlik və tərkib hissələr yaranır. Funksiyalar da təsnif olunur və bu da vəzifələrdən və hüquqlardan irəli gəlir. Beynəlxalq münasibətlərin funksiyası dövlətlərin beynəlxalq aləmdə tutduqları mövqelərdən də irəli gəlir və dövlətlər müəyyən statuslar əldə edirlər. Dövlətlər funksiyalar yerinə yetirməklə öz məqsədlərinə çatmaq yollarını müəyyən- ləşdirirlər. Beynəlxalq münasibətlərin funksiyası dövlətləri öz sakinlərinə xidmət etmək üçün vəhdət formada fəaliyyətini təmin etməni və dövlətlər arasında sabit və dinc şəraitində, 119 əməkdaşlıq formasında əlaqələr yaratmanı əsas götürür. Funksiya məqsədlərlə bağlıdır və demək olar ki, mütləq qaydada ədalətli davranış prinsiplərinə söykənir. Beynəlxalq münasibətlərin funksiyaları şaxələnir və ümumi vahid prinsiplər başlanğıc rolunu oynayır. Ümumi ideoloji prinsipdən törəmə funksiyalar meydana gəlir. İstənilən qurumun vəzifələrindən irəli gələrək funksiyaları müəyyən olunur. Funksiyalar onun fəaliyyətinin əsas istiqamətlərini müəyyən edir. Diplomatik əlaqələr haqqında 1961-ci il tarixli Vyana Konvensiyasına əsasən (Maddə 3), diplomatik nümayəndəliyin funksiyalarına- yerləşdiyi dövlətdə akkreditə edən dövləti təmsil etmək; beynəlxalq hüquqla yol verilən hüdudlarda yerləşmə dövlətində akkreditə edən dövlətin və onun vətəndaşlarının mənafelərini müdafiə etmək; yerləşmə dövlətinin hökuməti ilə danışıqlar aparmaq; yerləşmə dövlətindəki şərait və hadisələri qanuni yolla müəyyən etmək və bunlar haqqında akkreditə edən dövlətin hökumətinə məlumat vermək; akkreditə edən dövlətlə yerləşmə dövləti arasında dostluq münasibətlərini təşfiq etdirmək və iqtisadiyyatı, mədəniyyəti və elm sahəsində onlar arasında qarşılıqlı münasibətləri inkişaf etdirmək aiddir. Qeyd etmək olar ki, bunlar, baza funksiyalardır və bunlardan irəli gələrək diplomatik nümayəndəliklərin beynəlxalq diplomatiya ilə ziddiyyət təşkil etməyən funksiyaları meydana gələ bilər. Diplomatik xidmət haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən, diplo- matik xidmət orqanları asağıdakı əsas funksiyaları həyata kecirirlər: Azərbaycan Respublikasının digər dovlətlərlə və beynəlxalq təskilatlarla munasibətlərdə təmsil edilməsi; Azərbaycan Respublika- sının digər dovlətlərlə və beynəlxalq təskilatlarla iqtisadi, sosial, elmi-texniki, mədəni və basqa sahələrdə əməkdaslığının inkisafına komək gostərilməsi; Azərbaycan Respublikasının digər dovlətlərlə və beynəlxalq təskilatlarla danısıqlarının aparılmasının və beynəlxalq muqavilələrin imzalanmasının təskili; yuksək dovlət və hokumət səviyyələrində dovlətlərarası mubadilələrin protokol təminatı; xaricdə yasayan həmvətənlərlə əlaqələrin inkisafına komək gostərilməsi; diplomatik və konsul imtiyaz və immunitetlərinin yerinə 120 yetirilməsi üzərində nəzarətin həyata kecirilməsi; Azərbaycan Respublikasının xarici və daxili siyasəti, olkənin iqtisadi, sosial və mədəni həyatı haqqında informasiyanın Azərbaycan Respublikasının diplomatik numayəndəlikləri vasitəsilə xaricdə yayılmasının təmin edilməsi; Azərbaycan Respublikasının dovlət orqanlarının və Azərbaycan Respublikasında movcud olan kutləvi informasiya vasitələrinin Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq vəziyyəti və xarici siyasəti haqqında məlumatlandırılması; Azərbaycan Respublikasının ərazisindəki diplomatik numayəndəliklərin və konsulluqların fəaliyyətinə komək gostərilməsi, oz səlahiyyətləri cərcivəsində onlara xidmət gostərən təskilatların fəaliyyətinə nəzarət edilməsi; Azərbaycan Respublikasının tərəfdar cıxdığı beynəlxalq muqavilələrin qeydiyyatı, ucotu və saxlanması uzrə vahid dovlət sisteminin fəaliyyətinin təmin edilməsi; Azərbaycan Respublikasının bağladığı beynəlxalq muqavilələrin depozitarisi funksiyalarının həyata kecirilməsi; Azərbaycan Respublikasının tərəfdar cıxdığı beynəlxalq muqavilələrin icrası uzərində umumi musahidənin həyata kecirilməsi; Xarici siyasət və beynəlxalq munasibətlər sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinin təkmilləsdirilməsində və bu qanunvericiliyin Azorbaycan Respublikasının beynəlxalq huquqi ohdəliklərinə uyğunlasdırılmasına dair təkliflərin hazırlanması. Diplomatik xidmət orqanları Azərbaycan Respublika- sının Konstitusiyasına və qanunlarına uyğun olaraq digər funksiyaları da həyata kecirə bilər. 1 Diplomatik nümayəndəliklərin funksiyaları yuxarı və aidiyyatı dövlət (burada mərkəzi dövlət hakimiyyəti qurumu) hakimiyyəti qurumlarının funksiyalarını böyüdür və dövlətin xarici siyasət sahəsində funksiyaları, hərəkət sferaları və miqyası genişlənir. Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı diplomatik nümayəndəliklərin (öz ölkəsinə məxsus olan) fəaliyyətlərinin əlaqələndirilməsini təmin edir və koordinasiya və icra funksiyasını yerinə yetirir. Bu baxımdan, Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin (Əsasnaməsində əksini 1 Diplomatik xidmət haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu http://www.rusum.az/laws/law_953106246_7974.pdf; 121 tapmış) bəzi funksiya istiqamətləri aşağıdakılardır: Azərbaycan Respublikasını digər dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla münasibətlərdə təmsil etmək; ölkənin diplomatik xidmət orqanlarının vahid sisteminə rəhbərlik etmək; ölkənin xarici və daxili siyasəti, iqtisadi, sosial və mədəni həyatı haqqında informasiyanın Azərbaycan Respublikasının diplomatik nümayəndəlikləri vasitəsilə xaricdə yayılmasını təmin etmək; ikitərəfli, çoxtərəfli və beynəlxalq problemlərin bütün kompleksi üzrə məlumatların araşdırılması əsasında Azərbaycan Respublikasının xarici dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla münasibətləri məsələləri barədə təkliflər hazırlayaraq müəyyən olunmuş qaydada dövlət rəhbərinə təqdim etmək; dövlətin beynəlxalq müqavilələrinin layihələrini hazırlamaq, müqavilələrin bağlanması, icrası, ləğv edilməsi və qüvvəsinin dayandırılması barədə təkliflər hazırlayaraq, müəyyən olunmuş qaydada ölkə başçısına baxılmaq üçün təqdim etmək; digər dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla danışıqların aparılmasını təşkil etmək; ölkənin beynəlxalq müqavilələrinin icrası üzərində ümumi müşahidəni həyata keçirmək, milli qanunvericiliyin Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq hüquq öhdəliklərinə uyğunlaşdırılması haqqında təkliflərin hazırlanmasında iştirak etmək; ölkənin digər dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla iqtisadi, sosial, elmi-texniki, mədəni və başqa sahələrdə əməkdaşlığının inkişafına kömək göstərmək; beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin təmin edilməsi sahəsində ölkənin səylərini diplomatik vasitələrlə həyata keçirmək; beynəlxalq təşkilatların, konfransların, forumların fəaliyyətində ölkənin iştirakını təmin etmək, beynəlxalq birliyin üzvü kimi Azərbaycan Respublikasının qlobal və regional beynəlxalq problemlərin həllində rolunun yüksəldilməsinə səy göstərmək; beynəlxalq konfransların, toplantıların və digər dövlət səviyyəli tədbirlərin və mərasimlərin təşkilində iştirak etmək; yüksək dövlət və hökumət səviyyələrində dövlətlərarası mübadilələrin protokol təminatını həyata keçirmək; dövlət hakimiyyəti orqanlarının xarici siyasi fəaliyyətinin ayrı-ayrı istiqamətləri barədə ölkə başçısına məlumat vermək; ölkədə fəaliyyət göstərən xarici dövlətlərin diplomatik nümayəndəliklərinin və konsulluqlarının fəaliyyətinə kömək göstərmək, öz səlahiyyətləri çərçivəsində onlara xidmət göstərən təşkilatların fəaliyyətinə nəzarət etmək; ölkənin dövlət 122 orqanlarını və kütləvi informasiya vasitələrini Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq vəziyyəti və xarici siyasəti haqqında məlumatlandırmaq; xarici siyasət və beynəlxalq münasibətlər, habelə diplomatik xidmət haqqında Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsinə dair təklifləri müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etmək; diplomatik və konsul imtiyaz və immunitetlərinə riayət olunması üzərində nəzarəti həyata keçirmək; Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin parlamentlərarası və digər xarici əlaqələrinin həyata keçirilməsinə kömək etmək; dövlət orqanlarına Azərbaycan Respublikasında akkreditə olunan xarici dövlətlərin diplomatik və konsul nümayəndəlikləri ilə əlaqələrində yardım göstərmək; dövlət orqanlarının xarici dövlətlərin dövlət orqanları və vəzifəli şəxsləri ilə, beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələrinə yardım etmək; Azərbaycan Respublikasının ərazisində və xaricdə konsul işini təşkil etmək; xaricdə yaşayan həmvətənlərlə əlaqələrin və əməkdaşlığın inkişafına yardım göstərmək; müəyyən edilmiş qaydada pasport-viza sənədlərini rəsmiləşdirmək; müəyyən edilmiş qaydada diplomatik-kuryer rabitəsini həyata keçirmək; öz səlahiyyətləri çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığı məsələlərinin baxılmasında iştirak etmək;Azərbaycan Respublikasının xarici dövlətlərdəki səfirlərinin və konsullarının və Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq təşkilatlardakı nümayəndələrinin təyin olunması və geri çağırılması, dövlət və hökumət nümayəndə heyətlərinin tərkibi barədə təklifləri müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etmək;Fövqəladə və Səlahiyyətli Səfir, 1-ci və 2-ci dərəcəli Fövqəladə və Səlahiyyətli Elçi diplomatik rütbələrinin verilməsinə dair təklifləri Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etmək; öz səlahiyyətləri daxilində diplomatik rütbələrin verilməsi qaydalarını müəyyən etmək və s 1 . Dövlətin xarici siyasət funksiyası diplomatik nümayəndəliklərdən tutmuş, mərkəzi icra hakimiyyəti qurumu 1 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ XARİCİ İŞLƏR NAZİRLİYİ HAQQINDA Ə S A S N A M Ə. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 yanvar 2004-cü il tarixli Fərmanı ilə təsdiq olunmuşdur. 123 da daxil olmaqla, dövlət rəhbərinə qədər piramidal qaydada şaxələnir. Dövlət rəhbəri dövlətlərarası və hökumətlərarası beynəlxalq müqavilələri bağlayır, dövlətlərarası və Azərbaycan Respublikasının qanunlarından fərqli qaydalar nəzərdə tutan hökumətlərarası müqavilələri təsdiq və ləğv olunmaq üçün Azərbaycan Respublikasının Milli Məclsinə təqdim edir; təsdiqnamələri imzalayır (Azərbaycan Konstitusiyası. Maddə 109). Dövlət rəhbəri mərkəzi istiqamətverici, idarəedici və bu idarəetmə çərçivəsində nəzarətedici funksiya daşıyır. (Bax, Xarici İşlər Nazirliyinin Əsasnaməsi. Əsasnaməni təsdiq etmək səlahiyyəti də dövlət rəhbərinə məxsusdur). Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|