Таълими методикаси book · December 022 citations reads 2,437 author

Forumda ishlash qoidalari quyidagicha: 
9.
Forumga kirish. 
10.
Forumga kirish uchun ro‘yxatga yozilish. 
11.
Forumda ishtirok etish. 
12.
Forumda axborot olish, axborot yuborish. 
Xulosa qilib aytganda, o‘quv jarayoniga Forumning kirib borishi o‘quvchi-
talabalarga ta’lim olishda eng qulay muhit yaratadi. Ularning shaxsiy qiziqishi va 
ehtiyojlari qondiriladi. O‘quv faniga va bilimni egallashga o‘quvchi-talabalarning 
ma’suliyati oshadi. Natijada ta’limning sifati va samaradorligi oshadi. 

---

240 
8.12.
 
Geografiyada mustaqil ta’lim texnologiyalarini yaratish 
masalalari 
Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim turlari orasida mustaqil ta’lim ham o‘ziga xos 
ahamiyatga ega. 
Mustaqil ta’lim
– oliy o‘quv yurti talabalarida pedagog rahbarligi va 
nazorati ostida o‘quv hamda mutaxassislik fanlari bo‘yicha ma’ruza, seminar va 
amaliy 
mashg‘ulotlarda egallangan bilim, ko‘nikma va malakalarni 
mustahkamlash, boyitish, ular tomonidan yangi bilim, ko‘nikma va malakalarni 
mustaqil o‘zlashtirilishini ta’minlash, ularni kasbiy faoliyatni mustaqil tashkil eta 
olishga tayyorlashga yo‘naltirilgan ta’lim. 
Bu turdagi ta’lim talabalar tomonidan o‘quv, mutaxassislik fanlari asoslarini 
chuqur egallash, ularda topshiriqlarga ijodiy yondoshish, mustaqil fikrlash, o‘z 
bilimlarni izchil oshirib borishga intilish, adabiyotlardan keng, samarali 
foydalanish borasidagi ko‘nikma, malakalarni rivojlantirishga xizmat qiladi. 
Bugungi kunda oliy o‘quv yurtlarining barcha o‘quv va mutaxassislik fanlari 
bo‘yicha yaratilgan dastur, shuningdek, ta’lim muassasalarining o‘quv rejasida 
ham talabalarning mustaqil ta’limiga alohida o‘rin ajratilgan. Bakalavriat va 
magistratura bosqichida talabalar o‘quv jadvalidan o‘rin olgan barcha fanlar 
bo‘yicha mustaqil ish topshiradi. Talabalar mustaqil ta’limning natijasi sifatida 
bajariladigan mustaqil ish turi kafedralar tomonidan o‘quv dasturida qayd etiladi. 
Oliy o‘quv yurtlarida talabalarning mustaqil ta’limini tashkil etishda 
muayyan vazifalar hal etiladi. Jumladan: 
-
talabalarda ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlarida egallangan bilim, 
ko‘nikma va malakalarni mustahkamlash va boyitish; 
-
ularda yangi bilimlarni mustaqil ravishda puxta o‘zlashtirish ko‘nikma, 
malakalarini hosil qilish; 
-
talabalarni axborot manbalaridan samarali foydalanishga odatlantirish; 
-
ularni zarur ma’lumotlarni izlash, umumlashtirish, tahlil qilish, saralash va 
muhimlarini belgilashga o‘rgatish; 
-
talabalarda mustaqil ishni bajarishda samarali va maqbul metod, 
vositalardan foydalanish tajribasini hosil qilish; 
-
ularni o‘quv va amaliy adabiyotlar, me’yoriy hujjatlar, elektron o‘quv 
adabiyotlar va ma’lumotlar banki bilan ishlash malakalarini o‘zlashtirishga 
rag‘batlantirish; 
-
talabalarda Internet xalqaro axborot tarmog‘idan maqsadli, oqilona 
foydalanish mas’uliyatini tarbiyalash; 
-
ularni mustaqil ishni mavjud talablar asosida sifatli bajarilishi yuzasidan 
javobgarlikni his qilishga o‘rgatish; 

---

241 
-
talabalarda yakunlangan va nihoyasiga yetkazilgan ishni ekspertizaga 
tayyorlash, ekspertizadan o‘tkazish, ekspert xulosasi asosida qayta ishlash 
malakalarini hosil qilish; 
-
talabalarni mustaqil ishlarni sifatli, maqsadli bajarishga nisbatan ijodiy 
yondoshishga o‘rgatish; 
-
ularni 
yakunlangan, 
nihoyasiga 
yetkazilgan 
va 
ekspertizadan 
muvaffaqiyatli o‘tkazilgan mustaqil ishlarni mutaxassislar jamoasida ochiq himoya 
qilishga tayyorlash kabilardir. 
Belgilangan tartibga ko‘ra ajratilgan vaqt budjeti doirasida fanlar bo‘yicha 
tegishli kafedralarda mustaqil ishning tashkiliy shakllari va o‘quv topshiriqlarining 
variantlari ishlab chiqilib, fakultet ilmiy-uslubiy kengashida tasdiqlanadi. Shu bilan 
birga tegishli kafedralarda fanlar bo‘yicha mustaqil ishni bajarish yuzasidan 
talabalar uchun metodik ko‘rsatma va tavsiyalar ishlab chiqiladi hamda metodik 
qo‘llanma tayyorlanadi. Mustaqil ishlar sifati va mazmunini baholash mezonlari 
tegishli kafedra tomonidan ishlab chiqilib, fakultet kengashi yig‘ilishining qarori 
bilan tasdiqlanadi. Mazkur mezonlar talabalarga o‘quv yili (semestri) boshlanishi 
oldidan metodik materiallar bilan birgalikda tarqatiladi. 
Talabalarning mustaqil ta’limini tashkil etishda turli shakllardan 
foydalaniladi. Ular: 
-
ayrim mavzularni o‘quv adabiyotlari yordamida mustaqil o‘zlashtirish; 
-
berilgan mavzu bo‘yicha mustaqil ravishda axborot (referat) tayyorlash; 
-
mustaqil ravishda seminar va amaliy mashg‘ulotlarga tayyorgarlik 
ko‘rish; 
-
laboratoriya ishlarini bajarishga mustaqil tayyorlanish; 
-
hisob-grafik ishlarini mustaqil bajarish; 
-
mustaqil ravishda kurs ishi (loyihasi)ni bajarish; 
-
malakaviy bitiruv ishi va magistrlik dissertatsiyasini rahbar ko‘rsatmasi va 
nazorati ostida mustaqil tayyorlash; 
-
mustaqil ravishda nazariy bilimlarni amaliyotda qo‘llash; 
-
mavjud muammolarning yechimini mustaqil topish (keys-stadi); 
-
mustaqil ravishda va ijodiy yondoshgan holda maket, model, badiiy asar, 
musiqa va namunalar yaratish; 
-
ijodiy va mustaqil yondashuv asosida ilmiy maqola, ma’ruza va tezislar 
tayyorlash. 
Ayni o‘rinda shuni alohida qayd etib o‘tish lozim, har bir talaba o‘quv yoki 
mutaxassislik fanlarining xususiyatlaridan kelib chiqqan holda mustaqil ishni 
bajarishda ta’limning boshqa shakllardan ham foydalanilishi mumkin. Ta’lim 
shakli, shuningdek, uning mazmuni va hajmiga qo‘yiladigan talablar o‘qitiladigan 
barcha fanlar bo‘yicha namunaviy va ishchi dasturlarda bevosita ko‘rsatiladi. 

---

242 
Talabalar har bir fanning namunaviy dasturi bo‘yicha ko‘zda tutilgan 
auditoriya soatlari hisobidan o‘tiladigan mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari davrida 
o‘qituvchi rahbarligida bilim oladi. Auditoriyadagi mustaqil ta’lim mashg‘ulotida 
talaba shu fan bo‘yicha belgilab qo‘yilgan ballar taqsimotida ko‘zda tutilgan 
muayyan ball miqdorida baholanadi. Odatda, auditoriyada amalga oshiriladigan 
mustaqil ta’lim amaliy (seminar) mashg‘ulotining shakli sifatida suhbat, bahs-
munozara, kollokvium yoki yozma ish shaklida o‘tkaziladi. 
Auditoriyadan tashqari mustaqil ish sifatida talaba fan dasturi bo‘yicha 
ko‘zda tutilgan har bir mavzu uchun qo‘shimcha ravishda o‘qib o‘rganish 
maqsadida ma’ruzachi tomonidan aniq vazifa va topshiriqlar oladi. Ushbu vazifa 
va topshiriqlarning bajarilishi amaliy (seminar) mashg‘ulotlarida o‘qituvchi 
tomonidan muntazam nazorat qilinadi. Mustaqil ish sifatida berilgan vazifa va 
topshiriqlarning talabalar tomonidan bajarilishi joriy, oraliq va yakuniy nazorat 
jarayonida tahlil etib borilishi lozim. 
Fanning o‘quv dasturida mustaqil ta’lim va mustaqil ish uchun beriladigan 
vazifa va topshiriqlar mazmuni, ularning rejalashtirilishi qayd etilishi zarur. 
Mustaqil ish samarali bo‘lishi o‘sha fandan maxsus adabiyotlarning mavjud 
bo‘lishiga bog‘liq. Talabalar mustaqil ishlarni bajarishda darslik, o‘quv va metodik 
qo‘llanma, metodik ko‘rsatma va tavsiyalar, EATR ma’lumotlar to‘plami va banki, 
ilmiy va ommaviy davriy nashrlar, Internet xalqaro axborot tarmog‘i materiallari, 
mavzu bo‘yicha bajarilgan mavjud ishlar banki va boshqalardan