Таълими методикаси book · December 022 citations reads 2,437 author

Nazorat savollari 
1.
Pedagogik texnologiya tushunchasi va uning mohiyatini tushuntiring. 
2.
Pedagogik texnologiyalarning qanday turlarini bilasiz. 
3.
Pedagogik texnologiyalarning qanday darajalarini bilasiz. 
4.
Umumpedagogika deganda nimani tushunasiz. 
5.
Pedagogik texnologiyalarga talablar va texnologik mezonlarini tushuntiring. 
6.
Geografiya ta’limida qo‘llaniladigan pedagogik texnalogiyalar. 
7.
“Pedagogik texnologiya”ning rivojlanish bosqichlarini sanab o‘ting. 
8.
Pedagogik texnologiyalarning elementlarini deganda nimani tushunasiz. 
9.
Innovatsion ta’lim texnologiyasi va uni geografiya ta’limida qo‘llanilishi. 
10.
Geografiya o‘qitishda modulli ta’lim va uning ahamiyati.

---

245 
IX-BOB. GEOGRAFIYA TA’LIMIDA SINFDAN TASHQARI ISHLAR 
 
9.1. Geografiyadan sinfdan tashqari ishlar tashkil qilish 
Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni va vazifalari. Maktabdagi o‘quv ishlari 
dastur asosida cheklangan va belgilangan vaqt doirasida olib boriladi. Shuning 
uchun o‘quvchilarning barcha qiziqish va ehtiyojlarini qondirish imkoniyatiga ega 
emas.
Sinfdan tashqari ishlar maktabdagi ta’lim-tarbiyaviy ishlarning uzviy davomi 
bo‘lib, o‘quvchilarning mustaqilligi va faolligini, siyosiy-mafkuraviy va madaniy 
saviyasini yanada oshirishni, qobiliyatlarini rivojlantirishni, bilim qamrovining 
kengaytirish va chuqurlashtirishni hamda ayrim hayotiy ko‘nikma va malakalarni 
egallashni maqsad qilib qo‘yadi. Shuning bilan birga o‘quvchilarning bo‘sh 
vaqtlarini oqilona (unumli) va qiziqarli tashkil etish ham sinfdan tashqari ishlarning 
zimmasiga tushadi. Geografiya keng ko‘lamli va xilma- xil masalalarni qamrab 
olsa-da, barcha masalalarni o‘quv jarayonida yoritish imkoniyati yo‘q, ammo 
geografiya qamrab olgan masalalarning ko‘pchiligi o‘quvchilarni qiziqtirib keladi. 
Geografiya ta’limining atrofdagi tabiat va odamlarning hayoti, tabiat va jamiyatda 
ro‘y berib turgan voqea va hodisalar bilan bevosita aloqadorligi sinfdan tashqari 
ishlar uchun katta imkoniyatlarni vujudga keltiradi. 
Sinfdan tashqari olib boriladigan ishlar o‘quvchilarni milliy istiqlol ruhida 
tarbiyalash sohasida olib boriladigan ishlarning davomidir. Sinfdan tashqari olib 
boriladigan ishlar ta’lim-tarbiya maqsadlariga mos kelishi kerak. O‘quvchilar 
tabiatdagi turli jarayon va hodisalarni, dunyoda ro‘y beradigan voqealarni ko‘proq 
bilishga qiziqadilar, bunday vazifani sinfdan tashqari mashg‘ulotlar orqaligina hal 
qilish mumkin. Sinfdan tashqari ishlar turi, tamoyil va usullariga ko‘ra sinfda olib 
boriladigan mashg‘ulot-darsdan farq qiladi. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil 
etishning o‘ziga xos xususiyatlari bor, bu xususiyatlar o‘qituvchidan yuqori 
darajadagi mahoratni talab qiladi. Sinfdan tashqari ishlarning o‘ziga xos 
xususiyatlaridan biri uning ixtiyoriy ekanligi bo‘lib, o‘quvchilarning xohish 
istaklarini va qobiliyatlarini hisobga olgan holda, ularning tashabbusi bilan olib 
boriladi. Sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini ro‘yobga 
chiqarishga imkon berishi, mashg‘ulotlarning hajmi, shakli va metodlari esa 
ularning yoshiga bog‘liq bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. 
Sinfdan 
tashqari 
olib 
boriladigan 
ishlarda 
o‘qituvchining vazifasi-
o‘quvchilarning tashabbuskorligini qo‘llab-quvvatlash, yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatish va 
ularning mas’uliyatini oshirishdan iboratdir. Sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarni 
ilmiy-tadqiqot ishlarga o‘rgatib borish bilan birga, ularni dam olishlariga ham imkon 
berishi kerak. Sinfdan tashqari ishlar tematikasida o‘lkashunoslik ishlari mohiyati 

---

246 
jihatidan asosiy o‘rinni egallaydi. Sinfdan tashqari ishlardagi ,,o‘lka” tushunchasida 
bevosita o‘rganish mumkin bo‘lgan hudud (o‘z shahri yoki qishlog‘i, yaqin atrof, 
ma’muriy jihatdan o‘z tumani, o‘z viloyati yoki tabiiy geografik rayoni) nazarda 
tutiladi. Sinfdan tashqari ishlarning tematikasida Vatanimizning va uning e’tiborga 
sazovor bo‘lgan joylarini, yirik shaharlari, yangi qurilishlarini o‘rganish ham muhim 
o‘rinni egallaydi. O‘quvchilar sayyoramizning ayrim e’tiborga sazovor joylari 
(g‘orlar, yirik sharsharalar, Antarktida tabiati, tabiat yodgorliklari, okeanlardagi 
ajoyib hayot va h.k.)ga uyushtirilgan sayohatlarga qiziqadilar. Ular xalqaro 
voqealarni ham, odatda, qiziqish bilan kuzatadilar. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil 
etishda o‘quvchilarning bu qiziqishlarini ham e’tibordan chetda qoldirmaslik kerak. 
Sinfdan tashqari ishlarda o‘quv ko’rsatmali qo‘llanmalarni tayyorlash va ularni 
ta’mirlash ishlari alohida o‘rin tutadi. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda 
o‘quvchilarning yosh xususiyatlarini ham hisobga olish lozim. V-VII sinflardagi 
ishlarning mazmuni ko‘proq tabiatni o‘rganishga qaratilmog‘i, VIII-X sinflarda esa 
ishlar iqtisodiy-geografik xarakterda bo‘lishi maqsadga muvofiqdir.