Xalmatova b. T. Boboyeva u. R



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə19/30
tarix23.02.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#9547
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   30

TUGMA KARDITLAR 
Agar yurak patologiyasi simptomi ona qornida yoki tugruqxonada aniqlansa 
tugma  kardit  tashqisi  ishonchli  deb  qaraladi,  agar  ular  bola  hayotining  birinchi 
oylarida interkurrent kasalliksiz va/yoki onaning homiladorlik davrida anamnestik 
ma'lumotlar bo’yicha aniqlansa ehtimolli deb qaraladi. 
Anatomik  substratlari  bo’yicha  tug'ma  karditlarni  erta  va  kechkilarga  ajratishadi. 
Erta  karditning  morfologik  belgisi  endo-  va  miokardning  fibroelastoz  yo’ki 
elastofibrozidir. Kechki tugma karditlar bunday belgilarga ega emas. 
Elastik  toqimaning  ko’p  sonli  bo’lishiga  yurakning  erta  fetal  davrda 
shikastlanganligi  to’g’risida  guvoqlik  beradi  (xomila  ichi  rivojlanishining  4-7 
oylari),  bu  davrda  homila  toqimasi  alterasiyaga  elastoz  va  fibroz  to’qima 
proliferasiyasi  bilan  javob  beradi.  Yurak  zararlanishi  homilaning  7  oyidan  so’ng 
bo’lsa ("kech fetopatiya") oddiy yallihlanish reaksiyasi rivojlanadi va fibroelastoz 
kuzatilmaydi. 
 Makroskopik  erta  tugma  karditlarda  dilatasiya  va  chap  qorincha  miokard 
gipertrofiyasi  bilan  kechuvchi  kardiomegaliya  aniqlanadi,  uning  endokardi  ancha 
qalinlashgan  bo’ladi.  Deyarli  2/3  bemorlarda  klapan  apparati  shikastlanishi 
kuzatiladi  (gemodinamik  yoki  yallihlanishdan  keyingi).Yurak  zararlanishining 
birinchi  belgisi  tug'ma  karditlarning  ushbu  ikkita  variantida  hayo’tning  birinchi  6 
oyida (ba'zida 2-3-yoshligida) paydo bo’ladi. 
 
Erta tug’ma karditlarning tashxisiy mezonlari 
Anamnestik:  yurak-qon  tomir  kasalliklariga  irsiy  moyillik;  homiladorlik  paytida 
onaning  kasallanishi;  tug’ilishida  bola  tana  vaznining  pasayishi.  Kasallikning 
birinchi  belgisi  bola  hayotining  birinchi  yarmida  kuzatiladi,  postmiokardik 
elastofibrozda - hayotining 6-18 oylarida. 
Klinik: 

 
Ekstrakardial:  tana  vaznining  sababsiz  kam  qo’sqilishi;  jismoniy 
rivojlanishda  orqada  qolish;  statistik  funksiyalar  rivojlanishining  sekinlashishi; 
rangparlik, lanjlik, ko’p terlash, afoniya, sababsiz bezovtalanish xurujlari. 

 
172 

 
Kardial:  shilliq  qavatlarning,  barmoqlar  uchlarining  yengil  sianozi;  chap 
tomonlama yurak bukri; yurak turtkisi susaygan yo’ki aniqlanmaydi;  
tonlarning  bo’g’iqlashuvi  yoki  pasayganligi;  davolashga  rezistent  bo’lgan 
taxikardiya;  yurak-qon  tomir  yetishmovchiligi,  odatda  total,  lekin  chap  qorincha 
etishmovchiligi ustunligi bilan. 
Paraklinik: 
Laborator:  EChT,  leykositlar,  qon  zardobi  oqsil  fraksiyalari,  ASL  va  AST  titri 
me'yorda bo’ladi yoki ozgina o’zgargan. 
Rentgenografik:  chap  o’pka  pastki  bo'lagi  atelektazi.  Yurakning  sharsimon  yo’ki 
oval  ko'rinishi,  chap  qorinchaning  kuchli  dilatasiyasi  bilan  birga  yurak 
boshlilarining kattalashishi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kech tug’ma karditlarning patomorfologik tekshiruvi yurak  
qavatlarining bir yoki bir nechtasining, o’tkazuvchi tizimning, ba'zida koro 
 
EKG da: tugma fibroelastozda QRS komplekslarining yuqori voltaji, rigid  
 
tez  marom  (ko’pincha  marom  sur'ati  va  otkazuvchanlik  buzilishlarisiz),  chap 
qorincha  miokardi  gipertrofiyasi,  ishemiya  belgilari  bilan  subendokardial 
bo’limlarning ishemiyasi (ST segmentning izochiziqdan pastga siljishi va manfiy T 
tishcha)  coranar  arteriyalarning  patologik    jarayonga  qo’sqilishini  aniqlaydi, 
kardioskleroz  va  miokard  gipertrofiyasi  rivojlanadi.  Lekin  kasallik  davomiyligi 
unchalik  ahamiyatli emas, bu  haqida  endo- va  miokardda  elastik to’qima  yo’qligi 
va faol yalliglanish jarayoni guvoqlik beradi. 
Kech tugma karditlarning tashxisiy mezonlari 
Klinik: 

 
Ekstrakardial:  tug’ilganda  normal  tana  vazni,  kam  qo’llarda  bachadon  ichi 
gipotrofiyasi  uchraydi;  ko’krak  bilan  ovqatlantirganda  bolaning  charchab  qolishi; 
hayotining  3-5  oyidan  keyin  jismoniy  rivojlanishdan  orqada  qolish;  statistik 
funksiyalar  rivojlanishining  kechikishi;  nafas  a'zolarining  tez  kasallanishi;  ko’p 
terlash; asab tizimidagi o’zgarishlar; shovqinli nafas olish. 

 
Kardial:  hansirash,  tug’ilganidan  buyon  mavjud  taxi-  yo’ki  bradikardiya; 
rangparlik,  shilliq  qavatlar  va  barmoqlar  uchlarining  sianozi;  yurak-qon  tomir 
yetishmovchiligi;  kuchaygan,  ko’tariluvchi,  pastga  siljigan  yurak  uchi  turtkisi; 
yetarlicha baland yurak tonlari; sistolik shovqin  
ehtimolligi; marom buzilishi. 
 

 
173 
Paraklinik: 

 
EKG:  chap qorincha elektropotensiallari ustunligi, marom  va  otkazuvchanlik 
buzilishi; ST segmentning izochiziqdan pastga siljishi. 

 
Rentgenologik:  yurakning  normal  yo’ki  trapesiyasimon  korinishi.  Yurak 
soyalarining barcha boshliqlari, ayniqsa chap tomon boshliqlari hisobiga,  
dilatasiyasi hisobiga kattalashishi. 

 
Laborator: periferik qonda o’zgarishlar yo’q, revmotestlar manfiy. 
 
ORTTIRILGAN KARDITLAR 
Klinik xossalari va kechishi bo’yicha orttirilgan karditlar o’tkir, o’tkir osti va 
surunkali turlariga bo’linadi. 
O’tkir  karditlar  orasidan  miokardning  diffuz  zararlanishi  va  ko’pincha 
atrioventrikulyar  blokada  hamda  turgun  taxiaritmiya  korinishidagi  otkazuvchi 
tizim zararlanishi hollarini ajratish mumkin. 
O’tkir  karditlar  qar  qanday  yoshda  uchraydi,  lekin  og’ir  shakllari  3 
yoshgacha  bolalar  uchun  xosdir.  Ular  virusli  infeksiya  vaqtida  yoki  undan  ko’p 
otmay  paydo  bo’ladi.  Kardit  vujudga  kelishida  bola  organizmi  oldingi 
sensibilizasiyasi  va  yoki  allergik  moyilligi  ahamiyatli  orinni  egallaydi.  O’RVI 
belgilari pasaygan sari yurak zararlanishi ekstrakardial belgilari yetakchi bo’ladi. 
Orttirilgan karditlarni tashxislash mezonlari 
Anamnestik:  homiladorlik  paytida  onaning  kasallanishi,  ishlab  chiqarishdagi 
zararali omilar ta'siri, ba'zi dori vositalarini  
uzoq  vaqt  qabul  qilish,  alkogolni  ko’p  iste'mol  qilish.  Kasallikning  ilk  belgilari 
O’RVI vaqtida yo’ki undan 1-2 haftadan so’ng vujudga keladi, bola organizmining 
oldingi  sensibilizasiyasi,  konstitutsiya  anomaliyalari  borligi,  emlashqoidalariga 
rioya hilmaslik xastalik kelib chiqishida ahamiyatga ega. 
Klinikasi: 
-Ekstrakardial:  ishtaha  pasayishi,  tana  vazni  ortishining  orqada  qolishi  yo’ki 
yo’mon o’shishi, holsizlik, ko’p terlash, tez charchashlik; jizzakilik, asabiylashish 
xurujlari,  ba'zida  hushidan  ketish,  tirishishlar,  gemiparez,  bezovtalik  va  tunlari 
ingrab chiqish; kongil aynashi va qusish; terining kul rang tusdagi rangparligi; tana 
vaziyati o’zgarganda kuchayuvchi xiraxandon yo'tal. 
-Kardial:  avvaliga  chap  qorincha,  keyin  total  yurak  yetishmovchiligi;  burun-lab 
uchburchagi sianozi; akrasianoz; yurak o’tkazuvchanligining buzilishi; yurak  
uchi turtkisi kuchsiz, rezistent yoki mutlaqo aniqlanmaydi; yurak nisbiy tomtoqligi 
chegaralari siljigan; I ton pasayishi yoki bo’g’iqligi, o’pka arteriyasi  
ustida  II  ton  aksenti;  funksional  xususiyatli  yoki  mitral  klapan  nisbiy 
yetishmovchiligi sistolik shovqini. 
Paraklinik: 
-Laborator: laborator tekshiruvlar natijalari kam ma'lumotli. 
EKG: yurak elektr o’qining o’ngga og’ishi. QRS kompleksi tishchalari voltajining 
pasayishi.  Otkazuvchanlikning  turli  buzilishlari.  T  tishcha  va  ST  segmentidagi 
o’zgarishlar (izochiziqdan pastga siljishi). 
-Rentgenologik:  o’pkada  venoz  dimlanish,  yurak  soyasining  kattalashishi,  chap 
qorincha 
dilatasiyasi.Birinchi 
kardial 
belgilar 
bo’lib 
chap 
qorincha 

 
174 
yetishmovchiligi 
belgilari: 
hansirash, 
o’pkadagi  xirillashlar,  taxikardiya 
hisoblanadi.  Bundan  keyin  diurez  kamayadi,  to'qimalar  kerkishi  paydo  bo’ladi, 
jigar kattalashadi. Yurak bukri yo’q, bu kasallikning o’tkirligidan guvoqlik beradi. 
O’tkir diffuz karditlarda yurak chegaralari ko’pchilik qo’llarda ortacha kengaygan, 
kamroq qo’llarda esa keskin kengaygan bo’ladi.Auskultasiyada yurak choqqisida I 
ton  pasayishi  yo’ki  bog’iqlashuvi,  kardiomegaliyada  ot  dupuri  qayd  qilinadi. 
Shovqin yo yog, yo u funksional va papillyar mushaklar disfunksiyasiga bog’liq.  
Yurak  o'tkazuvchi  tizimi  zararlanishi  mavjud  bemorlarda  yurak  tonlari 
ko’pinchanormal  bo’ladi,  toliq  atrioventrikulyar  blokadada  esa  yurak  chuqqisida 
o’zgaruvchan  qarsillovchi  "zambaraksimon"  I  ton  eshitiladi.  Taxiaritmiya 
ekstrasistoliya,  bo’lmachalar  hilpillashi,  surunkali  ektopik  taxiaritmiya  bilan 
bog’liq  bo’ladi.  Miokarditni  tashxislashda  ahamiyatga  ega  ekstrasistoliya  5,2% 
qo’llarda  uchraydi  va  ko’pincha  davolash  vaqtida  o’tib  ketadi.  Paroksizmal 
taxikardiya  xurujlarining  qat'iyligi  jarayonga  yurak  otkazuvchanlik  tizimi 
qoshilganidan dalolat beradi.  O’tkir diffuz karditli bemorlarning barchasida yurak 
yetishmovchiligi  kuzatiladi  va  asosan  chap  qorinchali  bo’ladi,  yurak  otkazuvchi 
tizimi shikastlanishida uning  ko’rinishlari minimaldir. 
 
Bolalardagi norevmatik karditlarda yurak yetishmovchiligi belgilari va darajasi 
 
Daraja 
Etishmovchilik 
Chap qorinchali 
O’ng qorinchali 

YuE  belgilari  tinch  holatda  yo’q  va  taxikardiya  yo’ki  hansirash 
korinishida yuklamadan song paydo bo’ladi 
II A 
YuqS va nafas soni normaga 
nisbatan mos ravishda daqiqasiga 
15 
30 va 30 
II Б 
II B  YuqS 
va 
nafa 
soni 
normaga  nisbatan  mos  ravishda 
bir  daiada  30-50  va  50-70%  ga 
oshgan;  akrasianoz,  xiraxandon 
yotal, 
o’pkalarda 
mayda 
pufakchali 
nam 
xirillashlar 
bo’lishiga mumkin  
Jigar  qovurga  ravog’idan  3-5  sm  ga 
chiqib 
turadi, 
bo’yin 
venalari 
kengayishi 
 
III 
 
YuqS 
va 
nafas 
soni 
normaga  nisbatan  mos  ravishda 
daqiqasiga  50-60  va  70-100%  ga 
oshgan; O’pkaning shishi oldi va 
dimlanishi klinikasi 
Gepatomegaliya, 
shish 
sindromi 
(yuzda, 
oyo’qlarda 
shishlar, 
gidrotoraks, gidroperikard, assit) 
 
 
 
Paroksizmal taxikardiya xurujlarining qat'iyligi jarayonga yurak o’tkazuvchi 
tizimi qo’shilganidan darak beradi. 
 
 
 

 
175 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
EKG  da  QRS  kompleksi  voltaji  pasayishi  ko’rinishidagi  o’tkir  karditning 
tashxisiy mezoni kasallikning 2-3 hafatalarida ahamiyatga ega. Agar EKG  
 
 
EKG ko’rsatilgan muddatdan kechroq amalga oshirilgan bo’lsa, unda voltaj 
normal  va  hatto  yuqori  bo’lishi  mumkin.  Bundan  tashqari  yurak  elektr  o’qining 
o’ngga yo’ki chapga og’ishi, chap qorincha zo’riqishi xususiyatlidir. 
O’tkir  karditning  tashxisiy  mezonlaridan  biri  klinik  va  insturmental 
ma'lumotlarning  6-18  oy  mobaynida  qayta  rviojlanishi  hisoblanadi.  Sohayish 
bolalarning  yarmida  kuzatiladi,  boshqalarida  kardit  o’tkir  osti  va  surunkali 
kechishga  o’tadi.  O’tkir  osti  karditlar  O’RVI  dan  4-6  oydan  keyin  yurak 
yetishmovchiligining  asta-sekin  oshishi  bilan  torpid  rivojlanish  xususiyatiga 
(birlamchi o’tkir osti karditlar) ega  bo’lishiga va davolash davomida uzoq davom 
etuvchi jarayonga otuvchi aniq o’tkir bosqichga ega bo’lishiga mumkin. O’tkir osti 
karditga  o’tkir  karditning  barcha  belgilari  xos,  lekin  yurak  bukri  seziladi,ko’p 
qo’llarda tonlar baland, mitral klapan etishmovchiligining sistolik shovqini, o’pka 
arteriyasi  ustida  turg’un  II  ton  aksenti,  davolashga  qaramay  torpid  yurak 
yetishmovchiligi  qayd  qilinadi.EKGda  o’zgarishlar  rigid  ritm,  yurak  elektr 
o’qining  chapga  og’ishi,  atrioventrikulyar  va  qorincha  ichi  otkazuvchanligining 
buzilishi, chap qorincha va ikkita bo’lmachalarning ortiqcha yuklamasi, ko’pincha 
musbat  T  - tishchalaridan iborat bo’ladi. Oxirgi ikkita belgi o’tkir osti karditlarni 
o’tkir karditlardan farqlaydi. Surunkali karditlar katta yoshdagi bolalar norevmatik 
karditlarida  asosiy  orinni  egallaydi.  Surunkali  kardit  birlamchi  surunkali 
(simptomsiz boshlanadigan boshlangich klinik bosqichi bilan) va o’tkir yo’ki o’tkir 
osti karditdan rivojlangan bo’lishiga mumkin. 
Surunkali karditning uchta varianti ajratiladi:  
- chap qorincha boshligining kattalashishi va uning miokardi ozgina gipertrofiyasi 
bilan (dimlangan yoki dilatasion variant), ifodalangan kardioskleroz bilan, buning 
negizida asosan chap qorincha miokardi qisqarish funksiyasining buzilishi yo’tadi; 
-  miokardning  kuchli  gipertrofiyasi  hisobiga  chap  qorincha  boshlig’ining  normal 
va bir oz kichiklashishi bilan (gipertrofik variant);  

 
176 
-  miokardning  gipertrofiyasi  yoki  gipertrofiyasiz  chap  qorincha  boshlig’ining 
keskin  kichrayishi  (restriktiv  variant);  uning  asosida  chap  qorincha  miokardi 
birlamchi  diastolik  funksiyasi  buzilishi  yotadi.  Surunkali  karditlarning  umumiy 
klinik  korinishlari  sifatida  uzoq  davomli  nisbatan  belgisiz  kechishi,  lekin 
ekstrakardial  belgilar:  jismoniy  rivojlanishdan  ortda  qolish,  qaytalanuvchi 
pnevmoniyalar,  gepatomegaliya,  hushni  yo’qotish  xurujlari,  qusish  va  boshqalar 
ustun  kelishini  hisoblash  mumkin.  Ko’pincha  O’RVI  dan  keyin  o’tkir  yurak-qon 
tomir  yetishmovchiligining  tola  klinik  manzarasi  uzoq  vaqt  davomida  mavjud 
bo’lgan yurak dardini ilk bor aniqlab beradi. 
Surunkali  karditning  dilatasion  varianti  eng  tipik  belgilariga  tana  vaznidan 
orqada  qolish,  taxipnoe,  sustlashgan  yurak  turtkisi,  yurak  bukri,  yurak 
chegaralarining  keskin  kengayishi,  mitral  klapan  yetishmovchiligidagi  sistolik 
shovqin, yurak ritmining turgun buzilishi, ko’pincha ortamiyona jigar kattalashishi 
kiradi.  Odatda  surunkali  karditning  dilatasion  variantida  kardiomegaliya  va 
qoniqarli  ahvol  orasida  nomutanosiblik  aniqlanadi,  bu  uzoq  kasallanishda 
kompensator mexanizmlar rivojlanishi bilan tushuntiriladi. Yurak yetishmovchiligi 
uzoq  vaqt bo’lmaydi, song  esa, ayniqsa  chap qorinchali,  so’ngra  total  ko’rinishga 
aylanadi.Restriktiv  variantli  surunkali  karditning  uzoq  vaqt  kam  simptomli 
kechishi  kech  tashqislash  oqibati  hisoblanadi,  uning  uchun  nafaqat  tana  vaznidan 
orqada  qolish,  balki  boy  osishidagi  kamchilik,  toq  qizil  tusli  sianoz,  dispnoe 
tipidagi  hansirash,  ko’tariluvchi  yurak  turtkisi  xosdir.  Bolalarning  2/3da  yurak 
uchida  qarsillovchi  yo’ki  kuchaygan  I  ton,  o’pka  arteriyasi  ustida  keskin  II  ton 
aksenti  bilan  qo’sqilib  aniqlanadi,  kam  qo’llarda  tonlar  bog'iqlashgan  bo’ladi. 
Shovqin  yo’q  yo’hud  choqqida  mezadiastolik  yo’ki  chap  tomonda  to'rtinchi-
beshinchi  qovurgalar  oraliqida  sistolik  shovqin  (uch  tavaqali  klapanning  nisbiy 
yetishmovchiligi) 
aniqlanadi. 
Kasallikning 
birinchi 
belgisi 
hansirashdir, 
keyinchalik  o’ng  qorincha  dekompensasiyasi  belgilari,  ifodalangan  assitgacha, 
qo’sqiladi,  jigar  qovurga  ravoqi  ostidan  7-8  sm  gacha  chiqib  turishi  mumkin. 
Shuningdek,  EKG  korsatkichlari  ham  surunkali  karditning  turli  variantlarida  farq 
qiladi.  Masalan,  surunkali  karditning  dilatasion  varianti  uchun  yuqori  va  past 
voltajli  egrilik,  2/3  bolalarda  marom  va  otkazuvchanlikning  buzilishlari, 
bo’lmachalarning  ortamiyona  ortiqcha  yuklamasi  va  chap  qorincha  miokardi 
gipertrofiyasi.  Surunkali  karditning  restriktiv  variantida  atrioventrikulyar  va 
qorincha  ichi  otkazuvchanligi  buziladi,  Gis  tutami  shoxlari  blokadasi, 
bradikardiya, ikkala qorinchalarning ortiqcha yuklamasi va bo’lmachalarning katta 
yuklamasi,  musbat,  ikki  fazali  yo’ki  manfiy  T  tishchali  subendokardial  gipoksiya 
belgilari  kuzatiladi.  Repolyarizasiya  jarayonining  nisbatan  saqlanganligi 
miokardning kompensator gipertrofiyasi bilan tushuntiriladi. 
Laborator  tashxisoti.  O’tkir  norevmatik  karditlarda  laborator  ma'lumotlarning 
ahamiyati  kam.  qon  tahlilida  EChT  oshishi,  leykositoz,  β2  va  G-globulinlar,  S-
reaktiv  oqsil  darajasi  ko’tarilishi  -  oddiy  virus  infeksiyasini  tasvirlaydi. 
Tashqisning  eng  ishonarli  tasdihi  -  qondan,  burun-halqum  shilliqidan,  fekaliydan 
virusni ajartishdir. 
Differensial tashxisoti.  

 
177 
Differensial  tashxisot  masalasini  ko’rib  chiqishdan  oldin  bolalardagi  norevmatik 
kardit uchun xos bo’lgan sindromlarda to’xtalamiz: 

 
o’tkir burun-halqum infeksiyasi (ko’pincha virusli) bilan xronologik bog’liqlik 

 
latent davrning qisqarishi (5-7 kundan kam) yo’ki yo’qligi  

 
kasallikning asta-sekin rivojlanishi  

 
artrit va ifodalangan artralgiyalarning yo’qligi  

 
kardial shikoyatlarning faol yoki hissiy kuchaygan xususiyati  

 
miokarditning aniq klinik va EKG-simptomlari  

 
valvulitning yo’qligi  

 
perikarditning kam topilishi  

 
astenizasiya belgilari, kasallik oxirida issiqlik boshqaruvining buzilishi 

 
klinik va laborator parametrlarning dissosiasiyasi  

 
yalliglanishga qarshi terapiya ta'sirida kasallik dinamikasining sekin o’zgarishi.  
  
Erta yoshdagi bolalarda karditlarni tugma yurak nusonlari bilan differensial 
tashxislash birtalay qiyinchiliklarni tugdiradi. Bu toliq bo’lmagan atrioventrikulyar 
kommunikasiya,  Ebshteyn  anomaliyasi,  magistral  tomirlarning  korrigirlangan 
transpozisiyasiga  tegishli.  Atrioventrikulyar  kommunikasiya  uchun  tembri 
bo’yicha  ikkita  turli  sistolik  shovqin,  o’ng  qorincha  va  o'ng  bo’lmacha  miokardi 
gipetrofiyasi,  o’ng  Gis  tutamining  notoliq  blokadasi,  rentgenologik  tekshiruvda 
chap  qorincha  pulsasiyasi  qoniqarli  amplitudasiyasi  bilan  birga  keluvchi  arterial 
ozan  bo’yicha  o’pka  manzarasining  kuchayishi  xos.  Ebshteyn  anomaliyasi  uchun 
kasallik  hosil  bo’lishiga  va  otkazilgan  ORVI  orasidagi  bog’liqlik  yogligi, 
klinikasida  o’pka  gipertenziyasi  haqidagi  ma'lumotlar  yogligida  ong  qorincha 
yetishmovchiligi belgilarining ustunligi, ong bo’lmacha kattalashishi xos, EKG da 
miokard  gipertrofiyasi  va  gipoksiyasi  belgilari  bo’lmaydi.  Korrigirlangan 
transpozisiyani  EKG  da  yurak  elektr  o’qining  chapga  og’ishi,  chap  ko’krak 
ozatmalarida  ongdagilariga  qaraganda  Q  tishchaning  yo’qligi.Endomiokard 
fibroelastozi  klinikasi  bor  erta  yoshdagi  bolalarda  alohida  yo’ki  mitral  klapan 
yetishmovchiligi  bilan  birga  kelgan  chapdagi  ikkinchi  qovurgalar  oraliqidagi 
sistolo-diastolik shovqin bo’yicha, tosatdan boshlanuvchi bezovtalanish belgilariga 
binoan,  I,  aVL,  V5,  V6  lardagi  chuqur  Q  tishchaga  qarab  chap  toj  arteriyaning 
o’pka  arteriyasidan  anomal  shoxlanishi  haqida  shubhalanish  kerak  (Bland-Uayt-
Garlyand  sindromi).  Katta  yoshda  mitral  klapan  yetishmovchiligida  revmatizm 
bilan differensial tashxisotni amalga oshirish kerak. 
Norevmatik karditlarni davolash tamoyillari 
Norevmatik  karditlarni  davolash  ikkita  bosqichni  o’z  ichiga  oladi:  stasionar  va 
poliklinik yo’ki sanator.O’tkir va o’tkir osti karditlarda bolaning harakat foalligini 
2-4  haftaga  cheklash  tavsiya  etiladi,  ovqatlanish  tola  qiymatli,  vitaminlar  va 
oqsillarga  boy  bo’lib,  tuz  cheklanishi,  ammo  kaliy  tuzlariga  esa  boy  bo’lishiga 
kerak.  Suyuqlik  ichish  rejimi  chiqarilayotgan  siydik  miqdori  bilan  aniqlanadi; 
bolaga  diurezga  nisbatan  200-300  ml  dan  kam  suyuqlik  beriladi.  Karditlarning 
etiologik  davosi  ishlab  chihilmagan.  Antibakterial  terapiya  2-3  hafta  mobaynida 
olib  boriladi,  ko’pincha  erta  yoshdagi  bolalarda  asoratlarning  oldini  olish  uchun 
glyukokortikoidlar  yurak  yetishmovchiligi  bilan  birga  kelgan  diffuz  jarayonda, 

 
178 
kasallikning  surunkali  kechishidan  darak  beruvchi  o’tkir  osti  boshlanishida, 
o’tkazuvchi  tizim  zararlanishi  bilan  kechgan  karditda  tavsiya  etiladi.  Prednizolon 
ichishga  1-1,5  mg/kg  hisobida  bir  oy  mobaynida  keyinchalik  dozasini  1/3  –  1/2 
tabletkadan  3-4  kun  ichida  kamaytirish  bilan  hayotining  birinchi  3  yilidagi 
bolalarda  va    tabletkadan  katta  bolalarga  buyuriladi.  Yetarli  bo’lmagan  samarada 
prednizolonning  tutib  turuvchi  dozasi  -  0,5  mg/kg/kuniga  bir  nechta  hafta 
mobaynida beriladi. Agar, davolashga qaramasdan, jarayon o’tkir osti va surunkali 
bo’lib  qolsa,  unda  aminoxinolin  qatori  dorilarini  (delagil,  plakvinil)  3  mg/kg 
dozada  indometasin  yoki  voltaren  bilan  birgalikda  tayinlash  tavsiya  etiladi. 
Salisilatlar  0,05-0,06  mg/kg  hisobida  1-1,5  oygacha  beriladi.  Bir  vaqtning  o’zida 
yurak-qon tomir yetishmovchiligini davolash olib boriladi. Miokardning  qisqarish 
funksiyasini  yaxshilash  uchun  yurak  glikozidlari,  asosan  digoksin  qollaniladi. 
Uning  toyinish  dozasi  mushak  orasiga  yo’ki  ichshga  0,03-0,05  mg/kg  dan 
ortmasligi  kerak.  Glikozidlarning  vena  ichiga  yuborilishi  o’pka  shishi  bilan 
kechuvchi  o’tkir  shakllarida  tavsiya  etiladi.  Toyinish  dozasi  3  kun  ichida  qar  8 
soatda EKG nazorati ostida olib boriladi. Samara yog bo’lsa dori 3 mahaldan yana 
1-2  kun  yuborilishi  mumkin.  Digoksinning  bunday  sekin  yuborilishi  ko'tara 
olmaslikning  (intoksikasiya)  oldini  olishga  imqon  beradi.  Toyinish  dozasi 
berilganidan  so'ng,  ushlab  turuvchi  doza  tayinlanadi,  uni  aniqlash  alohida 
xususiyatlariga  ega.Agar  bemor  digoksin  toyinishini  qoniqarli,  yaqqol  samara 
(YuqS me'yorlashuvi, hansirash kamayishi, jigar kichiklashuvi) bilan kotarsa, unda 
yordamchi doza to’yinish dozasining 1/5 ni tashkil etadi. Bradikardiyaga moyillik 
bo’lganda  dozani  1/6  -  1/8  gacha,  doimiy  taxikardiyada  esa  -  ?  gacha  ko’tarish 
kerak.  Digoksinning  yo’rdamchi  dozasini  2  mahal  10-12  soatdan  keyin  ichishga 
buyuriladi, uning yetarli bo’lmagan samarasida dori m/o yuboriladi, keyin ichishga 
beriladi.  Glikozidlarni  kiritish  anuriya  va  oliguriyada  ehtiyotkorlik  billan  olib 
borilishi  kerak.  Bunday  holatlarda  davolash  siydik  qaydovchi  dorilardan 
boshlanadi  va  diurez  tiklanganidan  so’ng  yurak  glikozidlari  kiritiladi.  Tanlangan 
samarali  dozani  uzoq  vaqt  berish  mumkin.  Dorini  bekor  qilishga  klinik  va 
instrumental  ma'lumotlarning  me'yorlashuvi  xizmat  qiladi.  Kardit  va  yurak 
yetishmovchiligi  mavjud  bemorlarni  davolashda  katta  o’rinlar  siydik  haydovchi 
dorilarga  berilgan.  YuE  bosqichlariga  mos  ravishda  quyidagi  diuretiklarni 
tayinlash rejasini tavsiya etish mumkin. 
I-IIA bosqichidagi chap qorincha yetishmovchiligi - veroshpiron;  
IIA  bosqichli  chap  qorincha  yetishmovchiligi  +  IIA-B  bosqichdagi  ong  qorincha 
yetishmovchiligi - furosemid ichishga va veroshpiron;  
total IIB-III - furosemid yo’ki laziks parenteral veroshpiron bilan birga, samarasiz 
bo’lganda  brinaldiks  yo’ki  uregit  qosqiladi.  Furosemid  dozasi  -  2-4  mg/kg, 
veroshpironniki - 1-4 mg/kg, brinaldiks va uregitniki 1-2 mg/kg. Refrakter YuE da 
diurezni  kuchaytirish  uchun  eufillin  (3  ml  2,4%  eritmasidan  ortiq  emas) 
tayinlanishi  mumkin.  Stasionarda  siydik  qaydovchi  dorilar  qar  kuni  1-1,5  oy 
mobaynida  beriladi,  agar  chap  qorinchali,  total  YuE  IIA  -B  bosqichida  bo’lsa, 
ularni qo’llash uy sharoitida, bunda keyinchalik haftasiga 2-3 mahal ichishga o’tish 
sharti bilan davom ettiriladi. Miokarddagi metabo’lizmni yaxshilovchi tadbirlar oz 
ichiga  polyarizasiyalovchi  aralashmalarni  (glyukozaning  10%  eritmasi  10-15 

 
179 
mg/kg dan, 1 YeD insulin kiritilayotgan 3 g  qand miqdoriga nisbatan, panangin 1 
ml/yosh,  novokain  2-5  ml  0,25%  eritmasi),  riboksinni  1  tabletkadan  kuniga  2 
mahal 1 oy mobaynida, keyin 1 tabletkadan kuniga 2 mahal yana 1 oy mobaynida, 
kaliy  orotatini,  pananginni,  vitamin  V12  ni  foliy  kislotasi  bilan,  kalsiy 
pantotenatini  oladi.Anabo’lik  steroidlarni,  kasallik  qozishini  oldini  olish  uchun 
kasallik  boshlanishidan  1,5-2  oy  keyin  kiritilishi  tavsiya  etiladi.Atrioventrikulyar 
blokadada  yalliglanishga  qarshi  davolash  va  miokard  distrofiyasini  yogotuvchi 
dorilar  ko'rsatilgan.  Adams-Stoks-Morgani  sindromi  bo’yicha  xatarli  guruhga 
daqiqasiga  30-50  va  kamroq  pulsasiya  mavjud  bemorlar  kiritiladi.  Bunday 
bemorlarga  stasionarda  izadrinli,  alupentli  sinamalar  qo’llaniladi,  uning  maqsadi 
YuQS 
ning 
kattalashish 
imqoniyatini 
aniqlashdan 
iborat. 
Agar 
β-
adrenostimulyatorlar (izadrin ½- 1 tabletkadan til ostiga) dan so’ng pulsning 10-15 
zarb/daq  ga  tezlashishi  kuzatilsa,  unda  ota-onalarga  ushbu  dorini  bolaning  holati 
ozgina  o’zgarganida  (bosh  aylanish,  sinko’pe,  holsizlik)  qollash  ta'kidlanadi. 
Surunkali  karditda  ko’rpa-to’shak  rejimi  uzoq  vaqtgacha  korsatilmasligi  kerak 
(jarayon  qo’zishida  -  2-3  haftagacha).  Prednizolon  tayinlanishiga  individual 
yondoshish  kerak,  sababi  surunkali  immun  yalliglanish  gormonal  terapiyaga 
rezistentdir.  Refrakter  YuE  da  yurak  glikozidlarining  uncha  katta  bo’lmagan 
dozalarda  prednizolon  (0,5  mg/kg)  va  furosemid  bilan  birga  qo'shilishi  yaxshi 
samara  beradi.  Delagil  va  plakvenilning  voltaren  yoki  indometasin  bilan  birga 
kurslarini  yiliga  2-3  mahal  qaytalash  mumkin.  Surunkali  karditlar  katta  yoshdagi 
bolalarda uchrashi sababli, digoksin 0,02-0,04 mg/kg hisobidan (tana vazni qancha 
ko’p bo’lsa,  to’yinish  dozasi shuncha  kam)  tayinlanadi.  Odatda  bu  9-12  ta  qabul 
uchun  1/3 tabletka (3-4 kun). Yo’rdamchi doza - 1/2 tabletkadan kuniga 2 mahal 
(1  tabletkada  0,25  mg),  yurak  o’zgarishlarining  og’irligiga  bog’liq  holda  antigen-
antitanacha  reaksiyasi  natijasida  ajralib  chihayo’tgan  kininlarning  shikastlovchi 
ta'siri  surunkali  karditda  anginin  (prodektin, paprmidin),  qontrikal  0,25-0,75  g/sut 
dozada  1,5-2  oy  mobaynida  tayinlashni  taqoza  etadi.  Miokarddagi  modda 
almashinuvini yaxshilovchi dorilar, asosan anabo’liklar tavsiya etilgan. 
Karditli bolalarni dispanserizasiyasi va reabilitasiyasi 

 
Mutaxassis  ko’rigi  amalga  oshirilishi:  stasionardan  chiqqandan  so’ng  oyiga 
1  marta  -  3  oy,  kvartalda  1  marta  -  6-9  oy,  keyin  6  oyda  1  marotaba  pediatr, 
kardiorevmatolog, LOR-vrach, stomatolog, aminoxinolin dorilari bilan davolashda 
- 3-6 oyda okulist, boshqa mutaxassislar korsatmalar bo’yicha. 

 
Korikda quyidagilarga diqqatni tortish kerak: interkurrent kasalliklar uchrash 
tezligiga,  tez  charchashga,  tana  qaroratiga,  qon  aylanish  etishmovchiligiga,  yurak 
olchamlariga,  tonlar  balandligiga,  shovqinlarga,  ularning  dinamikasiga,  fizik 
yuklamaga bo’lgan moslashishga. 

 
qo’shimcha tekshiruvlar: 

qon umumiy tahlili - 3 oyda bir marta, keyin yiliga 2 marta 

S-reaktiv  oqsil,  oqsil  fraksiyalari,  sial  kislota  aniqlash  uchun  qon  tahlili  - 
yiliga 2 marta 

umumiy siydik tahlili yiliga 2 marta 

FEKG - 3 oyda 1 marta, keyin 6 oyda 1 marta 

3 proeksiyadagi yurak rentgenografiyasi, veloergometriya 

 
180 

funksional sinamalar 

 
Sog’lomlashtirishning asosiy yo’llari: 
Surunkali  infeksiya  ochoqlari  sanasiyasi.  Interkurrent  kasalliklarni  davolash. 
Surunkali  infeksiyada  -  mavsumiy  bisillin  profilaktikasi.  Yiliga  2  marta  4  hafta 
ichida  nosteroid  dorilarning  yarim  dozalari  yo’rdamida  kardiotrofik  dorilar  bilan 
birga mavsumiy profilaktika.  
Karditning davomli va surunkali kechishida - 4-aminoxinolin dorilari 1-2 yil. 

 
Kuzatuv  davomiyligi:  3  yildan  kam  bo’lmasligi  kerak,  kasallik  qo’zishi 
davrida,  uzoq  vaqt  davom  etganida  5  yildan  kam  emas,  surunkali  kechishida 
bolalarni 15 yoshdan ospirinlar kabineti shifokori kuzatuviga topshirish kerak 
 
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   30




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin